Kalendarz dat

1989

• 

  1.01

  Zniesiono kartki na benzynę, asygnaty na samochody i reglamentację węgla dla odbiorców indywidualnych.

• 

  4.01

  W Warszawie zmarł Kazimierz Brusikiewicz, aktor teatralny i filmowy; zagrał m.in. w filmach „Zakazane piosenki”, „Skarb”, „Irena do domu”, „Żołnierz królowej Madagaskaru”, „Klub kawalerów”.

• 4.01

  W Klarysewie pod Warszawą doszło do spotkania przedstawicieli władz PRL i Kościoła katolickiego.

• 6.01

  Spotkanie Stanisława Cioska z Tadeuszem Mazowieckim i księdzem Alojzym Orszulikiem dotyczące możliwości zmian ustrojowych i ponownej legalizacji „Solidarności”.

• 6.01

  W budynku KC PZPR doszło do spotkania sekretarza KC Leszka Millera z młodzieżą, m.in. przedstawicielami nielegalnego NZS-u.

• 

  12.01

  W Warszawie zmarł Zygmunt Huebner, reżyser, aktor, pedagog; dyrektor Starego Teatru w Krakowie i Teatru Powszechnego w Warszawie.

• 

  16.01

  W Warszawie rozpoczęła się druga część obrad X Plenum KC PZPR. Po burzliwych dyskusjach, dotyczących podjęcia rozmów z Solidarnością, przyjęto uchwałę w sprawie pluralizmu politycznego i związkowego.

• 

  20.01

  W Warszawie zmarł Józef Cyrankiewicz – najdłużej urzędujący premier PRL, sprawujący swoją funkcję 21 lat; współodpowiedzialny za stalinowski terror, a także krwawe represje wobec protestujących robotników w 1956 r. i w 1970 r.

• 

  21.01

  Na plebanii kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie odnaleziono zwłoki zamordowanego księdza proboszcza Stefana Niedzielaka – związanego z opozycją, byłego kapelana Armii Krajowej, a następnie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, twórcy Narodowego Sanktuarium Pomordowanych na Wschodzie na Powązkach, współzałożyciela i opiekuna wspólnoty Rodzina Katyńska; sprawcy zbrodni pozostali nieznani.

• 

  27.01

  W willi MSW w podwarszawskiej Magdalence doszło do spotkania Lecha Wałęsy i gen. Czesława Kiszczaka, na którym ustalono procedurę obrad Okrągłego Stołu, ich zakres oraz termin rozpoczęcia.

• 

  28.01

  W Moskwie zakończyła się konferencja założycielska Stowarzyszenia MEMORIAŁ, po której rozpoczęło ono oficjalną działalność; MEMORIAŁ jest niezależną organizacją zajmującą się opisywaniem i dokumentowaniem komunistycznych represji oraz ochroną praw człowieka w Rosji i krajach byłego ZSRS; w Polsce od początku lat 90. głównym partnerem Stowarzyszenia jest Ośrodek KARTA.

• 

  28.01

  W Daytona Beach na Florydzie zmarła Halina Konopacka, lekkoatletka, zdobywczyni pierwszego złotego medalu olimpijskiego dla Polski – w 1928 r. wygrała konkurs rzutu dyskiem podczas igrzysk w Amsterdamie; we wrześniu 1939 r. uczestniczyła w ewakuacji za granicę złota ze skarbca Banku Polskiego.

• 

  30.01

  W Białymstoku znaleziono zwłoki księdza Stanisława Suchowolca, przyjaciela księdza Jerzego Popiełuszki, związanego z Solidarnością; według oficjalnego komunikatu zmarł w wyniku zatrucia tlenkiem węgla.

• 

  4.02

  W Warszawie rozpoczął się III Kongres Konfederacji Polski Niepodległej, który po kilku godzinach został przerwany przez interwencję milicji.

• 

  6.02

  W Warszawie, w Pałacu Namiestnikowskim, będącym siedzibą Urzędu Rady Ministrów, rozpoczęły się obrady okrągłego stołu, które zapoczątkowały upadek komunizmu i przemiany polityczne w Polsce oraz w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

• 6.02

  W Katowicach zmarł Antoni Łaciak, skoczek narciarski, zdobywca srebrnego medalu na mistrzostwach świata w Zakopanem (1962); olimpijczyk z Innsbrucku.

• 

  12.02

  Powstał Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR).

