Kalendarz dat

1945

• 

  3.01

  W Grodzisku Mazowieckim zmarł Ferdynand Ossendowski, pisarz, podróżnik, działacz polityczny.

• 

  3.01

  Uchwała Krajowej Rady Narodowej potwierdzająca stołeczność Warszawy.

• 4.01

  Związek Sowiecki uznał Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, powołany przez Krajową Radę Narodową.

• 9.01

  W Poznaniu urodziła się Małgorzata Musierowicz, autorka i ilustratorka książek dla dzieci i młodzieży, m.in. „Kwiatu kalafiora” i „Kłamczuchy”.

• 10.01

  W Londynie urodził się Rod Stewart, jeden z najpopularniejszych wokalistów rockowych i popowych; do jego największych przebojów należą „You're in My Heart”, „Young Turks”, „Downtown Train”, „Angel”, „Sailing”, „Do Ya Think I'm Sexy”, „Tonight's the Night”, „Baby Jane”, „Rhythm of My Heart”, „Forever Young”.

• 12.01

  Początek wielkiej ofensywy Armii Czerwonej na kierunku berlińskim, prowadzonej przez 1 Front Białoruski marszałka Gieorgija Żukowa i 1 Front Ukraiński marszałka Iwana Koniewa.

• 14.01

  W Wilnie urodziła się Barbara Podmiotko, dziennikarka radiowa, propagatorka piosenki francuskiej, od 1977 roku do śmierci w 2014 związana z Programem Trzecim Polskiego Radia.

• 15.01

  Armia Czerwona, po bitwie pancernej z Niemcami w rejonie Daleszyc i nad Czarną Nidą, zajęła Kielce.

• 15.01

  W ostatniej niemieckiej egzekucji na terenie Krakowa zginęło 79 mieszkańców miasta.

• 15.01

  Dekretem Rady Ministrów powołany został Narodowy Bank Polski.

• 16.01

  W obozie koncentracyjnym Neuengamme w Hamburgu zmarł Jerzy Paczkowski, poeta, satyryk, redaktor „Cyrulika Warszawskiego”, dyplomata, żołnierz francuskiego ruchu oporu.

• 16.01

  Z niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Plaszow wysłano ostatni transport więźniów do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

• 16.01

  Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Radomia.

• 16.01

  W Warszawie zamordowana została przez Niemców Róża Etkin-Moszkowska, pianistka, laureatka III nagrody I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1927); w czasie niemieckiej okupacji ukrywała się ze względu na swoje żydowskie pochodzenie.

• 16.01

  W Ostrowcu Świętokrzyskim funkcjonariusz PPR i Armii Ludowej mianowany przez władze w Lublinie wojewodą kieleckim Jan Foremniak wraz z kilkoma wspólnikami dokonał napadu rabunkowego na prywatne mieszkanie, podczas którego został zastrzelony przez żołnierza AK Stanisława Kosickiego. Wydarzenie to, po spreparowaniu przez komunistów, stało się kanwą propagandowej powieści Jerzego Andrzejewskiego „Popiół i diament”.

• 16.01

  Amerykańskie bombowce dokonały nalotu na Magdeburg; w jego wyniku zginęło około 2,5 tys. osób, znaczna część miasta została zniszczona.

• 

  17.01

  Rozwiązanie Szarych Szeregów, konspiracyjnej organizacji harcerskiej z okresu okupacji niemieckiej.

• 

  17.01

  Do zniszczonej niemal doszczętnie Warszawy wkroczyli żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego. Walki o opanowanie miasta trwały zaledwie kilka godzin, gdyż dowództwo niemieckie, obawiając się okrążenia, wycofało większość swoich sił ze stolicy.

• 17.01

  W nocy z 17 na 18 stycznia, na kilkadziesiąt godzin przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Łodzi, Niemcy rozpoczęli mordowanie ludzi przetrzymywanych w więzieniu na Radogoszczu; wobec oporu podpalili więzienie; w płomieniach zginęło 1500 osób, z masakry uratowało się tylko 25–30 więźniów.

• 17.01

  W Budapeszcie NKWD aresztowało Raoula Wallenberga, szwedzkiego przedsiębiorcę i dyplomatę; podczas II wojny światowej uratował tysiące węgierskich Żydów; jego dalsze losy pozostają wciąż niewyjaśnione.

• 

  17.01

  Początek Marszów Śmierci – uciekający przed Armią Czerwoną Niemcy ewakuowali pierwszą grupę więźniów KL Auschwitz do obozów położonych w głębi Rzeszy; podczas całej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów, a najprawdopodobniej około 15 tys.

• 

  18.01

  Armia Czerwona zajęła Kraków.

• 

  19.01

  Gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej, w którym napisał m.in. Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą.

• 19.01

  Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Krakowa.

• 19.01

  Powstało Centralne Biuro Kontroli Prasy przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

• 20.01

  W Zakopanem na podstawie wyroku podziemnego sądu oddział Armii Krajowej powiesił Wacława Krzeptowskiego – szefa Goralenvolku, organizacji na Podhalu kolaborującej z okupacyjnymi władzami niemieckim.

• 22.01

  Armia Czerwona zajęła Olsztyn.

• 

  23.01

  W Berlinie powieszony został Helmut James von Moltke, jeden z przywódców tzw. Kręgu z Krzyżowej, niemieckiej antyhitlerowskiej grupy oporu, skazany na śmierć przez władze nazistowskie.

• 24.01

  Wycofując się przed Armią Czerwoną Niemcy wysadzili w powietrze obiekty Wilczego Szańca (Wolfsschanze), kwatery głównej Adolfa Hitlera, położonej w lasach w okolicach Kętrzyna.

• 25.01

  W Katowicach urodził się Sławomir Idziak, operator i reżyser filmowy; autor zdjęć m.in. do filmów: „Dyrygent” Andrzeja Wajdy, „Constans” Krzysztofa Zanussiego, „Krótki film o zabijaniu”, „Podwójne życie Weroniki” i „Trzy kolory. Niebieski” Krzysztofa Kieślowskiego, „Helikopter w ogniu” Ridleya Scotta – za zdjęcia do tego filmu Idziak otrzymał nominację do Oscara.

• 

  27.01

  Oddziały Armii Czerwonej wyzwoliły niemiecki nazistowski obóz KL Auschwitz-Birkenau, w którym Niemcy zamordowali 1,1 mln kobiet, mężczyzn i dzieci; 90 proc. wszystkich ofiar stanowili Żydzi.

