20 PAźDZIERNIKA

• 1955 / 70 lat

  W Londynie zmarł Stanisław Stroński, jeden z najpopularniejszych publicystów II RP. Autor sformułowania „Cud nad Wisłą” (bo odmawiał zasług Piłsudskiemu). Przez tegoż nazwany „zaplutym karłem”. Po zabójstwie prezydenta Narutowicza pisał „Ciszej nad tą trumną”, a gdy Piłsudski nie chciał zaakceptować woli sejmowej większości, zaapelował: „Niech podpisze, albo niech ustąpi”. Po zamachu majowym pobity przez sanacyjną bojówkę.

• 1895 / 130 lat

  Urodził się Franciszek Jóźwiak, jedna z czołowych osób w obozie władzy do 1956 r., członek Biura Politycznego KC PZPR i wicepremier, a wcześniej komendant główny Milicji Obywatelskiej. W 1956 r. należał do „natolińczyków” – frakcji popierającej Władysława Gomułkę, ale ten po zdobyciu władzy opowiedział się za „puławianami”, co Jóźwiak przypłacił zepchnięciem na tor boczny.

• 1860 / 165 lat

  W Warszawie rozpoczął się zjazd monarchów, podczas którego spotkali się m.in. car Aleksander II, cesarz Franciszek Józef oraz pruski następca tronu, przyszły cesarz Wilhelm I. Kulminacyjnym momentem był bal na Zamku Królewskim rozpoczęty od odtańczenia poloneza. Car wmurował kamień węgielny pod most nazwany Aleksandryjskim (a potem mostem Kierbiedzia). Formalny cel zjazdu – zapobieżenie ruchom rewolucyjnym – nie został osiągnięty.

• 2024 / 1 rok

  W wieku 99 lat zmarł Zbigniew Pawelski, w czasie wojny powstaniec warszawski, a później architekt (zaprojektował m.in. hotel Victoria w Warszawie).

• 2024 / 1 rok

  Zmarł Janusz Olejniczak, wielki pianista, zdobywca szóstego miejsca na konkursie chopinowskim w Warszawie w 1970 r., występował w najbardziej prestiżowych salach koncertowych świata, nagrał ścieżkę dźwiękową do filmu „Pianista” Polańskiego.

• 2021 / 4 lata

  W Krakowie zmarł Dariusz Gnatowski, aktor teatralny i filmowy. Wystąpił m.in. w serialach „Ekstradycja”, „Siedlisko”, „13 posterunek”, „Pierwsza miłość”, ale największą popularność przyniosła mu rola Arnolda Boczka – sąsiada głównych bohaterów w „Świecie według Kiepskich”.

• 2019 / 6 lat

  W Warszawie zmarł Andrzej Heidrich, grafik, autor okładek i ilustracji do książek, znaczków pocztowych, wzorów polskich banknotów, paszportów i dowodów osobistych. W obiegu jest sześć zaprojektowanych przez niego banknotów z władcami Polski.

• 2012 / 13 lat

  W Warszawie zmarł Przemysław Gintrowski, pieśniarz, kompozytor, współtwórca „Murów”, nieformalnego hymnu Solidarności.

• 2010 / 15 lat

  W Warszawie zakończył się XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina; jego zwyciężczynią została Rosjanka Julianna Awdiejewa.

• 2008 / 17 lat

  W Warszawie zmarł Krzysztof Zaleski, reżyser teatralny, scenarzysta, aktor; wystąpił m.in. w filmach „Indeks”, „Szansa” i „Matka królów”; od 2007 r. dyrektor i redaktor naczelny Programu 2 Polskiego Radia.

• 1995 / 30 lat

  W Warszawie zmarł Andrzej Woyciechowski, dziennikarz, pomysłodawca i założyciel Radia Zet.

• 1992 / 33 lata

  Zmarł Jan Weber, muzykolog, krytyk muzyczny i dziennikarz, wybitny znawca twórczości Fryderyka Chopina i Ferenca Liszta.

• 1989 / 36 lat

  Zmarł Jerzy Wittlin, pisarz i wydawca, wieloletni szef „Iskier”, autor felietonów oraz popularnej serii „wademeków”, np. grafomana czy petenta. Kierował oficyną Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Urodził się 9 stycznia 1925 roku.

• 1987 / 38 lat

  W Katowicach zmarł Jerzy Chromik, lekkoatleta, trzykrotny rekordzista świata w biegu na 3000 m z przeszkodami, mistrz Europy ze Sztokholmu (1958).

• 1976 / 49 lat

  Zmarł Janusz Grabiański, grafik, plakacista, ilustrator książek dla dzieci, stworzył własny styl techniki akwarelowej.

• 1972 / 53 lata

  W Warszawie zmarła Magdalena Samozwaniec, pisarka, autorka popularnych powieści i opowiadań satyrycznych.

• 1970 / 55 lat

  W Warszawie zmarł Antoni Bohdziewicz, reżyser, scenarzysta, pedagog; twórca filmów „Za wami pójdą inni”, „Szkice węglem”, „Kalosze szczęścia”, „Dziewczyna z dobrego domu”; podczas Powstania Warszawskiego kierował zespołem operatorów filmowych realizujących kroniki powstańcze; w latach 1948–1966 kierownik Katedry Reżyserii PWSF w Łodzi.