• 

  15.02

  Sejm przyjął ustawę o ustanowieniu 11 listopada Narodowego Święta Niepodległości.

• 17.02

  Demonstracje studentów w Krakowie, Białymstoku, Gdańsku, Poznaniu i Warszawie z okazji ósmej rocznicy rejestracji NZS. 

• 

  21.02

  W Krakowie i Warszawie odbyły się studenckie manifestacje w obronie więzionego Vaclava Havla.

• 24.02

  W Krakowie doszło do starć pomiędzy zmierzającymi w stronę siedziby władz miejskich studentami a milicją. Rannych zostało 74 milicjantów, liczba manifestantów, którzy odnieśli obrażenia nie została ustalona.

• 

  25.02

  W Jastrzębiu odbył się Kongres Opozycji Antyustrojowej, w którym uczestniczyli przeciwnicy negocjacji z władzami komunistycznymi, m.in. przedstawiciele KPN, PPS-Rewolucja Demokratyczna, Solidarności Walczącej, Ruchu „Wolność i Pokój” oraz Grupy Roboczej Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”; ponad 120 uczestników spotkania zatrzymała SB.

• 

  2.03

  Rozpoczęła się druga tura rozmów w Magdalence pomiędzy przedstawicielami władz PRL a NSZZ „Solidarność”.

• 

  6.03

  W Krakowie urodziła się Agnieszka Radwańska, tenisistka, finalistka Wimbledonu (2012).

• 15.03

  Powstało Stowarzyszenie Łemków.

• 15.03

  W życie weszło nowe prawo dewizowe, legalizujące prywatny handel walutą.

• 17.03

  W Warszawie zmarł Marek Bliziński, gitarzysta, kompozytor jazzowy.

• 

  28.03

  W Warszawie zmarła Ludwika Nitschowa, rzeźbiarka, autorka m.in. warszawskiego pomnika Syreny.

• 

  31.03

  Premiera filmu „Piłkarski poker” w reżyserii Janusza Zaorskiego.

• 2.04

  W Poznaniu milicja brutalnie rozpędziła uczestników pokojowej manifestacji przeciwko budowie elektrowni atomowej w Klempiczu.

• 3.04

  Podczas negocjacji w Magdalence osiągnięto porozumienie w sprawie kompetencji prezydenta PRL oraz relacji pomiędzy Sejmem a Senatem; uzgodniono także kwestię podziałów mandatów w przyszłym Sejmie.

• 

  5.04

  Po dwóch miesiącach negocjacji nastąpiło podpisanie porozumień i uroczyste posiedzenie plenarne zamykające obrady Okrągłego Stołu; wydarzenie zapoczątkowało demokratyzację życia politycznego w Polsce i pokojowe przemiany w państwach bloku wschodniego.

• 

  7.04

  Sejm uchwalił „Ustawę o zmianie Konstytucji PRL”, wprowadzającą m.in. zapisy o Senacie, urzędzie prezydenta oraz ordynacjach wyborczych do Sejmu i Senatu, a także „Prawo o stowarzyszeniach”.

• 

  8.04

  Zgodnie z wolą Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” kierownictwo kampanii wyborczej do parlamentu objął Komitet Obywatelski „Solidarność”.

• 

  8.04

  Weszła w życie tzw. nowela kwietniowa Konstytucji PRL, zakładająca przywrócenie Senatu i urzędu prezydenta.

• 

  17.04

  Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie zarejestrował NSZZ „Solidarność” z siedzibą w Gdańsku.

• 

  18.04

  W czasie spotkania Lecha Wałęsy i gen. Czesława Kiszczaka podjęto decyzję o powołaniu Komisji Porozumiewawczej, mającej czuwać nad wykonywaniem porozumień zawartych przy Okrągłym Stole.

• 

  20.04

  Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych.

• 

  23.04

  W Waszyngtonie zmarł Stefan Korboński, w czasie II wojny światowej kierownik Walki Cywilnej ZWZ-AK, następnie szef Oporu Społecznego w Kierownictwie Walki Podziemnej; w marcu 1945 r., po aresztowaniu przez NKWD Jana Stanisława Jankowskiego, objął obowiązki Delegata Rządu na Kraj.

• 

  23.04

  Na spotkaniu Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Warszawie zatwierdzono listy wyborcze do Sejmu i Senatu oraz przyjęto program wyborczy Komitetu.

