> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz dat

1914

  • Wystawa nagrodzonych i wyróżnionych prac konkursowych w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury na XIV Igrzyska Olimpijskie w Londynie: nagrodę odbiera Tadeusz Trepkowski (3L) - III nagroda w kategorii plakat. Warszawa, 1948 r. Fot. PAP/CAF

    W Warszawie urodził się Tadeusz Trepkowski, grafik, plakacista.

  • Warszawa - "trzeci most". Ok. 1914 r. Źródło: CBN Polona

    W Warszawie oddano do użytku most im. cesarza Mikołaja II, nazywany przez warszawiaków „trzecim mostem”; w niepodległej Polsce most otrzymał imię księcia Józefa Poniatowskiego.

  • Władysław Koba. Źródło: IPN

    W Jarosławiu urodził się Władysław Koba, harcerz, oficer Legionów, uczestnik kampanii polskiej 1939 r., członek AK i WiN; zamordowany przez władze komunistyczne na zamku w Rzeszowie w styczniu 1949 r.

  • W Łodzi urodził się Henryk Chmielewski, bokser, złoty medalista mistrzostw Europy w Mediolanie (1937); olimpijczyk z Berlina.

  • Gen. Stefan Bałuk. Fot. PAP/P. Kula

    W Warszawie urodził się Stefan Bałuk, cichociemny, żołnierz AK, powstaniec warszawski; członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; aresztowany w 1945 r. i skazany na 2,5 roku więzienia; fotograf, współautor pierwszego albumu o Powstaniu Warszawskim „Miasto nieujarzmione”.

  • W Dortmundzie urodził się Aleksander Polus, bokser, pierwszy w historii reprezentant Polski, który zdobył tytuł mistrza Europy – Mediolan 1937 r.; uczestnik igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936.

  • Tadeusz Sawicz. Źródło: Wikimedia Commons

    W Warszawie urodził się Tadeusz Sawicz, pilot myśliwski, uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Bitwy o Anglię, w czasie której walczył w 303 Dywizjonie Myśliwskim; w 1941 r. przeniesiony do 316 Dywizjonu „Warszawskiego”; od września 1942 r. dowodził 315 Dywizjonem „Dęblińskim”; w latach 1944–1945 dowódca 1 i 3 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego.

  • Witold Rowicki. Fot. PAP/CAF

    W Taganrogu urodził się Witold Rowicki, dyrygent, pedagog, wieloletni dyrektor artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie.

  • Krystyna Krahelska. Fot. PAP/CAF

    W Mazurkach nad Szczarą na Ziemi Nowogródzkiej urodziła się Krystyna Krahelska – harcerka, poetka, żołnierz ZWZ-AK („Danuta”), autorka jednej z najpopularniejszych piosenek Polski Walczącej „Hej chłopcy, bagnet na broń!”.

  • W Warszawie urodził się Jan Mulak, lekkoatleta, trener, działacz RPPS i PPS, uczestnik Powstania Warszawskiego; współtwórca polskiej reprezentacji lekkoatletycznej, tzw. Wunderteamu; działacz PKOl; senator.

  • Ryszard Białous. Fot. ze zbiorów Archiwum Akt Nowych w Warszawie

    W Warszawie urodził się Ryszard Białous, ps. Jerzy, kapitan Armii Krajowej, harcmistrz, żołnierz kampanii obronnej 1939 r., powstaniec warszawski, dowódca Oddziału Specjalnego „Jerzy”, batalionu „Zośka” i brygady dywersji „Broda 53” zgrupowania „Radosław”; więzień niemieckich obozów Bergen-Belsen i Sandbostel, od 1946 roku na emigracji w Argentynie.

  • Arnold Mostowicz. Fot. PAP/CAF/A. Rybczyński

    W Łodzi urodził się Arnold Mostowicz, lekarz, dziennikarz, pisarz, redaktor „Szpilek”; w czasie II wojny światowej kronikarz łódzkiego getta, więzień KL Auschwitz i innych niemieckich obozów koncentracyjnych.

  • Józef Chełmoński - autoportret. Źródło: CBN Polona

    W Kuklówce Zarzecznej na Mazowszu zmarł Józef Chełmoński, malarz, przedstawiciel realizmu, autor m.in. obrazów „Babie lato”, „Bociany”.

  • W Berlinie zmarł Jakub Hirszberg, łódzki kupiec, przemysłowiec i działacz społeczny.

