Kalendarz dat

1970

• 3.01

  W Krakowie zmarł Józef Kohut, piłkarz, wieloletni gracz Wisły Kraków, dwukrotny mistrz Polski, 11-krotny reprezentant kraju.

• 

  9.01

  W Londynie zmarł Mieczysław Grydzewski, publicysta, krytyk literacki, współzałożyciel i członek redakcji miesięcznika „Skamander”, twórca i redaktor tygodnika „Wiadomości Literackie” (1924–1939); w czasie II wojny światowej wspólnie z Zygmuntem Nowakowskim doprowadził do powstania „Wiadomości Polskich”; w latach 1946–1966 redaktor naczelny londyńskich „Wiadomości”.

• 9.01

  Premiera filmu „Nowy” w reżyserii Jerzego Ziarnika.

• 17.01

  Premiera filmu „Jarzębina czerwona” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.

• 30.01

  Premiera filmu „Szkice warszawskie” w reżyserii Henryka Kluby.

• 4.02

  W Warszawie zmarł Janusz Warnecki (właśc. Jan Kozłowski), aktor teatralny i filmowy, reżyser, profesor warszawskiej PWST, znany z filmów „Zejście do piekła”, „Mistrz”.

• 

  9.02

  W Warszawie rozpoczął się proces tzw. taterników, grupy osób oskarżonych przez władze komunistyczne o przekazywanie do paryskiej „Kultury” dokumentów dotyczących Marca ’68 oraz przemycanie przez Tatry do Polski wydawnictw emigracyjnych.

• 

  12.02

  W Brzozówce koło Lidy urodził się Czesław Michniewicz, piłkarz, trener.

• 17.02

  W Rechowot w Izraelu zmarł Samuel Agnon, urodzony w Buczaczu pisarz żydowski; jego twórczość związana jest z Polską; pisał powieści i opowiadania o chasydach, polskich Żydach; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1966 r.

• 

  24.02

  W Warszawie zakończył się proces „taterników”, oskarżonych o przekazywanie do paryskiej „Kultury” dokumentów dotyczących Marca ’68 oraz przemycanie przez Tatry do Polski wydawnictw emigracyjnych.

• 6.03

  Premiera filmu „Sól ziemi czarnej” w reżyserii Kazimierza Kutza.

• 6.03

  W Szklarskiej Porębie zmarł Wlastimil Hofman, malarz.

• 13.03

  Premiera filmu Antoniego Krauze „Monidło”.

• 

  13.03

  W Piotrkowie Trybunalskim urodził się Przemysław Bluszcz, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Skazany na bluesa” i „Operacja Dunaj”.

• 

  16.03

  W Warszawie zmarł Jerzy Szaniawski, dramaturg, prozaik, felietonista, autor sztuk teatralnych „Dwa teatry”, „Żeglarz”, „Adwokat i róże” oraz zbioru opowiadań „Profesor Tutka”.

• 20.03

  Powołano Uniwersytet Gdański.

• 28.03

  Premiera filmu Janusza Kondratiuka „Jak zdobyć pieniądze, kobietę i sławę”.

• 

  30.03

  W Warszawie rozpoczęła się operacja przesunięcia Pałacu Lubomirskich – odcięty od fundamentów pałac obrócono o ponad 70 stopni w stosunku do pierwotnego położenia.

• 31.03

  W Moskwie zmarł Siemion Timoszenko, sowiecki marszałek; w 1939 r. w czasie agresji Związku Sowieckiego na Polskę dowódca Frontu Ukraińskiego; ludowy komisarz obrony ZSRS w latach 1940–1941.

• 

  2.04

  Premiera filmu „Jak rozpętałem II wojnę światową” w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego.

• 

  2.04

  W Warszawie zmarła Tacjanna Wysocka, tancerka, choreograf, historyk baletu.