• 27.01

  W Miechowicach na Górnym Śląsku wojska sowieckie dokonały masakry ludności cywilnej; szacuje się, że zamordowanych zostało ponad 200 osób.

• 27.01

  Armia Czerwona zajęła Katowice.

• 29.01

  Początek walk 1 Armii Wojska Polskiego o przełamanie Wału Pomorskiego – systemu niemieckich umocnień.

• 29.01

  Armia Czerwona zajęła Nowy Targ i Zakopane.

• 

  29.01

  Powstała niepodległościowa organizacja konspiracyjna „Nie”, na czele której stanął gen. August Emil Fieldorf „Nil”.

• 

  30.01

  Niemiecki statek „Wilhelm Gustloff” został zatopiony na Bałtyku przez sowiecki okręt podwodny; według różnych źródeł w wyniku zatonięcia statku zginęło od 4,5 tys. do ponad 9 tys. osób, głównie kobiet i dzieci ewakuowanych z Prus Wschodnich.

• 1.02

  W Garwolinie urodził się Krzysztof Mętrak, poeta, krytyk literacki i filmowy.

• 1.02

  Rząd Tymczasowy przeniósł się z Lublina do Warszawy.

• 1.02

  Armia Czerwona zajęła Toruń.

• 2.02

  Pierwsze oddziały 1. Armii Wojska Polskiego dotarły do Wału Pomorskiego.

• 2.02

  We wsi Uście Zielone, położonej w dawnym powiecie buczackim województwa tarnopolskiego, oddziały OUN i UPA zamordowały 133 osoby, przede wszystkim Polaków.

• 4.02

  W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Dziennika Polskiego”.

• 

  4.02

  W Jałcie rozpoczęła się konferencja „Wielkiej Trójki”, w której wzięli udział Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin; w wyniku zawartego porozumienia Polska po wojnie znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego, o co zabiegał Józef Stalin; Rząd RP na Uchodźstwie uznał ten fakt za zdradę ze strony dotychczasowych aliantów.

• 5.02

  W Przeworsku urodził się Marek Barbasiewicz, aktor teatralny i filmowy, znany m.in z filmu „Zabij mnie, glino”.

• 

  5.02

  W Bartoszowinach na Kielecczyźnie urodził się Leszek Mądzik, scenograf, reżyser; założyciel i kierownik Sceny Plastycznej KUL; do jego najważniejszych spektakli należą m.in. „Kir”, „Powłoki”, „Źródło”.

• 5.02

  Alfred Fiderkiewicz został prezydentem Krakowa.

• 

  6.02

  W Białymstoku urodził się Wiktor Osiatyński, prawnik, specjalista prawa konstytucyjnego oraz historii doktryn politycznych i prawnych, działacz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, pisarz i wykładowca.

• 6.02

  Ukazało się pierwsze wydanie górnośląskiego „Dziennika Zachodniego”.

• 8.02

  Wojska 1. Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marsz. Iwana Koniewa rozpoczęły tzw. operację dolnośląską.

• 9.02

  W Elblągu został aresztowany przez NKWD Aleksandr Sołżenicyn; rosyjski pisarz, w swych dziełach, m.in. w najsłynniejszym „Archipelagu Gułag”, zawarł własne doświadczenia i obserwacje z czasów, gdy sam przebywał w obozach pracy.

• 10.02

  Armia Czerwona zajęła Elbląg.

• 10.02

  Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny zatopił niemiecki transportowiec „Steuben”, na którego pokładzie znajdowało się od 3 do 4 tys. osób; obok rannych żołnierzy i personelu medycznego, na statku było około tysiąca cywilnych uchodźców; uratowało się około 300 osób.

• 10.02

  Przełamanie Wału Pomorskiego przez 1. Armię Wojska Polskiego.

• 

  11.02

  W Jałcie zakończyła obrady konferencja „Wielkiej Trójki”, w której uczestniczyli Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin; w wyniku zawartego porozumienia Polska po wojnie znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego; rząd RP na Uchodźstwie uznał ten fakt za zdradę ze strony aliantów.

• 

  13.02

  W reakcji na wyniki konferencji w Jałcie Rząd RP na uchodźstwie wydał oświadczenie, w którym stwierdzał: „Decyzje Konferencji Trzech dotyczące Polski nie mogą być uznane przez Rząd Polski i nie mogą obowiązywać Narodu Polskiego. Oderwanie od Polski wschodniej połowy jej terytorium przez narzucenie tzw. linii Curzona jako granicy polsko-sowieckiej Naród Polski przyjmie jako nowy rozbiór Polski, tym razem dokonany przez sojuszników Polski”.

• 13.02

  Armia Czerwona zajęła Budapeszt.

• 14.02

  Prezydium Miejskiej Rady Narodowej uchwaliło powołanie Biura Odbudowy Stolicy. 

• 

  14.02

  Armia Czerwona wyzwoliła niemiecki obóz koncentracyjny Gross-Rosen, w którym Niemcy zamordowali w czasie II wojny światowej około 40 tys. więźniów.

• 15.02

  W trakcie walk o Poznań, w wyniku ostrzału sowieckiej artylerii spłonęła archikatedra św. Apostołów Piotra i Pawła. Ocalały jedynie kaplice i wypalone wnętrze.

• 18.02

  W Puławach urodził się Bohdan Zadura, poeta, tłumacz, krytyk literacki.

• 21.02

  W Tyczynie pod Rzeszowem urodziła się Katarzyna Sobczyk, piosenkarka, znana z przebojów „O mnie się nie martw”, „Trzynastego”, „Nie bądź taki szybki Bill”.

• 

  23.02

  W nocy z 22 na 23 lutego upadła Cytadela – ostatni punkt niemieckiej obrony w Poznaniu.

• 

  26.02

  Prezydent RP powierzył gen. Władysławowi Andersowi pełnienie obowiązków Naczelnego Wodza.

• 26.02

  W Rokitowie urodził się Aleksander Skiba, siatkarz, trener, mistrz świata z roku 1974, trzykrotny mistrz Polski, trener reprezentacji Polski (2 razy zdobył z nią srebrny medal mistrzostw Europy) i Włoch.

• 27.02

  W Poznaniu oficjalnie powołano Instytut Zachodni, którego misją jest badanie naukowe m.in. Niemiec i relacji polsko-niemieckich; jego pierwszym dyrektorem został prof. Zygmunt Wojciechowski.