  • Jan Karski. Fot. PAP/A. Urbanek

    W Łodzi urodził się Jan Karski, właściwie Jan Kozielewski, emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który przekazał przywódcom państw alianckich informacje o zagładzie Żydów; po zakończeniu wojny pozostał na emigracji; historyk, prof. Uniwersytetu Georgetown w Waszyngtonie; autor książki „Tajne państwo”.

  • W Sasowie w obwodzie riazańskim urodził się Nikołaj Makarow, sowiecki konstruktor broni strzeleckiej.

  • W Warszawie urodził się Bohdan Arct, pilot myśliwski; w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii, m.in. dowódca eskadry „B” w Dywizjonie 303; autor wielu publikacji historycznych i wspomnień.

  • Henryk Tomaszewski. Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie/PAP/W. Prażuch

    W Warszawie urodził się Henryk Tomaszewski, grafik, ilustrator, współtwórca polskiej szkoły plakatu.

  • Na kongresie w Paryżu Międzynarodowy Komitet Olimpijski zaprezentował flagę olimpijską.

  • W Wiedniu zmarła Bertha von Suttner, pisarka, dziennikarka, działaczka pacyfistyczna, pierwsza kobieta uhonorowana Pokojową Nagrodą Nobla.

  • Jan Karski. Źródło: Muzeum Historii Polski, dzięki uprzejmości Archiwum Instytutu Hoovera w Kalifornii

    W Łodzi urodził się Jan Karski (wł. Jan Kozielewski), emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który pierwszy przekazał przywódcom państw alianckich informacje o okrucieństwach i masowych zbrodniach, jakich Niemcy dopuszczali się na Żydach na terenie Polski. Po wojnie na emigracji w Stanach Zjednoczonych, gdzie na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie przez czterdzieści lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu; autor kilku książek, najbardziej znaną jest „Tajne państwo” („Story of a Secret State”), która została opublikowana w 1944 roku w USA i stała się bestsellerem, przetłumaczonym na wiele języków.

  • Arcyksiążę Franciszek Ferdynand Habsburg. Źródło: Wikimedia Commons

    W Sarajewie od kul serbskiego zamachowca zginął austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z małżonką; wydarzenie to stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej.

  • W Zakroczymiu urodził się Zdzisław Szymański, aktor.

  • W Droniowicach k. Lublińca urodził się Adolf Dygacz, etnograf, folklorysta, badacz dziedzictwa kulturowego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

  • Austro-Węgry wystosowały wobec Serbii ultimatum z żądaniem m.in. dopuszczenia cesarsko-królewskich organów ścigania do śledztwa na terenie Serbii ws. zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda; niespełnienie tego warunku doprowadziło 28 lipca do wypowiedzenia Serbii przez Austro-Węgry wojny, która przekształciła się w konflikt światowy.

  • Cesarz Austrii i król Węgier Franciszek Józef I Habsburg. Fot. NAC

    Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii – początek I wojny światowej.

  • I wojna światowa: Rosja wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom. 

  • W Wilnie urodził się Stefan Kryński, lekarz, bakteriolog, specjalista w dziedzinie badań nad zakażeniami, żołnierz Armii Krajowej.

  • Tadeusz Kasprzycki. Fot. CAW

    W krakowskich Oleandrach zorganizowana została I Kompania Kadrowa. Na dowódcę kompanii Józef Piłsudski wyznaczył por. Tadeusza Kasprzyckiego – oficera Związku Strzeleckiego.

  • Rynek Główny w Kaliszu zniszczony podczas I wojny światowej. 1914 r. Fot. NAC

    I wojna światowa: armia niemiecka rozpoczęła systematyczny ostrzał Kalisza, trwające kilkanaście dni bombardowania oraz towarzyszące im podpalenia i represje doprowadziły do zniszczenia miasta i exodusu jego mieszkańców.

  • Sztab oficerów legionowych z komendantem Józefem Piłsudskim. Od lewej stoją: Ignacy Boerner, Sulistrowski, Aleksander Litwinowicz, dowódca patrolu sanitarnego I Kompanii Kadrowej Władysław Stryjeński, Michał Sokolnicki, NN, Kazimierz Sosnkowski, Michał Fuksiewicz, Józef Piłsudski, Michał Sawicki, Władysław Belina-Prażmowski, Mieczysław Trojanowski, Wacław Stachiewicz, Walery Sławek, Horoszkiewicz, Gustaw Daniłowski. Kielce, 08.1914. Fot. NAC

    I Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów w kierunku granicy Królestwa Polskiego.

  • I wojna światowa: Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji.

  • Naczelna Komenda armii austro-węgierskiej wydała odezwę, w której zapowiadała Polakom „wyzwolenie spod jarzma moskiewskiego”.