• 

  22.04

  Górnik Zabrze awansował w wyniku losowania (rzut monetą) do finału piłkarskiego Pucharu Zdobywców Pucharów. Mecze półfinałowe oraz mecz dodatkowy z AS Romą zakończyły się remisami.

• 

  29.04

  W Krakowie urodził się Paweł Deląg, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Szamanka”, „Ciemna strona Wenus” i „Quo vadis”.

• 

  29.04

  W Wiedniu w finałowym meczu Pucharu Zdobywców Pucharów Górnik Zabrze przegrał z Manchesterem City 1:2.

• 5.05

  W Montrealu urodziła się Naomi Klein, dziennikarka, publicystka, działaczka społeczna, autorka książki „No logo”, określanej jako „manifest alterglobalizmu”.

• 

  12.05

  W Londynie zmarł gen. Władysław Anders, organizator i dowódca Armii Polskiej w ZSRS, a następnie 2. Korpusu Polskiego; od lutego do maja 1945 r. pełnił obowiązki Naczelnego Wodza; pochowany na cmentarzu Monte Cassino.

• 

  18.05

  Zakończyła się trwająca od 30 marca operacja obracania Pałacu Lubomirskich w Warszawie, tak aby zasłaniał halę Gwardii, a jego kolumnada zamknęła perspektywę głównej alei Ogrodu Saskiego.

• 

  19.05

  W Saint-Clar-de Riviere zmarł August Zamoyski, rzeźbiarz.

• 

  19.05

  W Warszawie zmarł Tadeusz Breza, pisarz, autor powieści „Mury Jerycha”, „Niebo i ziemia”, „Urząd”, „Uczta Baltazara”.

• 

  21.05

  W Warszawie zmarł Leonid Teliga, żeglarz, lotnik; w czasie II wojny światowej walczył m.in. w 300 dywizjonie lotnictwa bombowego „Ziemi Mazowieckiej”; jako pierwszy Polak odbył samotny rejs dookoła świata na jachcie Opty (1967–1969).

• 31.05

  W wyniku trzęsienia ziemi w Peru zginęło około 70 tys. ludzi, 100 tys. zostało rannych.

• 31.05

  W Meksyku rozpoczęły się IX Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej.

• 2.06

  Na torze wyścigowym Goodwood w Anglii zginął w wypadku Bruce McLaren, nowozelandzki kierowca wyścigowy, inżynier, wynalazca.

• 

  4.06

  W Białymstoku urodziła się Izabella Scorupco, aktorka, modelka, piosenkarka, znana m.in. z filmów: „Golden Eye”, w którym zagrała u boku Pierce'a Brosnana – agenta 007, a także z „Ogniem i mieczem” w reżyserii Jerzego Hoffmana, gdzie wcieliła się w postać Heleny Kurcewiczówny.

• 

  14.06

  W Krakowie zmarł Roman Ingarden – filozof, uczeń Edmunda Husserla, twórca krakowskiej szkoły filozoficznej, fenomenolog, badacz podstaw teorii literatury i estetyki opisowej, członek PAN, wieloletni wykładowca i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• 

  15.06

  W Gdańsku zmarł Stanisław Sołdek, przodownik pracy, traser Stoczni Gdańskiej; jego imieniem nazwano pierwszy po wojnie statek – rudowęglowiec „Sołdek”.

• 

  19.06

  W Zakopanem urodził się Krzysztof Trebunia-Tutka, muzyk, założyciel i lider zespołu Trebunie-Tutki.

• 

  20.06

  Pod zarzutem próby obalenia ustroju aresztowano działaczy „Ruchu”, którzy planowali wysadzenie pomnika i Muzeum Lenina w Poroninie; wśród zatrzymanych przez SB byli m.in. Andrzej Czuma i Stefan Niesiołowski.

• 21.06

  W Dżakarcie zmarł Sukarno, współzałożyciel i jeden z liderów Indonezyjskiej Partii Narodowej (1927); pierwszy prezydent niepodległej Indonezji 1945–1967.