• 

  27.02

  W Łowiczu urodził się Daniel Olbrychski, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, niezapomniany Kmicic z „Potopu” i Azja Tuhajbejowicz z „Pana Wołodyjowskiego”; wybitne kreacje stworzył m.in. w reżyserowanych przez Andrzeja Wajdę filmach „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Wesele”, „Brzezina”, „Panny z Wilka”, „Krajobraz po bitwie” oraz „Ziemia obiecana”.

• 27.02

  W Kurowie urodził się Jacek Janczarski, pisarz, satyryk, scenarzysta, autor popularnej audycji „Kocham pana, panie Sułku”, współtwórca magazynu „Zgryz” i cyklu „Rodzina Poszepszyńskich”, autor scenariuszy filmów „Milioner”, „Stan wewnętrzny” i serialu „Zmiennicy”.

• 28.02

  Poakowski oddział por. Konrada Bartoszewskiego „Wira” rozbił więzienie w Biłgoraju.

• 1.03

  Pod Borujskiem, podczas walk o przełamanie Wału Pomorskiego, 1. Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii przeprowadziła udaną szarżę na niemieckie pozycje.

• 3.03

  We wsi Pawłokoma na Pogórzu Przemyskim oddział AK lub miejscowej samoobrony pod jego osłoną, zamordował 365 ukraińskich mieszkańców, w odwecie za uprowadzenie i zamordowanie przez UPA 11 Polaków.

• 3.03

  Poakowski oddział ppor. Roberta Domańskiego „Jaracha” rozbił więzienie w Białej Podlaskiej.

• 4.03

  Armia Czerwona zajęła Koszalin.

• 5.03

  W Warszawie komunistyczne władze wykonały wyrok śmierci na Lucjanie Szymańskim „Janczarze”, ostatnim dowódcy Podokręgu Wschodniego Obszaru Warszawskiego AK. „Janczar” został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 23 grudnia 1944 r.; wyrok śmierci wydał Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie.

• 6.03

  Generał NKWD Iwan Sierow został mianowany doradcą przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

• 6.03

  W Opatowcu urodził się Adam Zwierz, śpiewak operowy (bas) i estradowy, wielokrotny uczestnik Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu.

• 7.03

  W Lublinie urodził się Tomasz Lengren, aktor i reżyser, znany m.in. z filmów „Trzeba zabić tę miłość”, „Klincz”, „Tanie pieniądze”.

• 

  7.03

  W Milanówku NKWD aresztowało gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” – organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej; przebywał tam pod przybranym nazwiskiem Walentego Gdanickiego; nierozpoznany, został zesłany do obozu pracy na Uralu.

• 8.03

  Armia Czerwona zajęła Słupsk.

• 13.03

  W niemieckim obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen zginął Kazimierz Prószyński, wynalazca, konstruktor, pionier polskiej kinematografii.

• 17.03

  Oddziały Armii Czerwonej zajęły niemiecki obóz w Łambinowicach – Stalag 344 Lamsdorf, wyzwalając według różnych szacunków od kilkuset do 4 tys. wycieńczonych jeńców, głównie sowieckich.

• 

  18.03

  Oddziały 1. Armii Wojska Polskiego po 10 dniach walk zdobyły Kołobrzeg.

• 24.03

  W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego”.

• 26.03

  W Llanystumdwy w Walii zmarł David Lloyd George, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922; w 1919 r. w czasie konferencji pokojowej w Paryżu przeciwny polskim postulatom dotyczącym Górnego Śląska, Gdańska i Warmii.

• 26.03

  Rząd Tymczasowy przyjął uchwały o powołaniu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, formacji wojskowej podporządkowanej ministrowi spraw wewnętrznych; oddziały KBW wykorzystywane były głównie do walki z podziemiem niepodległościowym; na początku lat 50. liczył ok. 40 tys. żołnierzy.

• 26.03

  W Rekściach koło Grodna urodził się Zenon Laskowik, satyryk, artysta kabaretowy, aktor, współzałożyciel Kabaretu TEY.

• 

  27.03

  W Piotrkowicach w pobliżu Kielc urodził się Władysław Stachurski, piłkarz reprezentacji Polski i Legii Warszawa, trener; selekcjoner reprezentacji narodowej w latach 1995–1996.

• 

  27.03

  27 i 28 marca NKWD aresztowało 15 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których następnie przewieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na na Łubiance; sowieccy przedstawiciele, zapraszając ich wcześniej na rozmowy, zagwarantowali im całkowite bezpieczeństwo. Wszyscy wraz z aresztowanym 8 marca przewodniczącym Stronnictwa Narodowego Aleksandrem Zwierzyńskim byli sądzeni w Moskwie w tzw. procesie szesnastu.

• 28.03

  Wojska 2 Frontu Białoruskiego zajęły Gdynię; w walkach o miasto uczestniczyła 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte.

• 

  30.03

  Wojska 2. Frontu Białoruskiego, przy udziale 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, zajęły Gdańsk.

• 30.03

  W Warszawie urodził się Stanisław Latałło, operator filmowy, reżyser, aktor, odtwórca roli Franciszka Retmana w „Iluminacji” Krzysztofa Zanussiego.

• 1.04

  PLL LOT wznowiły połączenia na liniach krajowych.

• 

  1.04

  Debiut teatralny Tadeusza Łomnickiego – zadebiutował rolą Pasterza w sztuce Jerzego Zawieyskiego „Mąż doskonały” na deskach Starego Teatru w Krakowie.

• 5.04

  W Zakopanem urodziła się Teresa Bogucka, dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej w czasach PRL.

• 6.04

  Samodzielny Batalion Wojsk Wewnętrznych dokonał pacyfikacji wsi Gorajec w okolicach Lubaczowa, w czasie której zabitych zostało około 150 Ukraińców, w większości cywilów.

• 

  6.04

  Początek ewakuacji 15 tys. żydowskich więźniów z niemieckiego obozu Buchenwaldu do innych obozów pozostających jeszcze w rękach nazistów.

• 

  6.04

  Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy w Warszawie, Poniatowie, Krzesimowie, Potulicach i Jaworznie; więziono w nich osoby oskarżone o kolaborację z Niemcami w czasie wojny oraz o działalność antykomunistyczną.

• 

  8.04

  W Gdyni odbyły się zaślubiny Polski z morzem żołnierzy 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte.

