Kalendarz dat

1938

• 1.01

  W Malicach urodził się Józef Skwark, aktor teatralny, odtwórca roli Adama Cisowskiego w ekranizacji powieści Kornela Makuszyńskiego „Szatan z VIII klasy” w reżyserii Marii Kaniewskiej (1960).

• 1.01

  Premiera filmu Józefa Lejtesa „Kościuszko pod Racławicami”.

• 

  7.01

  W Paryżu, w rodzinie polskich Żydów, urodził się Roland Topor, francuski malarz, rysownik, scenarzysta, powieściopisarz, dramaturg i aktor.

• 

  7.01

  W Krakowie urodziła się Marta Wyka, historyczka literatury, krytyczka literacka.

• 13.01

  W Warszawie urodził się Stefan Krzysztof Kuczyński, historyk, mediewista.

• 

  15.01

  W holenderskiej stoczni we Vlissingen zwodowano okręt podwodny ORP „Orzeł”.

• 

  15.01

  W Warszawie urodziła się Barbara Wrzesińska, aktorka filmowa i teatralna; zagrała m.in. w serialu telewizyjnym „Lalka” w reż. Ryszarda Bera; znana z telewizyjnego kabaretu Olgi Lipińskiej.

• 

  18.01

  W Suwałkach urodził się Leszek Aleksander Moczulski, poeta, autor tekstów piosenek i książek dla dzieci.

• 

  22.01

  W Warszawie zmarł Gabriel Czechowicz, prawnik, minister skarbu (1926–1929); w 1929 r. postawiony przed Trybunałem Stanu za przekazanie z budżetu państwa do dyspozycji premiera Józefa Piłsudskiego 8 mln zł na akcję wyborczą BBWR; sprawa ministra Czechowicza była w II RP jedynym postępowaniem przed Trybunałem Stanu.

• 

  4.02

  Na Wileńszczyźnie urodził się Zygmunt Malanowicz, aktor znany z filmów „Nóż w wodzie”, „Polowanie na muchy”, „Jarosław Dąbrowski”, „Tulipany”.

• 

  4.02

  W Krakowie zmarł Karol Hubert Rostworowski, dramatopisarz, poeta, publicysta; zwolennik Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego; autor sztuk teatralnych „Judasz z Kariothu” i „Niespodzianka”.

• 

  11.02

  We Lwowie zmarł prof. Kazimierz Twardowski, filozof, logik; pod jego egidą pod koniec XIX w. powstała słynna szkoła lwowsko-warszawska, polski ośrodek myśli filozoficznej i logicznej; Twardowski wykształcił wielu polskich filozofów m.in. Władysława Tatarkiewicza, Kazimierza Ajdukiewicza, Izydorę Dąmbską.

• 

  16.02

  Zmarła Maria Bentkowska, uczestniczka Powstania Styczniowego i obrony Lwowa 1918–19, podporucznik Wojska Polskiego.

• 

  18.02

  We Lwowie urodziła się Halina Kunicka, piosenkarka, do jej największych przebojów należą piosenki „Niech no tylko zakwitną jabłonie”, „Lato, lato czeka”, „To były piękne dni”, „Orkiestry dęte”; wielką popularność przyniósł jej także utwór „Od nocy do nocy” nagrany do filmu „Noce i dnie”.

• 

  18.02

  W Suwałkach urodził się Leszek Aleksander Moczulski, poeta, autor tekstów piosenek m.in. „Korowodu” Marka Grechuty, „Cała jesteś w skowronkach” Skaldów i słów oratorium „Nieszpory Ludźmierskie” Jana Kantego Pawluśkiewicza.

• 20.02

  Początek kilkudniowej wizyty premiera Prus Hermanna Goeringa w Polsce.

• 

  1.03

  W Warszawie zmarł Władysław Grabski, polityk, ekonomista, poseł na Sejm, minister skarbu, premier (1920, 1923–1925), autor reformy walutowej i gospodarczej, rektor SGGW.

• 

  4.03

  W Przemyślanach koło Lwowa urodził się Adam Daniel Rotfeld, dyplomata, znawca problematyki bezpieczeństwa; dyrektor Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem (1990–2002); minister spraw zagranicznych RP (2005); członek Grupy Ekspertów NATO ds. przygotowania Nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu (2009–2010); od 2008 r. współprzewodniczący Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych; b. przewodniczący Rady Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.