• 27.04

  W Warszawie zmarł Leopold Buczkowski, pisarz, malarz, grafik.

• 28.04

  Pierwsza audycja Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Polskim Radiu.

• 29.04

  W Stoczni Gdańskiej z Lechem Wałęsą spotkali się kandydaci na posłów i senatorów z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.

• 1.05

  W Warszawie zmarł Edward Ochab, działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR w 1956 r., przewodniczący Rady Państwa w latach 1964–1968.

• 

  8.05

  Ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”.

• 9.05

  W telewizji nadana została pierwsza audycja wyborcza Studia „Solidarność”.

• 

  10.05

  Lech Wałęsa odebrał w Strasburgu Europejską Nagrodę Praw Człowieka.

• 16.05

  W Krakowie doszło do gwałtownych starć milicji z młodzieżą uczestniczącą w manifestacjach zorganizowanych przez KPN, NZS, Federację Młodzieży Walczącej i Ruch WiP.

• 22.05

  W Berlinie podpisana została umowa o wytyczeniu granicy w Zatoce Pomorskiej pomiędzy Polską a NRD.

• 22.05

  Premiera filmu „Sztuka kochania” w reżyserii Jacka Bromskiego.

• 23.05

  W Warszawie zmarł Jerzy Bossak, reżyser filmów dokumentalnych, dziennikarz, pedagog.

• 

  23.05

  Sąd Wojewódzki w Warszawie odmówił rejestracji NZS.

• 

  27.05

  Na przełęczy Lho-La pod Everestem (8850 m) w lawinie zginęli polscy himalaiści: Zygmunt Andrzej Heinrich, Wacław Otręba, Mirosław Dąsal i Mirosław Gardzielewski, następnego dnia w wyniku odniesionych obrażeń zmarł Eugeniusz Chrobak.

• 

  31.05

  W Warszawie powołano Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, prezesem został Jan Józef Szczepański; legitymację nr 1 otrzymał Czesław Miłosz.

• 2.06

  Premiera filmu „Stowarzyszenie umarłych poetów” w reżyserii Petera Weira.

• 

  2.06

  Ukazał się pierwszy numer reaktywowanego „Tygodnika Solidarność” pod redakcją Tadeusza Mazowieckiego; tygodnik ukazywał się od kwietnia 1981 r. do wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia 1981 r.; następnie tygodnik został zawieszony przez władze komunistyczne, a część jego dziennikarzy została internowana.

• 

  4.06

  W Świebodzicach na Dolnym Śląsku urodził się Paweł Fajdek, polski lekkoatleta, mistrz świata w rzucie młotem.

• 

  4.06

  Przeprowadzono pierwszą turę wyborów do Sejmu i Senatu, na zasadach ustalonych podczas obrad Okrągłego Stołu; zakończyła się ona zwycięstwem „Solidarności”, którego konsekwencją był upadek komunizmu i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

• 

  4.06

  W nocy z 3 na 4 czerwca na placu Tiananmen w Pekinie armia chińska dokonała krwawej pacyfikacji studenckiego protestu, którego uczestnicy domagali się demokratyzacji systemu politycznego oraz walki z korupcją; liczba ofiar masakry dokonanej przez wojsko szacowana jest na kilka tysięcy.

• 

  18.06

  Odbyła się druga tura wyborów parlamentarnych; do urn wyborczych udało się 25 proc. uprawnionych do głosowania; ostatecznie kandydaci Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” zdobyli w czerwcowych wyborach wszystkie spośród 161 mandatów, które mogli uzyskać w Sejmie oraz 99 mandatów na 100 w Senacie; łącznie 260 miejsc w 560 osobowym Zgromadzeniu Narodowym.

• 20.06

  W Warszawie zmarł George Bidwell, brytyjski pisarz, autor powieści historycznych.

• 

  22.06

  W Warszawie zmarła Halina Mikołajska, aktorka, związana m.in. z Teatrem Narodowym w Warszawie, pedagog warszawskiej PWST; działaczka opozycji demokratycznej, członek Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, internowana w stanie wojennym.

• 

  23.06

  Ukonstytuował się Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), jego przewodniczącym został Bronisław Geremek.

• 29.06

  W Warszawie zmarł prof. Grzegorz Białkowski, fizyk, poeta, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w wyborach 4 czerwca 1989 r. wybrany senatorem z list Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.

