Kalendarz historyczny
12 października
-
Urodziła się Helena Modrzejewska, najwybitniejsza aktorka w dziejach polskiego teatru, początkowo związana ze Lwowem i Galicją, potem z Warszawą, zaś od lat 80. XIX wieku z sukcesami występowała też w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
-
Po klęsce bitwy pod Maciejowicami i dostaniu się do niewoli rosyjskiej Tadeusza Kościuszki naczelnikiem insurekcji został Tomasz Wawrzecki.
-
W Warszawie zmarła Mirosława Dubrawska, aktorka teatralna, telewizyjna i filmowa.
-
Zmarł Stefan Knapp, malarz, którego prace zdobią między innymi londyńskie lotnisko Heatthrow, siedzibę ONZ w Genewie, centrum handlowe Aleksander’s w Paramus, New Jersey.
-
Sejm powołał Straż Graniczną.
-
Oddano do użytku trasę Warszawa-Katowice, tzw. gierkówkę.
-
W Warszawie zmarł Zygmunt Kamiński, malarz i grafik, twórca obowiązującego wzoru godła Polski. Wykonał również ilustracje do powieści Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta.
-
W Duesseldorfie rozpoczął się pierwszy proces załogi niemieckiego obozu zagłady w Treblince; na ławie oskarżonych zasiadł m.in. Kurt Hubert Franz – zastępca komendanta obozu Franza Stangla.
-
W Warszawie odsłonięto Pomnik Żołnierza 1. Armii Wojska Polskiego.
-
Rada Państwa mianowała Mariana Spychalskiego marszałkiem Polski.
-
Premiera filmu „Ogniomistrz Kaleń” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.
-
Uwięziony przez władze komunistyczne prymas Stefan Wyszyński został przewieziony z Rywałdu do Stoczka koło Lidzbarka Warmińskiego.
-
W Warszawie urodził się Andrzej Krzysztof Kunert, historyk, publicysta, w latach 2010–2016 sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (ROPWiM).
-
Pierwsza masowa dezercja w LWP: w nocy z 12 na 13 października z 31 pułku piechoty 7 Dywizji Piechoty zdezerterowało 636 żołnierzy.
-
1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki rozpoczęła bój pod Lenino. W walkach zginęło ponad pół tysiąca żołnierzy polskich, a prawie 1800 odniosło rany, co stanowiło ok. 20 proc. stanu osobowego formacji.
-
W okupowanej przez Niemców Warszawie kilkanaście organizacji konspiracyjnych założyło Społeczną Organizację Samoobrony (SOS), działającą we współpracy z Kierownictwem Walki Cywilnej.
-
Okupacja niemiecka: dekret Adolfa Hitlera o utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa.
-
Premier Walery Sławek podał się do dymisji.
-
W Rio de Janeiro odsłonięto znany na całym świecie 38-metrowy pomnik Chrystusa Odkupiciela; monument zaprojektował francuski rzeźbiarz polskiego pochodzenia Paul Landowski.
-
Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o podziale Górnego Śląska.
-
Gen. Lucjan Żeligowski proklamował powstanie Litwy Środkowej, nad którą sprawował władzę jako naczelny dowódca.
-
Wojna polsko-bolszewicka: w Rydze delegacje polska i sowiecka podpisały preliminaria pokojowe oraz umowę rozejmową.
-
W Hotelu Francuskim w Krakowie odbył się zjazd założycielski Polskiego Komitetu Olimpijskiego.
-
Rada Regencyjna Królestwa Polskiego wprowadziła nową rotę przysięgi i przejęła władzę nad Polską Siłą Zbrojną.
-
W Krakowie urodziła się Irena Orska, aktorka.
-
W Warszawie wmurowano kamień węgielny pod budowę kościoła Najświętszego Zbawiciela.
-
We Wrocławiu urodziła się Edyta Stein, filozofka, teolożka, pochodzenia żydowskiego, karmelitanka - imię zakonne Teresa Benedykta od Krzyża; zamordowana w niemieckim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau w 1942 r.; kanonizowana w 1998 r.
-
Wmurowano kamień węgielny pod budowę dworca kolejowego Kraków Główny.
-
W Roszkowej Woli koło Rawy Mazowieckiej, urodziła się Franciszka Siedliska, zakonnica, założycielka zgromadzenia nazaretanek; beatyfikowana w 1989 r.
-
Urodził się Michaił Murawiow, owiany złą sławą „wieszatiel”, rosyjski generał-gubernator Litwy w latach 1863-1865. Przydomek zawdzięczał drakońskim represjom wobec uczestników powstania styczniowego. Z powodu tych metod spotkał się z ostracyzmem nawet części elit Petersburga, a tamtejszy generał-gubernator (wnuk sławnego marszałka Suworowa) nazwał go ludożercą.
-
Urodził się Michał Jerzy Poniatowski, ostatni prymas I Rzeczpospolitej (w latach 1784-1794), młodszy brat i najbliższy współpracownik króla Stanisława Augusta. Jeden z założycieli i fundatorów Cmentarza Powązkowskiego, prezes Komisji Edukacji Narodowej i czołowa postać Rady Nieustającej - pierwszego nowoczesnego rządu w dziejach Polski (zależnego jednak od Rosji).