Kalendarz dat

1914

• 

  5.01

  W Warszawie urodził się Tadeusz Trepkowski, grafik, plakacista.

• 

  6.01

  W Warszawie oddano do użytku most im. cesarza Mikołaja II, nazywany przez warszawiaków „trzecim mostem”; w niepodległej Polsce most otrzymał imię księcia Józefa Poniatowskiego.

• 

  8.01

  W Jarosławiu urodził się Władysław Koba, harcerz, oficer Legionów, uczestnik kampanii polskiej 1939 r., członek AK i WiN; zamordowany przez władze komunistyczne na zamku w Rzeszowie w styczniu 1949 r.

• 8.01

  W Łodzi urodził się Henryk Chmielewski, bokser, złoty medalista mistrzostw Europy w Mediolanie (1937); olimpijczyk z Berlina.

• 

  15.01

  W Warszawie urodził się Stefan Bałuk, cichociemny, żołnierz AK, powstaniec warszawski; członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; aresztowany w 1945 r. i skazany na 2,5 roku więzienia; fotograf, współautor pierwszego albumu o Powstaniu Warszawskim „Miasto nieujarzmione”.

• 1.02

  W Dortmundzie urodził się Aleksander Polus, bokser, pierwszy w historii reprezentant Polski, który zdobył tytuł mistrza Europy – Mediolan 1937 r.; uczestnik igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936.

• 

  13.02

  W Warszawie urodził się Tadeusz Sawicz, pilot myśliwski, uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Bitwy o Anglię, w czasie której walczył w 303 Dywizjonie Myśliwskim; w 1941 r. przeniesiony do 316 Dywizjonu „Warszawskiego”; od września 1942 r. dowodził 315 Dywizjonem „Dęblińskim”; w latach 1944–1945 dowódca 1 i 3 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego.

• 

  26.02

  W Taganrogu urodził się Witold Rowicki, dyrygent, pedagog, wieloletni dyrektor artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie.

• 

  24.03

  W Mazurkach nad Szczarą na Ziemi Nowogródzkiej urodziła się Krystyna Krahelska – harcerka, poetka, żołnierz ZWZ-AK („Danuta”), autorka jednej z najpopularniejszych piosenek Polski Walczącej „Hej chłopcy, bagnet na broń!”.

• 

  28.03

  W Warszawie urodził się Jan Mulak, lekkoatleta, trener, działacz RPPS i PPS, uczestnik Powstania Warszawskiego; współtwórca polskiej reprezentacji lekkoatletycznej, tzw. Wunderteamu; działacz PKOl; senator.

• 

  4.04

  W Warszawie urodził się Ryszard Białous, ps. Jerzy, kapitan Armii Krajowej, harcmistrz, żołnierz kampanii obronnej 1939 r., powstaniec warszawski, dowódca Oddziału Specjalnego „Jerzy”, batalionu „Zośka” i brygady dywersji „Broda 53” zgrupowania „Radosław”; więzień niemieckich obozów Bergen-Belsen i Sandbostel, od 1946 roku na emigracji w Argentynie.

• 

  6.04

  W Łodzi urodził się Arnold Mostowicz, lekarz, dziennikarz, pisarz, redaktor „Szpilek”; w czasie II wojny światowej kronikarz łódzkiego getta, więzień KL Auschwitz i innych niemieckich obozów koncentracyjnych.

• 

  6.04

  W Kuklówce Zarzecznej na Mazowszu zmarł Józef Chełmoński, malarz, przedstawiciel realizmu, autor m.in. obrazów „Babie lato”, „Bociany”.

• 11.04

  W Berlinie zmarł Jakub Hirszberg, łódzki kupiec, przemysłowiec i działacz społeczny.

• 

  24.04

  W Łodzi urodził się Jan Karski, właściwie Jan Kozielewski, emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który przekazał przywódcom państw alianckich informacje o zagładzie Żydów; po zakończeniu wojny pozostał na emigracji; historyk, prof. Uniwersytetu Georgetown w Waszyngtonie; autor książki „Tajne państwo”.

• 22.05

  W Sasowie w obwodzie riazańskim urodził się Nikołaj Makarow, sowiecki konstruktor broni strzeleckiej.

