Kalendarz dat

1983

• 5.1

  

  W Rzymie metropolita gnieźnieński i warszawski arcybiskup Józef Glemp mianowany został kardynałem.

• 11.1

  W Warszawie zmarł prof. Adam Kersten, historyk, badacz dziejów XVII-wiecznej Rzeczypospolitej.

• 19.1

  

  W Limanowej urodziła się Justyna Kowalczyk, biegaczka narciarska, pięciokrotna medalistka igrzysk olimpijskich – brązowa medalistka IO w Turynie (2006), mistrzyni z Vancouver (2010) i Soczi (2014); dwukrotna mistrzyni świata, czterokrotna zdobywczyni Pucharu Świata.

• 22.1

  Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność" wydała oświadczenie programowe "+Solidarność+ dziś".

• 31.1

  

  Premiera filmu Andrzeja Wajdy „Danton” z Gerardem Depardieu w roli tytułowej i Wojciechem Pszoniakiem w roli Maksymiliana Robespierre.

• 2.2

  Prymas Józef Glemp na publicznym konsystorzu w Watykanie otrzymał godność kardynała-prezbitera.

• 9.2

  Zmarł Marian Danysz, fizyk, członek Polskiej Akademii Nauk, odkrywca wraz z Jerzym Pniewskim hiperjądra.

• 14.2

  

  W Warszawie zmarł Władysław Krasnowiecki, aktor, dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Narodowego (1949-1951); rektor warszawskiej PWST, prezes ZASP (1965-1970); w czasie II wojny światowej członek Związku Patriotów Polskich, kierował teatrem Armii Polskiej w ZSRS.

• 16.2

  

  W Poznaniu zmarła Kazimiera Iłłakowiczówna, poetka, tłumaczka, w latach 1926-1935 sekretarka marszałka Józefa Piłsudskiego w Ministerstwie Spraw Wojskowych.

• 17.2

  

  Przed Sądem Warszawskiego Okręgu Wojskowego zakończył się proces Zbigniewa i Zofii Romaszewskich oraz kilku innych osób oskarżonych o zorganizowanie w Warszawie podziemnego Radia "Solidarność"; Zbigniew Romaszewski skazany został na cztery i pół roku więzienia, a jego żona Zofia na trzy lata więzienia.

• 21.2

  Premiera filmu „Karate po polsku” w reżyserii Wojciecha Wójcika.

• 22.2

  W Warszawie zmarł Mieczysław Jastrun, poeta, eseista, tłumacz, autor m.in. „Spotkania z Salomeą”, „Pięknej choroby”.

• 25.2

  W Nowym Jorku zmarł Tennessee Williams, dramatopisarz.

• 3.3

  W Londynie zmarł Arthur Koestler, pisarz, dziennikarz.

• 6.3

  W Moskwie zmarł Donald Maclean, sowiecki agent, członek siatki szpiegowskiej złożonej z absolwentów uniwersytetu Cambridge, wśród których był Kim Philby.

• 8.3

  Przemawiając w Orlando do Narodowego Stowarzyszenia Ewangelików prezydent USA Ronald Reagan nazwał Związek Sowiecki "imperium zła".

• 8.3

  W Ischii we Włoszech zmarł William Walton, angielski kompozytor.

• 9.3

  

  W Grudziądzu rozpoczął się proces Anny Walentynowicz oskarżonej przez władze komunistyczne o "kontynuowanie działalności związkowej i organizowanie akcji protestacyjnej" w grudniu 1981 r. Walentynowicz skazana została na rok i trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na trzy lata. 

• 14.3

  Premiera filmu "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny" w reżyserii Janusza Majewskiego.

• 16.3

  

  Widzew Łódź awansował do półfinału Pucharu Europy, eliminując w ćwierćfinale FC Liverpool.

• 23.3

  

  Prezydent USA Roland Reagan ogłosił program tzw. wojen gwiezdnych - Inicjatywę Obrony Strategicznej SDI. 

• 27.3

  W Krakowie zmarła Hanna Malewska, pisarka, autorka powieści historycznych, w latach 1957-1973 redaktorka pisma katolickiego "Znak", autorka m.in. powieści „Żelazna korona”, „Kamienie wołać będą”, „Panowie Leszczyńscy”; żołnierz Armii Krajowej.

• 28.3

  

  Premiera filmu "Austeria" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, na podstawie powieści Juliana Stryjkowskiego. W roli karczmarza Taga wystąpił Franciszek Pieczka.

• 3.4

  W Warszawie zmarł Aleksander Ścibor-Rylski, pisarz, scenarzysta i reżyser filmowy, autor m.in. książek „Węgiel”, „Pierścionek z końskiego włosia”, reżyser filmów „Ich dzień powszedni”, „Jutro Meksyk”, „Morderca zostawia ślad”.