• 5.03

  Premiera filmu „Królowa przedmieścia” w reżyserii Eugeniusza Bodo.

• 

  9.03

  W Warszawie urodził się Ryszard Parulski, szermierz, wicemistrz olimpijski (1964), wielokrotny medalista mistrzostw świata we florecie i szpadzie; prawnik, założyciel i prezes fundacji „Gloria Victis”.

• 11.03

  Na granicy polsko-litewskiej zastrzelony został przez strażników litewskich żołnierz KOP Stanisław Serafin; władze polskie wykorzystały powstały kryzys do wymuszenia na Kownie normalizacji stosunków dyplomatycznych.

• 

  14.03

  W Warszawie urodził się Tadeusz Ross, aktor, satyryk, znany m.in. z filmu „Milion za Laurę” i radiowej audycji satyrycznej „Ross-mówki”.

• 15.03

  Premiera filmu „Kobiety nad przepaścią”, w reżyserii Michała Waszyńskiego i Emila Chaberskiego.

• 

  17.03

  Polskie ultimatum wobec Litwy z żądaniem nawiązania stosunków dyplomatycznych.

• 

  19.03

  Na nadzwyczajnym posiedzeniu litewskiego rządu zwołanym przez prezydenta Antanasa Smetonę podjęto decyzję o przyjęciu polskiego ultimatum dotyczącego bezwarunkowego nawiązania stosunków dyplomatycznych.

• 23.03

  W Giedlarowie urodził się Józef Zych, polityk, działacz ludowy, członek ZSL i PSL, marszałek Sejmu II kadencji, marszałek-senior Sejmu V kadencji.

• 

  30.03

  W Warszawie urodziła się Zofia Merle, aktorka, występowała m.in. w Studenckim Teatrze Satyryków i warszawskim Teatrze Komedia; znana m.in. z ról w filmach „Rzeczpospolita babska”, „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?”, „Miś”, a także z seriali „Chłopi” oraz „Noce i dnie”.

• 

  31.03

  W Krakowie urodził się Marek Piestrak, reżyser, scenarzysta; twórca filmów „Test pilota Pirxa”, „Wilczyca”, „Klątwa Doliny Węży”, a także serialu telewizyjnego „Przyłbice i kaptury”.

• 7.04

  Premiera filmu „Szczęśliwa 13-ka” w reżyserii Mariana Czauskiego.

• 

  7.04

  Sejm RP jednomyślnie uchwalił „Ustawę o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, pierwszego Marszałka Polski”, przewidującą karę do 5 lat więzienia za uwłaczanie pamięci zmarłego.

• 

  9.04

  W Teatrze Wielkim w Poznaniu odbyła się polska premiera baletu „Harnasie” Karola Szymanowskiego.

• 

  13.04

  W Wilnie urodził się Andrzej Dąbrowski, wokalista jazzowy, piosenkarz, perkusista, kompozytor.

• 

  15.04

  W Śniatyczach na Zamojszczyźnie urodził się arcybiskup Sawa (Michał Hrycuniak), zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, jako metropolita warszawski i całej Polski.

• 

  17.04

  Papież Pius XI kanonizował Andrzeja Bobolę, jezuitę i misjonarza, zamordowanego w 1657 r. przez Kozaków w czasie rzezi w Janowie Poleskim.

• 

  18.04

  W Warszawie urodził się Tomasz Łubieński, pisarz, publicysta, dramaturg, eseista i tłumacz; autor m.in. książek „M jak Mickiewicz” i „Bić się czy nie bić”.

• 

  24.04

  W Łomiankach urodziła się Zofia Nasierowska, fotografka, specjalizująca się w fotografii portretowej.

• 

  25.04

  W Gołotczyźnie koło Ciechanowa zmarł Aleksander Świętochowski, pisarz, publicysta, filozof i historyk, główny ideolog polskiego pozytywizmu.

• 28.04

  W Stanisławowie urodził się Daniel Passent, dziennikarz, publicysta, od 1958 r. związany z tygodnikiem „Polityka”; w latach 1997–2001 ambasador RP w Chile.

