Kalendarz dat
1944
W Wołkowysku urodziła się Teresa Torańska, dziennikarka i pisarka, współpracowniczka tygodnika „Kultura” oraz „Kultury” paryskiej. Autorka wielu wywiadów, m.in. z komunistycznymi działaczami, przeprowadzonymi podczas stanu wojennego.
W Warszawie urodził się Zdzisław Ambroziak, siatkarz, dziennikarz sportowy.
Dekretem Krajowej Rady Narodowej utworzono Armię Ludową, jej dowódcą mianowany został Michał Żymierski.
W Magdeburgu-Sohlen (Niemcy) urodził Henryk Dederko, reżyser filmowy, twórca filmów dokumentalnych.
W nocy z 3 na 4 stycznia wojska 1 Frontu Ukraińskiego przekroczyły w okolicach Sarn na Wołyniu granicę II Rzeczypospolitej.
W miejscowości Sarny na Wołyniu wojska sowieckie przekroczyły przedwojenną granicę Polski; Rząd RP w Londynie wydał ofertę współpracy z Sowietami w walce z III Rzeszą i wyraził nadzieję, że ZSRS uszanuje prawa i interesy Rzeczypospolitej i jej obywateli na zajmowanych terenach.
W Warszawie przedstawiciele najważniejszych stronnictw politycznych uznających rząd RP w Londynie powołali Radę Jedności Narodowej; jej przewodniczącym został jeden z przywódców PPS-WRN Kazimierz Pużak „Bazyli”.
W Podszkodziu k. Ostrowca Świętokrzyskiego urodził się Maciej Damięcki, aktor, zagrał w takich filmach jak „Rzeczpospolita babska”, „Tajemnica Enigmy”, a także w serialach TV m.in. „Stawka większa niż życie”, „Czas honoru”, „Bodo”.
Władze sowieckie powołały Komisję Specjalną do Spraw Ustalenia i Zbadania Okoliczności Rozstrzelania przez Niemieckich Najeźdźców Faszystowskich w Lesie Katyńskim (tzw. Komisja Burdenki), której zadaniem było przypisanie Niemcom odpowiedzialności za zbrodnię katyńską.
W Gliwicach urodził się Gerard Wilk, tancerz, choreograf, pedagog.
W Warszawie w wyniku egzekucji dokonanych przez władze niemieckie zginęło ponad 300 osób, większość z nich została zamordowana w ruinach getta.
Komendant Główny Narodowych Sił Zbrojnych płk Tadeusz Kurcyusz w rozkazie do żołnierzy stwierdził, że wkraczające na terytorium Polski wojska sowieckie mają być traktowane jako wróg.
W obliczu nadciągających ze wschodu wojsk sowieckich 27. Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej rozpoczęła realizację planu Akcji „Burza” na Wołyniu.
W Łodzi urodził się Andrzej Niemczyk, siatkarz, trener, selekcjoner reprezentacji kobiet w siatkówce, z którą zdobył dwa złote medale mistrzostw Europy (2003, 2005).
W Brzózie niedaleko Kozienic urodził się Antoni Janusz Pastwa, rzeźbiarz, pedagog; współtwórca frontonu Teatru Wielkiego w Warszawie.
Pod naporem Armii Czerwonej Niemcy ostatecznie zwinęli trwające 900 dni oblężenie Leningradu; liczbę mieszkańców miasta, którzy zmarli w tym czasie z głodu, szacuje się na ponad 750 tys.
W Grodkowicach pod Krakowem oddziały Kedywu Armii Krajowej dokonały nieudanego zamachu na pociąg generalnego gubernatora Hansa Franka.
Specjalny oddział Kedywu Komendy Głównej AK „Pegaz” – późniejszy „Parasol” – wykonał wyrok śmierci w Warszawie na dowódcy SS i policji dystryktu warszawskiego gen. Franzu Kutscherze.
W powiecie janowskim Niemcy spalili sześć wsi, a ich mieszkańców wymordowali; w pacyfikacji zginęło od 800 do 1300 Polaków.
W Warszawie, w odwecie za zastrzelenie przez oddział Kedywu Komendy Głównej AK dowódcy SS i policji dystryktu warszawskiego gen. Franza Kutschery, Niemcy rozstrzelali w ruinach getta 160 osób.
W odwecie za zastrzelenie dowódcy SS i policji dystryktu warszawskiego gen. Franza Kutschery, Niemcy dokonali w Warszawie egzekucji około 300 osób.
Przebywający w opactwie Hautecombe we Francji prymas Polski kard. August Hlond został aresztowany przez gestapo, a następnie przewieziony do Paryża; po dwóch miesiącach internowania uwolniły go wojska amerykańskie.
W Kałęczewie k. Łodzi urodził się Stefan Niesiołowski, entomolog, działacz opozycji antykomunistycznej; współzałożyciel organizacji Ruch (1965); w 1971 r. skazany na siedem lat więzienia za „czynienie przygotowań do obalenia ustroju socjalistycznego przemocą”; od 1977 r. członek ROPCiO; od 1980 r. w NSZZ „Solidarność”; internowany w stanie wojennym; działacz podziemnej „S”; współzałożyciel ZChN (1989); poseł, senator; polityk Platformy Obywatelskiej.
W Krakowie urodził się Antoni Wit, dyrygent; w latach 1997–2014 profesor Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.
W Warszawie została rozstrzelana przez Niemców Ewa Pohoska, pisarka, publicystka, związana z grupą literacką „Płomienie”, założycielka pisma „Droga”, żołnierz Armii Krajowej.
W Szreńsku na Mazowszu urodził się Jan Peszek, aktor, reżyser teatralny, profesor krakowskiej PWST; związany ze Starym Teatrem w Krakowie; występował m.in. w spektaklach Kazimierza Dejmka, Jerzego Jarockiego, Andrzeja Wajdy, Jerzego Grzegorzewskiego, Krystiana Lupy i Grzegorza Jarzyny; współpracował również z Bogusławem Schaefferem („Kwartet dla 4 aktorów”, „Scenariusz dla nie istniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego”); zagrał w kilkudziesięciu filmach, m.in. „Pożegnanie jesieni”, „Spis cudzołożnic”, „Śmierć jak kromka chleba”, „Ubu Król”, „Hiszpanka”.
Początek drugiej bitwy o Monte Cassino, w której wziął udział korpus nowozelandzki oraz jednostki hinduskie; pomimo wsparcia artylerii i lotnictwa, które przed atakiem zrzuciło na wzgórze klasztorne 576 ton bomb, również i to natarcie nie przyniosło powodzenia.
Podwójny agent (niemiecki i sowiecki) Bogusław Hrynkiewicz, dwóch bojówkarzy Gwardii Ludowej i przydzielony Hrynkiewiczowi funkcjonariusz gestapo dokonali przejęcia archiwum Armii Krajowej i Delegatury Rządu na Kraj przy ul. Poznańskiej 37 w Warszawie. Podczas akcji uprowadzono siedmiu żołnierzy AK, którzy zaginęli bez wieści, prawdopodobnie zostali zamordowani przez Niemców.
Oddział UPA dokonał zbrodni na około 60 polskich mieszkańcach wsi Podkamień położonej w powiecie rohatyńskim województwa stanisławowskiego. Według meldunku UPA wielu Polaków nie zdołano zabić, gdyż znaleźli schronienie u miejscowych Ukraińców.
W niemieckim obozie koncentracyjnym Gross-Rosen zamordowany został harcmistrz Florian Marciniak, współzałożyciel i Naczelnik Szarych Szeregów (1939–1943).
W Gawłowie pod Sochaczewem urodził się Ryszard Bugaj, ekonomista, działacz opozycji demokratycznej; współpracownik KOR; członek Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „S” (1980–1981), jeden z głównych ekspertów ekonomicznych Solidarności; w stanie wojennym internowany; działacz podziemnej Solidarności; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; poseł na Sejm (1989–1997); współzałożyciel i przywódca „Solidarności Pracy” (1990); przewodniczący Unii Pracy (1993–1997).
Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill występując w Izbie Gmin poparł sowieckie postulaty w sprawie polskiej granicy wschodniej.
Organizacja Małego Sabotażu „Wawer” rozlepiła w Warszawie plakaty z fikcyjnym zarządzeniem ewakuacji ludności niemieckiej z Generalnego Gubernatorstwa.
W Łodzi urodził się Wojciech Marczewski, reżyser, scenarzysta, pedagog; autor filmów „Zmory”, „Dreszcze”, „Ucieczka z kina Wolność”, „Weiser”.
