Kalendarz dat

1909

• 

  1.01

  We wsi Uhrynów Stary niedaleko Kałusza urodził się Stepan Bandera, przywódca Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), współodpowiedzialny za zbrodnie dokonane przez Ukraińską Powstańczą Armię (UPA) na polskiej ludności na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943–1944.

• 

  1.01

  W Warszawie urodził się Sylwester Braun, żołnierz Armii Krajowej, fotograf Powstania Warszawskiego.

• 

  3.02

  W Równem na Wołyniu urodziła się Zofia Terne, piosenkarka, aktorka, artystka kabaretów Qui Pro Quo i Cyrulik Warszawski oraz zespołu artystycznego II Korpusu; po II wojnie światowej związana z polonijnymi teatrami londyńskimi i Sekcją Polską Radia Wolna Europa.

• 

  5.02

  W Łodzi urodziła się Grażyna Bacewicz, kompozytorka, skrzypaczka; skomponowała m.in. „IV kwartet smyczkowy” i „VII Koncert skrzypcowy”, za które otrzymała międzynarodowe nagrody.

• 

  7.02

  W Warszawie urodziła się Anna Świrszczyńska, poetka, pisarka, sanitariuszka w Powstaniu Warszawskim, autorka wielu tomików poetyckich „Budowałam barykadę”, dramatów „Orfeusz” oraz powieści dla młodzieży „Arkona, gród Świętowita”.

• 

  8.02

  W Tatrach, w lawinie schodzącej z Kościelca, zginął Mieczysław Karłowicz, kompozytor, dyrygent, autor poematów symfonicznych i pieśni na głos i fortepian.

• 

  26.02

  W Rostowie urodziła się Emilia Malessa „Marcysia”, kapitan Armii Krajowej, w latach 1940–1945 kierowała wydziałem łączności zagranicznej Oddziału V KG ZWZ-AK; aresztowana przez władze komunistyczne i skazana w 1947 r. w procesie ZG Zrzeszenia WiN na 2 lata więzienia; ułaskawiona przez prezydenta Bolesława Bieruta. „Marcysia” wyjawiła nazwiska swoich współpracowników po zapewnieniu przez MBP ich nietykalności oraz będąc przekonaną o bezcelowości dalszej konspiracji. Oskarżana o zdradę przez część żołnierzy AK w 1949 r. popełniła samobójstwo.

• 6.03

  W Mostach Wielkich koło Lwowa urodził się Włodzimierz Puchalski, fotograf, reżyser filmów przyrodniczych, podróżnik, autor pojęcia „bezkrwawe łowy” oznaczającego fotografowaniu zwierząt w ich naturalnym środowisku.

• 

  6.03

  We Lwowie urodził się Stanisław Jerzy Lec, aforysta, poeta, satyryk.

• 

  7.03

  W Dębicy urodził się Ryszard Siwiec, filozof, żołnierz AK; w 1968 r. w proteście przeciw agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację dokonał aktu samospalenia w czasie Centralnych Dożynek na Stadionie Dziesięciolecia.

• 13.03

  W Warszawie urodził się Lucjan Szenwald, poeta, działacz komunistyczny, żołnierz I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, uczestnik bitwy pod Lenino.

• 

  19.03

  W Toruniu urodziła się Elżbieta Zawacka, ps. Zo, kurierka i emisariuszka KG ZWZ-AK, jedyna kobieta wśród cichociemnych; po wojnie więziona przez władze komunistyczne; była drugą – po Marii Wittek – kobietą w polskiej armii ze stopniem generała.

• 

  19.03

  W Purwiszkach urodził się Józef Łobodowski, poeta, pisarz, laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury w roku 1937, żołnierz kampanii 1939 r.; od 1939 roku przebywał i tworzył na emigracji.

• 

  23.03

  W Wiedniu zmarł Wojciech Dzieduszycki, galicyjski polityk konserwatywny, pisarz, filozof, historyk sztuki.

• 27.03

  W Wilnie urodził się Światopełk Karpiński, poeta, satyryk, współpracownik „Cyrulika Warszawskiego” i „Szpilek”, autor m.in. „Mieszczańskiego poematu”.

• 

  8.04

  W Newport Beach na Bay Island w stanie Kalifornia zmarła Helena Modrzejewska, jedna z najwybitniejszych polskich aktorek; za jej najwybitniejsze kreacje uznaje się m.in. szekspirowskie role Ofelii, Julii i Lady Makbet.