• 3.05

  We Władysławowie otwarto port rybacki.

• 4.05

  W Berlinie w więziennym szpitalu zmarł Carl von Ossietzky, niemiecki publicysta, działacz pacyfistyczny, prześladowany przez nazistowski reżim, więziony w obozach koncentracyjnych; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1935 r.

• 

  5.05

  W Łodzi urodził się Jerzy Skolimowski, reżyser, scenarzysta, aktor, producent filmowy; autor filmów „Rysopis”, „Ręce do góry”, „Start”, „Ferdydurke”, „Cztery noce z Anną”, „Essential Killing” i „Jedenaście minut”.

• 

  14.05

  W Warszawie urodziła się Elżbieta Czyżewska, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Mąż swojej żony”, „Zaduszki”, „Gdzie jest generał”, „Godzina pąsowej róży”, „Milczenie”, „Żona dla Australijczyka”, „Giuseppe w Warszawie”, „Rysopis”, „Niekochana”, „Małżeństwo z rozsądku” i „Wszystko na sprzedaż”.

• 

  18.05

  Tadeusz Góra ustanowił rekord długości lotu szybowcem, pokonując dystans 577,8 km z Bezmiechowej w Bieszczadach do Małych Solecznik pod Wilnem; za pokonanie bariery 500 km w locie swobodnym, jako pierwszy pilot na świecie wyróżniony został przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI) – Medalem Lilienthala.

• 

  4.06

  We Francji rozpoczęły się III Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, w których debiutowała reprezentacja Polski.

• 

  5.06

  W III Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej rozgrywanych we Francji reprezentacja Polski przegrała po dogrywce z Brazylią 5:6; cztery bramki dla polskiej reprezentacji strzelił w tym meczu Ernest Wilimowski.

• 

  10.06

  W Liege w Belgii urodziła się Violetta Villas, właściwie Czesława Cieślak, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Do ciebie, mamo”, „Nie ma miłości bez zazdrości”, „Przyjdzie na to czas”, „Szczęście” i „Oczi cziornyje”.

• 

  18.06

  W Warszawie prezydent Ignacy Mościcki otworzył nowy gmach Muzeum Narodowego, zaprojektowany przez Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Dygata.

• 

  18.06

  W Warszawie zmarł Stanisław Car, prawnik, polityk obozu piłsudczykowskiego, jeden z przywódców BBWR, współtwórca Konstytucji kwietniowej, marszałek Sejmu (1935–1938).

• 19.06

  We Francji w finale III Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej Włochy pokonały Węgry 4:2.

• 22.06

  Walery Sławek został wybrany marszałkiem Sejmu RP, zastępując zmarłego Stanisława Cara. 

• 

  26.06

  We Lwowie urodził się Krzysztof Baranowski, żeglarz, dziennikarz, pedagog, twórca Szkoły pod Żaglami; jako pierwszy Polak dwukrotnie opłynął samotnie kulę ziemską.

• 

  8.07

  W Łodzi urodził się Jerzy Kamas, aktor.

• 

  15.07

  W nocy z 14 na 15 lipca w Wołczynie pochowane zostały szczątki Stanisława Augusta Poniatowskiego, które po 140 latach powróciły do Polski. Na polecenie władz II Rzeczypospolitej odbyło się to jednak w tajemnicy i bez żadnych uroczystości.

• 22.07

  Koło miejscowości Gura Humorului w Rumunii w katastrofie lecącego z Czerniowiec do Bukaresztu samolotu Lockheed L-14 Super Electra należącego do PLL LOT zginęło wszystkich 14 osób na pokładzie.

• 29.07

  Urodził się Andrzej Szczeklik, lekarz, naukowiec i pisarz, rektor Akademii Medycznej w Krakowie, wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności.

• 

  7.08

  W Moskwie zmarł Konstanty Stanisławski, aktor, reżyser, teoretyk i reformator teatru, pedagog.

