> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz dat

1945

  • Ruiny Pałacu Staszica. Warszawa, 1947 r.  Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    Uchwała Krajowej Rady Narodowej potwierdzająca stołeczność Warszawy.

  •  Ferdynand Ossendowski. Fot. NAC

    W Grodzisku Mazowieckim zmarł Ferdynand Ossendowski, pisarz, podróżnik, działacz polityczny.

  • Związek Sowiecki uznał Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, powołany przez Krajową Radę Narodową.

  • W Poznaniu urodziła się Małgorzata Musierowicz, autorka i ilustratorka książek dla dzieci i młodzieży, m.in. „Kwiatu kalafiora” i „Kłamczuchy”.

  • W Londynie urodził się Rod Stewart, jeden z najpopularniejszych wokalistów rockowych i popowych; do jego największych przebojów należą „You're in My Heart”, „Young Turks”, „Downtown Train”, „Angel”, „Sailing”, „Do Ya Think I'm Sexy”, „Tonight's the Night”, „Baby Jane”, „Rhythm of My Heart”, „Forever Young”.

  • Początek wielkiej ofensywy Armii Czerwonej na kierunku berlińskim, prowadzonej przez 1 Front Białoruski marszałka Gieorgija Żukowa i 1 Front Ukraiński marszałka Iwana Koniewa.

  • W Wilnie urodziła się Barbara Podmiotko, dziennikarka radiowa, propagatorka piosenki francuskiej, od 1977 roku do śmierci w 2014 związana z Programem Trzecim Polskiego Radia.

  • Armia Czerwona, po bitwie pancernej z Niemcami w rejonie Daleszyc i nad Czarną Nidą, zajęła Kielce.

  • W ostatniej niemieckiej egzekucji na terenie Krakowa zginęło 79 mieszkańców miasta.

  • Dekretem Rady Ministrów powołany został Narodowy Bank Polski.

  • Amerykańskie bombowce dokonały nalotu na Magdeburg; w jego wyniku zginęło około 2,5 tys. osób, znaczna część miasta została zniszczona.

  • W obozie koncentracyjnym Neuengamme w Hamburgu zmarł Jerzy Paczkowski, poeta, satyryk, redaktor „Cyrulika Warszawskiego”, dyplomata, żołnierz francuskiego ruchu oporu.

  • Z niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Plaszow wysłano ostatni transport więźniów do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

  • Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Radomia.

  • W Warszawie zamordowana została przez Niemców Róża Etkin-Moszkowska, pianistka, laureatka III nagrody I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1927); w czasie niemieckiej okupacji ukrywała się ze względu na swoje żydowskie pochodzenie.

  • W Ostrowcu Świętokrzyskim funkcjonariusz PPR i Armii Ludowej mianowany przez władze w Lublinie wojewodą kieleckim Jan Foremniak wraz z kilkoma wspólnikami dokonał napadu rabunkowego na prywatne mieszkanie, podczas którego został zastrzelony przez żołnierza AK Stanisława Kosickiego. Wydarzenie to, po spreparowaniu przez komunistów, stało się kanwą propagandowej powieści Jerzego Andrzejewskiego „Popiół i diament”.

  • Szare Szeregi. Fot. PAP/T. Gzell

    Rozwiązanie Szarych Szeregów, konspiracyjnej organizacji harcerskiej z okresu okupacji niemieckiej.

  • Defilada 1 Armii WP. Warszawa , 01.1945. Fot. PAP/CAF

    Do zniszczonej niemal doszczętnie Warszawy wkroczyli żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego. Walki o opanowanie miasta trwały zaledwie kilka godzin, gdyż dowództwo niemieckie, obawiając się okrążenia, wycofało większość swoich sił ze stolicy.

  • W nocy z 17 na 18 stycznia, na kilkadziesiąt godzin przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Łodzi, Niemcy rozpoczęli mordowanie ludzi przetrzymywanych w więzieniu na Radogoszczu; wobec oporu podpalili więzienie; w płomieniach zginęło 1500 osób, z masakry uratowało się tylko 25–30 więźniów.

  • W Budapeszcie NKWD aresztowało Raoula Wallenberga, szwedzkiego przedsiębiorcę i dyplomatę; podczas II wojny światowej uratował tysiące węgierskich Żydów; jego dalsze losy pozostają wciąż niewyjaśnione.

  • Ogrodzenie z drutu kolczastego b. niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Fot. PAP/L. Szymański

    Początek Marszów Śmierci – uciekający przed Armią Czerwoną Niemcy ewakuowali pierwszą grupę więźniów KL Auschwitz do obozów położonych w głębi Rzeszy; podczas całej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów, a najprawdopodobniej około 15 tys.

  • Sowiecka artyleria przeciwlotnicza. Kraków, 02.1945. Fot. PAP/CAF

    Armia Czerwona zajęła Kraków.

  • Powstało Centralne Biuro Kontroli Prasy przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

  • Gen. Leopold Okulicki. Źródło: IPN

    Gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej, w którym napisał m.in. Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą.

  • Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Krakowa.

  • W Zakopanem na podstawie wyroku podziemnego sądu oddział Armii Krajowej powiesił Wacława Krzeptowskiego – szefa Goralenvolku, organizacji na Podhalu kolaborującej z okupacyjnymi władzami niemieckim.

  • Armia Czerwona zajęła Olsztyn.

  • Helmut J. von Moltke. Źródło: Fundacja Krąg Krzyżowa

    W Berlinie powieszony został Helmut James von Moltke, jeden z przywódców tzw. Kręgu z Krzyżowej, niemieckiej antyhitlerowskiej grupy oporu, skazany na śmierć przez władze nazistowskie.

  • Wycofując się przed Armią Czerwoną Niemcy wysadzili w powietrze obiekty Wilczego Szańca (Wolfsschanze), kwatery głównej Adolfa Hitlera, położonej w lasach w okolicach Kętrzyna.

  • W Katowicach urodził się Sławomir Idziak, operator i reżyser filmowy; autor zdjęć m.in. do filmów: „Dyrygent” Andrzeja Wajdy, „Constans” Krzysztofa Zanussiego, „Krótki film o zabijaniu”, „Podwójne życie Weroniki” i „Trzy kolory. Niebieski” Krzysztofa Kieślowskiego, „Helikopter w ogniu” Ridleya Scotta – za zdjęcia do tego filmu Idziak otrzymał nominację do Oscara.

  • Dzieci z KL Auschwitz po wyzwoleniu obozu. Styczeń 1945 r. Fot. PAP/Reprodukcja

    Oddziały Armii Czerwonej wyzwoliły niemiecki nazistowski obóz KL Auschwitz-Birkenau, w którym Niemcy zamordowali 1,1 mln kobiet, mężczyzn i dzieci; 90 proc. wszystkich ofiar stanowili Żydzi.

  • W Miechowicach na Górnym Śląsku wojska sowieckie dokonały masakry ludności cywilnej; szacuje się, że zamordowanych zostało ponad 200 osób.

  • Armia Czerwona zajęła Katowice.

  • Armia Czerwona zajęła Nowy Targ i Zakopane.

  • Gen. August Emil Fieldorf „Nil”. Fot. CAW

    Powstała niepodległościowa organizacja konspiracyjna „Nie”, na czele której stanął gen. August Emil Fieldorf „Nil”.

  • Początek walk 1 Armii Wojska Polskiego o przełamanie Wału Pomorskiego – systemu niemieckich umocnień.