• 21.06

  Na Stadionie Azteków w Meksyku w finałowym meczu IX mistrzostw Świata w Piłce Nożnej Brazylia pokonała 4:1 Włochy.

• 23.06

  Premiera filmu „Złoto dla zuchwałych” w reżyserii Briana G. Huttona.

• 

  26.06

  W Warszawie urodził się Paweł Nastula, judoka, mistrz olimpijski z Atlanty (1996); dwukrotny mistrz świata, trzykrotny mistrz Europy.

• 

  12.08

  W Moskwie podpisano traktat o normalizacji stosunków pomiędzy Związkiem Sowieckim a Republiką Federalną Niemiec; obie strony zobowiązały się w nim do „nieograniczonego poszanowania integralności terytorialnej wszystkich państw w Europie w ich obecnych granicach”.

• 

  19.08

  W Warszawie zmarł Paweł Jasienica, pisarz, publicysta, żołnierz AK; autor m.in. znanych esejów historycznych „Polska Piastów”, „Polska Jagiellonów” oraz „Rzeczpospolita Obojga Narodów”. 

• 

  7.09

  W Izraelu zmarł Icchak Gruenbaum, działacz syjonistyczny, dziennikarz; w latach 1919–1932 poseł na Sejm RP; od 1933 r. w Palestynie; jeden z sygnatariuszy deklaracji niepodległości Izraela; minister spraw wewnętrznych Izraela (1948–1949).

• 

  8.09

  Premiera filmu „Krajobraz po bitwie” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

• 

  9.09

  Premiera serialu telewizyjnego „Kolumbowie” w reżyserii Janusza Morgensterna.

• 

  12.09

  W Krakowie zmarł Jan Sztaudynger, poeta, fraszkopisarz.

• 18.09

  W Londynie zmarł Jimi Hendrix, symbol pokolenia dzieci-kwiatów, jeden z najbardziej wpływowych muzyków lat 60.; autor utworów „Purple Haze” i „The Wind Cries Mary”, uważany za najważniejszego gitarzystę rockowego w historii.

• 

  22.09

  W Warszawie zmarł Tadeusz Manteuffel, historyk mediewista, w latach 1940–1944 kierownik studium historycznego tajnego Uniwersytetu Warszawskiego; twórca i wieloletni dyrektor Instytutu Historii PAN.

• 23.09

  Premiera filmu „Tora! Tora! Tora!” w reżyserii Richarda Fleischera.

• 23.09

  W Paryżu zmarł Bourvil, francuski aktor, komik; znany z ról w filmach „Gamoń”, „Wielka włóczęga” oraz „W kręgu zła”.

• 25.09

  W Locarno zmarł Erich Maria Remarque, niemiecki pisarz, autor powieści „Na Zachodzie bez zmian”, „Łuk triumfalny”, „Czas życia i czas śmierci”, „Trzej towarzysze”, „Noc w Lizbonie”, „Czarny obelisk”.

• 28.09

  W Kairze zmarł Gamal Abdel Naser, egipski polityk, pułkownik; współzałożyciel tajnej organizacji „Wolni Oficerowie”, która w 1952 r. obaliła egipską monarchię; w latach 1954–1956 premier; od 1956 r. do śmierci prezydent Egiptu, sprawujący rządy autorytarne.

• 28.09

  W Baltimore zmarł John Dos Passos, amerykański pisarz, autor powieści „Trzej żołnierze” i „Manhattan Transfer”, a także trylogii „USA”.

• 2.10

  Premiera filmu „Abel twój brat” w reżyserii Janusza Nasfetera.

• 

  2.10

  Początek emisji 2 Programu TVP.

• 4.10

  W Los Angeles zmarła Janis Joplin, amerykańska wokalistka rockowa, bluesowa i soulowa, kompozytorka.

• 

  6.10

  W Warszawie zmarł Julian Przyboś, poeta awangardowy, eseista, teoretyk literatury, członek POW, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

• 

  10.10

  W Warszawie zmarł Adam Rapacki, polityk, minister spraw zagranicznych PRL.