• 9.04

  Powstały Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

• 9.04

  Po czterodniowych walkach z Niemcami Armia Czerwona zajęła Królewiec; bitwa o miasto była częścią operacji wschodniopruskiej, zmierzającej do rozbicia wojsk niemieckich w Prusach Wschodnich.

• 

  10.04

  Rząd RP na uchodźstwie mianował Stefana Korbońskiego Delegatem Rządu na Kraj.

• 

  11.04

  Wojska amerykańskie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Buchenwald, w którym około 56 tys. osób zostało zabitych, zmarło z chorób, wycieńczenia lub na skutek prowadzonych na nich eksperymentów.

• 

  12.04

  1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wyzwoliła niemiecki obóz jeniecki w Oberlangen, w którym więziono uczestniczki Powstania Warszawskiego.

• 

  14.04

  Początek działań 1 Armii WP w pierwszym etapie walk o Berlin (14–19 IV).

• 

  15.04

  W Krakowie ukazał się pierwszy numer tygodnika „Przekrój”.

• 16.04

  Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny L-3 zatopił niemiecki statek transportowy „Goya”, przewożący oprócz żołnierzy, wielu uchodźców z Gdańska i Prus Wschodnich. Zginęło co najmniej 6 tys. osób, liczba uratowanych wg różnych źródeł waha się od 98 do 334.

• 

  16.04

  Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę na Berlin; w rejonie Siekierek żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Stanisława Popławskiego sforsowali Odrę, biorąc udział w operacji berlińskiej.

• 18.04

  W Piskorowicach koło Leżajska oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej, podległe Józefowi Zadzierskiemu ps. Wołyniak, zamordowały około sto osób narodowości ukraińskiej.

• 

  19.04

  Rząd RP w Londynie rozwiązał organizację „Nie” i powołał na jej miejsce Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj w Likwidacji z płk. Janem Rzepeckim na czele.

• 

  19.04

  Początek walk 2 Armii WP w bitwie pod Budziszynem.

• 19.04

  W niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrueck zmarła Halina Krahelska, działaczka społeczna, powieściopisarka i publicystka.

• 

  20.04

  W Piasecznie k. Warszawy zmarł Wacław Sieroszewski, pisarz, etnograf, działacz niepodległościowy, sybirak, żołnierz Legionów Polskich.

• 

  21.04

  Operacja łużycka: pod Budziszynem 2. Armia WP, dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego, wzięła udział w kilkudniowej bitwie z niemieckimi wojskami Grupy Armii „Mitte”; zła ocena sytuacji oraz błędy w dowodzeniu 2. Armią spowodowały ciężkie straty; podczas operacji łużyckiej zginęło prawie 5 tys. polskich żołnierzy, trzy tysiące uznano za zaginionych, a 10 tys. zostało rannych.

• 

  21.04

  W Moskwie Rząd Tymczasowy podpisał układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między Polską a ZSRS.

• 

  21.04

  Oddziały 2. Korpusu Polskiego zajęły Bolonię; bitwa rozpoczęła się 9 kwietnia 1945 r. i była jedną z ostatnich batalii stoczonych przez wojska alianckie na froncie włoskim; w walkach zginęło około 300 polskich żołnierzy, a 600 zostało rannych.

• 

  22.04

  Wojska sowieckie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Sachsenhausen, położony na północ od Berlina; ogółem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ponad 200 tys. więźniów, dziesiątki tysięcy z nich zginęły.

• 

  24.04

  W Puławach oddział partyzancki Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” pod dowództwem mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika” rozbił Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego; uwolniono wówczas 107 więźniów.

• 

  25.04

  Początek pierwszej konferencji Narodów Zjednoczonych w San Francisco. ONZ rozpoczęła działalność 24 października 1945 r.

• 28.04

  O godzinie 14:15 wyznaczony przez rząd tymczasowy urbanista Piotr Zaremba przejął od dowódców sowieckich administrację w zajętym dwa dni wcześniej Szczecinie i został pierwszym polskim prezydentem miasta.

• 

  30.04

  W Berlinie popełnił samobójstwo Adolf Hitler, przywódca III Rzeszy Niemieckiej, zbrodniarz, odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi, zamordowanych przez totalitarny nazistowsko-niemiecki reżim.

• 

  30.04

  1. Dywizja Piechoty 1. Armii WP rozpoczęła udział w szturmie Berlina.

• 

  1.05

  W Berlinie samobójstwo popełnił Joseph Goebbels, niemiecki zbrodniarz wojenny, od 1924 r. w NSDAP, gauleiter Berlina, minister propagandy III Rzeszy, jeden z najbliższych współpracowników Adolfa Hitlera, według jego testamentu kanclerz Rzeszy; Goebbels wraz z żoną podali truciznę swoim sześciorgu dzieciom, a następnie zastrzelili się.

• 1.05

  W nocy z 1 na 2 maja oddział Narodowych Sił Zbrojnych por. Romana Dziemieszkiewicza ps. Pogoda uwolnił z aresztu Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krasnosielcu koło Makowa Mazowieckiego kilkudziesięciu żołnierz NSZ i Armii Krajowej, przeznaczonych do wywiezienia do ZSRS.

• 

  2.05

  Żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego zawiesili biało-czerwony sztandar na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie. Wydarzenie to upamiętnia ustanowiony w 2004 r. Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej.

• 2.05

  II wojna światowa: Dowódca obrony Berlina gen. Helmuth Weidling wydał rozkaz zaprzestania walki.

• 3.05

  Dekretem KRN Michał Rola-Żymierski został mianowany marszałkiem Polski.

• 

  3.05

  1 Armia WP po dojściu do Łaby zakończyła swój szlak bojowy.

• 

  3.05

  W Londynie powstał Instytut Historyczny im. gen. Władysława Sikorskiego.

• 3.05

  W Olkuszu urodził się Tadeusz Rydzyk, duchowny rzymskokatolicki, redemptorysta; założyciel i dyrektor Radia Maryja oraz Telewizji Trwam; założyciel i były rektor Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.

• 3.05

  W Zatoce Lubeckiej brytyjskie samoloty zatopiły niemieckie statki „Thielbeck”, „Cap Arcona” i „Athen”, na których Niemcy zamknęli blisko 9,5 tys. więźniów z obozu Neuengamme, przewidując, że zostaną one zaatakowane przez alianckie lotnictwo – statki nie były oznakowane flagą Czerwonego Krzyża; szacuje się, że w wyniku ataku zginęło ponad 7 tys. osób.