• 

  27.05

  W Warszawie urodził się Bohdan Arct, pilot myśliwski; w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii, m.in. dowódca eskadry „B” w Dywizjonie 303; autor wielu publikacji historycznych i wspomnień.

• 

  10.06

  W Warszawie urodził się Henryk Tomaszewski, grafik, ilustrator, współtwórca polskiej szkoły plakatu.

• 14.06

  Na kongresie w Paryżu Międzynarodowy Komitet Olimpijski zaprezentował flagę olimpijską.

• 21.06

  W Wiedniu zmarła Bertha von Suttner, pisarka, dziennikarka, działaczka pacyfistyczna, pierwsza kobieta uhonorowana Pokojową Nagrodą Nobla.

• 

  24.06

  W Łodzi urodził się Jan Karski (wł. Jan Kozielewski), emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który pierwszy przekazał przywódcom państw alianckich informacje o okrucieństwach i masowych zbrodniach, jakich Niemcy dopuszczali się na Żydach na terenie Polski. Po wojnie na emigracji w Stanach Zjednoczonych, gdzie na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie przez czterdzieści lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu; autor kilku książek, najbardziej znaną jest „Tajne państwo” („Story of a Secret State”), która została opublikowana w 1944 roku w USA i stała się bestsellerem, przetłumaczonym na wiele języków.

• 

  28.06

  W Sarajewie od kul serbskiego zamachowca zginął austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z małżonką; wydarzenie to stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej.

• 21.07

  W Zakroczymiu urodził się Zdzisław Szymański, aktor.

• 23.07

  W Droniowicach k. Lublińca urodził się Adolf Dygacz, etnograf, folklorysta, badacz dziedzictwa kulturowego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

• 23.07

  Austro-Węgry wystosowały wobec Serbii ultimatum z żądaniem m.in. dopuszczenia cesarsko-królewskich organów ścigania do śledztwa na terenie Serbii ws. zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda; niespełnienie tego warunku doprowadziło 28 lipca do wypowiedzenia Serbii przez Austro-Węgry wojny, która przekształciła się w konflikt światowy.

• 

  28.07

  Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii – początek I wojny światowej.

• 30.07

  I wojna światowa: Rosja wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom. 

• 1.08

  W Wilnie urodził się Stefan Kryński, lekarz, bakteriolog, specjalista w dziedzinie badań nad zakażeniami, żołnierz Armii Krajowej.

• 

  3.08

  W krakowskich Oleandrach zorganizowana została I Kompania Kadrowa. Na dowódcę kompanii Józef Piłsudski wyznaczył por. Tadeusza Kasprzyckiego – oficera Związku Strzeleckiego.

• 

  4.08

  I wojna światowa: armia niemiecka rozpoczęła systematyczny ostrzał Kalisza, trwające kilkanaście dni bombardowania oraz towarzyszące im podpalenia i represje doprowadziły do zniszczenia miasta i exodusu jego mieszkańców.

• 

  6.08

  I Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów w kierunku granicy Królestwa Polskiego.

• 6.08

  I wojna światowa: Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji.

• 8.08

  Naczelna Komenda armii austro-węgierskiej wydała odezwę, w której zapowiadała Polakom „wyzwolenie spod jarzma moskiewskiego”.

• 

  10.08

  W Warszawie urodził się Witold Małcużyński, pianista; w 1937 r. został laureatem Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina – III nagroda.

• 

  12.08

  I wojna światowa: oddziały I Kompanii Kadrowej wkroczyły do Kielc.

• 12.08

  I wojna światowa: Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Austro-Węgrom.

• 13.08

  Austriackie władze wojskowe zażądały od Józefa Piłsudskiego zaprzestania samodzielnych wystąpień zbrojnych i zapowiedziały wcielenie oddziałów będących pod jego rozkazami do armii austro-węgierskiej.

• 14.08

  Odezwa głównodowodzącego wojskami rosyjskimi wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza do Polaków, wzywająca do wspólnej walki i obiecująca zjednoczenie polskich ziem pod berłem Romanowów, autonomię oraz swobody religijne.