• 

  30.06

  W Warszawie odbyła się demonstracja pod hasłem „Jaruzelski – musi odejść”. Podczas demonstracji brutalnie interweniowały oddziały ZOMO.

• 

  3.07

  W „Gazecie Wyborczej” ukazał się artykuł Adama Michnika „Wasz prezydent, nasz premier”.

• 

  4.07

  Inauguracyjne posiedzenie Sejmu i Senatu.

• 

  9.07

  Początek wizyty w Polsce prezydenta USA Georga Busha.

• 

  11.07

  W Krynicy Morskiej znaleziono zwłoki ks. Sylwestra Zycha, katolickiego duchownego, związanego z opozycją demokratyczną; w 1982 r. skazany został na cztery lata więzienia za próbę obalenia siłą ustroju PRL; od 1986 r. był kapelanem KPN; śledztwo nie doprowadziło do ujawnienia sprawców zabójstwa.

• 

  14.07

  W Warszawie zmarł Artur Sandauer, prozaik, krytyk literacki, tłumacz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, propagator twórczości Witolda Gombrowicza i Brunona Schulza, sygnatariusz Listu 34, autor „Śmierci liberała”, „Bez taryfy ulgowej”, „Bóg, Szatan, Mesjasz i…?”.

• 

  15.07

  W Lublinie zmarła Maria Kuncewiczowa, pisarka, autorka „Dwóch księżyców” i „Cudzoziemki”, laureatka Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury.

• 16.07

  Zmarł Herbert von Karajan, jeden z najwybitniejszych dyrygentów XX wieku.

• 

  17.07

  Nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy PRL a Stolicą Apostolską.

• 

  19.07

  W Londynie zmarł Prezydent RP na uchodźstwie Kazimierz Sabbat. Tego samego dnia jako nowy prezydent zaprzysiężony został Ryszard Kaczorowski.

• 

  19.07

  Zgromadzenie Narodowe wybrało gen. Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta.

• 

  29.07

  W czasie obradującego w Warszawie XIII Plenum KC PZPR gen. Wojciech Jaruzelski, wybrany kilka dni wcześniej na urząd Prezydenta PRL, złożył rezygnację ze stanowiska I sekretarza KC PZPR. Jego następcą został Mieczysław F. Rakowski.

• 

  1.08

  W Warszawie na placu Krasińskich odsłonięto Pomnik Powstania Warszawskiego.

• 

  1.08

  Na terenie całej Polski zniesiono kartki na mięso i jego przetwory.

• 2.08

  Sejm PRL powołał Komisję Nadzwyczajną do Zbadania Działalności MSW; jej przewodniczącym wybrany został Jan Rokita z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego (OKP).

• 2.08

  Sejm powołał gen. Czesława Kiszczaka na stanowisko premiera.

• 

  7.08

  Oświadczenie Lecha Wałęsy w sprawie koalicji rządowej Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.

• 14.08

  W Warszawie zmarł Alfons Karny, rzeźbiarz.

• 

  17.08

  Lech Wałęsa wspólnie z liderami Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego przekazał prezydentowi Wojciechowi Jaruzelskiemu informację o zawiązaniu koalicji Solidarności z ZSL i SD, zgłaszając jednocześnie kandydaturę Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera.

• 17.08

  Sejm powołał Komisję Nadzwyczajną do Zbadania Działalności MSW pod przewodnictwem posła Jana Rokity. Jej głównym celem było ustalenie okoliczności zbrodni popełnianych przez funkcjonariuszy MSW w czasie stanu wojennego.

• 18.08

  Premiera filmu „Konsul” w reżyserii Mirosława Borka, opartego na prawdziwej historii Czesława Śliwy, fałszerza i hochsztaplera z okresu PRL.

• 

  19.08

  Prezydent Wojciech Jaruzelski powierzył misję tworzenia rządu Tadeuszowi Mazowieckiemu; nowemu premierowi poparcia udzieliła Krajowa Komisja Wykonawcza NSZZ „Solidarność”.

• 

  23.08

  W proteście przeciwko sytuacji politycznej w ZSRS około 2 mln mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii utworzyło żywy łańcuch o długości ponad 600 km.

• 

  24.08

  Sejm powołał na stanowisko prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego – pierwszego niekomunistycznego premiera w Polsce od czasu zakończenia II wojny światowej.