• 

  11.10

  W Starym Teatrze w Krakowie rolą Isi w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego i reżyserii Lidii Zamkow zadebiutowała Anna Dziadyk (późn. Dymna).

• 

  15.10

  W Warszawie otwarto kino „Relax”, pierwsze szerokoekranowe kino w Polsce.

• 

  19.10

  Zmarł Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser teatralny.

• 

  19.10

  Premiera filmu „Rejs” w reżyserii Marka Piwowskiego.

• 

  20.10

  W Warszawie zmarł Antoni Bohdziewicz, reżyser, scenarzysta, pedagog; twórca filmów „Za wami pójdą inni”, „Szkice węglem”, „Kalosze szczęścia”, „Dziewczyna z dobrego domu”; podczas Powstania Warszawskiego kierował zespołem operatorów filmowych realizujących kroniki powstańcze; w latach 1948–1966 kierownik Katedry Reżyserii PWSF w Łodzi.

• 

  21.10

  W Warszawie zakończył się VIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina; jego zwycięzcą został amerykański pianista Garrick Ohlsson.

• 

  1.11

  Na lotnisku w Karaczi w Pakistanie doszło do nieudanego zamachu terrorystycznego na życie przewodniczącego Rady Państwa PRL Mariana Spychalskiego; zginął wiceminister spraw zagranicznych Zygfryd Wolniak.

• 3.11

  Zmarł Władysław Jan Grabski (syn Władysława Grabskiego), polski pisarz, publicysta i poeta.

• 

  3.11

  W Gostyniu urodził się Andrzej Juskowiak, piłkarz, reprezentant Polski, zdobywca srebrnego medalu olimpijskiego i tytułu króla strzelców na igrzyskach w Barcelonie (1992); zawodnik m.in. Lecha Poznań, Sportingu Lizbona, Borussii Moenchengladbach i VfL Wolfsburg.

• 

  9.11

  W Colombey-les-Deux-Eglises zmarł gen. Charles de Gaulle, w czasie II wojny światowej współzałożyciel i przywódca Komitetu Wolnej Francji, a następnie Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego; premier Tymczasowego Rządu (1944–1946); prezydent Republiki Francuskiej w latach 1959–1969; twórca politycznego systemu V Republiki.

• 25.11

  W Tokio zmarł Yukio Mishima, prozaik, poeta, dramaturg, eseista; autor powieści „Wyznania maski” oraz dramatu „Adamaszkowy bębenek”.

• 

  6.12

  Kanclerz RFN Willy Brandt rozpoczął wizytę w Polsce. Jego przyjazd oznaczał normalizację stosunków politycznych Polski i RFN. Niemcy zaakceptowały przebieg granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Prasę światową obiegło zdjęcie niemieckiego kanclerza klęczącego przed pomnikiem Bohaterów Getta.

• 7.12

  Według zakończonego Trzeciego Narodowego Spisu Powszechnego Polska miała 32 642 000 mieszkańców. 52,3 proc. z nich mieszkało w miastach.

• 

  7.12

  W Warszawie kanclerz Willy Brandt i premier Józef Cyrankiewicz podpisali układ o normalizacji stosunków pomiędzy PRL a RFN.

• 8.12

  W Polsce przeprowadzony został trzeci powojenny powszechny spis ludności.

• 

  12.12

  Radio i telewizja nadały wieczorem komunikat o znaczących podwyżkach cen detalicznych artykułów spożywczych i przemysłowych. Informacje te stały się bezpośrednią przyczyną strajków i demonstracji na Wybrzeżu.

• 

  14.12

  W Warszawie urodziła się Anna Maria Jopek, wokalistka, kompozytorka, pianistka, autorka tekstów.