• 4.05

  W Oldenburgu zmarł Fedor von Bock, niemiecki feldmarszałek; dowódca wojsk zajmujących w 1938 r. Austrię; w kampanii polskiej 1939 r. dowodził Grupą Armii „Nord”; w 1940 r. w wojnie przeciwko Francji stał na czele Grupy Armii „B”; w czasie agresji na Związek Sowiecki w 1941 r. dowódca Grupy Armii „Mitte”.

• 4.05

  Admirał Hans Georg von Friedeburg podpisał akt kapitulacji wojsk niemieckich w Holandii, Danii, Norwegii i północnych Niemczech.

• 5.05

  W Pradze wybuchło zbrojne powstanie przeciwko Niemcom; 9 maja do wyzwolonego miasta wjechały oddziały Armii Czerwonej.

• 

  5.05

  W Krakowie zmarł Tytus Czyżewski, malarz, poeta, krytyk sztuki; w latach 20. współtwórca awangardowej grupy Formiści.

• 

  5.05

  Oddziały Brygady Świętokrzyskiej NSZ wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie (Czechy). Uwolniono ok. 700 więźniarek, w tym 167 Polek oraz ponad 200 Żydówek. Do niewoli wzięto ok. 200 esesmanów i 15 strażniczek; w walce rannych zostało 2 polskich żołnierzy. To jedyny przypadek, gdy Polacy wyzwolili obóz koncentracyjny.

• 

  5.05

  Wojska amerykańskie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Mauthausen-Gusen, w którym w czasie wojny zamordowanych zostało ok. 28 tys. obywateli polskich.

• 

  6.05

  1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka zajęła bazę niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven, kończąc swój szlak bojowy przez północną Francję, Belgię i Holandię.

• 

  6.05

  Armia Czerwona po długim oblężeniu zdobyła Festung Breslau.

• 7.05

  Pod Kuryłówką koło Leżajska na Podkarpaciu oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej odparły trzy ataki sił NKWD. Sowieci stracili około 50 zabitych. Następnego dnia do Kuryłówki wkroczyła karna ekspedycja NKWD. Sowieci zamordowali osiem osób, spalono zabudowania wioski. Kilka tygodni po pacyfikacji Kuryłówki Komenda Okręgu NOW wypłaciła mieszkańcom wsi zapomogi, przeznaczając na nie część środków zdobytych w akcji ekspropriacyjnej na bank w Przemyślu, przeprowadzonej 26 czerwca 1945 r.

• 

  7.05

  W kwaterze głównej gen. Dwighta D. Eisenhowera w Reims gen. Alfred Jodl, w obecności przedstawicieli czterech mocarstw alianckich, podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec.

• 

  8.05

  Na żądanie Stalina powtórzono kapitulację Niemiec: w Karlhorst, na przedmieściach Berlina, marszałek Georgij Żukow o godz. 22.30 przyjął bezwarunkową kapitulację niemieckich sił zbrojnych od feldmarszałka Wilhelma Keitla; w Moskwie, ze względu na dwugodzinną różnicę czasu, był już 9 maja.

• 

  9.05

  Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły na teren niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof; od września 1939 r. do KL Stutthof trafiło w sumie ok. 110 tys. więźniów; liczbę ofiar obozu szacuje się na około 65 tys., spośród których ok. 28 tys. stanowiły osoby pochodzenia żydowskiego.

• 11.05

  Zakończyła się operacja praska, ostatni epizod II wojny światowej w Europie. W ostatniej ofensywie przeciwko siłom III Rzeszy wzięła udział 2 Armia Wojska Polskiego.

• 

  17.05

  Rada Jedności Narodowej i Delegat Rządu na Kraj zaapelowali m.in. o utworzenie rządu reprezentatywnego dla społeczeństwa polskiego, a także o nieprowokowanie okupanta sowieckiego; 27 maja apel uzupełniono o wezwanie żołnierzy polskiego podziemia do zaprzestania walki i wyjścia z ukrycia.

• 

  20.05

  Oddział uderzeniowy, składający się z b. żołnierzy AK i innych formacji niepodległościowych, uwolnił kilkuset więźniów obozu NKWD w Rembertowie.

• 23.05

  Brytyjczycy aresztowali we Flensburgu ostatni rząd III Rzeszy i jej prezydenta Karla Dönitza, kończąc w ten sposób istnienie tego państwa.

• 

  24.05

  Dekret Krajowej Rady Narodowej o odbudowie stolicy.

• 

  24.05

  W Lesie Stockim na Lubelszczyźnie oddział mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika” stoczył zwycięską bitwę z pięciokrotnie większymi siłami NKWD, Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej.

• 24.05

  Dekrety o utworzeniu Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Łódzkiej i przekształceniu Politechniki Gdańskiej w państwową szkołę akademicką.

• 

  24.05

  Utworzony został Korpus Bezpieczeństwa Publicznego (później Wewnętrznego), który podlegał MBP, jego zadaniem miała być walka z niepodległościowym podziemiem zbrojnym.

• 31.05

  Odilo Globocnik, funkcjonariusz niemieckich, nazistowskich organizacji, zbrodniarz wojenny zatrzymany przez Brytyjczyków na terenie Austrii, popełnił samobójstwo; Globocnik w latach 1939–1943 był dowódcą SS i policji w dystrykcie lubelskim, odpowiedzialnym m.in. za zagładę ludności żydowskiej z terenów Generalnego Gubernatorstwa.

• 

  3.06

  W nocy z 3 na 4 czerwca uzbrojona grupa żołnierzy podziemia niepodległościowego, zaatakowała Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Mławie uwalniając 40 więźniów reżimu komunistycznego, głównie żołnierzy AK, NSZ i BCh.

• 

  4.06

  Naczelny Wódz gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał miastu Haren, zajętemu przez 1. Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka, nazwę Maczków.

• 6.06

  W Lwówku w Wielkopolsce urodził się Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek, felietonista.

• 6.06

  W Wierzchowinach w powiecie krasnostawskim żołnierze NSZ mjr. Mieczysława Pazderskiego „Szarego” zamordowali ok. 190 osób narodowości ukraińskiej.

• 9.06

  Wojska Czechosłowackie dążąc do rozstrzygnięcia zatargu granicznego z Polską wkroczyły na teren powiatu raciborskiego.