• 

  13.04

  We Lwowie urodził się Stanisław Ulam, matematyk, absolwent Politechniki Lwowskiej; od 1936 r. w USA; wykładowca m.in. Uniwersytetu Harvarda, profesor Uniwersytetu Wisconsin w Madison; od 1943 r. pracował w ośrodku badań jądrowych w Los Alamos, współtwórca pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej.

• 

  1.05

  W Warszawie urodził się Zbigniew Uniłowski, pisarz.

• 4.05

  W Warszawie urodził się Wacław Komar, działacz komunistyczny, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii; szef II Oddziału Sztabu Generalnego LWP (1945–1947), wiceminister obrony narodowej i główny kwatermistrz LWP (1951–1953); w 1953 r. aresztowany, zwolniony bez procesu w 1956 r.; od sierpnia 1956 r. dowódca Wojsk Wewnętrznych, usunięty ze stanowiska w 1960 r.

• 15.05

  W Krakowie założono Akademicki Związek Sportowy.

• 20.05

  Austriacki redemptorysta Klemens Maria Hofbauer, nazywany „apostołem Warszawy” został kanonizowany przez papieża Piusa X.

• 

  21.05

  We Włocławku urodził się Zdzisław Mrożewski, aktor, związany z Teatrem Polskim w Warszawie, Teatrem Narodowym oraz Teatrem Współczesnym; wystąpił m.in. w filmach „Śmierć prezydenta” i „Polonia Restituta”.

• 14.06

  W Warszawie zmarł Witold Wojtkiewicz, malarz, rysownik, ilustrator, jeden z czołowych twórców Młodej Polski.

• 20.06

  W Hobart na Tasmanii urodził się Errol Flynn, aktor, znany z ról w filmach „Kapitan Blood” i „Przygody Robin Hooda”.

• 15.07

  W Warszawie urodził się Roman Zambrowski, działacz komunistyczny, jeden z głównych polityków grupy „puławian”; w 1968 roku usunięty z PZPR.

• 23.07

  W Warszawie zmarł Zygmunt Noskowski, kompozytor, dyrygent, pedagog, krytyk muzyczny.

• 

  24.07

  W Olszanie k. Kijowa urodził się Jerzy Różycki, matematyk, kryptolog; w 1933 r. wraz z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

• 25.07

  Francuski inżynier Louis Blériot na pokładzie samolotu własnej konstrukcji przeleciał nad Kanałem La Manche; przelot z Les Barraques koło Calais do Dover zajął mu 37 minut.

• 1.08

  W Krzyżu urodził się Henryk Worcell (właściwie: Tadeusz Kurtyka), polski pisarz, autor powieści „Zaklęte rewiry”.

• 

  18.08

  W Sadkowej Górze urodził się Władysław Jan Jasiński, instruktor harcerski; w czasie II wojny światowej twórca organizacji konspiracyjnej „Odwet” w Tarnobrzegu, dowódca oddziału partyzanckiego „Jędrusie”.

• 

  19.08

  W Warszawie urodził się Jerzy Andrzejewski, prozaik, publicysta, scenarzysta; w latach 1950–1957 członek PZPR, poseł na Sejm (1952–1957); od 1976 r. członek Komitetu Obrony Robotników, a następnie KSS „KOR”; redaktor niezależnego „Zapisu” (1977); autor powieści „Popiół i diament”, „Ciemności kryją ziemię”, „Bramy raju” i „Miazga”.

• 30.08

  W Radomiu urodził się Tadeusz Sołtyk, inżynier, konstruktor lotniczy.

• 4.09

  Urząd prezydenta Warszawy objął Aleksander Miller; w sierpniu 1915 r. opuścił miasto razem z wycofującymi się przed Niemcami wojskami rosyjskimi.

• 6.09

  W Moskwie urodził się Edward Hartwig, fotograf, współzałożyciel i członek honorowy Związku Polskich Artystów Fotografików.

• 25.09

  W Warszawie urodził się Anatol Fejgin, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR; funkcjonariusz Głównego Zarządu Informacji WP (1945–1949), następnie dyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (1951–1954); odpowiedzialny za terror i zbrodnie komunistyczne; po październikowej „odwilży”, w 1957 r. skazany na 12 lat więzienia za „łamanie socjalistycznej praworządności”.

• 5.10

  W Moskwie urodził się Zbigniew Koczanowicz, aktor, reżyser.