  • Statek "Wilhelm Gustloff". Fot. PAP/EPA

    Niemiecki statek „Wilhelm Gustloff” został zatopiony na Bałtyku przez sowiecki okręt podwodny; według różnych źródeł w wyniku zatonięcia statku zginęło od 4,5 tys. do ponad 9 tys. osób, głównie kobiet i dzieci ewakuowanych z Prus Wschodnich.

  • Armia Czerwona zajęła Toruń.

  • W Garwolinie urodził się Krzysztof Mętrak, poeta, krytyk literacki i filmowy.

  • Rząd Tymczasowy przeniósł się z Lublina do Warszawy.

  • Pierwsze oddziały 1. Armii Wojska Polskiego dotarły do Wału Pomorskiego.

  • We wsi Uście Zielone, położonej w dawnym powiecie buczackim województwa tarnopolskiego, oddziały OUN i UPA zamordowały 133 osoby, przede wszystkim Polaków.

  • Konferencja w Jałcie, luty 1945. Od lewej: Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Jałcie rozpoczęła się konferencja „Wielkiej Trójki”, w której wzięli udział Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin; w wyniku zawartego porozumienia Polska po wojnie znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego, o co zabiegał Józef Stalin; Rząd RP na Uchodźstwie uznał ten fakt za zdradę ze strony dotychczasowych aliantów.

  • W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Dziennika Polskiego”.

  • W Przeworsku urodził się Marek Barbasiewicz, aktor teatralny i filmowy, znany m.in z filmu „Zabij mnie, glino”.

  • Leszek Mądzik. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Bartoszowinach na Kielecczyźnie urodził się Leszek Mądzik, scenograf, reżyser; założyciel i kierownik Sceny Plastycznej KUL; do jego najważniejszych spektakli należą m.in. „Kir”, „Powłoki”, „Źródło”.

  • Alfred Fiderkiewicz został prezydentem Krakowa.

  • Ukazało się pierwsze wydanie górnośląskiego „Dziennika Zachodniego”.

  • Wiktor Osiatyński. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Białymstoku urodził się Wiktor Osiatyński, prawnik, specjalista prawa konstytucyjnego oraz historii doktryn politycznych i prawnych, działacz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, pisarz i wykładowca.

  • Wojska 1. Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marsz. Iwana Koniewa rozpoczęły tzw. operację dolnośląską.

  • W Elblągu został aresztowany przez NKWD Aleksandr Sołżenicyn; rosyjski pisarz, w swych dziełach, m.in. w najsłynniejszym „Archipelagu Gułag”, zawarł własne doświadczenia i obserwacje z czasów, gdy sam przebywał w obozach pracy.

  • Armia Czerwona zajęła Elbląg.

  • Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny zatopił niemiecki transportowiec „Steuben”, na którego pokładzie znajdowało się od 3 do 4 tys. osób; obok rannych żołnierzy i personelu medycznego, na statku było około tysiąca cywilnych uchodźców; uratowało się około 300 osób.

  • Przełamanie Wału Pomorskiego przez 1. Armię Wojska Polskiego.

  • Konferencja w Jałcie, luty 1945. Od lewej: Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Jałcie zakończyła obrady konferencja „Wielkiej Trójki”, w której uczestniczyli Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin; w wyniku zawartego porozumienia Polska po wojnie znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego; rząd RP na Uchodźstwie uznał ten fakt za zdradę ze strony aliantów.

  • Szef rządu RP na uchodźstwie Tomasz Arciszewski. Fot. NAC

    W reakcji na wyniki konferencji w Jałcie Rząd RP na uchodźstwie wydał oświadczenie, w którym stwierdzał: „Decyzje Konferencji Trzech dotyczące Polski nie mogą być uznane przez Rząd Polski i nie mogą obowiązywać Narodu Polskiego. Oderwanie od Polski wschodniej połowy jej terytorium przez narzucenie tzw. linii Curzona jako granicy polsko-sowieckiej Naród Polski przyjmie jako nowy rozbiór Polski, tym razem dokonany przez sojuszników Polski”.

  • Armia Czerwona zajęła Budapeszt.

  • Prezydium Miejskiej Rady Narodowej uchwaliło powołanie Biura Odbudowy Stolicy

  • Muzeum Gross-Rosen. Fot. PAP/M. Kulczyński

    Armia Czerwona wyzwoliła niemiecki obóz koncentracyjny Gross-Rosen, w którym Niemcy zamordowali w czasie II wojny światowej około 40 tys. więźniów.

  • W trakcie walk o Poznań, w wyniku ostrzału sowieckiej artylerii spłonęła archikatedra św. Apostołów Piotra i Pawła. Ocalały jedynie kaplice i wypalone wnętrze.

  • W Puławach urodził się Bohdan Zadura, poeta, tłumacz, krytyk literacki.

  • W Tyczynie pod Rzeszowem urodziła się Katarzyna Sobczyk, piosenkarka, znana z przebojów „O mnie się nie martw”, „Trzynastego”, „Nie bądź taki szybki Bill”.

  • Do Poznania wjeżdża polski pododdział konny. 1945 r. Fot. PAP/CAF

    W nocy z 22 na 23 lutego upadła Cytadela – ostatni punkt niemieckiej obrony w Poznaniu.

  • Gen. Władysław Anders. Fot. NAC

    Prezydent RP powierzył gen. Władysławowi Andersowi pełnienie obowiązków Naczelnego Wodza.

  • W Rokitowie urodził się Aleksander Skiba, siatkarz, trener, mistrz świata z roku 1974, trzykrotny mistrz Polski, trener reprezentacji Polski (2 razy zdobył z nią srebrny medal mistrzostw Europy) i Włoch.

  • Daniel Olbrychski. Fot. PAP/S. Leszczyński

    W Łowiczu urodził się Daniel Olbrychski, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, niezapomniany Kmicic z „Potopu” i Azja Tuhajbejowicz z „Pana Wołodyjowskiego”; wybitne kreacje stworzył m.in. w reżyserowanych przez Andrzeja Wajdę filmach „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Wesele”, „Brzezina”, „Panny z Wilka”, „Krajobraz po bitwie” oraz „Ziemia obiecana”.

  • W Kurowie urodził się Jacek Janczarski, pisarz, satyryk, scenarzysta, autor popularnej audycji „Kocham pana, panie Sułku”, współtwórca magazynu „Zgryz” i cyklu „Rodzina Poszepszyńskich”, autor scenariuszy filmów „Milioner”, „Stan wewnętrzny” i serialu „Zmiennicy”.

  • W Poznaniu oficjalnie powołano Instytut Zachodni, którego misją jest badanie naukowe m.in. Niemiec i relacji polsko-niemieckich; jego pierwszym dyrektorem został prof. Zygmunt Wojciechowski.

  • Poakowski oddział por. Konrada Bartoszewskiego „Wira” rozbił więzienie w Biłgoraju.

  • Pod Borujskiem, podczas walk o przełamanie Wału Pomorskiego, 1. Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii przeprowadziła udaną szarżę na niemieckie pozycje.

  • We wsi Pawłokoma na Pogórzu Przemyskim oddział AK lub miejscowej samoobrony pod jego osłoną, zamordował 365 ukraińskich mieszkańców, w odwecie za uprowadzenie i zamordowanie przez UPA 11 Polaków.

  • Poakowski oddział ppor. Roberta Domańskiego „Jaracha” rozbił więzienie w Białej Podlaskiej.