• 

  25.08

  W Paryżu zmarł Roman Palester, kompozytor, autor muzyki do wielu filmów, m.in. „Zakazanych piosenek”; kierownik audycji kulturalnych w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

• 25.08

  Premiera filmu „Stan wewnętrzny” w reżyserii Krzysztofa Tchórzewskiego.

• 26.08

  Papież Jan Paweł II mianował biskupa Józefa Kowalczyka nuncjuszem apostolskim w Polsce. Był to pierwszy po II wojnie światowej tej rangi przedstawiciel Stolicy Apostolskiej w Polsce.

• 28.08

  W Warszawie zmarł Jerzy Hryniewiecki, architekt, urbanista, jeden z projektantów Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie.

• 

  1.09

  W wypadku samochodowym w USA zginął Kazimierz Deyna, jeden z najwybitniejszych polskich piłkarzy; zawodnik ŁKS Łódź, Legii Warszawa, Manchesteru City i San Diego Sockers; w reprezentacji Polski wystąpił 97 razy, strzelił 41 goli; na mistrzostwach świata w RFN w 1974 r. wspólnie z drużyną zajął trzecie miejsce, złoty medalista olimpijski z Monachium w 1972 r. i srebrny z Montrealu w 1976 r.

• 

  1.09

  Na Florydzie zmarł Tadeusz Sendzimir, inżynier, wynalazca z dziedziny metalurgii, patron huty w Krakowie.

• 2.09

  W Opocznie urodził się Adam Kszczot, lekkoatleta, złoty medalista mistrzostw Europy w Zurychu (2014) w biegu na 800 m.

• 

  7.09

  Zlikwidowano Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO), zastępując je Oddziałami Prewencji.

• 

  12.09

  Sejm powołał rząd Tadeusza Mazowieckiego, pierwszego niekomunistycznego prezesa Rady Ministrów w Polsce od zakończenia II wojny światowej.

• 

  18.09

  W Warszawie zmarła Aleksandra Śląska, aktorka, wieloletni pedagog warszawskiej PWST; znana m.in. z ról w filmach: „Ostatni etap”, „Pasażerka” oraz z serialu „Królowa Bona”.

• 19.09

  W Warszawie podpisano umowy między Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu oraz współpracy gospodarczej.

• 

  22.09

  Decyzją Sądu Najwyższego Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS), zdelegalizowane po wprowadzeniu stanu wojennego, zostało ponownie zarejestrowane.

• 

  22.09

  Izba Wojskowa Sądu Najwyższego uchyliła wyrok wobec Zdzisława Najdera, skazanego w 1983 r. na karę śmierci.

• 29.09

  Premiera filmu „Jeniec Europy” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

• 

  29.09

  W wypadku samochodowym pod Raciborzem zginęli autorzy popularnonaukowego programu telewizyjnego „Sonda” Zdzisław Kamiński i Andrzej Kurek oraz kierowca i pilot rajdowy Andrzej Gieysztor.

• 

  1.10

  W Warszawie zmarł Witold Rowicki, dyrygent, pedagog, wieloletni dyrektor artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie.

• 

  4.10

  W Warszawie zmarł Edmund Osmańczyk, dziennikarz, publicysta, politolog; w latach 30. redaktor pisma „Młody Polak w Niemczech”; do 1939 r. kierował Centralą Prasową Związku Polaków w Niemczech; w czasie wojny w konspiracyjnym radiu; podczas Powstania Warszawskiego nadawał audycje „Dzień walki”; jako korespondent relacjonował konferencję w Poczdamie i Proces Norymberski; poseł na Sejm PRL; senator I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego. 

• 6.10

  Lech Wałęsa powołał senatora Jarosława Kaczyńskiego na stanowisko redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”.

• 8.10

  W Krakowie zmarł prof. Emanuel Rostworowski, historyk.

• 9.10

  Prokurator generalny PRL Józef Żyta wystąpił do prokuratora generalnego ZSRS o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej.

• 9.10

  Premiera filmu „Kornblumenblau” w reżyserii Leszka Wosiewicza.

• 

  15.10

  W Warszawie zmarł Michał Rola-Żymierski (pierwotnie Łyżwiński), żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w 1927 r. skazany za nadużycie finansowe, zdegradowany i wydalony z wojska; po wyjściu z więzienia nawiązał współpracę z sowieckim wywiadem; od 1943 r. doradca wojskowy Sztabu Głównego GL, następnie dowódca AL (1944). W latach 1944–1947 naczelny dowódca WP; od 1945 r. marszałek Polski; w 1946 r. stanął na czele Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, koordynującej działania przeciwko środowiskom niepodległościowym. W 1953 r. aresztowany; w 1955 r. zwolniony z więzienia.