  • Witold Małcużyński. Fot. NAC

    W Warszawie urodził się Witold Małcużyński, pianista; w 1937 r. został laureatem Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina – III nagroda.

  • Sztab oficerów legionowych z komendantem Józefem Piłsudskim. Od lewej stoją: Ignacy Boerner, Sulistrowski, Aleksander Litwinowicz, dowódca patrolu sanitarnego I Kompanii Kadrowej Władysław Stryjeński, Michał Sokolnicki, NN, Kazimierz Sosnkowski, Michał Fuksiewicz, Józef Piłsudski, Michał Sawicki, Władysław Belina-Prażmowski, Mieczysław Trojanowski, Wacław Stachiewicz, Walery Sławek, Horoszkiewicz, Gustaw Daniłowski. Kielce, 08.1914. Źródło: CBN Polona

    I wojna światowa: oddziały I Kompanii Kadrowej wkroczyły do Kielc.

  • I wojna światowa: Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Austro-Węgrom.

  • Austriackie władze wojskowe zażądały od Józefa Piłsudskiego zaprzestania samodzielnych wystąpień zbrojnych i zapowiedziały wcielenie oddziałów będących pod jego rozkazami do armii austro-węgierskiej.

  • Odezwa głównodowodzącego wojskami rosyjskimi wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza do Polaków, wzywająca do wspólnej walki i obiecująca zjednoczenie polskich ziem pod berłem Romanowów, autonomię oraz swobody religijne.

  • W Krakowie powstał Naczelny Komitet Narodowy (NKN). Pod jego patronatem zaczęto tworzyć Legiony Polskie.

  • I wojna światowa: ofensywa rosyjska na Prusy Wschodnie.

  • Witold Zacharewicz. Fot. NAC

    W Płocku urodził się Witold Zacharewicz, aktor filmowy i teatralny; zamordowany w KL Auschwitz w 1943 r.

  • Rozkaz Naczelnej Komendy armii austro-węgierskiej dotyczący utworzenia Legionów Polskich – Zachodniego w Krakowie i Wschodniego we Lwowie.

  • I wojna światowa: zwycięstwo brytyjskiej floty w bitwie z niemieckimi okrętami na Morzu Północnym koło Helgolandu.

  • Gen. Paul von Hindenburg. Fot. Wikimedia Commons ze zbiorów Library of Congress

    W Prusach Wschodnich w kilkudniowej bitwie pod Tannenbergiem (obecnie Stębark) rosyjska 2. Armia gen. Aleksandra Samsonowa została rozbita przez niemiecką 8. Armię dowodzoną przez gen. Paula von Hindenburga.

  • Ks. Stefan Niedzielak. Fot. PAP/L. Wdowiński

    W Podolszycach, obecnie dzielnica Płocka, urodził się Stefan Niedzielak, kapelan Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, współzałożyciel Rodziny Katyńskiej, proboszcz parafii św. Karola Boromeusza na Powązkach; zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 20 na 21 stycznia 1989 r., najprawdopodobniej w wyniku morderstwa politycznego.

  • Stefania Grodzieńska. Fot. PAP/Z. Januszewski

    W Łodzi urodziła się Stefania Grodzieńska, aktorka estradowa i teatralna, pisarka.

  • Wkroczenie wojsk rosyjskich do Lwowa. 09.1914. Źródło: BN Polona

    Wojska rosyjskie zajęły opuszczony przez armię austriacką Lwów.

  • Początek bitwy nad jeziorami mazurskimi, w której wojska niemieckie pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga pokonały armię rosyjską gen. Pawła von Rennenkampfa.

  • I wojna światowa: rozpoczęła się I bitwa nad Marną, zakończona porażką wojsk niemieckich.

  • Józef Piłsudski. Fot. PAP/Reprodukcja

    Na ziemiach Królestwa Polskiego, zajętych przez wojska niemieckie, Józef Piłsudski powołał Polską Organizację Narodową.

  • I wojna światowa: początek I bitwy nad Jeziorami Mazurskimi, w której wojska niemieckie pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga pokonały armię rosyjska gen. Pawła von Rennenkampfa.

  • W Winchester w stanie Indiana urodził się Robert Wise, reżyser, montażysta i producent filmowy; twórca wyróżnionej 10 Oscarami filmowej wersji „West Side Story”, a także musicalu „Dźwięki muzyki” nagrodzonego pięcioma Oscarami. 

  • Walki 1. Pułku Legionów Polskich pod Nowym Korczynem, Opatowem, Uściskowem, Grotnikami, Winiarami, Ksanami i Czarkową.