• 11.4

  Premiera filmu „Wilczyca” w reżyserii Marka Piestraka.

• 15.4

  

  W Warszawie rozpoczęto budowę pierwszej linii metra.

• 19.4

  

  W Warszawie zmarł Jerzy Andrzejewski, prozaik, publicysta, scenarzysta; w latach 1950-1957 członek PZPR, poseł na Sejm (1952-1957); od 1976 r. członek Komitetu Obrony Robotników, a następnie KSS „KOR”; redaktor niezależnego „Zapisu” (1977); autor powieści „Popiół i diament”, „Ciemności kryją ziemię”, „Bramy raju” i „Miazga”.

• 23.4

  

  We Wrocławiu aresztowany został przewodniczący podziemnej "Solidarności" na Dolnym Śląsku Józef Pinior.

• 28.4

  

  W Warszawie zmarł płk Jan Rzepecki, szef Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, komendant Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość".

• 1.5

  

  Stan wojenny: Na wezwanie TKK NSZZ "Solidarność" odbyły się niezależne pochody i demonstracje. W Gdańsku, Gdyni, Warszawie, Wrocławiu, Szczecinie, Poznaniu, Krakowie i Nowej Hucie manifestantów zaatakowały oddziały ZOMO; w wyniku działań milicji śmierć ponieśli dwaj robotnicy: Ryszard Smagur i Bernard Łyskawa; zatrzymano około 1000 osób. 

• 12.5

  

  19-letni maturzysta Grzegorz Przemyk został zatrzymany przez funkcjonariuszy MO, a następnie brutalnie pobity w komisariacie na warszawskim Starym Mieście. Dwa dni później w wyniku odniesionych obrażeń zmarł w szpitalu. Była to jedna z najgłośniejszych zbrodni aparatu władzy PRL.

• 12.5

  W Tampico w Meksyku urodziła się Alicja Bachleda-Curuś, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Syzyfowe prace”, „Pan Tadeusz”, „Wrota Europy” i „Bitwa pod Wiedniem”.

• 14.5

  

  Stan wojenny: W Warszawie zmarł Grzegorz Przemyk, 19-letni uczeń Liceum Ogólnokształcącego im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, zatrzymany 12 maja 1983 r. przez funkcjonariuszy MO na pl. Zamkowym w Warszawie i bestialsko pobity w komisariacie przy ul. Jezuickiej; jego śmierć była jedną z najgłośniejszych zbrodni aparatu bezpieczeństwa PRL.

• 16.5

  

  Premiera filmu "Wielki Szu" w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.

• 19.5

  

  W Warszawie kilkadziesiąt tysięcy osób uczestniczyło w pogrzebie Grzegorza Przemyka, 19-letniego maturzysty, śmiertelnie pobitego przez funkcjonariuszy MO.

• 20.5

  W naukowym czasopiśmie "Science" opublikowano artykuł dotyczący odkrycia wirusa wywołującego AIDS.

• 27.5

  

  Żaglowiec „Dar Pomorza” został przekształcony w statek-muzeum.

• 27.5

  W Los Angeles zmarł Józef Lejtes, reżyser filmowy, jeden najważniejszych twórców polskiego kina w okresie międzywojennym; autor m.in. filmów "Barbara Radziwiłłówna", "Dziewczęta z Nowolipek" i "Granica".

• 28.5

  

  Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego zaocznie skazał oskarżonego o szpiegostwo Zdzisława Najdera na karę śmierci oraz kary dodatkowe: pozbawienia praw publicznych na zawsze i konfiskatę mienia w całości. 

• 16.6

  

  Rozpoczęła się druga pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski (16-23 czerwca).

• 17.6

  

  W Warszawie zmarł Miron Białoszewski, poeta, prozaik, twórca teatralny, autor "Pamiętnika z powstania warszawskiego".

• 20.6

  Ukazał się pierwszy album zespołu Lady Pank.

• 23.6

  

  Papież Jan Paweł II zakończył drugą pielgrzymkę do Polski.

• 30.6

  

  W bielskiej FSM zakończono produkcję samochodu Syrena 105.

• 30.6

  Krystyna Palmowska, jako pierwsza kobieta, zdobyła Broad Peak w Karakorum.

• 1.7

  Na terenie Łazienek Królewskich w Warszawie utworzono Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa.

• 3.7

  

  W Wejherowie urodziła się Dorota Masłowska, pisarka, autorka dramatów i powieści, m.in. „Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną” oraz „Pawia królowej”.

• 21.7

  Rozwiązała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego.