  • Armia Czerwona zajęła Koszalin.

  • W Warszawie komunistyczne władze wykonały wyrok śmierci na Lucjanie Szymańskim „Janczarze”, ostatnim dowódcy Podokręgu Wschodniego Obszaru Warszawskiego AK. „Janczar” został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 23 grudnia 1944 r.; wyrok śmierci wydał Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie.

  • W Opatowcu urodził się Adam Zwierz, śpiewak operowy (bas) i estradowy, wielokrotny uczestnik Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu.

  • Generał NKWD Iwan Sierow został mianowany doradcą przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

  • Gen. August Emil Fieldorf "Nil". Fot. NAC

    W Milanówku NKWD aresztowało gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” – organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej; przebywał tam pod przybranym nazwiskiem Walentego Gdanickiego; nierozpoznany, został zesłany do obozu pracy na Uralu.

  • W Lublinie urodził się Tomasz Lengren, aktor i reżyser, znany m.in. z filmów „Trzeba zabić tę miłość”, „Klincz”, „Tanie pieniądze”.

  • Armia Czerwona zajęła Słupsk.

  • W niemieckim obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen zginął Kazimierz Prószyński, wynalazca, konstruktor, pionier polskiej kinematografii.

  • Oddziały Armii Czerwonej zajęły niemiecki obóz w Łambinowicach – Stalag 344 Lamsdorf, wyzwalając według różnych szacunków od kilkuset do 4 tys. wycieńczonych jeńców, głównie sowieckich.

  • Zaślubiny z morzem na plaży kołobrzeskiej. 18.03.1945. Fot. PAP/CAF

    Oddziały 1. Armii Wojska Polskiego po 10 dniach walk zdobyły Kołobrzeg.

  • W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego”.

  • W Rekściach koło Grodna urodził się Zenon Laskowik, satyryk, artysta kabaretowy, aktor, współzałożyciel Kabaretu TEY.

  • W Llanystumdwy w Walii zmarł David Lloyd George, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922; w 1919 r. w czasie konferencji pokojowej w Paryżu przeciwny polskim postulatom dotyczącym Górnego Śląska, Gdańska i Warmii.

  • Rząd Tymczasowy przyjął uchwały o powołaniu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, formacji wojskowej podporządkowanej ministrowi spraw wewnętrznych; oddziały KBW wykorzystywane były głównie do walki z podziemiem niepodległościowym; na początku lat 50. liczył ok. 40 tys. żołnierzy.

  • Władysław Stachurski. Fot. PAP/B. Zborowski

    W Piotrkowicach w pobliżu Kielc urodził się Władysław Stachurski, piłkarz reprezentacji Polski i Legii Warszawa, trener; selekcjoner reprezentacji narodowej w latach 1995–1996.

  • Gen. Leopold Okulicki (L) i Jan Stanisław Jankowski podczas procesu w Moskwie. Źródło: IPN

    27 i 28 marca NKWD aresztowało 15 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których następnie przewieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na na Łubiance; sowieccy przedstawiciele, zapraszając ich wcześniej na rozmowy, zagwarantowali im całkowite bezpieczeństwo. Wszyscy wraz z aresztowanym 8 marca przewodniczącym Stronnictwa Narodowego Aleksandrem Zwierzyńskim byli sądzeni w Moskwie w tzw. procesie szesnastu.

  • Wojska 2 Frontu Białoruskiego zajęły Gdynię; w walkach o miasto uczestniczyła 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte.

  • W Warszawie urodził się Stanisław Latałło, operator filmowy, reżyser, aktor, odtwórca roli Franciszka Retmana w „Iluminacji” Krzysztofa Zanussiego.

  • Gdański bazar w ruinach. 1945 r. Fot. PAP/Archiwum

    Wojska 2. Frontu Białoruskiego, przy udziale 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, zajęły Gdańsk.

  • PLL LOT wznowiły połączenia na liniach krajowych.

  • Tadeusz Łomnicki. Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie/PAP/W. Prażuch

    Debiut teatralny Tadeusza Łomnickiego – zadebiutował rolą Pasterza w sztuce Jerzego Zawieyskiego „Mąż doskonały” na deskach Starego Teatru w Krakowie.

  • W Zakopanem urodziła się Teresa Bogucka, dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej w czasach PRL.

  • Szef MBP Stanisław Radkiewicz. Fot. PAP/CAF

    Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy w Warszawie, Poniatowie, Krzesimowie, Potulicach i Jaworznie; więziono w nich osoby oskarżone o kolaborację z Niemcami w czasie wojny oraz o działalność antykomunistyczną.

  • Samodzielny Batalion Wojsk Wewnętrznych dokonał pacyfikacji wsi Gorajec w okolicach Lubaczowa, w czasie której zabitych zostało około 150 Ukraińców, w większości cywilów.

  • Teren b. niemieckiego obozu Buchenwald. Fot. PAP/EPA

    Początek ewakuacji 15 tys. żydowskich więźniów z niemieckiego obozu Buchenwaldu do innych obozów pozostających jeszcze w rękach nazistów.

  • Powojenna Gdynia. 09.1945. Fot. PAP/CAF

    W Gdyni odbyły się zaślubiny Polski z morzem żołnierzy 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte.

  • Po czterodniowych walkach z Niemcami Armia Czerwona zajęła Królewiec; bitwa o miasto była częścią operacji wschodniopruskiej, zmierzającej do rozbicia wojsk niemieckich w Prusach Wschodnich.

  • Powstały Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

  • Stefan Korboński. Źródło: IPN

    Rząd RP na uchodźstwie mianował Stefana Korbońskiego Delegatem Rządu na Kraj.

  • Teren b. niemieckiego obozu koncentracyjnego Buchenwald. Fot. PAP/EPA

    Wojska amerykańskie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Buchenwald, w którym około 56 tys. osób zostało zabitych, zmarło z chorób, wycieńczenia lub na skutek prowadzonych na nich eksperymentów.

  • Wyzwolenie obozu w Oberlangen przez żołnierzy 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. 12.04.1945. Źródło: Wikimedia Commons

    1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wyzwoliła niemiecki obóz jeniecki w Oberlangen, w którym więziono uczestniczki Powstania Warszawskiego.

  • Żołnierze 11 pułku moździerzy na punkcie obserwacyjnym w okopie na przedpolach Berlina. Kwiecień 1945 r. Fot. CAW

    Początek działań 1 Armii WP w pierwszym etapie walk o Berlin (14–19 IV).

  • „Przekrój”. 1947 r. Fot. PAP/CAF

    W Krakowie ukazał się pierwszy numer tygodnika „Przekrój”.

  • Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny L-3 zatopił niemiecki statek transportowy „Goya”, przewożący oprócz żołnierzy, wielu uchodźców z Gdańska i Prus Wschodnich. Zginęło co najmniej 6 tys. osób, liczba uratowanych wg różnych źródeł waha się od 98 do 334.

  • Gen. Stanisław Popławski. Fot. PAP/CAF

    Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę na Berlin; w rejonie Siekierek żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Stanisława Popławskiego sforsowali Odrę, biorąc udział w operacji berlińskiej.

  • W Piskorowicach koło Leżajska oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej, podległe Józefowi Zadzierskiemu ps. Wołyniak, zamordowały około sto osób narodowości ukraińskiej.

  • W niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrueck zmarła Halina Krahelska, działaczka społeczna, powieściopisarka i publicystka.