  • W Ryżawce w rejonie humańskim urodził się Janusz Żurakowski, pilot myśliwski, oblatywacz; uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Bitwy o Anglię; od 1942 r. dowódca polskiego 316. Dywizjonu Myśliwskiego; od 1944 r. pilot doświadczalny w brytyjskim ośrodku badawczym lotnictwa wojskowego w Boscombe Down; pierwszy Polak pilotujący samoloty odrzutowe i pionier odrzutowej akrobacji.

  • I wojna światowa: zakończyła się I bitwa nad Jeziorami Mazurskimi, w której wojska niemieckie pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga pokonały armię rosyjską gen. Pawła von Rennenkampfa; straty niemieckie: 40 tys. zabitych i rannych; straty rosyjskie: 145 tys. zabitych, rannych i wziętych do niewoli.

  • Andrzej Panufnik. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    W Warszawie urodził się Andrzej Panufnik, kompozytor, dyrygent; pierwsze większe utwory, m.in. dwie symfonie, ukończył w czasie II wojny światowej; twórca muzyki do pieśni „Warszawskie dzieci”; w 1954 r. wyemigrował do Wielkiej Brytanii, tam powstała większość jego znanych kompozycji, w tym symfonii i innych utworów orkiestrowych; za zasługi dla kultury muzycznej uhonorowany przez królową Elżbietę II tytułem szlacheckim.

  • Jan Nowak-Jeziorański. Fot. PAP/S. Kraszewski

    W Berlinie urodził się Jan Nowak Jeziorański, żołnierz Armii Krajowej, legendarny „kurier z Warszawy”, wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, dziennikarz, pisarz, publicysta.

  • W Larviku urodził się Thor Heyerdahl, norweski badacz, podróżnik; światową sławę zyskał w 1947 r. dzięki podróży z Ameryki Południowej do Polinezji na tratwie z drzewa balsa, wykonanej na wzór tratw Inków; licząca 6900 km podróż udowodniła, że możliwe były migracje z Ameryki Południowej do Polinezji.

  • Josef František. Źródło: NAC

    W Otaslavicach na Morawach urodził się Josef František, jeden z najlepszych lotników alianckich w czasie II wojny światowej, pilot Dywizjonu 303.

  • W Jakubowicach koło Ożarowa Józef Piłsudski wręczył pierwsze nominacje oficerskie 136 dowódcom strzeleckim, m.in. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu.

  • Dowództwo rosyjskie wyraziło zgodę na tworzenie u boku armii rosyjskiej przez Witolda Gorczyńskiego ochotniczego oddziału polskiego, nazywanego później Legionem Puławskim lub Legionem Gorczyńskiego.

  • Zwycięskie walki 2 pułku Legionów Polskich na froncie karpackim pod Zieloną i Rafajłową.

  • I wojna światowa: Początek I bitwy pod Ypres.

  • Józef Piłsudski. Fot. NAC

    W Warszawie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego powstała Polska Organizacja Wojskowa (POW) – tajna organizacja zbrojna, tworzona od sierpnia 1914 r. w oparciu o członków Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich.

  • Początek walk 1. pułku Legionów Polskich pod Laskami i Anielinem.

  • Walki pododdziałów kawalerii 1. pułku Legionów Polskich pod Łowiczem. Na froncie karpackim zwycięskie boje pod Pasieczną i Pniowem toczył 2. pułk Legionów.

  • W Warszawie urodził się Jan Kott, krytyk literacki i teatralny, eseista, tłumacz. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i wyższych uczelni amerykańskich, autor szkiców „Mitologia i realizm”, „Szkoła klasyków”, „Postęp i głupstwo”. Jego najgłośniejszymi pracami były interpretacje dramatów Szekspira: „Szkice o Szekspirze” i „Szekspir współczesny”.

  • I wojna światowa: Bitwa Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi pod Mołotkowem.

  • Urodził się Juliusz Bardach, historyk ustroju i prawa, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk, autor prac z zakresu ustroju i prawa dawnej Litwy, parlamentaryzmu polskiego, historii porównawczej prawa.

  • I wojna światowa: Wojska rosyjskie rozpoczęły drugie oblężenie Twierdzy Przemyśl.

  • W Cieszynie urodził się Herbert Czaja, w latach 1970–1994 prezes Związku Wypędzonych (BdV), deputowany CDU do Bundestagu (1953–1990).

  • I wojna światowa: Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Turcji.

  • W Warszawie otwarto Dom Towarowy Braci Jabłkowskich, najnowocześniejszy obiekt handlowy ówczesnej Warszawy.

