Kalendarz dat

1919

• 

  4.01

  Płk Marian Januszajtis-Żegota przeprowadził nieudany zamach stanu, mający na celu obalenie rządu Jędrzeja Moraczewskiego.

• 

  6.01

  Powstańcy wielkopolscy zdobyli szturmem niemieckie lotnisko wojskowe na Ławicy pod Poznaniem, przejmując m.in. samoloty bojowe i szkoleniowe.

• 

  9.01

  W Dziektarzewie urodził się Stanisław Leopold, ps. Rafał, harcerz, dowódca I kompanii batalionu „Parasol”, dowódca akcji „Koppe” w lipcu 1944 r. (próba zamachu na dowódcę SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie), poległ w czasie Powstania Warszawskiego.

• 

  9.01

  Samoloty zdobyte przez powstańców wielkopolskich dokonały nalotu bombowego na niemieckie lotnisko we Frankfurcie nad Odrą.

• 

  10.01

  W Wilnie zmarł Antoni Wiwulski, rzeźbiarz, architekt; twórca m.in. Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie i pomnika Trzech Krzyży w Wilnie.

• 10.01

  Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby.

• 

  11.01

  Dekret Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby.

• 

  11.01

  Gen. Józef Dowbor-Muśnicki objął dowództwo nad Powstaniem Wielkopolskim.

• 12.01

  Dowództwo sił bolszewickich wydało Armii Czerwonej rozkaz ofensywy do rzek Niemen i Szczara, a następnie 12 lutego aż po Bug. W ten sposób rozpoczynano przygotowania do podboju Polski oraz pozostałej części Europy Środkowej.

• 

  12.01

  W Warszawie urodził się Jan Józef Szczepański, pisarz, tłumacz, scenarzysta filmowy, reporter, wieloletni prezes Związku Literatów Polskich; uczestnik kampanii 1939 r., oficer AK; autor m.in. powieści „Portki Odysa”, „Polska jesień”, „Pojedynek”, „Ikar”, „Wyspa”; opowiadań „Dzień bohatera”, „Motyl”, „Za przełęczą”, „Trzy czerwone róże”, „Historyjki” oraz „Dziennika” obejmującego lata 1945–2002; do jego najbardziej znanych zbiorów reportaży należą „Zatoka Białych Niedźwiedzi”, „Trzy podróże” i „Przed nieznanym trybunałem”.

• 

  15.01

  W katastrofie na Morzu Śródziemnym zginął Andrzej Małkowski, propagator skautingu, jeden z twórców harcerstwa w Polsce; żołnierz Legionów Polskich i Armii Polskiej we Francji.

• 

  15.01

  W Berlinie zastrzelona została Róża Luksemburg, działaczka polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego, ekonomistka; współzałożycielka SDKPiL (1893); należała do przywódców niemieckiej SPD i II Międzynarodówki; współzałożycielka Związku Spartakusa i KPD.

• 

  16.01

  Naczelnik Państwa Józef Piłsudski powołał Ignacego Paderewskiego na stanowisko prezesa Rady Ministrów i jednocześnie ministra spraw zagranicznych oraz delegata polskiego na konferencję pokojową w Paryżu.

• 

  16.01

  We Lwowie zmarł Antoś Petrykiewicz, 13-letni obrońca Lwowa, ciężko ranny w walkach z Ukraińcami; pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari; najmłodszy kawaler orderu VM.

• 

  18.01

  Założono Polski Czerwony Krzyż.

• 

  18.01

  W Paryżu z udziałem delegacji polskiej rozpoczęły się obrady konferencji pokojowej.

• 

  21.01

  Rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego o zaliczeniu do szeregów Wojska Polskiego wszystkich weteranów Powstania Styczniowego.

• 

  23.01

  Wojska czechosłowackie, zrywając wcześniejsze porozumienie, zajęły polską część Śląska Cieszyńskiego, przyznanego Polsce w wyniku porozumienia z listopada 1918 r.; zapoczątkowało to walki polsko-czechosłowackie.

• 

  26.01

  Przeprowadzone zostały wybory do Sejmu Ustawodawczego, w wyniku których utworzono pierwszy parlament niepodległej Polski. Najwięcej głosów zdobyły Związek Ludowo-Narodowy i Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”.

• 27.01

  Dekretem Józefa Piłsudskiego utworzono Państwowe Urzędy Pośrednictwa Pracy; zajmowały się one rejestracją bezrobotnych, przyznawaniem zasiłków i zapomóg oraz pośredniczeniem w znalezieniu pracy.

• 

  28.01

  W Oil City w stanie Pensylwania urodził się Francis Gabreski, amerykański pilot polskiego pochodzenia, as myśliwski II wojny światowej (28 zestrzelonych samolotów wroga) oraz wojny w Korei.

