Kalendarz dat

1921

• 

  2.01

  W Warszawie zakończył się I walny Zjazd Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP).

• 4.01

  W Siedlcach urodził się Witold Zalewski, pisarz, scenarzysta, autor m.in. powieści socrealistycznych „Traktory zdobędą wiosnę” (1950) i „Urodzaj”.

• 5.01

  W Konolfingen (Szwajcaria) urodził się Friedrich Dürrenmatt, szwajcarski pisarz i dramaturg, tworzący w języku niemieckim.

• 

  13.01

  W Łodzi urodził się Jerzy Pomianowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i teatralny, współpracownik Jerzego Giedroycia, autor powieści „Koniec i początek” i sztuk teatralnych; wybitny znawca współczesnej Rosji i krajów Europy Wschodniej, tłumacz „Archipelagu GUŁag” Aleksandra Sołżenicyna i książek Izaaka Babla, Antona Czechowa, Lwa Tołstoja.

• 

  15.01

  W Warszawie urodziła się Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa.

• 

  17.01

  We Lwowie urodził się Jan Gerhard, dziennikarz, pisarz, polityk, żołnierz francuskiego ruchu oporu i Ludowego Wojska Polskiego, uczestnik akcji „Wisła”, autor powieści „Łuny w Bieszczadach” (pierwowzoru scenariusza filmu „Ogniomistrz Kaleń”), redaktor tygodnika „Forum”. Zamordowany w sierpniu 1971 roku.

• 

  22.01

  W Warszawie urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, podharcmistrz Szarych Szeregów, żołnierz Armii Krajowej; poległ w czasie Powstania Warszawskiego walcząc w szeregach batalionu „Parasol”; do jego najbardziej znanych wierszy należą „Sur le pont d'Avignon”, „Z głową na karabinie”, „Mazowsze”, „Elegia”, „Poległym”, „Bajka”.

• 

  23.01

  W Krakowie zmarł Władysław Żeleński, kompozytor, pianista, dyrygent i pedagog; założyciel i pierwszy dyrektor Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie.

• 

  24.01

  W Warszawie urodził się Tadeusz Zawadzki „Zośka”, harcmistrz, ppor. Armii Krajowej, bohater książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”; poległ 20 sierpnia 1943 r. podczas ataku na strażnicę Grenzschutzu we wsi Sieczychy koło Wyszkowa.

• 

  24.01

  W Toruniu urodził się Tony Halik, podróżnik, dziennikarz, pisarz, fotograf, operator filmowy.

• 

  24.01

  W Szakach na Litwie urodził się Zygmunt Kęstowicz, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Cień” i „Baza ludzi umarłych”, popularność przyniosły mu programy dla dzieci „Piątek z Pankracym” i „Pora na Telesfora”; znany również z roli Władysława Lubicza w telenoweli „Klan”.

• 

  4.02

  Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o powołaniu Orderu Odrodzenia Polski, a Order Orła Białego odnowiono jako najwyższe odznaczenie państwowe.

• 

  7.02

  W Dzianowie urodził się Stanisław Lenartowicz, reżyser, scenarzysta filmowy, autor m.in. filmów „Pigułki dla Aurelii”, „Giuseppe w Warszawie”, „To ja zabiłem”.

• 

  19.02

  W Paryżu podpisano polsko-francuską umowę polityczną oraz ściśle tajną konwencję wojskową, która zobowiązywała oba kraje do współdziałania na wypadek napaści ze strony Niemiec.

• 

  19.02

  Powstały województwa poleskie i wołyńskie.

• 

  22.02

  W Krakowie urodził się Marek Rostworowski, historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wieloletni kustosz Muzeum Czartoryskich w Krakowie, minister kultury i sztuki.

• 

  2.03

  We Lwowie urodził się Kazimierz Górski, piłkarz, trener; w latach 1970–1976 selekcjoner reprezentacji Polski; prowadzona przez niego drużyna narodowa zajęła trzecie miejsce na mistrzostwach świata w RFN w 1974 r., zdobyła złoty medal olimpijski w Monachium (1972) oraz srebrny na igrzyskach w Montrealu (1976); w latach 1991–1995 prezes PZPN.