  • Płk Jan Rzepecki. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    Rząd RP w Londynie rozwiązał organizację „Nie” i powołał na jej miejsce Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj w Likwidacji z płk. Janem Rzepeckim na czele.

  • Gen. Karol Świerczewski. Fot. PAP/CAF/B. Lambach

    Początek walk 2 Armii WP w bitwie pod Budziszynem.

  • Wacław Sieroszewski. Fot. NAC

    W Piasecznie k. Warszawy zmarł Wacław Sieroszewski, pisarz, etnograf, działacz niepodległościowy, sybirak, żołnierz Legionów Polskich.

  • Gen. Karol Świerczewski. Fot. PAP/CAF/B. Lambach

    Operacja łużycka: pod Budziszynem 2. Armia WP, dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego, wzięła udział w kilkudniowej bitwie z niemieckimi wojskami Grupy Armii „Mitte”; zła ocena sytuacji oraz błędy w dowodzeniu 2. Armią spowodowały ciężkie straty; podczas operacji łużyckiej zginęło prawie 5 tys. polskich żołnierzy, trzy tysiące uznano za zaginionych, a 10 tys. zostało rannych.

  • Edward Osóbka-Morawski, szef Rządu Tymczasowego. Fot. PAP/CAF/J. Baranowski

    W Moskwie Rząd Tymczasowy podpisał układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między Polską a ZSRS.

  • Włosi witają Polaków wjeżdżających do Bolonii. Fot. NAC

    Oddziały 2. Korpusu Polskiego zajęły Bolonię; bitwa rozpoczęła się 9 kwietnia 1945 r. i była jedną z ostatnich batalii stoczonych przez wojska alianckie na froncie włoskim; w walkach zginęło około 300 polskich żołnierzy, a 600 zostało rannych.

  • Teren byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Fot. PAP/EPA

    Wojska sowieckie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Sachsenhausen, położony na północ od Berlina; ogółem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ponad 200 tys. więźniów, dziesiątki tysięcy z nich zginęły.

  • Mjr Marian Bernaciak „Orlik”. Źródło: Wikimedia Commons

    W Puławach oddział partyzancki Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” pod dowództwem mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika” rozbił Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego; uwolniono wówczas 107 więźniów.

  • ONZ. Fot. PAP/R. Pietruszka

    Początek pierwszej konferencji Narodów Zjednoczonych w San Francisco. ONZ rozpoczęła działalność 24 października 1945 r.

  • O godzinie 14:15 wyznaczony przez rząd tymczasowy urbanista Piotr Zaremba przejął od dowódców sowieckich administrację w zajętym dwa dni wcześniej Szczecinie i został pierwszym polskim prezydentem miasta.

  • Grupa oficerów i żołnierzy z 2 baterii 1 pułku artylerii lekkiej stoi na zbiórce. Okolice Berlina. Maj 1945 r. Fot. CAW

    1. Dywizja Piechoty 1. Armii WP rozpoczęła udział w szturmie Berlina.

  • Adolf Hitler. Fot. NAC

    W Berlinie popełnił samobójstwo Adolf Hitler, przywódca III Rzeszy Niemieckiej, zbrodniarz, odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi, zamordowanych przez totalitarny nazistowsko-niemiecki reżim.

  • Adolf Hitler (L) w rozmowie z Josephem Goebbelsem. 07.1944. Fot. NAC

    W Berlinie samobójstwo popełnił Joseph Goebbels, niemiecki zbrodniarz wojenny, od 1924 r. w NSDAP, gauleiter Berlina, minister propagandy III Rzeszy, jeden z najbliższych współpracowników Adolfa Hitlera, według jego testamentu kanclerz Rzeszy; Goebbels wraz z żoną podali truciznę swoim sześciorgu dzieciom, a następnie zastrzelili się.

  • W nocy z 1 na 2 maja oddział Narodowych Sił Zbrojnych por. Romana Dziemieszkiewicza ps. Pogoda uwolnił z aresztu Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krasnosielcu koło Makowa Mazowieckiego kilkudziesięciu żołnierz NSZ i Armii Krajowej, przeznaczonych do wywiezienia do ZSRS.

  • II wojna światowa: Dowódca obrony Berlina gen. Helmuth Weidling wydał rozkaz zaprzestania walki.

  • Żołnierze z dywizji im. Tadeusza Kościuszki zawiesili polską flagę na Kolumnie Zwycięstwa. Berlin, 02.05.1945. PAP/CAF/Reprodukcja

    Żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego zawiesili biało-czerwony sztandar na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie. Wydarzenie to upamiętnia ustanowiony w 2004 r. Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej.

  • W Zatoce Lubeckiej brytyjskie samoloty zatopiły niemieckie statki „Thielbeck”, „Cap Arcona” i „Athen”, na których Niemcy zamknęli blisko 9,5 tys. więźniów z obozu Neuengamme, przewidując, że zostaną one zaatakowane przez alianckie lotnictwo – statki nie były oznakowane flagą Czerwonego Krzyża; szacuje się, że w wyniku ataku zginęło ponad 7 tys. osób.

  • Dekretem KRN Michał Rola-Żymierski został mianowany marszałkiem Polski.

  • Gen. Stanisław Popławski, dowódca 1 Armii Wojska Polskiego. Fot. PAP/CAF

    1 Armia WP po dojściu do Łaby zakończyła swój szlak bojowy.

  • Gen. Władysław Sikorski. Fot. NAC

    W Londynie powstał Instytut Historyczny im. gen. Władysława Sikorskiego.

  • W Olkuszu urodził się Tadeusz Rydzyk, duchowny rzymskokatolicki, redemptorysta; założyciel i dyrektor Radia Maryja oraz Telewizji Trwam; założyciel i były rektor Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.

  • W Oldenburgu zmarł Fedor von Bock, niemiecki feldmarszałek; dowódca wojsk zajmujących w 1938 r. Austrię; w kampanii polskiej 1939 r. dowodził Grupą Armii „Nord”; w 1940 r. w wojnie przeciwko Francji stał na czele Grupy Armii „B”; w czasie agresji na Związek Sowiecki w 1941 r. dowódca Grupy Armii „Mitte”.

  • Admirał Hans Georg von Friedeburg podpisał akt kapitulacji wojsk niemieckich w Holandii, Danii, Norwegii i północnych Niemczech.

  • Wyzwolenie niemieckiego obozu koncentracyjnego Mauthausen. Fot. Imperial War Museums. Źródło: Wikimedia Commons

    Wojska amerykańskie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Mauthausen-Gusen, w którym w czasie wojny zamordowanych zostało ok. 28 tys. obywateli polskich.

  • W Pradze wybuchło zbrojne powstanie przeciwko Niemcom; 9 maja do wyzwolonego miasta wjechały oddziały Armii Czerwonej.

  • Tytus Czyżewski. Źródło: CBN Polona

    W Krakowie zmarł Tytus Czyżewski, malarz, poeta, krytyk sztuki; w latach 20. współtwórca awangardowej grupy Formiści.

  • Więźniarki niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie. Fot. IPN

    Oddziały Brygady Świętokrzyskiej NSZ wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie (Czechy). Uwolniono ok. 700 więźniarek, w tym 167 Polek oraz ponad 200 Żydówek. Do niewoli wzięto ok. 200 esesmanów i 15 strażniczek; w walce rannych zostało 2 polskich żołnierzy. To jedyny przypadek, gdy Polacy wyzwolili obóz koncentracyjny.