• 20.10

  Zmarł Jerzy Wittlin, pisarz i wydawca, wieloletni szef „Iskier”, autor felietonów oraz popularnej serii „wademeków”, np. grafomana czy petenta. Kierował oficyną Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Urodził się 9 stycznia 1925 roku.

• 

  24.10

  Podczas wejścia na Lhotse (8516 m) nową drogą, przez niezdobytą wówczas południową ścianę, zginął Jerzy Kukuczka, alpinista, drugi człowiek na świecie, po Reinholdzie Messnerze, który zdobył Koronę Himalajów i Karakorum.

• 28.10

  W Pradze władze komunistyczne brutalnie spacyfikowały uliczną demonstrację, której uczestnicy domagali się m.in. uwolnienia więźniów politycznych.

• 28.10

  Powstało Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe (ZChN), ugrupowanie polityczne wywodzące się z ruchu solidarnościowego, nawiązujące do przedwojennych tradycji narodowodemokratycznych i chrześcijańskiej demokracji. Pierwszym przewodniczącym partii został Wiesław Chrzanowski.

• 30.10

  Premiera filmu „300 mil do nieba” w reżyserii Macieja Dejczera.

• 4.11

  W Berlinie Wschodnim na Alexanderplatz odbyła się manifestacja, której uczestnicy domagali się demokratycznych reform; wzięło w niej udział około 500 tys. osób.

• 5.11

  W Nowym Jorku zmarł Władimir Horowitz, jeden z najwybitniejszych pianistów XX wieku, urodzony w Berdyczowie.

• 

  9.11

  Kanclerz RFN Helmut Kohl rozpoczął wizytę w Polsce. Podpisano umowę o dwustronnej współpracy naukowo-technicznej, zaś w Krzyżowej doszło do historycznego pojednania z udziałem Tadeusza Mazowieckiego.

• 

  9.11

  Upadek muru berlińskiego; Wydarzenie to wraz z przemianami demokratycznymi w Polsce uznawane jest za symboliczny koniec zimnej wojny, czyli podziału świata na dwa wrogie sobie bloki.

• 

  12.11

  W Rzymie papież Jan Paweł II kanonizował Adama Chmielowskiego, Brata Alberta, zakonnika, malarza, założyciela zgromadzeń zakonnych albertynów i albertynek oraz przytulisk dla bezdomnych; uczestnika Powstania Styczniowego.

• 

  12.11

  W Krzyżowej na Dolnym Śląsku odprawiona została Msza Pojednania z udziałem premiera Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Helmuta Kohla.

• 

  15.11

  "My, naród" - od tych słów zaczerpniętych z preambuły amerykańskiej konstytucji swoje przemówienie przed Kongresem Stanów Zjednoczonych rozpoczął Lech Wałęsa. Został za te słowa (wygłoszone po angielsku przez towarzyszącego mu Jacka Kalabińskiego) nagrodzony owacją na stojąco. „Nikomu na tej sali nie muszę przypominać, skąd one pochodzą, nie muszę też przypominać, że ja, elektryk z Gdańska, też mam prawo się nimi posługiwać” – dodał założyciel "Solidarności". 

• 

  16.11

  W Warszawie przystąpiono do zdemontowania zaprojektowanego przez Zbigniewa Dunajewskiego w 1951 roku pomnika Feliksa Dzierżyńskiego. Akcja trwała do 17 listopada. Plac, również nazwany imieniem sowieckiego działacza komunistycznego powrócił do swojej dawnej nazwy – Plac Bankowy.

• 

  17.11

  W Warszawie zdemontowano pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, współpracownika Lenina, szefa Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją, Sabotażem i Spekulacją (WCzK, Czeka); był jednym z twórców totalitarnego reżimu w sowieckiej Rosji; w czasie wojny polsko-bolszewickiej wszedł w skład Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski utworzonego 30 lipca 1920 r. w Białymstoku, jego zadaniem miało być przekształcenie Polski w republikę socjalistyczną.

• 17.11

  Widzowie obejrzeli ostatnie wydanie „Dziennika Telewizyjnego”, emitowanego od 1958 r.