• 1964 / 61 lat

  W Nowym Jorku zmarł Herbert Hoover, polityk Partii Republikańskiej, sekretarz handlu (1921–1928); prezydent USA w latach 1929–1933; w czasie I wojny światowej i po jej zakończeniu kierował amerykańską pomocą charytatywną dla Europy; organizował m.in. transporty żywności, odzieży i lekarstw do Polski.

• 1957 / 68 lat

  Na Stadionie Śląskim w Chorzowie piłkarska reprezentacja Polski pokonała ZSRR 2:1. Obie bramki dla Polski strzelił Gerard Cieślik, a na trybunach zasiadło 100 tys. kibiców.

• 1956 / 69 lat

   W Warszawie urodził się Krzysztof Gosztyła, aktor filmowy i teatralny. Grał w filmach „Dziki”, „Ogniem i mieczem”, „Pułkownik Kwiatkowski”, „Jezioro Bodeńskie”, „Kobieta w kapeluszu”, „Dolina Issy”, „Przesłuchanie”.

• 1954 / 71 lat

  W Szczecinie urodził się Jan Jurewicz, aktor; wystąpił m.in. w filmach „Pokłosie”, „Siekierezada”.

• 1939 / 86 lat

  Okupacyjny komisarz Rzeszy na Warszawę Helmut Otto podpisał obwieszczenie o natychmiastowej konfiskacie wszelkich aparatów radiowych, które należało oddać do 5 listopada.

• 1937 / 88 lat

  Zmarł Franciszek Lilpop, architekt, prezes Warszawskiego Koła Architektów. Zaprojektował wiele budynków w Warszawie, między innymi: szkołę Ronthalera, gmach Instytutu Higieny Dziecięcej, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich.

• 1928 / 97 lat

  Zmarł Józef Kotarbiński, aktor, reżyser i krytyk teatralny.

• 1926 / 99 lat

  W Nowym Targu urodził Andrzej Waligórski, poeta, satyryk, wieloletni pracownik wrocławskiej rozgłośni Polskiego Radia, jeden z twórców „Studia 202”, współtwórca i autor kabaretu „Elita”.

• 1922 / 103 lata

  W Mszczonowie urodził się Tadeusz Maklakiewicz, kompozytor, pedagog, działacz muzyczny.

• 1921 / 104 lata

  Rada Ambasadorów zatwierdziła decyzję Rady Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska między Polskę a Niemcy.

• 1919 / 106 lat

  W auli Uniwersytetu Jagiellońskiego Naczelnik Państwa Józef Piłsudski dokonał uroczystego otwarcia Akademii Górniczej (obecnie Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica).

• 1898 / 127 lat

  Urodził się Tadeusz Faliszewski, w dwudziestoleciu międzywojennym aktor rewiowy (m.in. w warszawskim teatrzyku Morskie Oko), wykonawca takich przebojów jak „Tango andrusowskie” i „Zapomnisz o mnie”. Prowadził teatr rewiowy nawet w obozie koncentracyjnym w Gusen, gdzie został osadzony w 1940 r.

• 1892 / 133 lata

  W Krakowie urodził się Jan Stanisław Bystroń, historyk kultury, autor m.in. Dziejów obyczajów w Dawnej Polsce.

• 1866 / 159 lat

  W Wiedniu urodził się Kazimierz Twardowski, filozof, psycholog.

• 1866 / 159 lat

  W Warszawie urodził się Aleksander Janowski, krajoznawca, popularyzator turystyki, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

• 1820 / 205 lat

  Powstała Warszawska Resursa Kupiecka, stowarzyszenie skupiające kupców i przedstawicieli inteligencji, z siedzibą (w latach 1861-1939) przy Krakowskim Przedmieściu 64.

• 1791 / 234 lata

  Sejm Wielki uchwalił akt „Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów”.

• 1733 / 292 lata

  Na Polesiu urodził się Adam Naruszewicz, biskup, historyk, poeta, dramatopisarz.

• 1709 / 316 lat

  Traktat w Toruniu zawarty między królem Augustem II Mocnym a carem Piotrem Wielkim. Oznaczał faktyczne podporządkowanie Polski Rosji – po klęsce Karola XII pod Połtawą tron stracił Stanisław Leszczyński, a car stał się gwarantem władzy Augusta II.

• 1677 / 348 lat

  We Lwowie urodził się Stanisław Leszczyński, król Polski w latach 1704–1709 i 1733–1736; książę Lotaryngii, filozof, pisarz i mecenas kultury.

• 1655 / 370 lat

  W Kiejdanach książę Janusz II Radziwiłł i jego stryjeczny brat książę Bogusław Radziwiłł podpisali ze Szwedami układ, w którym uznawali Karola X Gustawa za króla Polski i zgadzali się na detronizację Jana II Kazimierza.

• 1595 / 430 lat

  Bitwa pod Cecorą (w pobliżu dzisiejszej granicy Rumunii i Mołdawii), zwycięstwo wojsk polskich dowodzonych przez hetmana Jana Zamoyskiego nad chanem krymskim Gazi II Girejem, który dowodził wojskami tatarsko-tureckimi. 25 lat później w tym samym miejscu klęskę poniósł Stanisław Żółkiewski.