• 

  16.08

  W Krakowie powstał Naczelny Komitet Narodowy (NKN). Pod jego patronatem zaczęto tworzyć Legiony Polskie.

• 17.08

  I wojna światowa: ofensywa rosyjska na Prusy Wschodnie.

• 

  26.08

  W Płocku urodził się Witold Zacharewicz, aktor filmowy i teatralny; zamordowany w KL Auschwitz w 1943 r.

• 27.08

  Rozkaz Naczelnej Komendy armii austro-węgierskiej dotyczący utworzenia Legionów Polskich – Zachodniego w Krakowie i Wschodniego we Lwowie.

• 28.08

  I wojna światowa: zwycięstwo brytyjskiej floty w bitwie z niemieckimi okrętami na Morzu Północnym koło Helgolandu.

• 

  30.08

  W Prusach Wschodnich w kilkudniowej bitwie pod Tannenbergiem (obecnie Stębark) rosyjska 2. Armia gen. Aleksandra Samsonowa została rozbita przez niemiecką 8. Armię dowodzoną przez gen. Paula von Hindenburga.

• 

  1.09

  W Podolszycach, obecnie dzielnica Płocka, urodził się Stefan Niedzielak, kapelan Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, współzałożyciel Rodziny Katyńskiej, proboszcz parafii św. Karola Boromeusza na Powązkach; zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 20 na 21 stycznia 1989 r., najprawdopodobniej w wyniku morderstwa politycznego.

• 

  2.09

  W Łodzi urodziła się Stefania Grodzieńska, aktorka estradowa i teatralna, pisarka.

• 

  3.09

  Wojska rosyjskie zajęły opuszczony przez armię austriacką Lwów.

• 5.09

  I wojna światowa: rozpoczęła się I bitwa nad Marną, zakończona porażką wojsk niemieckich.

• 

  5.09

  Na ziemiach Królestwa Polskiego, zajętych przez wojska niemieckie, Józef Piłsudski powołał Polską Organizację Narodową.

• 5.09

  Początek bitwy nad jeziorami mazurskimi, w której wojska niemieckie pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga pokonały armię rosyjską gen. Pawła von Rennenkampfa.

• 6.09

  I wojna światowa: początek I bitwy nad Jeziorami Mazurskimi, w której wojska niemieckie pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga pokonały armię rosyjska gen. Pawła von Rennenkampfa.

• 10.09

  W Winchester w stanie Indiana urodził się Robert Wise, reżyser, montażysta i producent filmowy; twórca wyróżnionej 10 Oscarami filmowej wersji „West Side Story”, a także musicalu „Dźwięki muzyki” nagrodzonego pięcioma Oscarami. 

• 

  10.09

  Walki 1. Pułku Legionów Polskich pod Nowym Korczynem, Opatowem, Uściskowem, Grotnikami, Winiarami, Ksanami i Czarkową.

• 

  12.09

  W Ryżawce w rejonie humańskim urodził się Janusz Żurakowski, pilot myśliwski, oblatywacz; uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Bitwy o Anglię; od 1942 r. dowódca polskiego 316. Dywizjonu Myśliwskiego; od 1944 r. pilot doświadczalny w brytyjskim ośrodku badawczym lotnictwa wojskowego w Boscombe Down; pierwszy Polak pilotujący samoloty odrzutowe i pionier odrzutowej akrobacji.

• 15.09

  I wojna światowa: zakończyła się I bitwa nad Jeziorami Mazurskimi, w której wojska niemieckie pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga pokonały armię rosyjską gen. Pawła von Rennenkampfa; straty niemieckie: 40 tys. zabitych i rannych; straty rosyjskie: 145 tys. zabitych, rannych i wziętych do niewoli.

• 

  24.09

  W Warszawie urodził się Andrzej Panufnik, kompozytor, dyrygent; pierwsze większe utwory, m.in. dwie symfonie, ukończył w czasie II wojny światowej; twórca muzyki do pieśni „Warszawskie dzieci”; w 1954 r. wyemigrował do Wielkiej Brytanii, tam powstała większość jego znanych kompozycji, w tym symfonii i innych utworów orkiestrowych; za zasługi dla kultury muzycznej uhonorowany przez królową Elżbietę II tytułem szlacheckim.