• 

  14.08

  W Wilanowie urodziła się Beata Tyszkiewicz, jedna z najpopularniejszych polskich aktorek filmowych i telewizyjnych; do jej najsłynniejszych ról należą: rola Izabeli Łęckiej w „Lalce”, Donny Rebeki Uzedy w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” oraz Marii Walewskiej w „Marysi i Napoleonie”.

• 15.08

  W Warszawie urodził się Janusz A. Zajdel, pisarz, prekursor nurtu socjologicznego w polskiej literaturze science-fiction.

• 16.08

  Komintern, na polecenie Józefa Stalina, rozwiązał Komunistyczną Partię Polski (KPP).

• 

  26.08

  W Krakowie zmarł Teodor Axentowicz, malarz, pedagog.

• 

  28.08

  W Jadownikach Mokrych koło Tarnowa urodził się arcybiskup Józef Kowalczyk, nuncjusz apostolski w Polsce w latach 1989–2010; od 2010 do 2014 r. metropolita gnieźnieński i prymas Polski.

• 

  28.08

  W Stoczni Gdyńskiej położono stępkę pod drobnicowiec SS „Olza” – pierwszy statek pełnomorski zbudowany w polskiej stoczni po odzyskaniu niepodległości.

• 8.09

  Premiera filmu „Druga młodość” w reż. Michała Waszyńskiego.

• 

  13.09

  W Poznaniu urodził się Janusz Głowacki, dramaturg, prozaik, scenarzysta; autor dramatów „Polowanie na karaluchy” i „Antygona w Nowym Jorku”, współscenarzysta kultowego filmu „Rejs”.

• 15.09

  Premiera filmu „Paweł i Gaweł” w reżyserii Mieczysława Krawicza.

• 

  17.09

  W Moskwie rozstrzelany został Bruno Jasieński, właściwie Wiktor B. Zysman, poeta, czołowy twórca polskiego futuryzmu, związany z ruchem komunistycznym; aresztowany w 1937 r. w okresie masowego terroru w ZSRS.

• 18.09

  Rozwiązanie Sejmu i Senatu IV kadencji.

• 

  19.09

  W Warszawie urodził się Zygmunt Krauze, kompozytor, pianista.

• 22.09

  W Krakowie urodziła się Bożena Walter, dziennikarka, prezenterka telewizyjna.

• 

  29.09

  Na konferencji w Monachium przywódcy Niemiec, Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii podpisali układ upoważniający III Rzeszę do zajęcia tzw. obszaru Sudetów, należącego do Czechosłowacji.

• 

  30.09

  Polskie ultimatum wobec Czechosłowacji z żądaniami terytorialnymi.

• 30.09

  Rząd czechosłowacki przyjął dyktat monachijski. 

• 1.10

  Rząd Czechosłowacji przyjął polskie ultimatum dotyczące odstąpienia części Śląska Cieszyńskiego, tzw. Zaolzia.

• 1.10

  Wojska niemieckie wkroczyły do Czechosłowacji, zajmując tzw. Kraj Sudecki.

• 

  1.10

  W Krasnymstawie urodził się Andrzej Paczkowski, historyk, badacz najnowszych dziejów Polski; członek Kolegium IPN (1999–2011), przewodniczący Rady IPN (2011–2012); w latach 1974–1995 prezes Polskiego Związku Alpinizmu.

• 

  2.10

  Wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego wkroczyły na Zaolzie.

• 5.10

  W Wilnie zmarł Marian Zdziechowski, slawista, filozof kultury, krytyk literacki i publicysta, profesor Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. 

• 

  5.10

  W Łagiewnikach koło Krakowa zmarła Faustyna Kowalska, zakonnica, mistyczka; kanonizowana w 2000 r. przez papieża Jana Pawła II.

• 5.10

  Z wieżowca Prudential w Warszawie wyemitowano po raz pierwszy w Polsce eksperymentalny program telewizyjny.

• 

  11.10

  Dekret prezydenta RP Ignacego Mościckiego o zjednoczeniu Zaolzia z Polską.

• 

  13.10

  W Wenecji zmarł Władysław Zygmunt Belina-Prażmowski, jeden z twórców kawalerii legionowej, bohater wojny polsko-bolszewickiej; w II Rzeczypospolitej był m.in. prezydentem Krakowa i wojewodą lwowskim.