• 22.7

  

  Rada Państwa, po 586 dniach obowiązywania, zniosła formalnie stan wojenny w Polsce, zachowując jednak część represyjnego ustawodawstwa.

• 23.7

  Jerzy Kukuczka i Wojciech Kurtyka jako pierwsi Polacy zdobyli szczyt Gaszerbrum I (8068 m n.p.m.), leżący w paśmie Karakorum - gór na pograniczu Indii, Pakistanu i Chin. 

• 13.8

  W Gdańsku pod Pomnikiem Ofiar Grudnia '70 odbyła się manifestacja.

• 18.8

  

  W Warszawie zmarł Jan Zachwatowicz, architekt, historyk sztuki, profesor Politechniki Warszawskiej; inicjator renowacji i odbudowy wielu zabytków polskich po 1945 r., m.in. Starego Miasta, katedry św. Jana i Zamku Królewskiego w Warszawie.

• 19.8

  Służba Bezpieczeństwa aresztowała przewodniczącego Regionu Małopolska i członka TKK NSZZ "Solidarność" Władysława Hradka.

• 19.8

  W Warszawie zmarła Zofia Mrozowska, aktorka, pedagog warszawskiej PWST, przez wiele lat związana ze stołecznym Teatrem Współczesnym; wystąpiła w filmach „Zakazane piosenki”, „Ostatni etap”, „Miasto nieujarzmione”, „Prawo i pięść”, „Bilans kwartalny”, „Constans”, a także w serialu „Polskie drogi”.

• 25.8

  W Stoczni Gdańskiej doszło do spotkania wicepremiera Mieczysława F. Rakowskiego ze stoczniowcami.

• 30.8

  W Łodzi zmarł Zygmunt Malawski, aktor.

• 1.9

  Samolot Boeing 747 linii Korean Air lecący z Alaski do Korei Południowej z nieznanych przyczyn zboczył z kursu i wleciał na kilkadziesiąt kilometrów w głąb przestrzeni powietrznej ZSRS, po czym został zestrzelony przez radzieckie myśliwce. Zginęło 269 osób. 

• 13.9

  Początek protestacyjnej głodówki więźniów politycznych w Zakładzie Karnym w Barczewie.

• 27.9

  

  Prokuratura Wojskowa skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko członkom KSS "KOR": Jackowi Kuroniowi, Adamowi Michnikowi, Zbigniewowi Romaszewskiemu i Henrykowi Wujcowi.

• 1.10

  

  W Warszawie przy ul. Podwale odsłonięto pomnik Małego Powstańca.

• 5.10

  

  Lech Wałęsa został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. 

• 23.10

  Premiera serialu telewizyjnego „Blisko, coraz bliżej” w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego.

• 26.10

  W Berkeley zmarł Alfred Tarski, urodzony w Warszawie matematyk, filozof, jeden z najwybitniejszych logików, twórca semantycznej definicji prawdy, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.

• 9.11

  W Warszawie urodziła się Maja Włoszczowska, wicemistrzyni olimpijska w kolarstwie górskim z Pekinu (2008) i Rio de Janeiro (2016); wielokrotna medalistka mistrzostw świata i Europy.

• 15.11

   Na Cyprze proklamowano Turecką Republikę Cypru Północnego.

• 22.11

  Gen. Wojciech Jaruzelski, pełniący funkcję premiera, ustąpił ze stanowiska ministra obrony narodowej, które zajmował od 1968 r.; jego następcą został gen. Florian Siwicki.

• 2.12

  Premiera filmu "Krzyk" w reżyserii Barbary Sass.

• 10.12

  

  W Oslo Danuta Wałęsa wraz z synem Bogdanem odebrała przyznaną Lechowi Wałęsie Pokojową Nagrodę Nobla.

• 13.12

  

  W Rudzie Śląskiej urodziła się Otylia Jędrzejczak, pływaczka; trzykrotna medalistka igrzysk olimpijskich w Atenach (2004): na 200 m stylem motylkowym wywalczyła złoty medal, a na 100 m stylem motylkowym i 400 m stylem dowolnym była druga; wielokrotna medalistka mistrzostw świata i Europy; trzykrotna rekordzistka świata.

• 23.12

  W Łodzi zmarł Antoni Dmochowski, biochemik, specjalista w dziedzinie chemii kwasów nukleinowych.

• 27.12

  W Lod (Izrael) zmarł Seweryn Steinwurzel, operator filmowy, autor zdjęć do wielu filmów z okresu dwudziestolecia międzywojennego, m.in. „Córki generała Pankratowa” (1934), „Barbary Radziwiłłówny” (1936), „Trędowatej” (1936) i „Dziewcząt z Nowolipek” (1937).