• 

  2.10

  W Berlinie urodził się Jan Nowak Jeziorański, żołnierz Armii Krajowej, legendarny „kurier z Warszawy”, wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, dziennikarz, pisarz, publicysta.

• 6.10

  W Larviku urodził się Thor Heyerdahl, norweski badacz, podróżnik; światową sławę zyskał w 1947 r. dzięki podróży z Ameryki Południowej do Polinezji na tratwie z drzewa balsa, wykonanej na wzór tratw Inków; licząca 6900 km podróż udowodniła, że możliwe były migracje z Ameryki Południowej do Polinezji.

• 

  7.10

  W Otaslavicach na Morawach urodził się Josef František, jeden z najlepszych lotników alianckich w czasie II wojny światowej, pilot Dywizjonu 303.

• 

  9.10

  W Jakubowicach koło Ożarowa Józef Piłsudski wręczył pierwsze nominacje oficerskie 136 dowódcom strzeleckim, m.in. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu.

• 

  18.10

  Dowództwo rosyjskie wyraziło zgodę na tworzenie u boku armii rosyjskiej przez Witolda Gorczyńskiego ochotniczego oddziału polskiego, nazywanego później Legionem Puławskim lub Legionem Gorczyńskiego.

• 

  19.10

  Zwycięskie walki 2 pułku Legionów Polskich na froncie karpackim pod Zieloną i Rafajłową.

• 19.10

  I wojna światowa: Początek I bitwy pod Ypres.

• 

  22.10

  W Warszawie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego powstała Polska Organizacja Wojskowa (POW) – tajna organizacja zbrojna, tworzona od sierpnia 1914 r. w oparciu o członków Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich.

• 

  22.10

  Początek walk 1. pułku Legionów Polskich pod Laskami i Anielinem.

• 

  23.10

  Walki pododdziałów kawalerii 1. pułku Legionów Polskich pod Łowiczem. Na froncie karpackim zwycięskie boje pod Pasieczną i Pniowem toczył 2. pułk Legionów.

• 

  27.10

  W Warszawie urodził się Jan Kott, krytyk literacki i teatralny, eseista, tłumacz. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i wyższych uczelni amerykańskich, autor szkiców „Mitologia i realizm”, „Szkoła klasyków”, „Postęp i głupstwo”. Jego najgłośniejszymi pracami były interpretacje dramatów Szekspira: „Szkice o Szekspirze” i „Szekspir współczesny”.

• 

  29.10

  I wojna światowa: bitwa Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi pod Mołotkowem.

• 

  3.11

  Urodził się Juliusz Bardach, historyk ustroju i prawa, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk, autor prac z zakresu ustroju i prawa dawnej Litwy, parlamentaryzmu polskiego, historii porównawczej prawa.

• 

  5.11

  I wojna światowa: wojska rosyjskie rozpoczęły drugie oblężenie Twierdzy Przemyśl.

• 5.11

  W Cieszynie urodził się Herbert Czaja, w latach 1970–1994 prezes Związku Wypędzonych (BdV), deputowany CDU do Bundestagu (1953–1990).

• 5.11

  I wojna światowa: Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Turcji.

• 7.11

  W Warszawie otwarto Dom Towarowy Braci Jabłkowskich, najnowocześniejszy obiekt handlowy ówczesnej Warszawy.

• 

  9.11

  Rozpoczęła się operacja „Ulina Mała”, w wyniku której trzy bataliony 1. Pułku Legionów Polskich dowodzone przez Józefa Piłsudskiego przedostały się pomiędzy wojskami austriackimi a rosyjskimi do Krakowa.

• 11.11

  I wojna światowa: Początek Bitwy pod Łodzią.

• 

  18.11

  Zakończyła się bitwa pod Krzywopłotami, wiosce w pobliżu Olkusza. Legioniści Piłsudskiego byli w niej częścią oddziałów austro-węgierskich, które powstrzymały natarcie wojsk rosyjskich. W kilkudniowych walkach, które Piłsudski określił potem legionowymi Termopilami zginęło 46 polskich legionistów, wśród nich Stanisław Paderewski (przyrodni brat sławnego pianisty).