We wsi Huta Pieniacka położonej w pow. złoczowskim w województwie tarnopolskim, zamieszkanej przez ludność polską, doszło do zbrodni, której sprawcami, według ustaleń IPN, byli żołnierze 4. Pułku rekrutującego się z Ukraińców Dywizji SS „Galizien”; według różnych danych w Hucie Pieniackiej zamordowano od 600 do 1200 osób.
W Okółku na Podlasiu urodziła się Maria Nurowska, pisarka, scenarzystka, autorka m.in. powieści „Hiszpańskie oczy”, „Rosyjski kochanek”, „Mój przyjaciel zdrajca” oraz cyklu „Panny i wdowy”.
W Warszawie przy ul. Grójeckiej 77 Niemcy odkryli bunkier „Krysia”, w którym ukrywało się 38 obywateli polskich żydowskiego pochodzenia, wśród nich Emanuel Ringelblum, działacz Oneg Szabat, kronikarz warszawskiego getta. Wszystkich aresztowanych oraz ich opiekunów rozstrzelano kilka dni później w ruinach getta.
W Warszawie urodził się Waldemar Łysiak, pisarz, publicysta, autor m.in. książek poświęconych epoce napoleońskiej, a także historii sztuki.
W Moskwie komunistyczny Związek Patriotów Polskich utworzył agencję prasową Polpress.
W ruinach warszawskiego getta Niemcy rozstrzelali Emanuela Ringelbluma – historyka, działacza społecznego i politycznego związanego z partią Poalej Syjon-Lewica, organizatora Podziemnego Archiwum Getta – zwanego Archiwum Ringelbluma.
W Palikrowach w powiecie Brody ukraińscy nacjonaliści zamordowali około 360 osób narodowości polskiej.
Rozpoczęła się trzecia bitwa o Monte Cassino, w której uczestniczył korpus nowozelandzki, wspierany przez dywizję hinduską; po 11 dniach walk sprzymierzeni wycofali się, ponosząc ogromne straty.
Deklaracja Rady Jedności Narodowej „O co walczy Naród Polski?”.
1. Korpus Polskich Sił Zbrojnych został przekształcony w 1. Armię Polską w ZSRS; dowództwo nad nią objął gen. Zygmunt Berling.
W Itzehoe (Niemcy) urodził się Jerzy Janeczek, aktor teatralny i filmowy, odtwórca roli Witii Pawlaka w serii filmów Sylwestra Chęcińskiego „Sami swoi”, „Nie ma mocnych”, „Kochaj albo rzuć”.
Z niemieckiego obozu dla lotników Stalag Luft III w Żaganiu (niem. Sagan) w nocy z 24 na 25 marca uciekło 76 jeńców, m.in. 41 Brytyjczyków i sześciu Polaków. Ucieczka zakończyła się tragicznie, tylko trzej jeńcy odzyskali wolność – dwóch Norwegów i Holender, pozostałych 73 schwytano; pięćdziesięciu z nich, w tym sześciu Polaków, na specjalny rozkaz Adolfa Hitlera zostało rozstrzelanych.
W Markowej k. Łańcuta na Podkarpaciu niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów z rodzin Didnerów, Grunfeldów i Goldmanów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię; zabili też szóstkę dzieci Ulmów; najstarsza z rodzeństwa Stasia miała osiem lat.
W Oederan w Niemczech urodził się Igor Mitoraj, wybitny polski rzeźbiarz; jego dzieła znajdują się w kilkudziesięciu muzeach, fundacjach i siedzibach największych korporacji na świecie.
W Warszawie został zastrzelony przez żołnierzy Referatu 993/W Armii Krajowej płk Mychajło Pohotowko, szef kolaborującego z Niemcami Ukraińskiego Komitetu Centralnego. Podczas akcji zginęło też kilku innych działaczy ukraińskich.
Ukraińscy kolaboranci służący w 4 Pułku Policji SS dokonali masakry od 250 do 862 Polaków w Chodaczkowie Wielkim w województwie tarnopolskim.
W obozie jenieckim Murnau zmarł Czesław Fijałkowski, generał WP; w kampanii polskiej 1939 r. dowódca SGO „Narew”.
Na Wołyniu w walce z Niemcami poległ ppłk Jan Kiwerski „Oliwa”, dowódca 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.
W Bydgoszczy urodził się Jan Rulewski, działacz opozycji demokratycznej, więzień polityczny; w 1980 r. członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”, od 1981 r. w Tymczasowym Prezydium KKP, członek Komisji Krajowej; przewodniczący Zarządu Regionu Bydgoskiego NSZZ „S” (1981); w stanie wojennym internowany, a następnie aresztowany i oskarżony o „próbę obalenia przemocą ustroju PRL”; uwolniony na mocy amnestii w 1984 r.; poseł na Sejm w latach 1991–2001; senator RP (2007–2019).
Zbrodnia wołyńska: oddziały UPA dokonały masakry mieszkańców wsi Kuty nad Czeremoszem; ogółem w wyniku ukraińskich napadów na wieś trwających od marca 1944 r. zginęło około 200 Polaków i Ormian.
W Nowosybirsku urodziła się Anda Rottenberg, historyk sztuki, kuratorka wystaw i popularyzatorka sztuki współczesnej; w latach 1993–2001 kierowała Galerią Sztuki Zachęta w Warszawie.
Prezydent RP Władysław Raczkiewicz mianował Delegata Rządu na Kraj Jana S. Jankowskiego wicepremierem i podpisał dekret o tymczasowej organizacji władz na obszarze Rzeczypospolitej.
Żołnierze oddziału „Pegaz” Kedywu Komendy Głównej AK zastrzelili w Warszawie na ul. Chocimskiej Erwina Groessera – pułkownika niemieckiej policji.
W KL Auschwitz zamordowany został Icchak Kacenelson, żydowski poeta i dramaturg, autor poematu „Pieśń o zamordowanym żydowskim narodzie”.
W Owczarni na Lubelszczyźnie oddział kolaborującej ze Związkiem Sowieckim Armii Ludowej Bolesława Kaźmiraka (Kowalskiego), ps. Cień podstępnie wymordował żołnierzy oddziału 3. kompanii 15. pułku piechoty Armii Krajowej ppor. Mieczysława Zielińskiego ps. Krych, którzy czekali na zrzut broni. Zginęło 18 partyzantów AK (w tym dowódca), a 13 odniosło rany.
W Suchej na Pomorzu urodził się Edmund Wnuk-Lipiński, socjolog, nauczyciel akademicki, organizator i pierwszy dyrektor Instytutu Studiów Politycznych PAN (1990–1994) oraz Instytutu Spraw Publicznych (1995–1996); pisarz science fiction.
W Berlinie podczas bombardowania zginął Leon Kozłowski, archeolog, prof. Uniwersytetu Lwowskiego; działacz BBWR, parlamentarzysta, minister reform rolnych (1930–1932); premier RP w latach 1934–1935; w czasie II wojny światowej więziony przez NKWD; od 1941 r. w armii gen. Władysława Andersa, z której zbiegł na stronę niemiecką, zgłaszając chęć kolaboracji; internowany przez Niemców.
Pierwsze natarcie 2. Korpusu Polskiego na Monte Cassino.
Żołnierze Zgrupowania Stołpeckiego AK odnieśli zwycięstwo w bitwie w Kamieniu Stołpeckim (dzisiejsza Białoruś) z dwiema brygadami sowieckiej partyzantki.
Urodził się Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena.
Początek deportacji do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau 438 tys. Żydów z Węgier.
Oddziały 2. Korpusu Polskiego zdobyły wzgórze Monte Cassino; w czasie walk zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych; kilka dni później wojska alianckie przełamały linię Gustawa w całym pasie natarcia – 4 czerwca 1944 r. do Rzymu wkroczyły oddziały amerykańskie.
Władze sowieckie rozpoczęły akcję deportacyjną Tatarów krymskich; według raportów NKWD do 20 maja 1944 r. deportowanych zostało około 180 tys. Tatarów, głownie do Uzbekistanu; 82 proc. wysiedlonych stanowiły kobiety i dzieci.
W Warszawie urodził się Marcin Król, historyk idei, publicysta, działacz opozycji demokratycznej, założyciel i redaktor naczelny niezależnego miesięcznika „Res Publica”; profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor książek „Style politycznego myślenia”, „Józef Piłsudski. Ewolucja myśli politycznej”, „Ład utajony”, „Konserwatyści a niepodległość”, „Bezradność liberałów”, „Czego nas uczy Leszek Kołakowski”, „Europa w obliczu końca”, „Klęska rozumu”, „Wielcy władcy” i „Byliśmy głupi”.