• 

  3.03

  Podpisanie polsko-rumuńskiego układu sojuszniczego. 

• 

  16.03

  Premiera niemego filmu „Cud nad Wisłą” w reżyserii Ryszarda Bolesławskiego.

• 

  17.03

  Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, tzw. konstytucję marcową.

• 

  18.03

  W Rydze podpisano traktat pokojowy pomiędzy Polską a Rosją sowiecką, który kończył wojnę polsko-bolszewicką i wyznaczał granice państwa polskiego na wschodzie.

• 

  20.03

  Na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt; wzięło w nim udział około 1,2 miliona osób; za przynależnością tych ziem do Niemiec głosowało 706,8 tys. uczestników plebiscytu (59,6 proc.), a za przyłączeniem do Polski 479,4 tys. (40,4 proc.).

• 

  28.03

  We Lwowie zmarł Agenor Gołuchowski jr., prawnik, polityk, dyplomata, ambasador Austro-Węgier w Rumunii, w latach 1895–1906 minister spraw zagranicznych Austro-Węgier.

• 

  31.03

  W Gnieźnie urodził się Mieczysław Porębski, krytyk i historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, więzień niemieckich obozów Gross-Rosen i Sachsenhausen.

• 9.04

  W Konstantynopolu urodził się Anatol Potemkowski, satyryk, współpracownik kabaretów „Szpak”, „Dudek” i „Radiokroniki Decybel”, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen.

• 11.04

  Ksiądz Wincenty Tymieniecki został powołany na pierwszego biskupa diecezji łódzkiej.

• 

  25.04

  W Bochni urodziła się Halina Kwiatkowska, aktorka teatralna, telewizyjna i filmowa, artystka krakowskich teatrów – Teatru Dramatycznego i Starego Teatru.

• 

  26.04

  W Radomsku urodził się Zbigniew Dłubak, teoretyk sztuki, malarz i fotograf; więzień niemieckich obozów Auschwitz i Mauthausen, gdzie organizował pokazy artystyczne.

• 

  2.05

  W nocy z 2 na 3 maja na Górnym Śląsku wybuchło III Powstanie Śląskie. Na jego czele stanął Wojciech Korfanty.

• 

  6.05

  W Kolbuszowej urodził się Jan Bytnar, „Rudy”, harcmistrz Szarych Szeregów, dowódca plutonu Oddziału Specjalnego „Jerzy” Kierownictwa Dywersji KG AK; aresztowany przez Niemców, odbity 26 marca 1943 r. podczas akcji pod Arsenałem; zmarł w wyniku obrażeń doznanych podczas przesłuchań przez gestapo.

• 

  10.05

  W Astrachaniu urodził się Wieńczysław Gliński, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Narodowym; wystąpił m.in. w filmach „Kanał”, „Kapelusz pana Anatola”, „Orzeł”, „Romans Teresy Hennert”; żołnierz Armii Krajowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych.

• 

  14.05

  W Postawach koło Wilna urodził się Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; wystąpił m.in. w filmach „Wolne miasto”, „Lunatycy”, „Krzyżacy”, „Matka Joanna od Aniołów”, „Hrabina Cosel”, „W pustyni i w puszczy”, „Potop”, a także w serialu „Czterej pancerni i pies”.

• 

  20.05

  W Łodzi urodził się Karl Dedecius, jeden z najwybitniejszych tłumaczy literatury polskiej na język niemiecki.

• 

  21.05

   Ukazał się pierwszy numer „Przeglądu Sportowego”.

• 

  21.05

  III Powstanie Śląskie: początek zaciętych walk o Górę św. Anny.

• 

  28.05

  Rozpoczął się I Targ Poznański, impreza, która w następnych latach przerodziła się w targi o charakterze międzynarodowym.