  • Gen. Stanisław Maczek. Źródło: Wikimedia Commons

    1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka zajęła bazę niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven, kończąc swój szlak bojowy przez północną Francję, Belgię i Holandię.

  • Żołnierze polscy patrolujący ulice Wrocławia. 05.1945. Fot. PAP/CAF

    Armia Czerwona po długim oblężeniu zdobyła Festung Breslau.

  • Pod Kuryłówką koło Leżajska na Podkarpaciu oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej odparły trzy ataki sił NKWD. Sowieci stracili około 50 zabitych. Następnego dnia do Kuryłówki wkroczyła karna ekspedycja NKWD. Sowieci zamordowali osiem osób, spalono zabudowania wioski. Kilka tygodni po pacyfikacji Kuryłówki Komenda Okręgu NOW wypłaciła mieszkańcom wsi zapomogi, przeznaczając na nie część środków zdobytych w akcji ekspropriacyjnej na bank w Przemyślu, przeprowadzonej 26 czerwca 1945 r.

  • Gen. Alfred Jodl podpisuje w akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec. Reims, 07.05.1945. Źródło: Wikimedia Commons

    W kwaterze głównej gen. Dwighta D. Eisenhowera w Reims gen. Alfred Jodl, w obecności przedstawicieli czterech mocarstw alianckich, podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec.

  • Feldmarszałek Wilhelm Keitel (u szczytu stołu) podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec. Berlin, 08.05.1945. Fot. PAP/CAF

    Na żądanie Stalina powtórzono kapitulację Niemiec: w Karlhorst, na przedmieściach Berlina, marszałek Georgij Żukow o godz. 22.30 przyjął bezwarunkową kapitulację niemieckich sił zbrojnych od feldmarszałka Wilhelma Keitla; w Moskwie, ze względu na dwugodzinną różnicę czasu, był już 9 maja.

  • Teren b. niemieckiego obozu Stutthof. 1946 r. Fot. PAP/CAF/M. Sprudin

    Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły na teren niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof; od września 1939 r. do KL Stutthof trafiło w sumie ok. 110 tys. więźniów; liczbę ofiar obozu szacuje się na około 65 tys., spośród których ok. 28 tys. stanowiły osoby pochodzenia żydowskiego.

  • Zakończyła się operacja praska, ostatni epizod II wojny światowej w Europie. W ostatniej ofensywie przeciwko siłom III Rzeszy wzięła udział 2 Armia Wojska Polskiego.

  • Stefan Korboński. Źródło: IPN

    Rada Jedności Narodowej i Delegat Rządu na Kraj zaapelowali m.in. o utworzenie rządu reprezentatywnego dla społeczeństwa polskiego, a także o nieprowokowanie okupanta sowieckiego; 27 maja apel uzupełniono o wezwanie żołnierzy polskiego podziemia do zaprzestania walki i wyjścia z ukrycia.

  • Uczestnicy akcji odbicia więźniów z więzienia NKWD w Rembertowie - Albin Wichrowski (L) ps. "Góral" i Henryk Gójski ps. "Kamień". 1995 r. Fot. PAP/A. Rybczyński

    Oddział uderzeniowy, składający się z b. żołnierzy AK i innych formacji niepodległościowych, uwolnił kilkuset więźniów obozu NKWD w Rembertowie.

  • Brytyjczycy aresztowali we Flensburgu ostatni rząd III Rzeszy i jej prezydenta Karla Dönitza, kończąc w ten sposób istnienie tego państwa.

  • Posiedzenie Krajowej Rady Narodowej; w Prezydium od lewej: minister obrony narodowej Michał Rola-Żymierski, zastępca prezydenta KRN Stanisław Szwalbe, prezydent KRN Bolesław Bierut, wiceprezydent KRN Stanisław Grabski, członek Prezydium Roman Zambrowski. Warszawa, 1945 r.  Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    Dekret Krajowej Rady Narodowej o odbudowie stolicy.

  • Mjr Marian Bernaciak „Orlik”. Źródło: Wikimedia Commons

    W Lesie Stockim na Lubelszczyźnie oddział mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika” stoczył zwycięską bitwę z pięciokrotnie większymi siłami NKWD, Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej.

  • Dekrety o utworzeniu Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Łódzkiej i przekształceniu Politechniki Gdańskiej w państwową szkołę akademicką.

  • Obchody 1. rocznicy utworzenia Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Warszawa, 25.05.1946. Fot. PAP/CAF

    Utworzony został Korpus Bezpieczeństwa Publicznego (później Wewnętrznego), który podlegał MBP, jego zadaniem miała być walka z niepodległościowym podziemiem zbrojnym.

  • Odilo Globocnik, funkcjonariusz niemieckich, nazistowskich organizacji, zbrodniarz wojenny zatrzymany przez Brytyjczyków na terenie Austrii, popełnił samobójstwo; Globocnik w latach 1939–1943 był dowódcą SS i policji w dystrykcie lubelskim, odpowiedzialnym m.in. za zagładę ludności żydowskiej z terenów Generalnego Gubernatorstwa.

  • Wacław Grabowski „Puszczyk”, jeden z organizatorów rozbicia ubeckiego więzienia w Mławie. Źródło: IPN

    W nocy z 3 na 4 czerwca uzbrojona grupa żołnierzy podziemia niepodległościowego, zaatakowała Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Mławie uwalniając 40 więźniów reżimu komunistycznego, głównie żołnierzy AK, NSZ i BCh.

  • Gen. Stanisław Maczek. Fot. CAW. Źródło: Wikimedia Commons

    Naczelny Wódz gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał miastu Haren, zajętemu przez 1. Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka, nazwę Maczków.

  • W Lwówku w Wielkopolsce urodził się Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek, felietonista.

  • W Wierzchowinach w powiecie krasnostawskim żołnierze NSZ mjr. Mieczysława Pazderskiego „Szarego” zamordowali ok. 190 osób narodowości ukraińskiej.

  • Wojska Czechosłowackie dążąc do rozstrzygnięcia zatargu granicznego z Polską wkroczyły na teren powiatu raciborskiego.

  • Władze ZSRS utworzyły na obszarze polskich ziem zachodnich Północną Grupę Wojsk Radzieckich.

  • Antysemickie rozruchy w Rzeszowie.

  • Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP o przeciwdziałaniu zajęcia przez armię czechosłowacką terenów Śląska przejętych przez Polskę w 1938 r.

  • Uchwała Rady Ministrów o przejęciu przez państwo całego poniemieckiego majątku ruchomego i nieruchomego.

  • W Bytomiu rozpoczęła działalność Opera Śląska.

  • Piotr Garlicki. Fot. PAP/L. Szymański

    W Warszawie urodził się Piotr Garlicki, aktor Teatru Współczesnego, wystąpił w filmach „Barwy ochronne”, „Pasja”, „Quo vadis”, znany także z ról w serialach „Tajemnica Enigmy”, „Królowa Bona” oraz „Na dobre i na złe”.

  • Wojsko Polskie zajęło polską część Cieszyna.

  • W Moskwie rozpoczęły się rozmowy na temat utworzenia w Polsce Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

  • Fotografia gen. Leopolda Okulickiego wykonana w więzieniu NKWD na Łubiance. Źródło: IPN

    W Moskwie rozpoczął się proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie aresztowanych przez NKWD.