• 9.06

  Władze ZSRS utworzyły na obszarze polskich ziem zachodnich Północną Grupę Wojsk Radzieckich.

• 11.06

  Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP o przeciwdziałaniu zajęcia przez armię czechosłowacką terenów Śląska przejętych przez Polskę w 1938 r.

• 11.06

  Antysemickie rozruchy w Rzeszowie.

• 12.06

  Uchwała Rady Ministrów o przejęciu przez państwo całego poniemieckiego majątku ruchomego i nieruchomego.

• 14.06

  W Bytomiu rozpoczęła działalność Opera Śląska.

• 

  15.06

  W Warszawie urodził się Piotr Garlicki, aktor Teatru Współczesnego, wystąpił w filmach „Barwy ochronne”, „Pasja”, „Quo vadis”, znany także z ról w serialach „Tajemnica Enigmy”, „Królowa Bona” oraz „Na dobre i na złe”.

• 17.06

  W Moskwie rozpoczęły się rozmowy na temat utworzenia w Polsce Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

• 17.06

  Wojsko Polskie zajęło polską część Cieszyna.

• 

  18.06

  W Moskwie rozpoczął się proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie aresztowanych przez NKWD.

• 18.06

  W nocy z 18 na 19 czerwca w pobliżu wioski Horni Moštenice pod Přerovem pochodzący ze Słowacji żołnierze czechosłowackich sił zbrojnych zamordowali 265 Niemców spiskich; wśród ofiar było 120 kobiet i 74 dzieci.

• 

  19.06

  W Petnjicy w Czarnogórze urodził się Radovan Karadżić, lekarz psychiatra, przywódca Serbów bośniackich w okresie wojny domowej w BiH w latach 1992–1995; oskarżony o zbrodnie wojenne i ludobójstwo; po zakończeniu działań wojennych ukrywał się; w 2008 r. aresztowany w Belgradzie; w 2016 r. w Hadze skazany przez Międzynarodowy Trybunał ONZ ds. Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławii na łącznie 40 lat więzienia za zbrodnie wojenne, przeciwko ludzkości oraz ludobójstwo w Srebrenicy podczas wojny bośniackiej w latach 1992–1995.

• 

  19.06

  W Rangunie urodziła się Aung San Suu Kyi, birmańska opozycjonistka, działaczka polityczna; laureatka Pokojowej Nagrody Nobla (1991).

• 20.06

  W Warszawie uruchomiono pierwszą po wojnie linię tramwajową łączącą ul. Kawęczyńską z ul. Wiatraczną.

• 21.06

  II wojna światowa: Wojska amerykańskie zdobyły Okinawę.

• 

  21.06

  We Lwowie urodził się Adam Zagajewski, poeta, prozaik, eseista, krytyk, tłumacz; współzałożyciel „Zeszytów Literackich”, autor takich prac jak „Płótna”, „Ziemia Ognista”, „Ciepło, zimno”, „Cienka kreska”, „Solidarność i samotność”.

• 

  21.06

  Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie ogłosiło wyrok w sprawie aresztowanych przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których oskarżono o działania przeciwko Armii Czerwonej i ZSRS oraz współpracę z Niemcami; trzech spośród skazanych zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

• 21.06

  Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš wydał dekret o konfiskacie i parcelacji ziemi należącej do Niemców, Węgrów i kolaborantów.

• 22.06

  W Moskwie rozpoczęło się spotkanie przywódców Polski i Czechosłowacji dotyczące spornych kwestii granicznych.

• 

  25.06

  W Kozach w powiecie bielskim urodził się Henryk Talar, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpił m.in. w filmach „Umarli rzucają cień”, „Prom do Szwecji”, „Dzień Wisły”, „Bołdyn”, „Kim jest ten człowiek”, „Stan strachu”, „Prymas. Trzy lata z tysiąca” i „Hel”, a także w serialu „Polskie drogi”.

• 

  26.06

  W San Francisco przedstawiciele 50 rządów podpisali Kartę Narodów Zjednoczonych.

• 

  28.06

  Krajowa Rada Narodowa powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej: premierem został Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk, pełniący również funkcję ministra rolnictwa.

• 

  1.07

  Rada Jedności Narodowej ogłosiła przesłanie Polskiego Państwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walczącej.

• 5.07

  Polska administracja oficjalnie przejęła z rąk sowieckiego komendanta wojennego władzę nad Szczecinem.

• 

  5.07

  W Łodzi urodził się Jerzy Kropiwnicki, ekonomista; członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „S” i Komisji Krajowej, wiceprzewodniczący Zarządu Regionu NSZZ „S” Ziemia Łódzka; po wprowadzeniu stanu wojennego skazany na sześć lat więzienia za kierowanie akcją protestacyjną; w 1984 r. zwolniony na mocy amnestii; w 1989 r. był współzałożycielem ZChN (2002–2006 prezes); poseł na Sejm (1991–1993, 1997–2001); w rządzie Jana Olszewskiego minister pracy i polityki socjalnej, w rządzie Hanny Suchockiej kierował Centralnym Urzędem Planowania, a w gabinecie Jerzego Buzka – Centrum Studiów Strategicznych; prezydent Łodzi w latach 2002–2010.

• 

  5.07

  Stany Zjednoczone uznały Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, cofając uznanie rządowi RP na uchodźstwie; następnego dnia to samo uczynił rząd Wielkiej Brytanii.

• 

  9.07

  W Manchesterze zmarła Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka i dramatopisarka; córka znanego malarza Wojciecha Kossaka i siostra satyryczki Magdaleny Samozwaniec; autorka zbiorów poezji „Niebieskie migdały”, „Różowa magia”, „Pocałunki”, „Dancing” i „Surowy jedwab”, „Śpiąca załoga”, „Róże i lasy płonące”, „Gołąb ofiarny”, a także dramatów: „Szofer Archibald”, „Egipska pszenica” czy „Zalotnicy niebiescy”. Jej osobiste notatki z czasów wojny opublikowano w tomie „Wojnę szatan spłodził”.

• 

  12.07

  Na Suwalszczyźnie rozpoczęła się tzw. obława augustowska (źródła podają też 10 lipca jako datę rozpoczęcia obławy), podczas której oddziały NKWD i Armii Czerwonej zatrzymały ok. 7 tys. osób; prawie 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono i zamordowano w nieznanym do dziś miejscu; wydarzenia te są uznawane przez historyków za największą po II wojnie światowej zbrodnię dokonaną na Polakach.