• 17.11

  Demonstracja studentów w Pradze została stłumiona przez milicję. Plotki o śmierci studenta spowodowały ogłoszenie strajku aktorów i studentów i dała początek aksamitnej rewolucji w Czechosłowacji.

• 18.11

  Powstał pierwszy po upadku Muru Berlińskiego i przedostatni (jak się miało okazać) rząd Niemieckiej Republiki Demokratycznej z Hansem Modrowem jako premierem. Większość stanowisk ministerialnych zachowali przedstawiciele rządzącej państwem od 1949 r. SED (Niemieckiej Partii Jedności), ale do współrządzenia dopuszczono też CDU.

• 19.11

  Aksamitna rewolucja: w Pradze utworzono Forum Obywatelskie, w którego skład weszli przeciwnicy władzy komunistycznej.

• 

  20.11

  Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję o prawach dziecka. Z inicjatywą taką wystąpiła 11 lat wcześniej Polska. Główne postanowienia: wszystkie dzieci są równe wobec prawa bez względu na pochodzenie, płeć i narodowość; dziecko ma prawo do poszanowania własnej tożsamości, godności i prywatności; najlepszym środowiskiem wychowania dziecka jest rodzina; państwo ma rodzinę wspierać, a nie ją wyręczać.

• 22.11

  W Hongkongu Aneta Kręglicka zdobyła tytuł Miss World.

• 

  23.11

  Sejm podjął decyzję o likwidacji Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO) i Urzędu do spraw Wyznań.

• 23.11

  Początek oficjalnej wizyty premiera Tadeusza Mazowieckiego w ZSRS.

• 24.11

  W Moskwie premier Tadeusz Mazowiecki spotkał się z przywódcą Związku Radzieckiego Michaiłem Gorbaczowem.

• 26.11

  W Warszawie rozpoczął obrady XI Nadzwyczajny Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL), który podjął decyzję o zakończeniu działalności ZSL i powołaniu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.

• 28.11

  Kanclerz RFN Helmut Kohl przedstawił dziesięciopunktowy program szybkiego zjednoczenia Niemiec.

• 1.12

  Premiera filmu „Ostatni prom” w reżyserii Waldemara Krzystka.

• 

  1.12

  W Watykanie papież Jan Paweł II spotkał się z sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaiłem Gorbaczowem. Choć nie miało to charakteru wizyty państwowej (bo ZSRR nie nawiązał jeszcze oficjalnych stosunków z Watykanem), to spotkanie przeszło do historii. Gorbaczow był pierwszym (i jak się okazało jedynym) przywódcą ZSRR, który spotkał się z głową Kościoła katolickiego. Efektem spotkania było wprowadzenie w ZSRR wolności wyznania.

• 

  2.12

  Gen. Wojciech Jaruzelski (wybrany kilka miesięcy wcześniej na prezydenta) złożył kwiaty pod krzyżem upamiętniającym górników zabitych w kopalni "Wujek" przez ZOMO na początku stanu wojennego. W 1981 r. to Jaruzelski jako szef partii (PZPR), rządu i wojska wprowadził stan wojenny, a dziewięciu górników katowickiej kopalni "Wujek" zginęło w trakcie pacyfikacji tego strajkującego zakładu.

   

• 

  3.12

  Koniec dwudniowego Szczytu Maltańskiego, spotkania rządzącego Związkiem Radzieckim Michaiła Gorbaczowa z prezydentem USA Georgem Bushem. Choć nie zapadły żadne decyzje, spotkanie przeszło do historii jako symboliczny koniec Zimnej Wojny.

• 

  7.12

  Sejm uchwalił amnestię, która nie objęła jednak recydywistów. W rezultacie w więzieniach w Czarnem, Goleniowie, a dzień później też Nowogardzie doszło do buntu osadzonych. Największy zasięg i najbardziej dramatyczny przebieg przybrał on w Czarnem, gdzie zginęło sześć osób.

• 

  8.12

  W Warszawie zmarł Szymon Datner, historyk żydowskiego pochodzenia, badacz historii Holokaustu.

• 10.12

  Telewizyjna premiera filmu „Dekalog I” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

• 

  10.12

  W Nowej Hucie, dzielnicy Krakowa, zdemontowany został pomnik Włodzimierza Lenina. Autorem największego w Polsce pomnika wodza bolszewickiej rewolucji był Marian Konieczny. Odlana z brązu figura miała 6,5 metra wysokości i ważyła 6,5 tony. Została wykonana w 1973 r. w Zakładach Urządzeń Technicznych w Gliwicach. Zdemontowanie pomnika było konsekwencją młodzieżowych protestów. Podczas jednego z nich pomnik oblano farbą i podpalono.