  • Józef Piłsudski, dowódca I Brygady Legionów. 1914 r. Fot. NAC

    Rozpoczęła się operacja „Ulina Mała”, w wyniku której trzy bataliony 1. Pułku Legionów Polskich dowodzone przez Józefa Piłsudskiego przedostały się pomiędzy wojskami austriackimi a rosyjskimi do Krakowa.

  • I wojna światowa: Początek Bitwy pod Łodzią.

  • Uroczystości rocznicowe bitwy pod Krzywopłotami przed pomnikiem poległych. 1937 r. Fot. NAC

    Pod Krzywopłotami na zachód od Wolbromia Legiony Polskie zakończyły dwutygodniowe walki z wojskami rosyjskimi.

  • I wojna światowa: zakończyła się pierwsza bitwa pod Ypres; straty aliantów: 126 tys. ofiar; straty niemieckie: 134 tys. ofiar.

  • Na Przełęczy Chyszówki w Beskidzie Wyspowym mjr Edward Śmigły-Rydz przeprowadził udany atak na pozycje rosyjskie, zdobywając ponad 80 jeńców i konie.

  • W Warszawie powstał Komitet Narodowy Polski. W jego skład weszli przedstawiciele Narodowej Demokracji, Stronnictwa Polityki Realnej oraz bezpartyjni.

  • Wojska austro-węgierskie powstrzymały ofensywę Rosjan w bitwie pod Krakowem.

  • I wojna światowa: początek bitwy pod Limanową, w której Legiony Polskie u boku wojsk austro-węgierskich walczyły przeciwko armii rosyjskiej.

  • I wojna światowa: ewakuacja wojsk rosyjskich z Łodzi; następnego dnia miasto zajęły wojska niemieckie. W „Operacji Łódzkiej”, w czasie kilkunastu dni walk, zginęło około 110 tys. żołnierzy rosyjskich i około 90 tys. żołnierzy niemieckich; wśród poległych byli nie tylko Rosjanie, Niemcy i Austriacy, ale także Polacy, Litwini, Czesi, Ukraińcy, Łotysze i Tatarzy.

  • Stanisław Dygat. Fot. PAP/CAF/P. Barącz

    W Warszawie urodził się Stanisław Dygat, pisarz, autor powieści „Jezioro Bodeńskie”, „Disneyland”, „Dworzec w Monachium”.

  • W Ostródzie, niem. Osterode, urodził się Hans Hellmut Kirst, niemiecki pisarz, autor powieści dotyczących II wojny światowej „08/15”, „Bunt żołnierzy”, „Fabryka oficerów”.

  • I wojna światowa: Bitwa morska koło Falklandów, zakończona porażką niemieckiej floty.

  • W Trowbridge w Anglii urodził się Allan Bullock, historyk, profesor uniwersytetu w Oksfordzie, autor książki „Hitler i Stalin. Żywoty równoległe”.

  • Żołnierze I Brygady Legionów; Józef Piłsudski - pierwszy z prawej odwrócony profilem. 1914 r. Fot. NAC

    Władze austriackie oficjalnie powołały do życia I Brygadę Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.

  • W Berlinie urodził się Zygmunt Maciejewski, aktor teatralny i filmowy.

  • Łowczówek. Kaplica na cmentarzu legionistów. Fot. NAC

    I Brygada Legionów Polskich podjęła walkę przeciwko wojskom rosyjskim pod Łowczówkiem koło Tarnowa; bitwa trwała do 26 grudnia.

  • Brytyjscy i niemieccy żołnierze podczas rozejmu bożonarodzeniowego. 1914 r. Fot. Imperial War Museums. Źródło: Wikimedia Commons

    I wojna światowa: w okopach pod Ypres w Belgii żołnierze niemieccy i brytyjscy zaprzestali działań zbrojnych, opuścili okopy, śpiewali kolędy, a nawet grali w piłkę; wydarzenia te przeszły do historii jako rozejm bożonarodzeniowy.

  • W Sunrise Township w stanie Minnesota urodził się Richard Widmark, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Pocałunek śmierci”, „Przeklęte wzgórza”, „Proszę nie pukać”, „Alamo”, „Długie łodzie wikingów” i „Śmierć rewolwerowca”.

  •  Legioniści pod Łowczówkiem. Fot. CAW

    Pod Łowczówkiem zakończyła się kilkudniowa bitwa, w której żołnierze I Brygady Legionów Polskich walczyli z wojskami rosyjskimi.

  • W Oakland w Kalifornii urodziła się Jo Van Fleet, aktorka, nagrodzona Oscarem za rolę w filmie „Na wschód od Edenu” (1955).