• 

  17.07

  W Poczdamie w Niemczech rozpoczęła się konferencja pokojowa z udziałem Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i ZSRR; na konferencji zdecydowano o całkowitym zdemilitaryzowaniu Niemiec, ukaraniu zbrodniarzy wojennych, a także ustalono nowe granice Polski.

• 17.07

  Wojsko Polskie wkroczyło do Górnej Orawy i Spisza.

• 

  20.07

  Do Polski powrócił prymas August Hlond.

• 22.07

  Dekret o ustanowieniu Święta Odrodzenia Polski.

• 

  24.07

  Odezwa płk. Jana Rzepeckiego do byłych żołnierzy AK, wzywająca ich do legalnej pracy i walki politycznej.

• 

  25.07

  Zakończyła się obława augustowska, w której z rąk NKWD zginęło kilkuset Polaków.

• 

  2.08

  Krajowa Rada Narodowa ogłosiła amnestię dla żołnierzy podziemia; skorzystało z niej ponad 30 tysięcy osób.

• 

  2.08

  W Poczdamie zakończyła się konferencja Wielkiej Trójki, w której wzięli udział Winston Churchill i Clement Attlee, Harry Truman oraz Józef Stalin; w czasie obrad ustalono m.in. przebieg polskich granic zachodnich oraz kwestię przesiedlenia ludności niemieckiej.

• 

  5.08

  Decyzja o likwidacji Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

• 

  5.08

  W nocy z 4 na 5 sierpnia, zgrupowanie poakowskich oddziałów partyzanckich, związanych z Delegaturą Sił Zbrojnych, pod dowództwem kpt. Antoniego Hedy „Szarego”, zaatakowało więzienie UB w Kielcach uwalniając ponad 350 więźniów.

• 

  8.08

  W Londynie Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Sowiecki podpisały umowę powołującą Międzynarodowy Trybunał Wojskowy, który miał osądzić niemieckich nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Na miejsce procesu wyznaczono Norymbergę.

• 

  11.08

  W Otwocku zmarł Stefan Jaracz, aktor, reżyser; wystąpił m.in. w filmach „Księżna Łowicka” i „Jego wielka miłość”; w latach 30. dyrektor warszawskiego Teatru Ateneum.

• 16.08

  Edward Osóbka-Morawski i Wiaczesław Mołotow podpisali polsko-radziecką umowę o odszkodowaniach wojennych oraz umowę o polsko-radzieckiej granicy państwowej.

• 

  21.08

  W Berlinie w więzieniu zmarła Irena Kosmowska, działaczka społeczna i oświatowa; członek władz PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Ludowego; parlamentarzystka II RP; po wybuchu II wojny światowej zaangażowana w podziemną działalność ruchu ludowego; w lipcu 1942 r. aresztowana przez gestapo.

• 24.08

  Dekrety o utworzeniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz o przekształceniu Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej w polskie państwowe szkoły akademickie.

• 

  29.08

  W Kaliszu urodziła się Zdzisława Sośnicka, piosenkarka, kompozytorka.

• 30.08

  Rozpoczął się pierwszy ogólnopolski Zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich. Przewodniczącym związku wybrano Jarosława Iwaszkiewicza.

• 

  31.08

  We Lwowie zmarł prof. Stefan Banach, matematyk, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazimierza, współzałożyciel lwowskiej szkoły matematycznej; jeden z twórców analizy funkcjonalnej.

• 

  31.08

  Funkcjonariusze UB aresztowali Kazimierza Moczarskiego, żołnierza ZWZ-AK, uczestnika Powstania Warszawskiego, od października 1944 do stycznia 1945 r. szefa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

• 

  1.09

  Na Monte Cassino uroczyście otwarto Polski Cmentarz Wojenny.

• 

  2.09

  W Warszawie założono konspiracyjne Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN), jego prezesem został płk Jan Rzepecki.

• 

  8.09

  Płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”, w czasie II wojny światowej zastępca, a następnie szef Kedywu KG AK, podczas Powstania Warszawskiego dowódca Zgrupowania „Radosław”, wezwał byłych żołnierzy Armii Krajowej do ujawnienia się.

• 10.09

  W Oslo na karę śmierci skazany został Vidkun Quisling, założyciel i przywódca norweskiej partii faszystowskiej; w czasie II wojny światowej premier kolaboracyjnego rządu norweskiego, ściśle współpracującego z niemieckimi władzami okupacyjnymi.

• 11.09

  W Monachium urodził się Franz Beckenbauer, niemiecki piłkarz, trener; wicemistrz świata z 1966 r. i mistrz świata z 1974; mistrz Europy (1972); zdobywca Złotej Piłki w 1972 i 1976 r.; zawodnik Bayernu Monachium, w którego barwach trzykrotnie wygrywał Puchar Europy; trener reprezentacji RFN w latach 1984–1990, z którą zdobył mistrzostwo świata we Włoszech (1990).

• 12.09

  Rząd Jedności Narodowej uznał za nieobwiązujący konkordat zawarty z Watykanem w 1925 r.

• 

  14.09

  W Krakowie urodził się Jerzy Zelnik, aktor filmowy i teatralny, odtwórca roli Ramzesa XIII w „Faraonie” Jerzego Kawalerowicza, znany również z serialu „Królowa Bona”, a także filmów „Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny” i „Dzieje grzechu”.

• 

  1.10

  Urodził się Wiesław Wójcik, aktor, wystąpił w filmach „Człowiek z marmuru”, „Party przy świecach”, „Kornblumenblau”, a także w serialu „Z biegiem lat, z biegiem dni …”.

• 

  8.10

  W Krakowie urodziła się Ewa Lipska, poetka.

• 

  16.10

  Minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski podpisał w imieniu Polski Kartę Narodów Zjednoczonych.

• 16.10

  W Poznaniu powstał chór chłopięco-męski im. ks. Wacława Gieburowskiego, pod dyrekcją Stefana Stuligrosza.

• 

  24.10

  Weszła w życie Karta Narodów Zjednoczonych; początek oficjalnej działalności ONZ.

• 

  25.10

  W Olmontach na Białostocczyźnie urodził się Romuald Szeremietiew, działacz opozycji antykomunistycznej, członek Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacji Polski Niepodległej, prezes Polskiej Partii Niepodległościowej (1985–1992); w latach 1991–1992 i 1997–2001 wiceminister obrony narodowej; poseł AWS (1997–2001).