• 

  13.12

  Kinowa premiera filmu "Przesłuchanie" Ryszarda Bugajskiego z Krystyną Jandą w roli głównej. Zagrali też w nim m.in. Adam Ferency, Janusz Gajos, Agnieszka Holland, Olgierd Łukaszewicz, Bożena Dykiel i Anna Dykiel. Został nakręcony w 1981 r. (ostatnie ujęcia wykonano w pierwszych dniach stanu wojennego), ale przez władze nie został dopuszczony do wyświetlenia. Krążył jednak po Polsce dzięki "pirackim" kopiom na kasetach wideo.

• 14.12

  W Moskwie zmarł Andriej Sacharow, fizyk, nazywany „ojcem sowieckiej bomby wodorowej”, myśliciel, dysydent, krytyk komunistycznego totalitaryzmu i obrońca praw człowieka; w 1975 r. uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla.

• 16.12

  W Warszawie zmarł prof. Tadeusz Łepkowski, historyk, badacz dziejów Ameryki Łacińskiej i historii Polski XVIII–XIX wieku.

• 17.12

  Początek przewrotu antykomunistycznego w Rumunii: W Timisoarze wojsko użyło broni przeciwko demonstrantom szturmującym budynek komitetu partii komunistycznej.

• 

  17.12

  Pod obrady Sejmu trafił plan Balcerowicza - pakiet ustaw programu reform gospodarczych. Ustawy były procedowane w przyspieszonym tempie i przyjęto je już 27 i 28 grudnia, a weszły w życie od 1 stycznia 1990. Umożliwiały upadłość nierentownych przedsiębiorstw państwowych, uniemożliwiały emisję pieniądza bez pokrycia, likwidowały państwowy monopol w handlu zagranicznym (a przy okazji także tzw. eksport wewnętrzny, czyli sprzedaż za dewizy w sklepach Pewex i Baltona), formalnie sankcjonowały istnienie bezrobocia (w PRL-u utrzymywano fikcję pełnego zatrudnienia), ale wprowadzały jednocześnie zasiłki dla bezrobotnych.

• 20.12

  Inwazja wojsk amerykańskich na Panamę. Celem (osiągniętym) było obalenie tamtejszego dyktatora - gen. Manuela Noriegi. Podłożem była zaś obawa Stanów Zjednoczonych przed utratą kontroli nad mającym strategiczne znaczenie Kanałem Panamskim. Noriega bowiem, choć przez wiele lat współpracował z CIA, z czasem zaczął sprzedawać zachodnie technologie wojskowe krajom komunistycznym. 

• 

  22.12

  W Paryżu zmarł Samuel Beckett, irlandzki prozaik, dramaturg, eseista; jeden z twórców teatru absurdu; autor dramatu „Czekając na Godota”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1969 r.

• 

  25.12

  Przewrót w Rumunii: Rozstrzelano komunistycznego dyktatora Nicolae Ceausescu i jego żonę Elenę.

• 

  28.12

  Sejm przyjął dziesięć ustaw z tzw. planu Balcerowicza, dotyczących reform gospodarczo-ustrojowych; miały one umożliwić transformację gospodarki sterowanej centralnie w rynkową.

• 

  29.12

  Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przywracając historyczną nazwę państwa – Rzeczpospolita Polska oraz dawne godło – orła w koronie.

• 29.12

  Vaclav Havel został wybrany przez Zgromadzenie Federalne na prezydenta Czechosłowacji.

• 

  31.12

  Prezydent Wojciech Jaruzelski podpisał pakiet ustaw gospodarczych składających się na tzw. plan Balcerowicza.

• 

  31.12

  Weszła w życie tzw. nowela grudniowa zmieniająca treść I rozdziału konstytucji PRL. Jej zapisy zmieniały nazwę państwa na „Rzeczpospolitą Polską” oraz godło na białego orła w koronie i usuwały artykuły dotyczące kierowniczej roli PZPR, przyjaźni ze Związkiem Sowieckim, wprowadzały zasady demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej, pluralizm polityczny, swobodę działalności gospodarczej oraz ochronę własności.