Wywiad AK zdobył, a następnie zbadał egzemplarz niemieckiego pocisku rakietowego V-2. Wyniki badań i najważniejsze części rakiety przekazano następnie do Wielkiej Brytanii.
Rząd RP na żądanie władz brytyjskich oddał Brygadę Spadochronową do dyspozycji alianckiego dowództwa.
W Buffalo w USA rozpoczęło się spotkanie polskich działaczy społecznych, w czasie którego utworzono Kongres Polonii Amerykańskiej.
Na Wiśle w okolicach Machowa (woj. lubelskie) żołnierze Batalionów Chłopskich wspierani przez oddziały Armii Krajowej zatopili statek „Tannenberg” transportujący żołnierzy niemieckich.
W Warszawie urodził się Andrzej Rosiewicz, piosenkarz, kompozytor, satyryk, tancerz i choreograf.
W KL Auschwitz zmarł z wycieńczenia Bronisław Czech, najwszechstronniejszy polski narciarz w okresie międzywojennym, trzykrotny olimpijczyk, taternik, ratownik górski.
II wojna światowa: Wojska amerykańskie wkroczyły do Rzymu.
Wizytę w USA rozpoczął premier Stanisław Mikołajczyk; w czasie jej trwania trzykrotnie rozmawiał z prezydentem Franklinem Delano Rooseveltem.
W nocy z 5 na 6 czerwca oddział AK Antoniego Hedy „Szarego” uwolnił ponad 60 osób z niemieckiego więzienia w Końskich.
W Stanesti-Chirulesti w Rumunii zmarł Józef Beck, legionista, członek POW, pułkownik Wojska Polskiego, minister spraw zagranicznych w latach 1932–1939, jeden z najbliższych współpracowników marszałka Józefa Piłsudskiego.
Siły zbrojne alianckich państw zachodnich rozpoczęły największą w czasie II wojny światowej operację desantową - lądowanie w Normandii, była ona częścią operacji „Overlord”, otwierającej drugi front w Europie.
Niemieccy żołnierze z 2. Dywizji Pancernej SS „Das Reich” zamordowali 624 mieszkańców Oradour-sur-Glane we Francji, wśród nich 254 kobiety i 207 dzieci.
W Warszawie urodził się Wojciech Eichelberger, psycholog, popularyzator psychoterapii, autor książek „Kobieta bez winy i strachu”, „Pomóż sobie, daj światu odetchnąć”, „Zdradzony przez ojca”.
Na Londyn spadły pierwsze niemieckie pociski V1.
Oddział dyspozycyjny „A” Kedywu Okręgu Warszawskiego AK zastrzelił przy ul. Krasińskiego w Warszawie SS-Untersturmfuehrera Herberta Junka, komendanta więzienia na Pawiaku (1943–1944).
W Jewłaszach nad Niemnem w walce z Niemcami poległ Jan Piwnik „Ponury” – cichociemny, oficer „Wachlarza”, szef Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego Armii Krajowej, dowódca partyzanckich zgrupowań walczących w Górach Świętokrzyskich i oddziału dywersyjnego na Nowogródczyźnie.
W Warszawie urodził się Adam Kreczmar, poeta, satyryk.
Litewska policja, współpracująca z Niemcami, dokonała pacyfikacji polskiej wsi Glinciszki na Wileńszczyźnie, mordując 38 Polaków.
W Warszawie żołnierze oddziału „993/W” Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG AK wykonali wyrok śmierci na Eugeniuszu Świerczewskim, agencie gestapo w wywiadzie AK i bezpośrednim sprawcy aresztowania Komendanta Głównego AK gen. Stefana Roweckiego „Grota”.
Początek likwidacji getta w Łodzi (Litzmannstadt Getto); było drugim, co do wielkości, gettem utworzonym przez Niemców w Polsce, a jednocześnie tym, z którego ocalało najwięcej Żydów. Według różnych źródeł, spośród przebywających w nim ponad 200 tys. osób przeżyło od 5 do 12 tys.; ostatni transport odjechał z Łodzi do obozu Auschwitz-Birkenau 29 sierpnia 1944 r.
Premier RP na Uchodźstwie Stanisław Mikołajczyk ostatecznie odrzucił warunki Józefa Stalina dotyczące „reorganizacji” władz polskich w Londynie, jako naruszające suwerenność państwa polskiego. Ultimatum przewidywało ustąpienie prezydenta RP Władysława Raczkiewicza, Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego, ministra obrony gen. Mariana Kukiela i ministra informacji Stanisława Kota i publiczne zdystansowanie się rządu RP od sprawy wyjaśnienia okoliczności Zbrodni Katyńskiej.
Oddział V Brygady Wileńskiej AK w odwecie za zabicie przez litewską policję, współpracującą z Niemcami, 38 Polaków ze wsi Glinciszki na Wileńszczyźnie, zabił we wsi Dubinki 27 Litwinów.
Wyrwaniem się z niemieckiego okrążenia Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i partyzantki sowieckiej zakończyła się największa bitwa partyzancka na ziemiach polskich podczas II wojny światowej, stoczona w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej na Lubelszczyźnie.
W Warszawie żołnierze 1. kompanii batalionu „Zośka” Kedywu KG AK uwolnili kilkunastu więźniów politycznych z więziennego Szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.
W Bretton Woods w stanie New Hampshire rozpoczęła się konferencja monetarno-finansowa, w której uczestniczyli przedstawiciele 44 państw alianckich; efektem konferencji było powołanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju.
Operacja Ostra Brama: początek walk żołnierzy Wileńskiego i Nowogródzkiego Okręgu AK z Niemcami o Wilno; oddziały dowodzone przez płk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” atakowały miasto wspólnie z Armią Czerwoną.
Początek likwidacji w KL Auschwitz-Birkenau tzw. rodzinnego obozu Theresienstadt, utworzonego dla Żydów z getta w Terezinie koło Pragi. W komorach gazowych Niemcy zamordowali około 7 tys. Żydów.
W Krakowie żołnierze Armii Krajowej z oddziału „Parasol” dokonali nieudanego zamachu na wyższego dowódcę SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie Wilhelma Koppe.
Komendant Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór” wydał rozkaz o wcieleniu do AK Batalionów Chłopskich i instrukcję „O stosunku do Sowietów”.
NKWD podstępnie aresztowało dowódcę Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej płk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”, zaproszonego przez Sowietów na rozmowy dotyczące współpracy wojskowej pomiędzy Armią Czerwoną a AK. Oddziały AK okręgu wileńskiego przybyłe w rejon Miedniki-Turgiele-Taboryszki zostały otoczone i rozbrojone przez NKWD.
Urodził się Stanisław Gościniak, siatkarz, czterokrotny mistrz Polski w barwach Resovii, mistrz świata z roku 1974.
Oddziały 2. Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Władysława Andersa wyzwoliły portowe miasto Ankona nad Morzem Adriatyckim. Był to kolejny duży sukces bojowy Korpusu po zdobyciu dwa miesiące wcześniej Monte Cassino.
Pod Ankoną zginął Adolf Bocheński, pisarz i publicysta, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
W Wilczym Szańcu niedaleko Kętrzyna na Mazurach doszło do nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera. Bezpośrednim wykonawcą zamachu był 36-letni pułkownik hrabia Claus Schenk von Stauffenberg, który po zamordowaniu Hitlera planował wraz z innymi współspiskowcami przejąć władzę w III Rzeszy.
Krajowa Rada Narodowa powołała Ludowe Wojsko Polskie; przejmując zwierzchnictwo nad Armią Polską w ZSRS i podejmując decyzję o scaleniu Armii Ludowej i Armii Polskiej w ZSRS w jednolite Wojsko Polskie.
W Berlinie został rozstrzelany płk Claus von Stauffenberg, oficer Wehrmachtu, który dzień wcześniej dokonał nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera w jego kwaterze polowej w Wilczym Szańcu w Prusach Wschodnich.
Wojska niemieckie, na kilka godzin przed opuszczeniem Lublina, zamordowały ok. 300 Polaków i Żydów przetrzymywanych w więzieniu na lubelskim Zamku, w tym kobiety i dzieci.
W czasie konferencji w Bretton Woods w USA utworzony został Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Radio moskiewskie ogłosiło powstanie w zajętym przez Armię Czerwoną Chełmie Lubelskim Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Podało również tekst ogłoszonego przez PKWN manifestu. W rzeczywistości PKWN utworzono pod patronatem Stalina 21 lipca 1944 r. w Moskwie, a jego członkowie dotarli do Chełma Lubelskiego dopiero 27 lipca 1944 r.
