Kalendarz historyczny
19 sierpnia
-
W Warszawie zmarła Zofia Mrozowska, aktorka, pedagog warszawskiej PWST, przez wiele lat związana ze stołecznym Teatrem Współczesnym; wystąpiła w filmach „Zakazane piosenki”, „Ostatni etap”, „Miasto nieujarzmione”, „Prawo i pięść”, „Bilans kwartalny”, „Constans”, a także w serialu „Polskie drogi”.
-
Na polecenie szefa sądeckiego gestapo Heinricha Hamanna Niemcy przeprowadzili w Mszanie Dolnej egzekucję 881 Żydów.
-
Zmarł Janusz Głowacki, prozaik, dramaturg, scenarzysta filmowy, felietonista, autor takich utworów jak „Polowanie na karaluchy”, „Antygona w Nowym Jorku”, „Czwarta siostra”.
-
Z kosmodromu Taiyuan w Chinach wystrzelono rakietę z trzecim polskim sztucznym satelitą „Heweliusz”.
-
Zakończenie ostatniej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski.
-
W Warszawie zmarł Marek Kotański, psycholog terapeuta, działacz społeczny; organizator Młodzieżowego Ruchu na rzecz Przeciwdziałania Narkomanii „Monar”; współzałożyciel Stowarzyszenia Solidarni wobec AIDS-PLUS. Na początku lat 90. zajął się bezdomnymi, tworząc ośrodki „Markotu”.
-
W Warszawie zmarł Cezary Julski, aktor teatralny i filmowy.
-
Prezydent Wojciech Jaruzelski powierzył misję tworzenia rządu Tadeuszowi Mazowieckiemu; nowemu premierowi poparcia udzieliła Krajowa Komisja Wykonawcza NSZZ „Solidarność”.
-
Służba Bezpieczeństwa aresztowała przewodniczącego Regionu Małopolska i członka TKK NSZZ „Solidarność” Władysława Hradka.
-
Na wezwanie władz NSZZ "Solidarność" w całym kraju na znak protestu ogłoszono dni bez prasy.
-
Gdański Międzyzakładowy Komitet Strajkowy zażądał od premiera Edwarda Babiucha podjęcia rokowań; MKS reprezentował już ponad 150 zakładów, w których trwały strajki okupacyjne.
-
W katastrofie kolejowej pod Toruniem zginęło 65 osób, a 50 zostało rannych.
-
W Szczecinie powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, jego przewodniczącym wybrano Mariana Jurczyka. Szczeciński MKS przedstawił listę 36 postulatów.
-
W katastrofie lotniczej pod Damaszkiem zginął Konrad Swinarski, wybitny twórca teatralny, reżyser, scenograf; w dziejach teatru zapisał się m.in. jako realizator polskich narodowych dramatów: „Dziadów” Adama Mickiewicza (1973 r.) i „Wyzwolenia” Stanisława Wyspiańskiego (1974 r.), oba spektakle powstały w Starym Teatrze w Krakowie.
-
W Warszawie zmarł Paweł Jasienica, pisarz, publicysta, żołnierz AK; autor m.in. znanych esejów historycznych „Polska Piastów”, „Polska Jagiellonów” oraz „Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
-
Premiera filmu „Polowanie na muchy” w reżyserii Andrzeja Wajdy.
-
Legia Warszawa odniosła najwyższe zwycięstwo w historii swoich występów w I lidze, pokonując na Stadionie Wojska Polskiego Wisłę Kraków 12:0.
-
Wybuchło powstanie paryskie, czyli zbrojne wystąpienie francuskiego ruchu oporu oraz sił Wolnych Francuzów i amerykańskiej 3 Armii gen. Pattona przeciw okupującym miasto wojskom niemieckim; powstanie zakończyło się po tygodniu wyzwoleniem Paryża oraz poddaniem się sił niemieckich stacjonujących w mieście.
-
W Toruniu urodził się Antoni Kopff, pianista, kompozytor; autor muzyki do takich przebojów jak m.in. „Do zakochania jeden krok” oraz „Bądź moim natchnieniem”.
-
Rozpoczęła się druga faza bitwy pod Falaise z udziałem 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
-
Niemcy przeprowadzili likwidację getta w Otwocku: 7-10 tys. Żydów zostało wywiezionych do obozu zagłady w Treblince; część Żydów Niemcy zamordowali na miejscu, m.in. w lesie przy ul. Reymonta zastrzelono ok. 600 osób, a w następnych dniach kolejne ponad 2 tys. osób, które ukryły się przed transportem śmierci.
-
W Berlinie podpisana została niemiecko-sowiecka umowa handlowo-kredytowa.
-
W Miłosławiu koło Wrześni urodził się Piotr Pawłowski, aktor, związany m.in. ze Starym Teatrem w Krakowie i warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpił w filmach „Zbrodniarz i panna”, „Faraon”, „Potop”, a także w serialach „Kolumbowie” i „Polskie drogi”.
-
W nocy z 19 na 20 sierpnia rozpoczęło się II Powstanie Śląskie.
-
Wojna polsko-bolszewicka: bitwa pod Lwowem. Wojska polskie odzyskały Brześć.
-
W Warszawie urodził się Jerzy Andrzejewski, prozaik, publicysta, scenarzysta; w latach 1950–1957 członek PZPR, poseł na Sejm (1952–1957); od 1976 r. członek Komitetu Obrony Robotników, a następnie KSS „KOR”; redaktor niezależnego „Zapisu” (1977); autor powieści „Popiół i diament”, „Ciemności kryją ziemię”, „Bramy raju” i „Miazga”.
-
Uroczyste poświęcenie metalowego krzyża zamontowanego na Giewoncie.
-
W Warszawie urodził się Stefan Starzyński, żołnierz Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej; w latach 1934–1939 prezydent Warszawy; we wrześniu 1939 r. komisarz cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy; aresztowany przez Niemców 27 października 1939 r. i przewieziony do więzienia na Pawiaku; jego dalsze losy przez wiele lat były nieznane, w 2014 r. pion śledczy IPN ustalił, że Starzyński został zamordowany przez gestapo między 21 a 23 grudnia 1939 r. w Warszawie lub w jej okolicach.
-
Nad Polską miało miejsce całkowite zaćmienie Słońca, które zainspirowało Bolesława Prusa przy pisaniu „Faraona”.
-
W Warszawie w czasie sejmu elekcyjnego obóz arcybiskupa Stanisława Karnkowskiego i kanclerza Jana Zamoyskiego ogłosił królem Polski Zygmunta Wazę. Trzy dni później obóz prohabsburski, nie uznający tego wyboru, ogłosił królem arcyksięcia Maksymiliana.
-
W Wilnie zmarł król Polski i wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk; jako jedyny król z dynastii Jagiellonów pochowany został w Wilnie.