Kalendarz historyczny
10 września
-
Kampania polska: padła polska pozycja umocniona pod Wizną; jej dowódca kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo.
-
Walki 1. Pułku Legionów Polskich pod Nowym Korczynem, Opatowem, Uściskowem, Grotnikami, Winiarami, Ksanami i Czarkową.
-
Zamordowana przez Niemców za pomoc swoim żydowskim sąsiadom rodzina Ulmów została ogłoszona błogosławioną w trakcie mszy świętej w miejscowości Markowa na Podkarpaciu.
-
W Cieszacinie Wielkim na Podkarpaciu zmarł Jan Kułaj, działacz ludowy, pierwszy przewodniczący Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”.
-
W Cieszynie zmarł Karol Śliwka, autor znanych znaków graficznych, plakatów i etykiet, uznawany za jednego z ośmiu najwybitniejszych twórców w swojej dziedzinie. Zaprojektował m.in. logo PKO BP i opakowania produktów fabryki Wedla.
-
W Nowym Jorku zmarł Eli Zborowski, wiceprezes Światowej Federacji Żydów Polskich oraz przewodniczący Międzynarodowego Stowarzyszenia Yad Vashem; pochodził z Żarek w pow. myszkowskim.
-
Witalij Kliczko pokonał Tomasza Adamka w walce o mistrzostwo świata w wadze ciężkiej organizacji WBC.
-
W Krakowie zmarł Jan Józef Lipski, historyk literatury, działacz opozycji demokratycznej; żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego; współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników, działacz NSZZ „Solidarność”, przewodniczący reaktywowanej PPS; senator OKP.
-
W gdańskiej hali „Olivia” zakończyła się pierwsza tura I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”.
-
W Warszawie zmarł Melchior Wańkowicz, mistrz szlacheckiej gawędy, klasyk reportażu, autor takich książek jak „Monte Cassino”, „Hubalczycy” czy „Ziele na kraterze”.
-
Na igrzyskach olimpijskich w Monachium piłkarska reprezentacja Polski, pokonując w finale Węgry 2:1, zdobyła złoty medal. Obie bramki w finałowym meczu strzelił dla Polski Kazimierz Deyna, który z liczbą dziewięciu zdobytych goli został najlepszym strzelcem turnieju.
-
Prymas kardynał Stefan Wyszyński ukoronował obraz Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej.
-
Mieszkańcy Gibraltaru opowiedzieli się w referendum za pozostaniem pod zwierzchnictwem brytyjskim.
-
W Gdańsku urodził się Paweł Huelle, pisarz, autor m.in. powieści „Weiser Dawidek”.
-
W Luksemburgu kanclerz RFN Konrad Adenauer i minister spraw zagranicznych Izraela Mosze Szaret podpisali niemiecko-izraelski układ o odszkodowaniach dla ofiar Holocaustu.
-
W Krakowie zakończył się proces działaczy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego. Władze komunistyczne skazały osiem osób na karę śmierci, wśród nich komendanta WiN płk. Franciszka Niepokólczyckiego.
-
W Oslo na karę śmierci skazany został Vidkun Quisling, założyciel i przywódca norweskiej partii faszystowskiej; w czasie II wojny światowej premier kolaboracyjnego rządu norweskiego, ściśle współpracującego z niemieckimi władzami okupacyjnymi.
-
Utworzony został Zarząd Informacji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, jego pierwszym szefem został płk Piotr Kożuszko, współpracownik gen. mjr. NKWD Gieorgija Żukowa.
-
Kampania polska: początek odwrotu Armii „Modlin” znad dolnego Bugu.
-
Marsz. Śmigły-Rydz utworzył Front Południowy z gen. Kazimierzem Sosnkowskim na czele.
-
W Bydgoszczy Niemcy przeprowadzili pierwszą masową egzekucję Polaków; łącznie rozstrzelali około 1500 osób.
-
W Warszawie urodziła się Olga Krzyżanowska, lekarz, w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów; działaczka Solidarności; w latach 1989–1991 i 1993–1997 wicemarszałek Sejmu; senator (2001–2005).
-
W Berlinie otwarto pierwszy w Europie odcinek autostrady o długości ok. 10 km.
-
I wojna światowa: w Saint-Germain-en-Laye państwa zwycięskiej koalicji podpisały traktat pokojowy z Austrią.
-
W Winchester w stanie Indiana urodził się Robert Wise, reżyser, montażysta i producent filmowy; twórca wyróżnionej 10 Oscarami filmowej wersji „West Side Story”, a także musicalu „Dźwięki muzyki” nagrodzonego pięcioma Oscarami.
-
W Kluczewie w pow. Szamotuły urodził się Marian Konopiński, duchowny katolicki; w kampanii polskiej 1939 r. kapelan 15 Pułku Ułanów Poznańskich; zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau, w którym był poddawany pseudomedycznym eksperymentom. Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 r.
-
W Genewie włoski anarchista zasztyletował cesarzową Austrii i królową Węgier Elżbietę, nazywaną Sisi, żonę cesarza Franciszka Józefa I.
-
W Berlinie założono Polską Partię Socjalistyczną zaboru pruskiego.
-
W Warszawie urodził się Ignacy Matuszewski, jeden z czołowych reprezentantów obozu sanacyjnego, członek POW, płk WP, w 1920 r. szef Oddziału II Naczelnego Dowództwa, dyplomata, minister skarbu, redaktor naczelny „Gazety Polskiej”; we wrześniu 1939 r. kierował ewakuacją złota Banku Polskiego do Francji.
-
We Lwowie urodził się Stanisław Kętrzyński, historyk, dyplomata.
-
Gen. Maciej Rybiński został ostatnim wodzem naczelnym Powstania Listopadowego.
-
W Końskowoli zmarł Franciszek Zabłocki, komediopisarz, poeta, sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych; autor komedii „Fircyk w zalotach”.
-
W Winiarach niedaleko Warki urodził się Piotr Wysocki, przywódca spisku w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, który zapoczątkował wybuch Powstania Listopadowego; zesłany przez władze carskie na Syberię, do kraju powrócił po ponad 25 latach.
-
Konfederacja barska: rozpoczęła się obrona Jasnej Góry przed wojskami rosyjskimi.
-
Sejm mazowiecki złożył przysięgę na wierność królowi polskiemu, oficjalnie potwierdzając inkorporację Mazowsza do Korony.
-
W Nagyszombat na Węgrzech (obecnie Trnawa na Słowacji) zmarł Ludwik Węgierski, król Polski od 1370 r.
-
Papieżem wybrany został Celestyn I (422–432).