• 

  7.06

  Na wniosek Komisji Międzysojuszniczej przerwano walki III Powstania Śląskiego i ustalono linię demarkacyjną.

• 

  17.06

  Powstała Biblioteka Polska PAN w Rzymie po przekazaniu przez Józefa Michałowskiego prywatnego księgozbioru Ośrodkowi Polskich Studiów Akademii Umiejętności.

• 

  1.07

  W Zakręcie koło Otwocka urodził się Jerzy Stefan Stawiński, scenarzysta, reżyser, prozaik, współtwórca polskiej szkoły filmowej; żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; autor powieści „Młodego warszawiaka zapiski z urodzin”.

• 

  1.07

  W Łodzi urodziła się Michalina Wisłocka, ginekolog, cytolog i seksuolog; autorka pierwszych polskich popularnonaukowych książek dotyczących seksuologii.

• 

  20.07

  Urodził się Franciszek Walicki, dziennikarz muzyczny, uznawany za ojca polskiego big-beatu.

• 

  5.08

  W Krakowie urodził się Roman Bratny, prozaik, poeta, publicysta i scenarzysta filmowy, autor powieści „Kolumbowie. Rocznik 20”.

• 

  10.08

  W Warszawie urodził Bohdan Tomaszewski, dziennikarz sportowy, uczestnik Powstania Warszawskiego; autor książek „Dziesięć moich olimpiad”, „Łączymy się ze stadionem”, „Pożegnalna defilada”, „Przeżyjmy to jeszcze raz”, „Romantyczne mecze”, „Do ostatniego tchu”, „Wimbledon”.

• 

  14.08

  W Lublinie urodziła się Julia Hartwig, poetka, eseistka, tłumaczka.

• 

  14.08

  W Saratowie urodził się Jan Białostocki, historyk sztuki.

• 

  15.08

  W Tarnawie Górze urodził się August Kowalczyk, aktor, reżyser; wystąpił m.in. w serialach „Chłopi”, „Janosik”, „Znak orła”, „Polskie drogi”, „Tajemnica Enigmy” i „Stawka większa niż życie”; w czasie wojny więzień niemieckiego KL Auschwitz, z którego uciekł, żołnierz AK; wieloletni wiceprezes Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem.

• 

  23.08

  W Płocku zmarła Maria Franciszka Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów.

• 

  23.08

  W Kaliszu urodził się Jan Batory, reżyser, scenarzysta, autor filmów „Podhale w ogniu”, „O dwóch takich, co ukradli księżyc”, „Lekarstwo na miłość”, „Con amore” i „Karino”.

• 

  31.08

  W Częstochowie urodził się Jerzy Michotek, aktor, piosenkarz, reżyser; wystąpił m.in. w filmie „Wyjście awaryjne” oraz w serialu „Dom”.

• 10.09

  W Berlinie otwarto pierwszy w Europie odcinek autostrady o długości ok. 10 km.

• 

  12.09

  We Lwowie urodził Stanisław Lem, klasyk literatury science fiction, filozof, futurolog i eseista; jego książki „Powrót z gwiazd”, „Solaris”, „Opowieści o pilocie Pirxie”, „Dzienniki Gwiazdowe”, „Cyberiada” weszły do kanonu najsłynniejszych dzieł science fiction XX w.

• 25.09

  We Lwowie Stefan Fedak, należący do ukraińskiej konspiracyjnej organizacji bojowej, dokonał nieudanego zamachu na Józefa Piłsudskiego.

• 

  30.09

  Pierwszy powszechny spis ludności przeprowadzony w II RP wykazał, że na jej terenie (bez części Górnego Śląska i Wileńszczyzny) żyje 25 mln 694 tys. osób, w tym prawie 17,8 mln osób narodowości polskiej, 3,9 mln ludności ukraińskiej i ponad 2 mln Żydów.

• 

  3.10

  W Warszawie zmarł gen. Józef Leśniewski, dowódca 3 Dywizji Strzelców I Korpusu Polskiego w Rosji (1917–1918). W latach 1919–1920 minister spraw wojskowych i członek Rady Obrony Państwa.