Współpracujący z Niemcami Ukraiński Legion Samoobrony dokonał pacyfikacji polskiej wsi Chłaniów i przyległych miejscowości w pow. krasnostawskim; w masakrze zginęło ponad 40 osób.
Oddziały Armii Krajowej, współdziałając z Armią Czerwoną, rozpoczęły walkę o Lwów.
W Chełmie Lubelskim ukazał się pierwszy numer dziennika PKWN „Rzeczpospolita”, pod redakcją Jerzego Borejszy.
Armia Czerwona zajęła niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku, wyzwalając około tysiąca więźniów.
W Lesie Grabińskim k. Iwonicza-Zdroju funkcjonariusze gestapo i ukraińskiej formacji SS rozstrzelali 72 Polaków, przetrzymywanych wcześniej w więzieniu w Jaśle.
Wojska 1. Frontu Białoruskiego zajęły Lublin.
Operacja Most III – na improwizowanym lądowisku w okolicy wsi Wał Ruda wylądował samolot Dakota, na pokładzie którego przerzucono do Anglii m.in. Józefa Rettingera, Tomasza Arciszewskiego i Tadeusza Chciuka oraz zdobyte przez wywiad AK części rakiety V2.
Pod Radzyminem na przedpolach Warszawy rozpoczęła się przegrana przez wojska sowieckie bitwa pancerna; walki były jedną z przyczyn podjęcia decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego.
W Lublinie NKWD aresztowało sztab Lubelskiego Okręgu AK oraz Delegata Rządu Władysława Cholewę.
Armia Czerwona wkroczyła do Białegostoku.
Zarządzenie gubernatora Dystryktu Warszawskiego Ludwiga Fischera wzywające mieszkańców Warszawy do stawienia się następnego dnia do budowy umocnień.
Wojska 1. Frontu Białoruskiego po sforsowaniu Wisły zdobyły przyczółki w rejonie Magnuszewa i Puław.
Po kilkudniowych walkach oddziały Armii Krajowej wraz z oddziałami Armii Czerwonej zajęły Lwów; po opanowaniu miasta NKWD aresztowało komendanta Obszaru Lwowskiego AK płk. Władysława Filipkowskiego oraz wielu innych oficerów i żołnierzy AK.
Niemcy przystąpili do ewakuacji obozu koncentracyjnego przy ul. Gęsiej w Warszawie. Około 400 więźniów Żydów niezdolnych do marszu i chorych rozstrzelali.
W Woli Korytnickiej koło Węgrowa urodził się Stanisław Małkowski, ksiądz, socjolog, działacz opozycji antykomunistycznej, współpracownik KOR, ROPCiO oraz Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej; uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; kapelan podziemnej Solidarności w latach 1982–1989.
Początek walk 1. Armii WP w rejonie Puław i Dęblina.
Związek Patriotów Polskich poprzez radio moskiewskie wezwał mieszkańców Warszawy do rozpoczęcia powstania przeciwko Niemcom.
Początek wizyty premiera Stanisława Mikołajczyka w Moskwie.
Z warszawskiego więzienia na Pawiaku wyruszyły ostatnie transporty do niemieckich obozów koncentracyjnych. 1400 więźniów skierowano do KL Gross-Rosen, a 400 osób do Ravensbruck.
W trakcie samotnego lotu zwiadowczego nad Morzem Śródziemnym zginął Antoine de Saint-Exupery (prawdopodobnie został zestrzelony przez Niemców); pilot, pisarz, poeta, autor m.in. „Małego księcia”, „Ziemi, planety ludzi” oraz „Nocnego lotu”.
NKWD aresztowało płk. Władysława Filipkowskiego, komendanta Obszaru Lwowskiego AK. Zwolniony z sowieckiego więzienia w 1947 roku, zmarł 3 lata później.
Komendant Główny Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór” wydał dowódcy Okręgu AK Warszawa Miasto płk. Antoniemu Chruścielowi „Monterowi” rozkaz o rozpoczęciu 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 powstania w Warszawie.
W Warszawie na rozkaz Komendanta Głównego AK gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” wybuchło powstanie. Przez 63 dni powstańcy prowadzili z wojskami niemieckimi heroiczną i osamotnioną walkę, której celem była niepodległa Polska, wolna od niemieckiej okupacji i dominacji sowieckiej.
1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wylądowała we Francji.
W Warszawie urodził się Maciej Pietrzyk, aktor, malarz, poeta, satyryk; wykonawca i autor niezależnych piosenek, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., w czasie którego skomponował muzykę do „Piosenki do córki”.
PKWN przeniósł się z Chełma do Lublina.
Powstanie Warszawskie: ukazał się pierwszy powstańczy numer pisma AK „Biuletyn Informacyjny”.
W Krakowie urodziła się Ewa Braun, scenograf, dekoratorka wnętrz, wykładowca PWSFTviT w Łodzi; laureatka Oscara za scenografię i dekorację wnętrz do filmu „Lista Schindlera” Stevena Spielberga.
Powstańcy warszawscy zdobyli gmach Poczty Głównej, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Elektrownię na Powiślu.
Powstanie Warszawskie: w wyniku ran zmarła Krystyna Krahelska ps. Danuta – poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek powstańczych „Hej chłopcy, bagnet na broń!”.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego, na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera, zamordowany został gen. Stefan Rowecki „Grot”; według ustaleń śledztwa przeprowadzonego przez IPN jego egzekucji dokonano pomiędzy 2 a 7 sierpnia 1944 r., prawdopodobnie na terenie krematorium niemieckiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.
Likwidacja obozu cygańskiego w niemieckim obozie zagłady Auschwitz II-Birkenau.
W Moskwie premier Stanisław Mikołajczyk spotkał się z Józefem Stalinem.
Powstanie Warszawskie: niemieckie bombowce po raz pierwszy od wybuchu zrywu zbombardowały Warszawę.
Powstańcy warszawscy zdobyli gmach Dworca Pocztowego w Alejach Jerozolimskich, Pałace Blanka i Mostowskich oraz Arsenał.
W okupowanym przez Niemców Amsterdamie gestapo aresztowało ukrywającą się żydowską rodzinę Franków: Ottona i Edith oraz ich córki Margot i Annę – autorkę dziennika, który stał się jednym z najważniejszych świadectw Holokaustu. Cała rodzina Franków została deportowana do KL Auschwitz ostatnim transportem, jaki dotarł z terenu okupowanej Holandii w ramach nazistowskiej akcji „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.
Powstanie Warszawskie: poległ Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, czołowy przedstawiciel tzw. Pokolenia Kolumbów, żołnierz Batalionów AK „Zośka” i „Parasol”.
Powstanie Warszawskie: załogi polskich i brytyjskich samolotów dokonały pierwszych zrzutów nad walczącą Warszawą.
Powstanie Warszawskie: brygada SS Oskara Dirlewangera wymordowała na Woli około 20 tys. ludzi; w ciągu następnych dni liczba zamordowanych wzrosła do 40–60 tys.; dokładna liczba ofiar rzezi warszawskiej Woli pozostaje wciąż nieznana.
Powstanie Warszawskie: żołnierze Batalionu „Zośka” uwolnili około 350 Żydów więzionych w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Warschau na tzw. Gęsiówce.
W Sulejówku zginął Jędrzej Moraczewski, inżynier, działacz socjalistyczny, poseł do austriackiej Rady Państwa (1907–1918); pierwszy premier niepodległej Polski (1918–1919), powołany na to stanowisko przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego; minister robót publicznych (1925–1929); poseł na Sejm (1919–1930).
W Lublinie NKWD aresztowało dowódcę 9. Dywizji Piechoty AK gen. Ludwika Bittnera.
W Moskwie rozpoczęły się rozmowy delegacji PKWN ze Stalinem i Mołotowem oraz negocjacje PKWN i premiera Stanisława Mikołajczyka na temat utworzenia jednego ośródka władzy w Polsce.
Powstanie Warszawskie: walki Zgrupowania „Radosław” na cmentarzach kalwińskim i ewangelickim.
II wojna światowa: początek bitwy pod Falaise, w której brała udział 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka; w wyniku trwających do 21 sierpnia walk wojska alianckie zniszczyły większość niemieckich sił w Normandii.
Powstanie Warszawskie: z walczącej stolicy rozpoczęła nadawanie radiostacja Armii Krajowej „Błyskawica”. „Halo, tu mówi Błyskawica! Stacja nadawcza Armii Krajowej w Warszawie, na fali 32,8 oraz 52,1 m. Duch Warszawy jest wspaniały” – to pierwsze słowa, jakie na falach „Błyskawicy” popłynęły w eter.