• 

  14.12

  Grudzień ‘70: strajk robotników gdańskiej Stoczni im. Lenina żądających odwołania podwyżek i zmian personalnych w kierownictwie partii; manifestacje uliczne w Gdańsku – walki z milicją i wojskiem.

• 

  15.12

  Grudzień ‘70: kolejny dzień robotniczych protestów na Wybrzeżu; początek strajków w Gdyni, Elblągu, Słupsku i Szczecinie; na ulicach Gdańska trwały starcia demonstrantów z milicją i wojskiem, padli zabici i ranni.

• 

  16.12

  Grudzień '70: kolejny dzień demonstracji w Gdańsku. Na polecenie Zenona Kliszki zablokowano Stocznię im. Lenina, a do próbujących z niej wyjść na ulicę robotników, wojsko otworzyło ogień. Fala strajków rozlała się na całe Wybrzeże, przybierając charakter powstania robotniczego.

• 

  17.12

  W Warszawie urodziła się Agnieszka Wagner, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Pierścionek z orłem w koronie” Andrzeja Wajdy i „Quo vadis” Jerzego Kawalerowicza.

• 

  17.12

  Grudzień ’70: strajki i demonstracje w Szczecinie. Po dwudniowych walkach w kilkudziesięciu przedsiębiorstwach kontynuowano strajk generalny, kierowany przez ogólnomiejski komitet strajkowy. Do starć demonstrantów z siłami porządkowymi doszło także w Elblągu i Słupsku.

• 

  17.12

  Grudzień '70: w Gdyni wojsko otworzyło ogień w stronę robotników idących z dworca do zablokowanej stoczni, padli zabici i ranni; wśród ofiar był 18-letni Zbigniew Godlewski, pracownik gdyńskiej stoczni, o którego śmierci opowiada wiersz Krzysztofa Dowgiałły „Ballada o Janku Wiśniewskim”; starcia w mieście trwały do wieczora.

• 18.12

  Grudzień ’70: Większość Biura Politycznego KC PZPR opowiedziała się za politycznym rozwiązaniem konfliktu na Wybrzeżu; decyzja ta była zgodna z sugestią przekazaną premierowi Józefowi Cyrankiewiczowi przez Leonida Breżniewa i oznaczała klęskę Władysława Gomułki; w tym czasie robotnicze protesty trwały jeszcze w Elblągu oraz w Szczecinie, gdzie ostatecznie 22 grudnia przerwano strajk.

• 

  20.12

  Na VII plenum KC PZPR przyjęto rezygnację Władysława Gomułki z funkcji I sekretarza i członka Biura Politycznego KC. Nowym I sekretarzem został Edward Gierek, dotychczasowy I sekretarz KW PZPR w Katowicach i członek Biura Politycznego KC; premierem został Piotr Jaroszewicz.

• 

  22.12

  W Duesseldorfie sąd skazał na karę dożywotniego więzienia Franza Stangla, byłego komendanta niemieckiego obozu zagłady w Treblince, w którym do czasu likwidacji w listopadzie 1943 r. zamordowano około 900 tys. Żydów.

• 

  22.12

  Premiera filmu Jerzego Zarzyckiego „Pogoń za Adamem” z Janem Machulskim, Polą Raksą i Stanisławem Mikulskim w rolach głównych.

• 

  23.12

  Sejm dokonał zmian na najwyższych stanowiskach państwowych. Dotychczasowy premier Józef Cyrankiewicz został powołany na zwolnione przez Mariana Spychalskiego stanowisko przewodniczącego Rady Państwa. Nowym szefem rządu został Piotr Jaroszewicz.

• 

  25.12

  Na antenie Programu Trzeciego Polskiego Radia wyemitowano pierwszy odcinek „Ilustrowanego Tygodnika Rozrywkowego”, audycji satyrycznej, wg pomysłu Jacka Janczarskiego i Adama Kreczmara, w reżyserii Jerzego Markuszewskiego.

• 

  30.12

  W Krakowie urodził się Marcin Koszałka, operator i reżyser filmowy.