• 

  29.01

  Stany Zjednoczone uznały niepodległość Polski.

• 

  2.02

  W Tule w Rosji urodził się Zbigniew Lengren, rysownik, satyryk, karykaturzysta, autor postaci Profesora Filutka.

• 

  3.02

  W Paryżu podpisano polsko-czeską ugodę w sprawie Śląska Cieszyńskiego, wytyczono linię demarkacyjną, pozostawiając Czechom Zaolzie i Zagłębie Karwińskie („umowa paryska”).

• 

  5.02

  Dekretem papieża Benedykta XV w Polsce utworzone zostało Biskupstwo Polowe; pierwszym biskupem polowym mianowany został bp Stanisław Gall.

• 

  7.02

  Dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego powołana została Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej.

• 

  7.02

  Dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego powołana została Najwyższa Izba Kontroli Państwa, jej pierwszym prezesem mianowano Józefa Higersbergera.

• 8.02

  Dekret Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego o powstaniu Pocztowej Kasy Oszczędności.

• 

  10.02

  W gmachu byłego rosyjskiego Instytutu Maryjskiego przy ul. Wiejskiej w Warszawie odbyło się pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego.

• 

  14.02

  Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson przedstawił projekt Ligi Narodów.

• 

  14.02

  Początek wojny polsko-bolszewickiej: pierwsze starcia oddziałów Wojska Polskiego i Armii Czerwonej na Białorusi i Polesiu.

• 

  14.02

  W Warszawie zmarł Wiktor Gomulicki, poeta, powieściopisarz, eseista, varsavianista, redaktor wielu warszawskich pism, autor „Wspomnień niebieskiego mundurka” i „Pieśni o Warszawie”.

• 16.02

  W Zakopanem urodziła się Natalia Rolleczek, pisarka, autorka m.in. „Drewnianego różańca”.

• 

  20.02

  Sejm RP podjął uchwałę, w której powierzał Józefowi Piłsudskiemu dalsze sprawowanie urzędu Naczelnika Państwa do czasu uchwalenia Konstytucji, ograniczając jednak bardzo poważnie jego władzę (tzw. Mała Konstytucja).

• 

  25.02

  Polsko-czechosłowacki konflikt graniczny: obie strony podpisały w Cieszynie porozumienie, na mocy którego ustalono tymczasowe strefy wpływów.

• 

  27.02

  W Kaliszu urodził się Jerzy Mieczysław Jarnuszkiewicz, rzeźbiarz, twórca m.in. pomnika Małego Powstańca w Warszawie.

• 27.02

  W Warszawie urodziła się Helena Wolińska (Fajga Danielak), stalinowska prokurator wojskowa; odpowiedzialna za bezprawne aresztowanie w latach 50. ponad 20 osób, w tym gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, ofiary późniejszego mordu sądowego.

• 

  7.03

  Pod Torczynem w walkach z Ukraińcami zginął płk Leopold Lis-Kula, od 1912 r. był związany z organizacjami strzeleckimi; żołnierz Legionów Polskich i Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

• 

  7.03

  We Lwowie zmarła Maria Dulębianka, działaczka społeczna, pisarka, malarka.

• 8.03

  We wsi Bieliny w Kieleckiem urodził się Józef Ozga-Michalski, działacz ruchu ludowego, polityk, pisarz, żołnierz Batalionów Chłopskich, działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.

• 

  14.03

  W Nieświeżu wybuchło antybolszewickie powstanie. Z powodu zbyt wolnych postępów polskiej ofensywy powstanie upadło po pięciu dniach.

• 1.04

  Powołano Główny Urząd Miar.

• 2.04

  Powstało Polskie Towarzystwo Matematyczne.

• 

  4.04

  W Warszawie, w podziemiach Galerii Luxemburga przy ulicy Senatorskiej, założono teatrzyk literacko-artystyczny Qui Pro Quo.

• 

  4.04

  Powołano do życia Wydział Filozoficzny Wszechnicy Piastowskiej w Poznaniu, przemianowanej w 1955 r. na Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.

• 

  8.04

  Uchwałą Rady Ministrów powołano Akademię Górniczą w Krakowie.

• 

  18.04

  W Poznaniu założone zostało Muzeum Wielkopolskie, w 1950 r. przekształcone w Muzeum Narodowe.

• 

  21.04

  Wojna polsko-bolszewicka: oddziały Wojska Polskiego dowodzone przez Józefa Piłsudskiego zajęły Wilno.

• 

  22.04

  Dzień po zajęciu Wilna przez oddziały Wojska Polskiego Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał odezwę „Do Mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”; zapowiedział w niej zasadę samostanowienia ludności w sprawach wewnętrznych, narodowościowych i wyznaniowych.

• 27.04

  Oficjalne uznanie państwa polskiego przez Stolicę Apostolską.