Powstanie Warszawskie: w wyniku odniesionych ran zmarł Juliusz Kaden-Bandrowski, żołnierz Legionów Polskich, pisarz, autor powieści „Generał Barcz”, „Czarne skrzydła” i „Mateusz Bigda”.
W Moskwie premier RP Stanisław Mikołajczyk prowadził rozmowy z Józefem Stalinem.
Początek bitwy pod Studziankami, w której wzięła udział 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte.
Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRS o amnestii dla uwięzionych w Związku Sowieckim obywateli polskich.
Radio BBC nadało ostrzeżenie we wszystkich językach europejskich pod adresem Niemców dopuszczających się zbrodni w trakcie Powstania Warszawskiego.
Powstanie Warszawskie: powstańcy opuścili Redutę Wawelską na Ochocie. Opanowanie Woli przez oddziały niemieckie. Odwrót Zgrupowania „Radosław” w kierunku Starego Miasta.
Na Kielecczyźnie pod dowództwem kpt. Antoniego Dąbrowskiego-Szackiego „Bohuna” powstała Brygada Świętokrzyska NSZ.
Powstanie Warszawskie: Niemcy odbili z rąk polskich gmachy Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji, Starostwa Grodzkiego Śródmiejsko-Warszawskiego, a także Wojskowy Instytut Geograficzny, Miejski Instytut Higieny i Dom Turystyczny.
W Krakowie w wieku 99 lat zmarł jeden z ostatnich powstańców styczniowych ppor. Tomasz Chmieliński.
Powstanie Warszawskie: wycofujący się Niemcy pozostawili w okolicach pl. Zamkowego opancerzony pojazd transportowy wypełniony ładunkami wybuchowymi; kiedy żołnierze Batalionu „Gustaw” zdobytym pojazdem wjechali w ul. Kilińskiego przy Podwalu nastąpiła ogromna eksplozja; w jej wyniku śmierć poniosło co najmniej 300 osób, wśród nich 67 żołnierzy Batalionu „Gustaw”.
W więzieniu na Pawiaku rozstrzelany został przez Niemców Antoni Kocjan, konstruktor lotniczy, pilot; w czasie II wojny światowej w wywiadzie lotniczym ZWZ-AK.
Powstanie Warszawskie: w czasie walk o Uniwersytet Warszawski powstańcy zdobyli transporter opancerzony z Dywizji SS „Wiking”, nazywany „Jasiem” oraz „Szarym Wilkiem”.
Powstanie Warszawskie: w walkach batalionu „Zośka” w rejonie getta poległ por. Eugeniusz Stasiecki, ps. Piotr Pomian; harcmistrz, szef Głównej Kwatery Harcerzy Szarych Szeregów „Pasieki” (1943–1944), zastępca Naczelnika Szarych Szeregów (1944).
Radio Berlin nadało komunikat o zdławieniu polskiego powstania w Warszawie.
W czasie Powstania Warszawskiego na skutek odniesionych ran zmarł ppor. AK Roman Padlewski, kompozytor, pianista, skrzypek, dyrygent i muzykolog.
Powstanie Warszawskie: w walkach na Starym Mieście polegli żołnierze AK: Tadeusz Gajcy – poeta, prozaik, krytyk literacki, redaktor konspiracyjnego pisma „Sztuka i Naród” oraz Zdzisław Stroiński – poeta, również związany z pismem „Sztuka i Naród”.
W Warszawie zmarł Franciszek Brodniewicz, aktor, gwiazdor polskiego kina międzywojennego; wystąpił m.in. w filmach „Śluby ułańskie”, „Pan Twardowski”, „Ułan Księcia Józefa”, „Trędowata”, „Wrzos”, „Doktor Murek”, „Ordynat Michorowski”.
Armia Czerwona zajęła Sandomierz.
W Toruniu urodził się Antoni Kopff, pianista, kompozytor; autor muzyki do takich przebojów jak m.in. „Do zakochania jeden krok” oraz „Bądź moim natchnieniem”.
Wybuchło powstanie paryskie, czyli zbrojne wystąpienie francuskiego ruchu oporu oraz sił Wolnych Francuzów i amerykańskiej 3 Armii gen. Pattona przeciw okupującym miasto wojskom niemieckim; powstanie zakończyło się po tygodniu wyzwoleniem Paryża oraz poddaniem się sił niemieckich stacjonujących w mieście.
Rozpoczęła się druga faza bitwy pod Falaise z udziałem 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Powstańcy warszawscy zdobyli gmach PAST-y przy ul. Zielnej.
W Barwisze koło Moskwy zmarł Leon Chwistek, malarz, teoretyk sztuki, matematyk, filozof; członek utworzonego w ZSRS Związku Patriotów Polskich.
Rozkaz o utworzeniu 2. Armii WP pod dowództwem gen. Karola Świerczewskiego.
Zakończyła się bitwa pod Falaise z udziałem 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Powstanie Warszawskie: Powstańcy zdobyli Komendę Policji na Krakowskim Przedmieściu i kościół św. Krzyża oraz gmach tzw. małej PAST-y przy ul. Piusa IX (obecnie ul. Piękna).
II wojna światowa: Wojska alianckie wkroczyły do Paryża.
W nocy z 25 na 26 sierpnia dowództwo Powstania Warszawskiego oraz władze cywilne ewakuowały się ze Starego Miasta do Śródmieścia.
Powstanie Warszawskie: Niemcy po ciężkich walkach zajęli katedrę warszawską.
Powstanie Warszawskie: Niemcy zajęli gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.
USA i Wielka Brytania ogłosiły deklaracje, na mocy których żołnierzom Armii Krajowej przyznano pełnię praw kombatanckich.
II wojna światowa: wybuch Powstania Słowackiego.
Poeta Powstania Warszawskiego, żołnierz Batalionu „Parasol” Józef Szczepański napisał wiersz „Czerwona zaraza” rozpoczynający się od słów: „Czekamy ciebie, czerwona zarazo, byś wybawiła nas od czarnej śmierci, byś nam Kraj przedtem rozdarwszy na ćwierci, była zbawieniem witanym z odrazą”.
Niemcy zakończyli likwidację łódzkiego getta; z ponad 70 tys. osób, które jeszcze w lipcu 1944 r. przebywały w getcie, ponad 60 tys. zamordowano w komorach gazowych KL Auschwitz.
Powstanie Warszawskie: oddziały niemieckie zamordowały 300 rannych i chorych przebywających w Szpitalu Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.
Dekret PKWN „o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego”.
Niemcy wywieźli do KL Stutthof ponad 3100 więźniów obozu w Pruszkowie, wśród nich m.in. powstańców warszawskich.
Powstanie Warszawskie: podczas próby przebicia się ze Starówki do Śródmieścia poległ Jan Kajus Andrzejewski „Jan", harcmistrz, uczestnik kampanii 1939 r., żołnierz ZWZ-AK, ppłk WP; w czasie Powstania Warszawskiego dowódca Brygady AK „Broda 53”.
Powstanie Warszawskie: początek ewakuacji kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia i na Żoliborz. W kościele Sakramentek na Nowym Mieście w wyniku nalotu zginęło około 1000 osób, a w Pasażu Simonsa około 300.
Powstanie Warszawskie: nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Grupy „Północ” AK ze Starego Miasta do Śródmieścia; ok. 300 rannych i zabitych.
Rozkaz Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego do żołnierzy Armii Krajowej, zawierający ostrą krytykę postawy zachodnich aliantów wobec Powstania Warszawskiego i Polski.
Powstanie Warszawskie: upadło Stare Miasto. Powstańcy zdobyli gmach YMCA przy ul. Konopnickiej. Niemcy zajęli Sadybę.
Powstanie Warszawskie: Oddziały powstańcze wycofały się z Elektrowni na Powiślu.
Dekret PKWN o reformie rolnej.
Bitwa 9. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej z oddziałami niemieckimi w rejonie rezerwatu Czerwone Bagno na Podlasiu.
W Wilnie urodziła się Ada Rusowicz, piosenkarka, wokalistka zespołu Niebiesko-Czarni.
W Bodzechowie niedaleko Ostrowca Świętokrzyskiego urodziła się Mira Kubasińska, piosenkarka, legenda polskiego rocka i bluesa; wykonawczyni przebojów „Gdybyś kochał, hej” i „Na drugim brzegu tęczy”; największą sławę zdobyła w latach 60. i 70. występując z zespołem Breakout.
Utworzony został Zarząd Informacji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, jego pierwszym szefem został płk Piotr Kożuszko, współpracownik gen. mjr. NKWD Gieorgija Żukowa.
W Quebec rozpoczęła się konferencja z udziałem premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i prezydenta USA Franklina D. Roosevelta, poświęcona m.in. kwestii okupacji Niemiec.