  • W nocy z 18 na 19 czerwca w pobliżu wioski Horni Moštenice pod Přerovem pochodzący ze Słowacji żołnierze czechosłowackich sił zbrojnych zamordowali 265 Niemców spiskich; wśród ofiar było 120 kobiet i 74 dzieci.

  • Aung San Suu Kyi. Fot. PAP/EPA

    W Rangunie urodziła się Aung San Suu Kyi, birmańska opozycjonistka, działaczka polityczna; laureatka Pokojowej Nagrody Nobla (1991).

  • Radovan Karadżić. Fot. PAP/EPA

    W Petnjicy w Czarnogórze urodził się Radovan Karadżić, lekarz psychiatra, przywódca Serbów bośniackich w okresie wojny domowej w BiH w latach 1992–1995; oskarżony o zbrodnie wojenne i ludobójstwo; po zakończeniu działań wojennych ukrywał się; w 2008 r. aresztowany w Belgradzie; w 2016 r. w Hadze skazany przez Międzynarodowy Trybunał ONZ ds. Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławii na łącznie 40 lat więzienia za zbrodnie wojenne, przeciwko ludzkości oraz ludobójstwo w Srebrenicy podczas wojny bośniackiej w latach 1992–1995.

  • W Warszawie uruchomiono pierwszą po wojnie linię tramwajową łączącą ul. Kawęczyńską z ul. Wiatraczną.

  • Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš wydał dekret o konfiskacie i parcelacji ziemi należącej do Niemców, Węgrów i kolaborantów.

  • II wojna światowa: Wojska amerykańskie zdobyły Okinawę.

  • Adam Zagajewski. Fot. PAP/G. Jakubowski

    We Lwowie urodził się Adam Zagajewski, poeta, prozaik, eseista, krytyk, tłumacz; współzałożyciel „Zeszytów Literackich”, autor takich prac jak „Płótna”, „Ziemia Ognista”, „Ciepło, zimno”, „Cienka kreska”, „Solidarność i samotność”.

  • Gen. Leopold Okulicki przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRS. Źródło: IPN

    Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie ogłosiło wyrok w sprawie aresztowanych przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których oskarżono o działania przeciwko Armii Czerwonej i ZSRS oraz współpracę z Niemcami; trzech spośród skazanych zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

  • W Moskwie rozpoczęło się spotkanie przywódców Polski i Czechosłowacji dotyczące spornych kwestii granicznych.

  • Henryk Talar. Fot. PAP/R. Pietruszka

    W Kozach w powiecie bielskim urodził się Henryk Talar, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpił m.in. w filmach „Umarli rzucają cień”, „Prom do Szwecji”, „Dzień Wisły”, „Bołdyn”, „Kim jest ten człowiek”, „Stan strachu”, „Prymas. Trzy lata z tysiąca” i „Hel”, a także w serialu „Polskie drogi”.

  • Flaga ONZ. Fot. PAP/EPA

    W San Francisco przedstawiciele 50 rządów podpisali Kartę Narodów Zjednoczonych.

  • Edward Osóbka-Morawski. Fot. PAP/CAF/J. Baranowski

    Krajowa Rada Narodowa powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej: premierem został Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk, pełniący również funkcję ministra rolnictwa.

  • Monument - symbol Polski Walczącej na Kopcu Powstania Warszawskiego w Warszawie. Fot. PAP/M. Obara

    Rada Jedności Narodowej ogłosiła przesłanie Polskiego Państwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walczącej.

  • Edward Osóbka-Morawski, szef TRJN. Fot. PAP/CAF/B. Lambach

    Stany Zjednoczone uznały Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, cofając uznanie rządowi RP na uchodźstwie; następnego dnia to samo uczynił rząd Wielkiej Brytanii.

  • Polska administracja oficjalnie przejęła z rąk sowieckiego komendanta wojennego władzę nad Szczecinem.

  • Jerzy Kropiwnicki. Fot. PAP/G. Michałowski

    W Łodzi urodził się Jerzy Kropiwnicki, ekonomista; członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „S” i Komisji Krajowej, wiceprzewodniczący Zarządu Regionu NSZZ „S” Ziemia Łódzka; po wprowadzeniu stanu wojennego skazany na sześć lat więzienia za kierowanie akcją protestacyjną; w 1984 r. zwolniony na mocy amnestii; w 1989 r. był współzałożycielem ZChN (2002–2006 prezes); poseł na Sejm (1991–1993, 1997–2001); w rządzie Jana Olszewskiego minister pracy i polityki socjalnej, w rządzie Hanny Suchockiej kierował Centralnym Urzędem Planowania, a w gabinecie Jerzego Buzka – Centrum Studiów Strategicznych; prezydent Łodzi w latach 2002–2010.

  • Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Fot. NAC

    W Manchesterze zmarła Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka i dramatopisarka; córka znanego malarza Wojciecha Kossaka i siostra satyryczki Magdaleny Samozwaniec; autorka zbiorów poezji „Niebieskie migdały”, „Różowa magia”, „Pocałunki”, „Dancing” i „Surowy jedwab”, „Śpiąca załoga”, „Róże i lasy płonące”, „Gołąb ofiarny”, a także dramatów: „Szofer Archibald”, „Egipska pszenica” czy „Zalotnicy niebiescy”. Jej osobiste notatki z czasów wojny opublikowano w tomie „Wojnę szatan spłodził”.

  • Funkcjonariusze PUBP Augustów i sowieccy doradcy. Fot. IPN

    Na Suwalszczyźnie rozpoczęła się tzw. obława augustowska (źródła podają też 10 lipca jako datę rozpoczęcia obławy), podczas której oddziały NKWD i Armii Czerwonej zatrzymały ok. 7 tys. osób; prawie 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono i zamordowano w nieznanym do dziś miejscu; wydarzenia te są uznawane przez historyków za największą po II wojnie światowej zbrodnię dokonaną na Polakach.

  • Wojsko Polskie wkroczyło do Górnej Orawy i Spisza.

  • Wielka Trójka w Poczdamie. Lipiec 1945 r. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Poczdamie w Niemczech rozpoczęła się konferencja pokojowa z udziałem Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i ZSRR; na konferencji zdecydowano o całkowitym zdemilitaryzowaniu Niemiec, ukaraniu zbrodniarzy wojennych, a także ustalono nowe granice Polski.

  • Prymas August Hlond. Fot. PAP/CAF

    Do Polski powrócił prymas August Hlond.

  • Dekret o ustanowieniu Święta Odrodzenia Polski.

  • Płk Jan Rzepecki. Fot. PAP/CAF/J. Baranowski

    Odezwa płk. Jana Rzepeckiego do byłych żołnierzy AK, wzywająca ich do legalnej pracy i walki politycznej.

  • Wystawa „Obława Augustowska - Lipiec 1945”, przygotowana przez Oddziałowe BEP IPN w Białymstoku. Fot. PAP/L. Szymański

    Zakończyła się obława augustowska, w której z rąk NKWD zginęło kilkuset Polaków.

  • Oddział leśny AK pod Kałuszynem po ogłoszeniu amnestii: w środku z laską – płk. Radosław. Wola Rafałowska, 09.1945. Fot. PAP/CAF

    Krajowa Rada Narodowa ogłosiła amnestię dla żołnierzy podziemia; skorzystało z niej ponad 30 tysięcy osób.

  • Wielka Trójka: Józef Stalin, Harry Truman i Winston Churchill. Poczdam, 07.1945. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Poczdamie zakończyła się konferencja Wielkiej Trójki, w której wzięli udział Winston Churchill i Clement Attlee, Harry Truman oraz Józef Stalin; w czasie obrad ustalono m.in. przebieg polskich granic zachodnich oraz kwestię przesiedlenia ludności niemieckiej.