• 

  29.04

  Sejm RP uchwalił ustawę ustanawiającą 3 maja świętem narodowym.

• 1.05

  Polska została członkiem Światowego Związku Pocztowego (UPU).

• 

  2.05

  W Warszawie Hugh Gibson złożył listy uwierzytelniające i został pierwszym posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym (ambasadorem) USA w Polsce. 

• 

  11.05

  W Krakowie rozpoczęła działalność Krakowska Szkoła Pilotów, jedna z pierwszych wojskowych szkół lotniczych w Polsce.

• 12.05

  W Warszawie rozpoczęła działalność Francuska Szkoła Pilotów, jedna z pierwszych wojskowych szkół lotniczych w Polsce.

• 

  14.05

  Wojna polsko-ukraińska: początek ofensywy wojsk polskich dowodzonych przez gen. Józefa Hallera w Galicji Wschodniej.

• 16.05

  We Lwowie urodził się Zbigniew Kurtycz, piosenkarz, kompozytor.

• 

  20.05

  W Kielcach urodził się Gustaw Herling-Grudziński, prozaik, eseista, publicysta, krytyk literacki; autor m.in. „Innego świata” i „Dziennika pisanego nocą”; więzień sowieckich łagrów, żołnierz 2. Korpusu Polskiego, uczestnik bitwy pod Monte Cassino.

• 22.05

  Wojska ukraińskie zakończyły oblężenie Lwowa i wycofały się na wschód.

• 31.05

  W Warszawie z inicjatywy białoruskich działaczy narodowych Leona Witan-Dubiejkowskiego i Edwarda Woyniłłowicza powstało Polsko-Białoruskie Towarzystwo dla Politycznego Poparcia Idei Federacyjnej.

• 13.06

  Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych o powołaniu Centralnej Biblioteki Wojskowej w Warszawie.

• 

  28.06

  Powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy.

• 

  28.06

  W Pałacu Wersalskim państwa zwycięskiej koalicji podpisały Traktat Pokojowy z Niemcami – najważniejszy z układów kończących I wojnę światową, w której zginęło około 9 mln żołnierzy, a około 20 mln zostało rannych; w imieniu Polski pod traktatem podpisy złożyli Roman Dmowski i Ignacy Paderewski.

• 

  4.07

  W Warszawie urodził się Jan Strzelecki, socjolog, eseista, uczestnik Powstania Warszawskiego, współpracownik KOR i Towarzystwa Kursów Naukowych, doradca Solidarności; zmarł w 1988 r. w wyniku brutalnego pobicia w Warszawie; okoliczności napadu nie zostały wyjaśnione.

• 20.07

  W Tuakau k. Auckland w Nowej Zelandii urodził się Edmund Hillary, himalaista; w 1953 r. wraz z Tenzingiem Norgayem dokonał pierwszego w historii wejścia na Mount Everest.

• 

  24.07

  Sejm RP uchwalił ustawę o Policji Państwowej.

• 

  31.07

  Sejm Ustawodawczy ratyfikował Traktat Wersalski.

• 

  1.08

  Sejm RP uchwalił ustawy o godłach i barwach Rzeczypospolitej oraz orderze Virtuti Militari.

• 

  2.08

  Sejm Ustawodawczy przeprowadził podział administracyjny ziem dawnego Królestwa Polskiego, tworząc pięć województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie; Warszawę pozostawiono jako miasto wydzielone.

• 

  8.08

  Wojna polsko-bolszewicka: wojska polskie zdobyły Mińsk.

• 

  15.08

  Oddziały Grenschutz-Ost spacyfikowały manifestację strajkujących górników przed kopalnią w Mysłowicach; od kul zginęło 10 osób, wielu zostało rannych.

• 

  16.08

  Wybuchło I Powstanie Śląskie.

• 

  18.08

  I Powstanie Śląskie: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Godowem.

• 

  23.08

  Wybuchło Powstanie Sejneńskie – oddziały suwalskiego okręgu POW zajęły zbrojnie Sejny i inne miejscowości powiatu sejneńskiego; walki polsko-litewskie ustały 28 sierpnia, po interwencji Wojska Polskiego.

• 

  24.08

  Zakończyło się I Powstanie Śląskie.

• 

  30.08

  We Lwowie urodziła się Ryszarda Hanin, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Zapamiętaj imię swoje”, „Jeszcze tylko ten las”, „Noce i dnie” oraz serialu „Polskie drogi”.

• 

  10.09

  I wojna światowa: w Saint-Germain-en-Laye państwa zwycięskiej koalicji podpisały traktat pokojowy z Austrią.

• 

  25.09

  W Karpętnej na Zaolziu urodził się Stanisław Hadyna, kompozytor, dyrygent, pisarz, założyciel i wieloletni kierownik Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.