• 5.10

  W Bliżynie koło Skarżyska-Kamiennej urodził się Edward Osóbka-Morawski, działacz socjalistyczny, współzałożyciel i wiceprzewodniczący KRN, od 1944 r. przewodniczący PKWN, a następnie premier tzw. Rządu Tymczasowego uznawanego przez ZSRS. W latach 1945–1947 premier Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

• 8.10

  W Nieświeżu urodził się Piotr Jaroszewicz, działacz komunistyczny; oficer polityczny PSZ w ZSRS, gen. LWP, członek Biura Politycznego KC PZPR, premier PRL w latach 1970–1980.

• 9.10

  W Truskawcu Zdroju urodził się Zbigniew Kopalko, reżyser radiowy i teatralny.

• 

  17.10

  W Warszawie urodził się Juliusz Wiktor Gomulicki, historyk literatury, varsavianista, znawca twórczości Cypriana Norwida; żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.

• 22.10

  Na Jasnej Górze w nocy z 22 na 23 października z obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej skradziono dwie złote korony podarowane przez papieża Klemensa XI.

• 29.10

  Powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR).

• 

  10.11

  Urodził się Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar, pisarz, publicysta, żołnierz Armii Krajowej; autor m.in. znanych esejów historycznych „Polska Piastów”, „Polska Jagiellonów” oraz „Rzeczpospolita Obojga Narodów”. W 1964 r. sygnatariusz "Listu 34" wysłanego przez polskich intelektualistów do premiera Józefa Cyrankiewicza. W 1968 r. w odwecie m.in. za to, że Jasienica poparł studenckie protesty, władze zakazały publikować jego książki.

• 15.11

  Urodził się Wiesław Stanisławski, taternik, zdobywca wielu trudnych ścian tatrzańskich, autor wspomnień.

• 

  19.11

  Urodziła się Wanda Modlibowska, pierwsza kobieta, która w 1933 r. w Aeroklubie Poznańskim ukończyła kurs pilota szybowca. W 1937 r. ustanowiła kobiecy rekord świata (wynosił 24 godzin i był o 10 godzin lepszy od poprzedniego) w długości lotu. Uczestniczyła w kampanii wrześniowej jako pilot łącznikowy Eskadry Sztabowej. Wzięła udział w Powstaniu Warszawskim. W 1945 r. została aresztowana przez NKWD, ale udało jej się zbiec. Ponownie uwięziono ją kilka lat później w Polsce. Po wyjściu na wolność pracowała w Urzędzie Patentowym.

• 23.11

  W Warszawie urodziła się Loda Niemirzanka, tancerka, popularna polska aktorka lat 30., zagrała m.in. w filmach „Ada! To nie wypada!”, „Moi rodzice rozwodzą się”; w czasie II wojny światowej w AK.

• 24.11

  W Charkowie urodził się Jerzy Toeplitz, krytyk filmowy, współtwórca szkolnictwa filmowego w Polsce i Australii, w latach 1956–68 rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi; teoretyk kina, autor sześciotomowej „Historii sztuki filmowej”.

• 25.11

  W Paryżu zmarł Cyprian Godebski, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie.

• 26.11

  W Slatinie urodził się Eugene Ionesco, francuski dramaturg rumuńskiego pochodzenia, jeden z twórców teatru absurdu.

• 

  2.12

  Na zamku Friedrichstein pod Królewcem urodziła się Marion Doenhoff, dziennikarka, redaktorka naczelna i wydawca tygodnika „Die Zeit”, zwolenniczka pojednania niemiecko-polskiego.

• 10.12

  W Niechanowie w pobliżu Gniezna urodził się Adam Borys, ps. Pług, podpułkownik WP, cichociemny; organizator i pierwszy dowódca batalionu „Parasol” Kierownictwa Dywersji KG AK.

• 19.12

  Założono klub piłkarski Borussia Dortmund.

• 19.12

  W Łodzi urodził się Marian Małowist, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, badacz dziejów gospodarczych średniowiecza i epoki nowożytnej.

• 24.12

  We Lwowie urodził się Adam Rapacki, ekonomista, dyplomata i polityk, w PRL-u wieloletni minister spraw zagranicznych, autor planu utworzenia w Europie Środkowej strefy bezatomowej.

• 27.12

  W Waliszewie koło Łowicza urodził się Henryk Jabłoński, polityk, historyk; działacz PPS; żołnierz kampanii polskiej 1939 r., uczestnik walk pod Narwikiem (1940), członek polskiego ruchu oporu we Francji; po wojnie członek PZPR, minister oświaty i szkolnictwa wyższego (1966–1972); przewodniczący Rady Państwa (1972–1985); członek Biura Politycznego KC PZPR (1971–1981).