  • Gen. Antoni Heda „Szary”. Fot. PAP/J. Mazur

    W nocy z 4 na 5 sierpnia, zgrupowanie poakowskich oddziałów partyzanckich, związanych z Delegaturą Sił Zbrojnych, pod dowództwem kpt. Antoniego Hedy „Szarego”, zaatakowało więzienie UB w Kielcach uwalniając ponad 350 więźniów.

  • Płk Jan Rzepecki, szef Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki
  • Proces Norymberski. Fot. PAP/EPA

    W Londynie Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Sowiecki podpisały umowę powołującą Międzynarodowy Trybunał Wojskowy, który miał osądzić niemieckich nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Na miejsce procesu wyznaczono Norymbergę.

  • Stefan Jaracz. Fot. NAC

    W Otwocku zmarł Stefan Jaracz, aktor, reżyser; wystąpił m.in. w filmach „Księżna Łowicka” i „Jego wielka miłość”; w latach 30. dyrektor warszawskiego Teatru Ateneum.

  • Edward Osóbka-Morawski i Wiaczesław Mołotow podpisali polsko-radziecką umowę o odszkodowaniach wojennych oraz umowę o polsko-radzieckiej granicy państwowej.

  • Irena Kosmowska. Fot. NAC

    W Berlinie w więzieniu zmarła Irena Kosmowska, działaczka społeczna i oświatowa; członek władz PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Ludowego; parlamentarzystka II RP; po wybuchu II wojny światowej zaangażowana w podziemną działalność ruchu ludowego; w lipcu 1942 r. aresztowana przez gestapo.

  • Dekrety o utworzeniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz o przekształceniu Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej w polskie państwowe szkoły akademickie.

  • Zdzisława Sośnicka. Fot. PAP/M. Sokołowski

    W Kaliszu urodziła się Zdzisława Sośnicka, piosenkarka, kompozytorka.

  • Rozpoczął się pierwszy ogólnopolski Zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich. Przewodniczącym związku wybrano Jarosława Iwaszkiewicza.

  • Stefan Banach. Fot. PAP/CAF

    We Lwowie zmarł prof. Stefan Banach, matematyk, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazimierza, współzałożyciel lwowskiej szkoły matematycznej; jeden z twórców analizy funkcjonalnej.

  • Kazimierz Moczarski (stoi, drugi z prawej) zapoznaje się z aktami w czasie swojego procesu rehabilitacyjnego w 1956 r. Fot. PAP/CAF/W. Kondracki

    Funkcjonariusze UB aresztowali Kazimierza Moczarskiego, żołnierza ZWZ-AK, uczestnika Powstania Warszawskiego, od października 1944 do stycznia 1945 r. szefa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

  • Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino. Fot. PAP/J. Turczyk

    Na Monte Cassino uroczyście otwarto Polski Cmentarz Wojenny.

  • Płk Jan Rzepecki. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    W Warszawie założono konspiracyjne Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN), jego prezesem został płk Jan Rzepecki.

  • Płk Jan Mazurkiewicz „Radosław” (L) podczas Powstania Warszawskiego. Źródło: Wikimedia Commons

    Płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”, w czasie II wojny światowej zastępca, a następnie szef Kedywu KG AK, podczas Powstania Warszawskiego dowódca Zgrupowania „Radosław”, wezwał byłych żołnierzy Armii Krajowej do ujawnienia się.

  • W Oslo na karę śmierci skazany został Vidkun Quisling, założyciel i przywódca norweskiej partii faszystowskiej; w czasie II wojny światowej premier kolaboracyjnego rządu norweskiego, ściśle współpracującego z niemieckimi władzami okupacyjnymi.

  • W Monachium urodził się Franz Beckenbauer, niemiecki piłkarz, trener; wicemistrz świata z 1966 r. i mistrz świata z 1974; mistrz Europy (1972); zdobywca Złotej Piłki w 1972 i 1976 r.; zawodnik Bayernu Monachium, w którego barwach trzykrotnie wygrywał Puchar Europy; trener reprezentacji RFN w latach 1984–1990, z którą zdobył mistrzostwo świata we Włoszech (1990).

  • Rząd Jedności Narodowej uznał za nieobwiązujący konkordat zawarty z Watykanem w 1925 r.

  • Jerzy Zelnik. Fot. PAP/R. Guz

    W Krakowie urodził się Jerzy Zelnik, aktor filmowy i teatralny, odtwórca roli Ramzesa XIII w „Faraonie” Jerzego Kawalerowicza, znany również z serialu „Królowa Bona”, a także filmów „Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny” i „Dzieje grzechu”.

  • Wiesław Wójcik. Fot. PAP/S. Leszczyński

    Urodził się Wiesław Wójcik, aktor, wystąpił w filmach „Człowiek z marmuru”, „Party przy świecach”, „Kornblumenblau”, a także w serialu „Z biegiem lat, z biegiem dni …”.

  • Ewa Lipska. Fot. PAP/J. Bednarczyk

    W Krakowie urodziła się Ewa Lipska, poetka.

  • W Poznaniu powstał chór chłopięco-męski im. ks. Wacława Gieburowskiego, pod dyrekcją Stefana Stuligrosza.

  • Wincenty Rzymowski. Fot. PAP/CAF

    Minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski podpisał w imieniu Polski Kartę Narodów Zjednoczonych.

  • Flaga ONZ. Fot. PAP/EPA

    Weszła w życie Karta Narodów Zjednoczonych; początek oficjalnej działalności ONZ.

  • Krzysztof Piesiewicz. Fot. PAP/T. Gzell

    W Warszawie urodził się Krzysztof Piesiewicz, prawnik, oskarżyciel posiłkowy w procesie zabójców ks. Jerzego Popiełuszki, obrońca w sprawie płk. Ryszarda Kuklińskiego; współautor kilkunastu scenariuszy do filmów Krzysztofa Kieślowskiego, polityk.

  • Romuald Szeremietiew. Fot. PAP/R. Guz

    W Olmontach na Białostocczyźnie urodził się Romuald Szeremietiew, działacz opozycji antykomunistycznej, członek Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacji Polski Niepodległej, prezes Polskiej Partii Niepodległościowej (1985–1992); w latach 1991–1992 i 1997–2001 wiceminister obrony narodowej; poseł AWS (1997–2001).

  • Ćwiczenia artyleryjskie na okręcie podwodnym „Sęp”. 1957 r. Fot. PAP/CAF/J. Uklejewski

    Ze Sztokholmu do Gdyni powróciły internowane w czasie wojny trzy okręty podwodne: „Ryś”, „Sęp” i „Żbik” oraz żaglowiec „Dar Pomorza”.

  • Bolesław Bierut. Fot. PAP/J. Baranowski

    Dekret KRN o przejściu wszystkich gruntów w granicach Warszawy na rzecz gminy miasta stołecznego – tzw. dekret Bieruta.

  • Prezydent Bolesław Bierut dokonuje uroczystego otwarcia siedziby Polskiej Agencji Prasowej. Warszawa, 17.09.1945. Fot. PAP/CAF/M. Świerczyński

    Dekretem Rady Ministrów powołana została Polska Agencja Prasowa.

  • Do Polski powróciło z Francji 2 tys. polskich żołnierzy walczących w czasie wojny we francuskim ruchu oporu i polskich formacjach 1 Armii Francuskiej.