• 

  17.10

  W stoczni Rotterdamsche w Rotterdamie zwodowano okręt podwodny ORP Sęp. 

• 18.10

  W Krakowie urodził się Tadeusz Kwinta, aktor, związany m.in. z krakowskim Teatrem Ludowym oraz Teatrem im. Juliusza Słowackiego; w latach 1986–1990 dyrektor artystyczny Teatru Bagatela.

• 

  24.10

  Minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop przedstawił niemieckie żądania wobec Polski.

• 28.10

  Władze III Rzeszy deportowały do Polski około 17 tys. Żydów, którzy mieszkali w Niemczech, ale posiadali polskie obywatelstwo. Najwięcej z nich – około 9,5 tys. – zmuszono do przekroczenia polskiej granicy w rejonie Zbąszynia.

• 

  31.10

  W Lublinie urodził się Bohdan Łazuka, aktor, piosenkarz, związany m.in. z warszawskimi teatrami Syrena i Komedia; wystąpił w filmach „Kochajmy syrenki”, „Małżeństwo z rozsądku”, „Przygoda z piosenką” oraz „Nie lubię poniedziałku”.

• 5.11

  Premiera filmu „Zapomniana melodia” w reżyserii Konrada Toma i Jana Fethke. Z tego filmu pochodzą znane do dziś piosenki „Już nie zapomnisz mnie” i „Ach, jak przyjemnie” autorstwa Ludwika Starskiego, do muzyki Henryka Warsa.

• 6.11

  Wybory do Sejmu i Senatu V kadencji.

• 6.11

  Urodził się Krzysztof Świętochowski, aktor, wieloletni spiker i lektor Polskiego Radia.

• 

  9.11

  W Niemczech doszło do masowego pogromu ludności żydowskiej, zorganizowanego przez nazistów – tzw. Kristallnacht („Noc Kryształowa”); w jego wyniku zamordowano 91 Żydów, spalono 171 synagog, splądrowano 8 tys. sklepów, a ok. 30 tys. Żydów deportowano do obozów koncentracyjnych.

• 10.11

  W Stambule zmarł Mustafa Kemal Ataturk, generał, przywódca ruchu narodowego, który obalił sułtanat i przekształcił Turcję w republikę; pierwszy prezydent Turcji (1923–1938); przeprowadził głębokie reformy modernizujące państwo; w 1934 r. parlament nadał mu nazwisko Ataturk – ojciec Turków.

• 13.11

  W Krakowie urodziła się Roma Ligocka, pisarka, malarka.

• 22.11

  Prezydent Ignacy Mościcki wydał dekret o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich i lóż masońskich.

• 2.12

  Wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski przedstawił w Sejmie założenia 15-letniego programu gospodarczego, którego jednym z celów było zatarcie różnic pomiędzy tzw. Polską A i B.

• 3.12

  Urodził się Jerzy Górzański, poeta, prozaik, felietonista, autor słuchowisk radiowych.

• 

  4.12

  We Lwowie zmarł Józef Teodorowicz, arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego, teolog, poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), senator RP (1923).

• 

  7.12

  W Lublinie urodził się Andrzej Czuma, prawnik, opozycjonista w PRL; współzałożyciel Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) w 1977 r.; minister sprawiedliwości i prokurator generalny (2009).

• 8.12

  Ławrientij Beria zastąpił Nikołaja Jeżowa na stanowisku szefa Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD); współodpowiedzialny za zbrodnię katyńską i deportacje tysięcy Polaków.

• 

  16.12

  W Miedniewicach w woj. mazowieckim urodził się Zbigniew Religa, kardiochirurg, minister zdrowia; twórca oddziału kardiochirurgii w Zabrzu, gdzie w 1985 r. dokonał pierwszego w Polsce udanego przeszczepu serca.

• 

  20.12

  Uruchomiono kolej linowo-terenową na Gubałówkę.

• 29.12

  We Włodawie urodził się Feridun Erol, scenarzysta i reżyser pochodzenia tureckiego.

• 

  30.12

  W Warszawie zmarł Aleksander Kakowski, arcybiskup metropolita warszawski, kardynał; ostatni prymas Królestwa Polskiego; członek Rady Regencyjnej.