Powstanie Warszawskie: Po raz pierwszy sowieckie samoloty dokonały zrzutów z bronią i żywnością dla powstańców walczących w Śródmieściu.
Wojska sowieckie wspólnie z 1. Armią Wojska Polskiego zajęły prawobrzeżną część Warszawy.
1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka zdobyła Gandawę.
W Powstaniu Warszawskim poległ Andrzej Romocki „Morro”, harcerz Szarych Szeregów, kapitan AK, dowódca 2. kompanii „Rudy” batalionu „Zośka”; odznaczony Orderem Virtuti Militari.
Początek walk 3. Dywizji Piechoty 1. Armii WP o przyczółki warszawskie na lewym brzegu Wisły (16–23 września).
W Bressanone we Włoszech urodził się Reinhold Messner, himalaista, który jako pierwszy zdobył Koronę Himalajów – wszystkie 14 ośmiotysięczników w Himalajach i Karakorum.
Pod kryptonimem „Market Garden” rozpoczęła się największa operacja powietrznodesantowa II wojny światowej z udziałem m.in. Samodzielnej Brygady Spadochronowej pod dowództwem gen. Stanisława Sosabowskiego.
Początek walk Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego pod Arnhem.
Powstanie Warszawskie: nad Warszawą pojawiło się ponad 100 amerykańskich samolotów B-17, które dokonały zrzutów.
Armia Czerwona zajęła Tallin.
Początek wizyty w Moskwie delegacji PKWN z Bolesławem Bierutem na czele.
Powstanie Warszawskie: Niemcy zdobyli przyczółek czerniakowski, broniony przez powstańców i żołnierzy LWP, mordując następnie ok. 200 rannych.
Adolf Hitler podpisał dekret o powołaniu „niemieckiego Volkssturmu” – zbrojnej formacji obrony terytorialnej, która miała objąć wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni od 16 do 60 roku życia.
W czasie Powstania Warszawskiego zginął ppor. AK Eugeniusz Lokajski „Brok”, przedwojenny lekkoatleta, w latach 30. należący do światowej czołówki oszczepników, olimpijczyk z Berlina (1936); autor ponad 850 fotografii dokumentujących walkę i życie codzienne warszawskich powstańców.
W Kolinie urodził się Milosz Zeman, przewodniczący Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (1993–2001), premier Czech w latach 1998–2002; od marca 2013 r. prezydent Czech, wybrany jako pierwszy w wyborach powszechnych.
Pod Jaktorowem wojska niemieckie rozbiły Grupę Armii Krajowej „Kampinos”; w walkach poległo około 100 żołnierzy AK, wśród nich dowódca mjr Alfons Kotowski „Okoń”, około 200 zostało rannych; straty niemieckie: około 200 zabitych i rannych.
Prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz zwolnił ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego i powołał na to stanowisko gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego.
Kapitulacja powstańców warszawskich walczących na Żoliborzu.
Powstanie Warszawskie: w Ożarowie w kwaterze SS-Obergruppenfuehrera Ericha von dem Bacha-Zelewskiego przedstawiciele KG Armii Krajowej płk Kazimierz Iranek-Osmecki „Jarecki” i ppłk Zygmunt Dobrowolski „Zyndram” podpisali układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie.
Gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, przed pójściem do niemieckiej niewoli, poinformował drogą radiową Okręgi AK o mianowaniu gen. Leopolda Okulickiego swoim następcą na stanowisku Komendanta Głównego AK.
We Lwowie urodził się Józef Szaniawski, politolog, sowietolog, publicysta, dziennikarz; w latach 1970–1985 redaktor PAP; od 1973 r. współpracował z Radiem Wolna Europa; aresztowany za działalność niepodległościową w 1985 r. i skazany przez sąd wojskowy na 10 lat więzienia; uniewinniony przez Sąd Najwyższy, wyszedł na wolność w grudniu 1989 r.; zginął w Tatrach w 2012 r.
Rada Ministrów podjęła uchwałę o żałobie narodowej w związku z kapitulacją Warszawy.
Dekret PKWN o powołaniu Milicji Obywatelskiej. Na czele MO stanął Franciszek Jóźwiak.
Dekret PKWN o utworzeniu Państwowego Urzędu Repatriacyjnego.
W niemieckim obozie Auschwitz wybuchł bunt Żydów z Sonderkommando, oddziału, który Niemcy zmuszali do prac przy usuwaniu ciał osób zamordowanych w komorach gazowych; w walce zginęło około 250 więźniów, około 200 zostało schwytanych, a następnie rozstrzelanych; wydarzenia te były największym w historii obozu powstaniem więźniów.
Podziemie niepodległościowe przeprowadziło udaną akcją odbicia więźniów politycznych w Zamościu i Rzeszowie.
Sowiecki gen. Stanisław Popławski zastąpił na stanowisku dowódcy 1 Armii WP gen. Zygmunta Berlinga.
W Krakowie zmarł Józef Kałuża, piłkarz, trener, działacz sportowy, 16-krotny reprezentant Polski, trener reprezentacji olimpijskiej z 1936 roku.
Pierwsza masowa dezercja w LWP: w nocy z 12 na 13 października z 31 pułku piechoty 7 Dywizji Piechoty zdezerterowało 636 żołnierzy.
W Moskwie odbyły się rozmowy z udziałem władz sowieckich, brytyjskiego premiera Winstona Churchilla, premiera Stanisława Mikołajczyka i przedstawicieli PKWN.
W Herrlingen niedaleko Ulm niemiecki feldmarszałek Erwin Rommel, jeden z uczestników spisku na życie Adolfa Hitlera w lipcu 1944 r., po przedstawieniu mu dowodów potwierdzających jego związek z zamachem na przywódcę III Rzeszy, popełnił samobójstwo; Rommel był dowódcą Afrika Korps (1941–1943), a w latach 1943–1944 dowodził niemieckimi wojskami we Włoszech i Francji.
II wojna światowa: Regent Węgier admirał Miklos Horthy proklamował zawieszenie broni z aliantami; decyzja ta wywołała zdecydowaną kontrakcję Niemiec: Horthy został zmuszony do powołania na premiera przywódcy węgierskich strzałokrzyżowców – Ferenca Szalasiego, a następnie do złożenia dymisji.
Na warszawskiej Pradze ukazał się pierwszy numer „Życia Warszawy”. Gazeta powstała, według jednych źródeł – z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej, zaś według innych – z inicjatywy Mariana Spychalskiego, pierwszego powojennego prezydenta Warszawy. „Życie Warszawy” było, obok „Trybuny Ludu”, jednym z opiniotwórczych dzienników w PRL. Nazwa gazety miała informować Polskę i świat, że Warszawa żyje.
W Warszawie zmarł Zenon Przesmycki, ps. Miriam, Jan Żagiel, poeta, krytyk literacki, tłumacz, wydawca, jeden z twórców programu Młodej Polski.
W Częstochowie zastrzelony został płk Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski, ps. Kmicic, komendant główny Narodowych Sił Zbrojnych (1944); powodem zabójstwa był prawdopodobnie popierany przez niego plan podporządkowania NSZ Armii Krajowej.
II wojna światowa: wojska sowieckie razem z jugosłowiańskimi wkroczyły do Belgradu.
II wojna światowa: wojska amerykańskie wylądowały na wyspie Leyte w środkowych Filipinach.
W Lublinie utworzono Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
W Filipowicach koło Krzeszowic urodziła się Magdalena Zawadzka, aktorka, znana m.in. z roli Basi Wołodyjowskiej w filmie „Pan Wołodyjowski” oraz serialu „Przygody Pana Michała”.
1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wkroczyła do Bredy.
W Taszkencie urodził się Michaj Burano, właściwie Wasil Michaj, wokalista, kompozytor, gwiazda big-bitu, także autor tekstów piosenek i aktor romskiego pochodzenia. Jego kariera zaczęła się od występów z zespołami „Czerwono-Czarni” i „Niebiesko-Czarni” w latach 60. W grudniu 1963 roku wystąpił wraz z Niebiesko-Czarnymi w paryskiej Olimpii jako pierwszy artysta zza żelaznej kurtyny. Obecnie mieszka i pracuje w USA.
Na zaproszenie władz Nowej Zelandii z Persji do Wellington przybyła grupa 732 w większości osieroconych polskich dzieci oraz ich 102 opiekunów; byli oni ofiarami sowieckich deportacji z lat 1940–1941, w 1942 r. zostali ewakuowani z ZSRS do Persji wraz z Armią Polską gen. Władysława Andersa.