  • Wincenty Witos. Fot. NAC

    W Krakowie zmarł Wincenty Witos, przywódca ruchu ludowego, lider PSL „Piast”, trzykrotny premier II RP, jeden z przywódców Centrolewu, więzień brzeski; po wybuchu II wojny światowej aresztowany przez Niemców, odmówił współpracy z władzami okupacyjnymi.

  • Stanisław Mikołajczyk został prezesem Polskiego Stronnictwa Ludowego po śmierci Wincentego Witosa.

  • Płk Jan Rzepecki. Fot. PAP/CAF/J. Baranowski

    Władze komunistyczne aresztowały płk. Jana Rzepeckiego, komendanta Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

  • Wincenty Witos. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Wierzchosławicach odbył się pogrzeb Wincentego Witosa. Wydarzeniu (łącznie z konduktem pogrzebowym trwającym od 3 listopada) towarzyszyło ok. 100 tys. osób.

  • Witold Adamek. Fot. PAP/B. Ostrowska

    W Łodzi urodził się Witold Adamek, operator, reżyser, scenarzysta, autor zdjęć m.in. do filmu „Krótki film o miłości” Krzysztofa Kieślowskiego.

  • Powołano Centralny Urząd Planowania. W 1949 r. przekształcony w Państwową Komisję Planowania Gospodarczego, w 1956 r. utworzono Komisję Planowania przy Radzie Ministrów.

  • Ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Warszawskiego”, społeczno-kulturalnego pisma katolickiego.

  • Przedsiębiorstwo Państwowe Film Polski: czytelnicy przed witryną w Łodzi, na której jest prezentowany nr 4 dwutygodnika Film (16-30 września 1946 r.). Fot. PAP/CAF

    Dekret o utworzeniu Państwowego Przedsiębiorstwa „Film Polski” i nacjonalizacji majątku wytwórni filmowych.

  • Minister ziem odzyskanych Władysław Gomułka. 1947 r. Fot. PAP/CAF

    Powołano Ministerstwo Ziem Odzyskanych, którego szefem został Władysław Gomułka.

  • Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym prowadziła działania przeciwko prywatnym przedsiębiorcom i właścicielom zwaną bitwą o handel: przechodnie czytają informację o ukaraniu właściciela sklepu włókienniczego przy ul. Marszałkowskiej 99 za spekulację. Warszawa, 1947 r. Fot. PAP/CAF

    Utworzono Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, posiadającą uprawnienia sądu i prokuratury.

  • W Londynie podpisano konwencję o otworzeniu UNESCO (Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury).

  • Dekret Krajowej Rady Narodowej „O przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa”. Na jego mocy kara śmierci groziła m.in. za "gwałtowny zamach" z bronią w ręku na posła, urzędnika i przedstawiciela "organizacji politycznej albo społecznej o znaczeniu ogólno-państwowym - podczas lub z powodu pełnienia obowiązków". Taka sama kara groziła też za akt sabotażu, przechowywanie bez pozwolenia broni i amunicji, przekazywanie wiadomości i dokumentów będących tajemnicą państwową.

  • Pomnik Braterstwa Broni. Fot. PAP/L. Szymański

    W Warszawie na Pradze odsłonięto Pomnik Braterstwa Broni.

  • Hermann Goehring, Rudolf Hess, Karl Doenitz (z tyłu) oraz – na zdjęciu z prawej - Albert Speer podczas Procesu Norymberskiego. Fot. PAP/EPA

    Przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze rozpoczął się proces niemieckich zbrodniarzy wojennych.

  • Sojusznicza Rada Kontroli przyjęła plan wysiedleń ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji, Węgier i Austrii.

  • W Waszyngtonie urodziła się Goldie Hawn, amerykańska aktorka, wystąpiła w filmach „Szeregowiec Benjamin”, „Ptaszek na uwięzi”, „Wszyscy mówią: kocham cię”, a także w filmie „Kwiat kaktusa” – Oscar za najlepszą rolę drugoplanową (1970).

  • Władysław Broniewski. Fot. PAP/CAF

    Do Polski z emigracji powrócił Władysław Broniewski.

  • W Moskwie odbyła się premiera baletu „Kopciuszek” z muzyką Siergieja Prokofiewa.

  • W Warszawie ukazał się pierwszy numer katolickiego tygodnika „Dziś i jutro”.

  • Cmentarz Powstańców Warszawskich. Fot. PAP/J. Turczyk

    Na Woli założony został Cmentarz Powstańców Warszawskich; spoczywają na nim szczątki ponad 100 tys. osób – powstańców i ludności cywilnej stolicy.

  • Władysław Gomułka, przywódca partii polskich komunistów, przemawia na I Zjeździe PPR. Warszawa, 06.12.1945. Fot. PAP/CAF

     W Warszawie rozpoczął obrady I Zjazd Polskiej Partii Robotniczej.

  • Rafał Wojaczek; zdjęcie na tablicy pamiątkowej we Wrocławiu. Fot. PAP/A. Hawałej

    W Mikołowie urodził się Rafał Wojaczek, poeta, porównywany do Charlesa Baudelaire'a i Arthura Rimbauda; autor tomów wierszy „Sezon” i „Inna bajka” oraz zbiorów wydanych po jego śmierci, m.in. „Którego nie było”, „Nie skończona krucjata”, „Reszta krwi”, „Utwory zebrane”.

  • Maryla Rodowicz. Fot. PAP/J. Uklejewski

    W Zielonej Górze urodziła się Maryla Rodowicz, jedna z najpopularniejszych polskich piosenkarek, wykonawczyni takich przebojów jak „Małgośka”, „Remedium”, „Sing-sing”, „Niech żyje bal”, „Do łezki łezka”, „Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma”.

  • Marek Grechuta. Fot. PAP

    W Zamościu urodził się Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor, wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód”.

  • Pogrzeb sekretarza NKW PSL Bolesława Ściborka, zamordowanego 5 grudnia 1945 r. w Łodzi przez funkcjonariuszy UB. W uroczystościach wzięło udział około 25 tys. osób.

  • Władysław Gomułka. Fot. PAP/CAF

    Podczas I Zjazdu Polskiej Partii Robotniczej Komitet Centralny powołał Władysława Gomułkę na stanowisko sekretarza generalnego.

  • W Sopocie urodził się Andrzej Dudziński, malarz, grafik i ilustrator.

  • W Turynie zmarł Giovanni Agnelli, włoski inżynier, przedsiębiorca, założyciel firmy samochodowej Fiat.

  • Brama Uniwersytetu Warszawskiego. 1946 r. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    Rozpoczęcie zajęć na Uniwersytecie Warszawskim.

  • Prezydium Krajowej Rady Narodowej zniosło stan wojenny wprowadzony 1 września 1939 r. przez prezydenta Ignacego Mościckiego.

  • Gen. George S. Patton. Źródło: Wikimedia Commons

    W Heidelbergu w Niemczech na skutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym, zmarł generał George S. Patton, jeden z najwybitniejszych dowódców armii amerykańskiej w czasie II wojny światowej.

  • Polskie Radio Szczecin rozpoczęło emisję programu.

  • Camille Gutt, pierwszy szef MFW. Źródło: Wikimedia Commons

    Powołano Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

  • W Hollywood zmarł Theodore Dreiser, pisarz amerykański, autor „Finansisty” i „Tragedii amerykańskiej”.