• 27.09

  Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej podjęła decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu narodowościowego na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie, który nie doszedł do skutku z powodu fatalnej sytuacji na froncie wojny z bolszewikami.

• 

  6.10

  W Warszawie urodziła się Barbara Fijewska, aktorka, reżyserka, choreografka.

• 8.10

  W Montreux w Szwajcarii zmarł Leandro Marconi, architekt, autor projektu Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie.

• 11.10

  W Krakowie założono Polski Związek Lekkiej Atletyki.

• 

  11.10

  Józef Piłsudski jako Naczelny Wódz wojsk polskich podpisał akt otwarcia Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

• 

  12.10

  W Hotelu Francuskim w Krakowie odbył się zjazd założycielski Polskiego Komitetu Olimpijskiego.

• 

  20.10

  W auli Uniwersytetu Jagiellońskiego Naczelnik Państwa Józef Piłsudski dokonał uroczystego otwarcia Akademii Górniczej (obecnie Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica).

• 

  25.10

  W Warszawie urodziła się Barbara Skarga, humanistka, filozofka, etyczka, historyczka filozofii. W czasie okupacji była łączniczką AK.

• 9.11

  Urodził się Marian Pankowski, poeta, pisarz, autor sztuk scenicznych, tłumacz.

• 20.11

  W Poznaniu urodził się Henryk Tomaszewski, aktor, mim, tancerz, choreograf, założyciel i dyrektor Wrocławskiego Teatru Pantomimy.

• 

  21.11

  Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Paryżu przyznała Polsce 25-letni mandat nad Galicją Wschodnią pod nadzorem Ligi Narodów.

• 

  22.11

  Uniwersytet we Lwowie otrzymał imię Jana Kazimierza.

• 

  26.11

  Urodził się Ryszard Kaczorowski, ostatni prezydent RP uchodźstwie. Insygnia władzy przekazał Lechowi Wałęsie, gdy ten wygrał wybory prezydenckie w 1990 r. W latach licealnych był instruktorem harcerskim w Białymstoku, a po zajęciu tego miasta w 1939 r przez Armię Czerwoną przystąpił do konspiracyjnych Szarych Szeregów. Aresztowany i skazany początkowo na karę śmierci został wywieziony do łagru na Kołymie. Odzyskał wolność dzięki układowi Sikorski-Majski i z gen. Władysławem Andersem przeszedł szlak bojowy 2. Korpusu Polskiego. Po wojnie został w Wielkiej Brytanii, w 1986 r. zasiadł w rządzie polskim na uchodźstwie, a w lipcu 1989 został prezydentem. Po zrzeczeniu się urzędu dalej mieszkał w Londynie. Zginął w katastrofie smoleńskiej.

• 3.12

  W Cagnes-sur-Mer zmarł Auguste Renoir, malarz, rzeźbiarz, jeden z najwybitniejszych impresjonistów.

• 7.12

  W Ligocie urodził się Stanisław Wyganowski, ekonomista, urbanista, działacz samorządowy; uczestnik kampanii polskiej 1939 r., żołnierz Armii Krajowej; w latach 1990–1994 prezydent Warszawy.

• 8.12

  We Lwowie urodził się Kazimierz Żygulski, socjolog kultury, działacz polityczny, więzień sowieckich łagrów, minister kultury w latach 1982–1986.

• 8.12

  Rada Najwyższa państw Ententy ogłosiła deklarację dotyczącą proponowanego przebiegu wschodniej granicy Polski. Od nazwiska George`a Curzona, brytyjskiego ministra spraw zagranicznych, przebieg tej granicy przeszedł do historii pod nazwą Linii Curzona.

• 

  9.12

  Ignacy Jan Paderewski ustąpił z funkcji premiera.

• 

  13.12

  Powstał rząd Leopolda Skulskiego.

• 

  20.12

  Powstał Polski Związek Piłki Nożnej. Zjazd założycielski odbył się w Warszawie (przy Koszykowej), ale pierwszą siedzibą PZPN był do 1928 r. Kraków, a prezesem działacz Cracovii Edward Cetnarowski.

• 21.12

  W Warszawie powstał Polski Związek Piłki Nożnej.

• 

  23.12

  Urodził się Antoni Bieniaszewski, podczas okupacji niemieckiej żołnierz Kedywu Armii Krajowej, a w trakcie Powstania Warszawskiego dowódca jednego z plutonów Batalionu Kiliński - walczył w rejonie Alei Jerozolimskich. Przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

• 26.12

  Założono Polski Związek Narciarski.

• 30.12

  Podpisane zostało polsko-łotewskie porozumienie wojskowe dotyczące wspólnej akcji zaczepnej przeciwko Armii Czerwonej w Łatgalii – dawnych Inflantach Polskich.