• 

  21.11

  Ciężki ostrzał artyleryjski Łodzi. Od wystrzelonych przez Niemców pocisków najbardziej ucierpiały Bałuty. Mieszkańcy w panice uciekali w stronę śródmieścia. Po obu stronach frontu walczyli Polacy. W niemieckiej armii był to Korpus Posen, w rosyjskiej - złożony z mieszkańców Warszawy i Mazowsza 24 Pułk Syberyjski. 

• 22.11

  I wojna światowa: zakończyła się pierwsza bitwa pod Ypres; straty aliantów: 126 tys. ofiar; straty niemieckie: 134 tys. ofiar.

• 23.11

  Na Przełęczy Chyszówki w Beskidzie Wyspowym mjr Edward Śmigły-Rydz przeprowadził udany atak na pozycje rosyjskie, zdobywając ponad 80 jeńców i konie.

• 25.11

  W Warszawie powstał Komitet Narodowy Polski. W jego skład weszli przedstawiciele Narodowej Demokracji, Stronnictwa Polityki Realnej oraz bezpartyjni.

• 26.11

  Wojska austro-węgierskie powstrzymały ofensywę Rosjan w bitwie pod Krakowem.

• 2.12

  I wojna światowa: początek bitwy pod Limanową, w której Legiony Polskie u boku wojsk austro-węgierskich walczyły przeciwko armii rosyjskiej.

• 

  5.12

  W Warszawie urodził się Stanisław Dygat, pisarz, autor powieści „Jezioro Bodeńskie”, „Disneyland”, „Dworzec w Monachium”.

• 5.12

  W Ostródzie, niem. Osterode, urodził się Hans Hellmut Kirst, niemiecki pisarz, autor powieści dotyczących II wojny światowej „08/15”, „Bunt żołnierzy”, „Fabryka oficerów”.

• 5.12

  I wojna światowa: ewakuacja wojsk rosyjskich z Łodzi; następnego dnia miasto zajęły wojska niemieckie. W „Operacji Łódzkiej”, w czasie kilkunastu dni walk, zginęło około 110 tys. żołnierzy rosyjskich i około 90 tys. żołnierzy niemieckich; wśród poległych byli nie tylko Rosjanie, Niemcy i Austriacy, ale także Polacy, Litwini, Czesi, Ukraińcy, Łotysze i Tatarzy.

• 8.12

  I wojna światowa: Bitwa morska koło Falklandów, zakończona porażką niemieckiej floty.

• 13.12

  W Trowbridge w Anglii urodził się Allan Bullock, historyk, profesor uniwersytetu w Oksfordzie, autor książki „Hitler i Stalin. Żywoty równoległe”.

• 

  19.12

  Władze austriackie oficjalnie powołały do życia I Brygadę Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.

• 21.12

  W Berlinie urodził się Zygmunt Maciejewski, aktor teatralny i filmowy.

• 

  22.12

  I Brygada Legionów Polskich podjęła walkę przeciwko wojskom rosyjskim pod Łowczówkiem koło Tarnowa; bitwa trwała do 26 grudnia.

• 

  24.12

  I wojna światowa: w okopach pod Ypres w Belgii żołnierze niemieccy i brytyjscy zaprzestali działań zbrojnych, opuścili okopy, śpiewali kolędy, a nawet grali w piłkę; wydarzenia te przeszły do historii jako rozejm bożonarodzeniowy.

• 

  26.12

  Pod Łowczówkiem zakończyła się kilkudniowa bitwa, w której żołnierze I Brygady Legionów Polskich walczyli z wojskami rosyjskimi.

• 26.12

  W Sunrise Township w stanie Minnesota urodził się Richard Widmark, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Pocałunek śmierci”, „Przeklęte wzgórza”, „Proszę nie pukać”, „Alamo”, „Długie łodzie wikingów” i „Śmierć rewolwerowca”.

• 30.12

  W Oakland w Kalifornii urodziła się Jo Van Fleet, aktorka, nagrodzona Oscarem za rolę w filmie „Na wschód od Edenu” (1955).