• 

  25.10

  Ze Sztokholmu do Gdyni powróciły internowane w czasie wojny trzy okręty podwodne: „Ryś”, „Sęp” i „Żbik” oraz żaglowiec „Dar Pomorza”.

• 

  25.10

  W Warszawie urodził się Krzysztof Piesiewicz, prawnik, oskarżyciel posiłkowy w procesie zabójców ks. Jerzego Popiełuszki, obrońca w sprawie płk. Ryszarda Kuklińskiego; współautor kilkunastu scenariuszy do filmów Krzysztofa Kieślowskiego, polityk.

• 

  26.10

  Dekret KRN o przejściu wszystkich gruntów w granicach Warszawy na rzecz gminy miasta stołecznego – tzw. dekret Bieruta.

• 

  26.10

  Dekretem Rady Ministrów powołana została Polska Agencja Prasowa.

• 29.10

  Do Polski powróciło z Francji 2 tys. polskich żołnierzy walczących w czasie wojny we francuskim ruchu oporu i polskich formacjach 1 Armii Francuskiej.

• 31.10

  Stanisław Mikołajczyk został prezesem Polskiego Stronnictwa Ludowego po śmierci Wincentego Witosa.

• 

  31.10

  W Krakowie zmarł Wincenty Witos, przywódca ruchu ludowego, lider PSL „Piast”, trzykrotny premier II RP, jeden z przywódców Centrolewu, więzień brzeski; po wybuchu II wojny światowej aresztowany przez Niemców, odmówił współpracy z władzami okupacyjnymi.

• 

  5.11

  Władze komunistyczne aresztowały płk. Jana Rzepeckiego, komendanta Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

• 

  6.11

  W Wierzchosławicach odbył się pogrzeb Wincentego Witosa. Wydarzeniu (łącznie z konduktem pogrzebowym trwającym od 3 listopada) towarzyszyło ok. 100 tys. osób.

• 

  7.11

  W Łodzi urodził się Witold Adamek, operator, reżyser, scenarzysta, autor zdjęć m.in. do filmu „Krótki film o miłości” Krzysztofa Kieślowskiego.

• 10.11

  Powołano Centralny Urząd Planowania. W 1949 r. przekształcony w Państwową Komisję Planowania Gospodarczego, w 1956 r. utworzono Komisję Planowania przy Radzie Ministrów.

• 11.11

  Ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Warszawskiego”, społeczno-kulturalnego pisma katolickiego.

• 

  13.11

  Dekret o utworzeniu Państwowego Przedsiębiorstwa „Film Polski” i nacjonalizacji majątku wytwórni filmowych.

• 

  13.11

  Powołano Ministerstwo Ziem Odzyskanych, którego szefem został Władysław Gomułka.

• 

  16.11

  Utworzono Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, posiadającą uprawnienia sądu i prokuratury.

• 16.11

  W Londynie podpisano konwencję o otworzeniu UNESCO (Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury).

• 

  18.11

  W Warszawie na Pradze odsłonięto Pomnik Braterstwa Broni.

• 

  20.11

  Przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze rozpoczął się proces niemieckich zbrodniarzy wojennych.

• 20.11

  Sojusznicza Rada Kontroli przyjęła plan wysiedleń ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji, Węgier i Austrii.

• 21.11

  W Moskwie odbyła się premiera baletu „Kopciuszek” z muzyką Siergieja Prokofiewa.

• 21.11

  W Waszyngtonie urodziła się Goldie Hawn, amerykańska aktorka, wystąpiła w filmach „Szeregowiec Benjamin”, „Ptaszek na uwięzi”, „Wszyscy mówią: kocham cię”, a także w filmie „Kwiat kaktusa” – Oscar za najlepszą rolę drugoplanową (1970).

• 

  21.11

  Do Polski z emigracji powrócił Władysław Broniewski.

• 25.11

  W Warszawie ukazał się pierwszy numer katolickiego tygodnika „Dziś i jutro”.

• 

  25.11

  Na Woli założony został Cmentarz Powstańców Warszawskich; spoczywają na nim szczątki ponad 100 tys. osób – powstańców i ludności cywilnej stolicy.

• 

  6.12

   W Warszawie rozpoczął obrady I Zjazd Polskiej Partii Robotniczej.

• 

  6.12

  W Mikołowie urodził się Rafał Wojaczek, poeta, porównywany do Charlesa Baudelaire'a i Arthura Rimbauda; autor tomów wierszy „Sezon” i „Inna bajka” oraz zbiorów wydanych po jego śmierci, m.in. „Którego nie było”, „Nie skończona krucjata”, „Reszta krwi”, „Utwory zebrane”.

• 

  8.12

  W Zielonej Górze urodziła się Maryla Rodowicz, jedna z najpopularniejszych polskich piosenkarek, wykonawczyni takich przebojów jak „Małgośka”, „Remedium”, „Sing-sing”, „Niech żyje bal”, „Do łezki łezka”, „Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma”.

• 

  10.12

  W Zamościu urodził się Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor, wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód”.

• 11.12

  Pogrzeb sekretarza NKW PSL Bolesława Ściborka, zamordowanego 5 grudnia 1945 r. w Łodzi przez funkcjonariuszy UB. W uroczystościach wzięło udział około 25 tys. osób.

• 

  12.12

  Podczas I Zjazdu Polskiej Partii Robotniczej Komitet Centralny powołał Władysława Gomułkę na stanowisko sekretarza generalnego.

• 14.12

  W Sopocie urodził się Andrzej Dudziński, malarz, grafik i ilustrator.

• 16.12

  W Turynie zmarł Giovanni Agnelli, włoski inżynier, przedsiębiorca, założyciel firmy samochodowej Fiat.

• 

  16.12

  Rozpoczęcie zajęć na Uniwersytecie Warszawskim.

• 17.12

  Prezydium Krajowej Rady Narodowej zniosło stan wojenny wprowadzony 1 września 1939 r. przez prezydenta Ignacego Mościckiego.

• 

  21.12

  W Heidelbergu w Niemczech na skutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym, zmarł generał George S. Patton, jeden z najwybitniejszych dowódców armii amerykańskiej w czasie II wojny światowej.

• 25.12

  Polskie Radio Szczecin rozpoczęło emisję programu.

• 

  27.12

  Powołano Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

• 28.12

  W Hollywood zmarł Theodore Dreiser, pisarz amerykański, autor „Finansisty” i „Tragedii amerykańskiej”.