W Żyrardowie zmarł Karol Irzykowski, krytyk literacki, pisarz.
W Żelaznej koło Skierniewic zmarła Maria Rodziewiczówna, pisarka, autorka powieści „Lato leśnych ludzi”, „Dewajtis”, „Między ustami a brzegiem pucharu”.
W Lublinie powstał Centralny Komitet Żydów Polskich.
W wyborach prezydenckich w USA zwyciężył urzędujący prezydent Franklin D. Roosevelt, którego wybrano na czwartą kadencję.
W Tokio powieszony został Richard Sorge, komunista niemiecki, sowiecki agent; w latach 30. „pod przykryciem” niemieckiego dziennikarza i członka NSDAP był szefem siatki wywiadowczej na terenie Japonii; zdobył m.in. informację o dacie niemieckiego ataku na ZSRS; aresztowany przez Japończyków w 1941 r.
W Lublinie powstał Tymczasowy Centralny Komitet Żydów Polskich.
W Tromso u wybrzeży Norwegii brytyjskie samoloty zatopiły niemiecki pancernik „Tirpitz” – największy obok bliźniaczego „Bismarcka” okręt w historii Kriegsmarine; zginęło około 1400 marynarzy.
NKWD aresztowało Bolesława Piaseckiego wraz z innymi członkami Konfederacji Narodu.
W Nawojowej koło Nowego Sącza urodził się Eustachy Rylski, prozaik, dramaturg, scenarzysta; autor powieści „Człowiek w cieniu”, „Warunek”, „Na Grobli”, „Obok Julii”, „Blask”.
W natarciu koło Faenzy w północnych Włoszech poległ wraz z załogą swojego czołgu kapitan Władysław Drelicharz. Był dowódcą jednego ze szwadronów w 4. Pułku Pancernym, w strukturach 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Za bitwę o Monte Cassino (został w jej trakcie ranny) odznaczono go orderem Virtuti Militari. Brał też udział w bitwie o Ankonę, zaś w 1941 r. jako oficer Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w obronie Tobruku.
Dekret PKWN o utworzeniu Przedsiębiorstwa Państwowego „Polskie Radio”.
W Barwałdzie Średnim koło Wadowic doszło do katastrofy kolejowej, w wyniku której zginęło około 130 osób, a ponad 100 zostało rannych.
Stanisław Mikołajczyk ustąpił z funkcji premiera rządu RP na uchodźstwie.
Pierwszy wielki nalot nocny amerykańskich bombowców na Tokio.
W Lublinie rozpoczął się pierwszy proces niemieckich zbrodniarzy – funkcjonariuszy obozu koncentracyjnego na Majdanku.
Tomasz Arciszewski objął stanowisko premiera RP na uchodźstwie.
W Lublinie ukazało się pierwsze wydanie Polskiej Kroniki Filmowej.
W Bellagio we Włoszech zmarł Filippo Marinetti, pisarz, autor pierwszego manifestu futurystycznego (1909); zwolennik faszyzmu i Benito Mussoliniego.
Urodziła się reżyserka Ewa Kruk, twórczyni filmów dokumentalnych i fabularnych.
W Mińsku Mazowieckim zmarł Julian Grobelny, działacz PPS; w latach 1943–1944 przewodniczący Rady Pomocy Żydom „Żegota”.
W Chicago podpisana została „Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym”.
W nocy z 6 na 7 grudnia oddział AK pod dowództwem por. Jana Borysewicza ps. Mściciel odbił z rąk sowieckich, miasto Ejszyszki na Litwie. Z rozbitego aresztu NKWD uwolniono 34 więźniów, zniszczono dokumentację NKWD i miejscowej placówki prosowieckiego Związku Patriotów Polskich.
W Lithonii w stanie Georgia urodziła się Brenda Lee, piosenkarka.
W Neuilly-sur-Seine zmarł Wassily Kandinsky, malarz, grafik, teoretyk sztuki.
Nad kanałem La Manche zaginął samolot, którym leciał Glenn Miller, kompozytor, puzonista; założyciel słynnej Glenn Miller Orchestra; od 1942 r. kierował reprezentacyjną orkiestrą Sił Powietrznych USA.
Masakra w Malmedy. Zbrodnia wojenna dokonana przez niemieckich żołnierzy z Waffen SS na 80 amerykańskich jeńcach wojennych w okolicach Malmedy we wschodniej Belgii.
W nocy z 18 na 19 grudnia 236 samolotów RAF dokonało nalotu bombowego na bazę Kriegsmarine w Gdyni, niszcząc całą jej infrastrukturę.
Gen. Lepold Okulicki został mianowany przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza komendantem Armii Krajowej.
Niemcy dokonali masakry wsi Ochotnica Dolna koło Nowego Targu; w czasie tzw. krwawej Wigilii zginęło 56 osób, w tym wiele kobiet i dzieci.
89 Polaków zostało zamordowanych przez UPA w Ihrowicy na Podolu.
Operacja Freston – w nocy z 26 na 27 grudnia w okolicach Częstochowy Brytyjczycy dokonali ostatniego zrzutu cichociemnych do okupowanej Polski.
W Aszchabadzie zmarł Juliusz Gardan, reżyser i scenarzysta, twórca filmów „Trędowata”, „Doktor Murek”.
W Vezelay zmarł Romain Rolland, francuski pisarz, autor powieści „Jan Krzysztof”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1915 r.
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
- 1929
- 1928
- 1927
- 1926
- 1925
- 1924
- 1923
- 1922
- 1921
- 1920
- 1919
- 1918
- 1917
- 1916
- 1915
- 1914
- 1913
- 1912
- 1911
- 1910
- 1909
- 1908
- 1907
- 1906
- 1905
- 1904
- 1903
- 1902
- 1901
- 1900
- 1899
- 1898
- 1897
- 1896
- 1895
- 1894
- 1893
- 1892
- 1891
- 1890
- 1889
- 1888
- 1887
- 1886
- 1885
- 1884
- 1883
- 1882
- 1881
- 1880
- 1879
- 1878
- 1877
- 1876
- 1875
- 1874
- 1873
- 1872
- 1871
- 1870
- 1869
- 1868
- 1867
- 1866
- 1865
- 1864
- 1863
- 1862
- 1861
- 1860
- 1859
- 1858
- 1857
- 1856
- 1855
- 1854
- 1853
- 1852
- 1851
- 1850
- 1849
- 1848
- 1847
- 1846
- 1845
- 1844
- 1843
- 1842
- 1841
- 1840
- 1839
- 1838
- 1837
- 1836
- 1835
- 1834
- 1833
- 1832
- 1831
- 1830
- 1829
- 1828
- 1827
- 1826
- 1825
- 1824
- 1823
- 1822
- 1821
- 1820
- 1819
- 1818
- 1817
- 1816
- 1815
- 1814
- 1813
- 1812
- 1811
- 1810
- 1809
- 1808
- 1807
- 1806
- 1805
- 1804
- 1803
- 1802
- 1801
- 1800
- 1799
- 1798
- 1797
- 1796
- 1795
- 1794
- 1793
- 1792
- 1791
- 1790
- 1789
- 1788
- 1787
- 1786
- 1785
- 1784
- 1783
- 1782
- 1781
- 1780
- 1779
- 1778
- 1777
- 1776
- 1775
- 1774
- 1773
- 1772
- 1771
- 1770
- 1769
- 1768
- 1767
- 1766
- 1765
- 1764
- 1763
- 1762