• 

  5.10

  W Londynie założono PEN Club – międzynarodowe stowarzyszenie pisarzy i poetów, które opowiada się za swobodną wymianą twórczości, przeciw antagonizmom narodowym, klasowym, rasowym oraz dyktaturom i cenzurze.

• 

  9.10

  W Radomsku urodził się Tadeusz Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaik, dramaturg, eseista; autor m.in. zbiorów wierszy „Niepokój”, „Pięć poematów”, „Czas który idzie”, „Wiersze i obrazy”, „Równina”, a także „Płaskorzeźba”, „Zawsze fragment. Recycling”, „Historia pięciu wierszy”, „Nożyk profesora”, „Matka odchodzi” oraz dramatów „Kartoteka”, „Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja”, „Białe małżeństwo”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Odejście głodomora”, „Pułapka”, „Do piachu”.

• 

  12.10

  Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o podziale Górnego Śląska.

• 

  16.10

  W Krakowie urodził się Andrzej Munk, reżyser, scenarzysta, twórca filmów „Człowiek na torze”, „Eroica”, „Zezowate szczęście”, „Pasażerka”; część źródeł jako datę urodzin Andrzeja Munka podaje 16 października 1920 r.

• 

  19.10

  Urodził się Bogusław Klimczuk, kompozytor, pianista, autor utworów fortepianowych, pieśni i kantat.

• 

  20.10

  Rada Ambasadorów zatwierdziła decyzję Rady Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska między Polskę a Niemcy.

• 

  25.10

  W Belwederze w Warszawie odbył się ślub Józefa Piłsudskiego z Aleksandrą Szczerbińską.

• 

  30.10

  W Warszawie urodził się Wacław Bojarski, publicysta i krytyk literacki, poeta pokolenia Kolumbów.

• 

  3.11

  W Warszawie zmarł Andrzej Niemojewski, pisarz, wolnomyśliciel, redaktor „Myśli Niepodległej”.

• 

  13.11

  W Krakowie ukazała się jednodniówka futurystów „Nuż w bżuchu”.

• 

  26.11

  W Wolnym Mieście Gdańsku powołana została Macierz Szkolna.

• 26.11

  W Krakowie urodził się Andrzej Nadolski, historyk wojskowości, archeolog.

• 

  27.11

  Założony został Klub Sportowy Warszawianka.

• 

  29.11

  W Warszawie urodził się Zdzisław Stroiński, poeta, w czasie wojny związany z konspiracyjnym pismem „Sztuka i Naród”, żołnierz Armii Krajowej; poległ w Powstaniu Warszawskim.

• 

  11.12

  Na warszawskim Żoliborzu założona została pierwsza w Polsce spółdzielnia osiedlowa budownictwa wielorodzinnego – Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa. (WSM).

• 11.12

  Urodził się Tadeusz Bogucki, aktor. W czasie wojny uczestnik Powstania Warszawskiego.

• 

  15.12

  Urodził się Tymoteusz Karpowicz, poeta, prozaik, dramaturg, tłumacz; czołowy twórca poezji lingwistycznej, uznawany za ostatniego wielkiego modernistę, którego twórczość zamyka doświadczenie polskiej awangardy poetyckiej XX wieku.

• 

  17.12

  We Lwowie zmarła Gabriela Zapolska, aktorka, powieściopisarka, dramatopisarka, felietonistka; autorka dramatu „Moralność Pani Dulskiej”.

• 

  18.12

  Piłkarska reprezentacja Polski rozegrała w Budapeszcie swój pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, przegrywając z Węgrami 0:1.

• 

  21.12

  W Warszawie urodziła się Barbara Wojtowicz (później Wójtowicz-Natanson), fizyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, żona profesora Ludwika Natansona.

• 

  23.12

  W Krakowie urodziła się Helena Rakoczy, gimnastyczna, dwukrotna olimpijka, czterokrotna złota medalistka mistrzostw świata w Bazylei w 1950 roku.