- 1761
- 1760
- 1759
- 1758
- 1757
- 1756
- 1755
- 1754
- 1753
- 1752
- 1751
- 1750
- 1749
- 1748
- 1747
- 1746
- 1745
- 1744
- 1743
- 1742
- 1741
- 1740
- 1739
- 1738
- 1737
- 1736
- 1735
- 1734
- 1733
- 1732
- 1731
- 1730
- 1729
- 1728
- 1727
- 1726
- 1725
- 1724
- 1723
- 1722
- 1721
- 1720
- 1719
- 1718
- 1717
- 1716
- 1715
- 1714
- 1713
- 1712
- 1711
- 1710
- 1709
- 1708
- 1707
- 1706
- 1705
- 1704
- 1703
- 1702
- 1701
- 1700
- 1699
- 1698
- 1697
- 1696
- 1695
- 1694
- 1693
- 1692
- 1691
- 1690
- 1689
- 1688
- 1687
- 1686
- 1685
- 1684
- 1683
- 1682
- 1681
- 1680
- 1679
- 1678
- 1677
- 1676
- 1675
- 1674
- 1673
- 1672
- 1671
- 1670
- 1669
- 1668
- 1667
- 1666
- 1665
- 1664
- 1663
- 1662
- 1661
- 1660
- 1659
- 1658
- 1657
- 1656
- 1655
- 1654
- 1653
- 1652
- 1651
- 1650
- 1649
- 1648
- 1647
- 1646
- 1645
- 1644
- 1643
- 1642
- 1641
- 1640
- 1639
- 1638
- 1637
- 1636
- 1635
- 1634
- 1633
- 1632
- 1631
- 1630
- 1629
- 1628
- 1627
- 1626
- 1625
- 1624
- 1623
- 1622
- 1621
- 1620
- 1619
- 1618
- 1617
- 1616
- 1615
- 1614
- 1613
- 1612
- 1611
- 1610
- 1609
- 1608
- 1607
- 1606
- 1605
- 1604
- 1603
- 1602
- 1601
- 1600
- 1599
- 1598
- 1597
- 1596
- 1595
- 1594
- 1593
- 1592
- 1591
- 1590
- 1589
- 1588
- 1587
- 1586
- 1585
- 1584
- 1583
- 1582
- 1581
- 1580
- 1579
- 1578
- 1577
- 1576
- 1575
- 1574
- 1573
- 1572
- 1571
- 1570
- 1569
- 1568
- 1567
- 1566
- 1565
- 1564
- 1563
- 1562
- 1561
- 1560
- 1559
- 1558
- 1557
- 1556
- 1555
- 1554
- 1553
- 1552
- 1551
- 1550
- 1549
- 1548
- 1547
- 1546
- 1545
- 1544
- 1543
- 1542
- 1541
- 1540
- 1539
- 1538
- 1537
- 1536
- 1535
- 1534
- 1533
- 1532
- 1531
- 1530
- 1529
- 1528
- 1527
- 1526
- 1525
- 1524
- 1523
- 1522
- 1521
- 1520
- 1519
- 1518
- 1517
- 1516
- 1515
- 1514
- 1513
- 1512
- 1511
- 1510
- 1509
- 1508
- 1507
- 1506
- 1505
- 1504
- 1503
- 1502
- 1501
- 1500
- 1499
- 1498
- 1497
- 1496
- 1495
- 1494
- 1493
- 1492
- 1491
- 1490
- 1489
- 1488
- 1487
- 1486
- 1485
- 1484
- 1483
- 1482
- 1481
- 1480
- 1479
- 1478
- 1477
- 1476
- 1475
- 1474
- 1473
- 1472
- 1471
- 1470
- 1469
- 1468
- 1467
- 1466
- 1465
- 1464
- 1463
- 1462
- 1461
- 1460
- 1459
- 1458
- 1457
- 1456
- 1455
- 1454
- 1453
- 1452
- 1451
- 1450
- 1449
- 1448
- 1447
- 1446
- 1445
- 1444
- 1443
- 1442
- 1441
- 1440
- 1439
- 1438
- 1437
- 1436
- 1435
- 1434
- 1433
- 1432
- 1431
- 1430
- 1429
- 1428
- 1427
- 1426
- 1425
- 1424
- 1423
- 1422
- 1421
- 1420
- 1419
- 1418
- 1417
- 1416
- 1415
- 1414
- 1413
- 1412
- 1411
- 1410
- 1409
- 1408
- 1407
- 1406
- 1405
- 1404
- 1403
- 1402
- 1401
- 1400
- 1399
- 1398
- 1397
- 1396
- 1395
- 1394
- 1393
- 1392
- 1391
- 1390
- 1389
- 1388
- 1387
- 1386
- 1385
- 1384
- 1383
- 1382
- 1381
- 1380
- 1379
- 1378
- 1377
- 1376
- 1375
- 1374
- 1373
- 1372
- 1371
- 1370
- 1369
- 1368
- 1367
- 1366
- 1365
- 1364
- 1363
- 1362
- 1361
- 1360
- 1359
- 1358
- 1357
- 1356
- 1355
- 1354
- 1353
- 1352
- 1351
- 1350
- 1349
- 1348
- 1347
- 1346
- 1345
- 1344
- 1343
- 1342
- 1341
- 1340
- 1339
- 1338
- 1337
- 1336
- 1335
- 1334
- 1333
- 1332
- 1331
- 1330
- 1329
- 1328
- 1327
- 1326
- 1325
- 1324
- 1323
- 1322
- 1321
- 1320
- 1319
- 1318
- 1317
- 1316
- 1315
- 1314
- 1313
- 1312
- 1311
- 1310
- 1309
- 1308
- 1307
- 1306
- 1305
- 1304
- 1303
- 1302
- 1301
- 1300
- 1299
- 1298
- 1297
- 1296
- 1295
- 1294
- 1293
- 1292
- 1291
- 1290
- 1289
- 1288
- 1287
- 1286
- 1285
- 1284
- 1283
- 1282
- 1281
- 1280
- 1279
- 1278
- 1277
- 1276
- 1275
- 1274
- 1273
- 1272
- 1271
- 1270
- 1269
- 1268
- 1267
- 1266
- 1265
- 1264
- 1263
- 1262
- 1261
- 1260
- 1259
- 1258
- 1257
- 1256
- 1255
- 1254
- 1253
- 1252
- 1251
- 1250
- 1249
- 1248
- 1247
- 1246
- 1245
- 1244
- 1243
- 1242
- 1241
- 1240
- 1239
- 1238
- 1237
- 1236
- 1235
- 1234
- 1233
- 1232
- 1231
- 1230
- 1229
- 1228
- 1227
- 1226
- 1225
- 1224
- 1223
- 1222
- 1221
- 1220
- 1219
- 1218
- 1217
- 1216
- 1215
- 1214
- 1213
- 1212
- 1211
- 1210
- 1209
- 1208
- 1207
- 1206
- 1205
- 1204
- 1203
- 1202
- 1201
- 1200
- 1199
- 1198
- 1197
- 1196
- 1195
- 1194
- 1193
- 1192
- 1191
- 1190
- 1189
- 1188
- 1187
- 1186
- 1185
- 1184
- 1183
- 1182
- 1181
- 1180
- 1179
- 1178
- 1177
- 1176
- 1175
- 1174
- 1173
- 1172
- 1171
- 1170
- 1169
- 1168
- 1167
- 1166
- 1165
- 1164
- 1163
- 1162
- 1161
- 1160
- 1159
- 1158
- 1157
- 1156
- 1155
- 1154
- 1153
- 1152
- 1151
- 1150
- 1149
- 1148
- 1147
- 1146
- 1145
- 1144
- 1143
- 1142
- 1141
- 1140
- 1139
- 1138
- 1137
- 1136
- 1135
- 1134
- 1133
- 1132
- 1131
- 1130
- 1129
- 1128
- 1127
- 1126
- 1125
- 1124
- 1123
- 1122
- 1121
- 1120
- 1119
- 1118
- 1117
- 1116
- 1115
- 1114
- 1113
- 1112
- 1111
- 1110
- 1109
- 1108
- 1107
- 1106
- 1105
- 1104
- 1103
- 1102
- 1101
- 1100
- 1099
- 1098
- 1097
- 1096
- 1095
- 1094
- 1093
- 1092
- 1091
- 1090
- 1089
- 1088
- 1087
- 1086
- 1085
- 1084
- 1083
- 1082
- 1081
- 1080
- 1079
- 1078
- 1077
- 1076
- 1075
- 1074
- 1073
- 1072
- 1071
- 1070
- 1069
- 1068
- 1067
- 1066
- 1065
- 1064
- 1063
- 1062
- 1061
- 1060
- 1059
- 1058
- 1057
- 1056
- 1055
- 1054
- 1053
- 1052
- 1051
- 1050
- 1049
- 1048
- 1047
- 1046
- 1045
- 1044
- 1043
- 1042
- 1041
- 1040
- 1039
- 1038
- 1037
- 1036
- 1035
- 1034
- 1033
- 1032
- 1031
- 1030
- 1029
- 1028
- 1027
- 1026
- 1025
- 1024
- 1023
- 1022
- 1021
- 1020
- 1019
- 1018
- 1017
- 1016
- 1015
- 1014
- 1013
- 1012
- 1011
- 1010
- 1009
- 1008
- 1007
- 1006
- 1005
- 1004
- 1003
- 1002
- 1001
- 1000
- 999
- 998
- 997
- 996
- 995
- 994
- 993
- 992
- 991
- 990
- 989
- 988
- 987
- 986
- 985
- 984
- 983
- 982
- 981
- 980
- 979
- 978
- 977
- 976
- 975
- 974
- 973
- 972
- 971
- 970
- 969
- 968
- 967
- 966
- 965
- 964
- 963
- 962
- 961
- 960