Kalendarz historyczny
25 maja
-
W Warszawie zmarł gen. Wojciech Jaruzelski, ostatni przywódca PRL, współtwórca Okrągłego Stołu; w 1989 r. wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta PRL, następnie RP (1989–1990); sybirak, żołnierz 1. Armii WP; w latach 1968–1983 szef MON; odpowiedzialny za udział WP w inwazji na Czechosłowację i wykorzystanie armii do krwawego tłumienia protestów na Wybrzeżu w 1970 r.; w lutym 1981 r. objął urząd premiera; od października 1981 r. do lipca 1989 r. I sekretarz KC PZPR; w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. wprowadził stan wojenny, stając na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON); odpowiedzialny za masowe represje stosowane w tym okresie wobec społeczeństwa; w 1985 r. zrezygnował z funkcji premiera, obejmując stanowisko przewodniczącego Rady Państwa (1985–1989).
-
W więzieniu mokotowskim w Warszawie władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na rotmistrzu Witoldzie Pileckim, oficerze ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o niemieckim obozie; po ucieczce z KL Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1947 r. został aresztowany przez UB; torturowany i oskarżony o działalność wywiadowczą na rzecz rządu RP na emigracji, skazany został na karę śmierci.
-
Na Ukrainie odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył Petro Poroszenko, uzyskując 54,7 proc. głosów.
-
W wyborach do Parlamentu Europejskiego zwyciężyła Platforma Obywatelska (32,13 proc. głosów) minimalną przewagą, pokonując PiS (31,78 proc.). Obie partie wprowadziły do PE tylu samo europosłów (19). Koalicja SLD -UP zdobyła 9,44 proc. proc. poparcia, co dało jej 5 mandatów, Nowa Prawica uzyskała 7,15 proc., a PSL - 6,8 proc., taki rezultat dał obu tym ugrupowaniom po 4 mandaty w europarlamencie. Frekwencja wyniosła 23,82 proc.
-
W Tarnowie zmarł Edward Żentara, aktor, dyrektor tarnowskiego Teatru im. Ludwika Solskiego; wystąpił m.in. w filmach „Karate po polsku”, „Austeria”, „Siekierezada”, „Życie za życie. Maksymilian Kolbe”.
-
Początek pielgrzymki papieża Benedykta XVI do Polski.
-
W Stambule w finale Ligi Mistrzów Liverpool FC pokonał po rzutach karnych AC Milan (3:3; karne 3:2); w bramce Liverpoolu wystąpił Jerzy Dudek.
-
Odbyło się referendum konstytucyjne: za przyjęciem nowej ustawy zasadniczej głosowało 52,71 proc., przeciw 45,89 proc; frekwencja 42,86 proc. Nową Konstytucję Zgromadzenie Narodowe przyjęło 2 kwietnia; po podpisaniu jej przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego weszła w życie 17 października 1997 r.
-
Zmarł Jaroslav Simonides, tłumacz, zasłużony propagator polskiej kultury w Czechach, przekładał polską literaturę m.in. utwory Mikołaja Reja, Zygmunta Krasińskiego, Gabrieli Zapolskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Sławomira Mrożka, Romana Brandstaettera, Tadeusza Różewicza i Stanisława Lema.
-
Polska złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi.
-
W Zakopanem urodził się Kamil Stoch, skoczek narciarski; dwukrotny złoty medalista igrzysk olimpijskich w Soczi (2014); zdobywca Pucharu Świata (2013/2014); indywidualny mistrz świata z Val di Fiemme (2013); złoty medalista mistrzostw świata w konkursie drużynowym (2017), zwycięzca Turnieju Czterech Skoczni (2016–2017).
-
Stan wojenny: w Warszawie funkcjonariusze ZOMO zatrzymali, a następnie postrzelili przy próbie ucieczki, Jana Narożniaka, działacza Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu „Solidarność”.
-
Premiera filmu „Test pilota Pirxa” w reżyserii Marka Piestraka.
-
W Warszawie zakończył się XXVII Wyścig Pokoju, którego zwycięzcą został Ryszard Szurkowski.
-
W Szczecinie urodziła się Ilona Ostrowska, aktorka, znana m.in. z serialu telewizyjnego „Ranczo”.
-
Sejm ratyfikował układ o normalizacji stosunków pomiędzy PRL a RFN z grudnia 1970 r., w którym strona zachodnioniemiecka uznała granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.
-
W Rzymie w finałach Mistrzostw Europy w boksie trzej reprezentanci Polski zdobyli złote medale: Józef Grudzień, Ryszard Petek i Hubert Skrzypczak.
-
Premiera filmu „Do widzenia, do jutra” w reżyserii Janusza Morgensterna.
-
We Wrocławiu urodziła się Gabriela Kownacka, aktorka, występowała m.in. w warszawskich teatrach Kwadrat, Współczesny, Studio i Teatrze Narodowym; odtwórczyni roli Anity w komedii muzycznej „Hallo Szpicbródka”, telewizyjnej publiczności znana jako Anka z serialu „Rodzina zastępcza”.
-
W Białymstoku urodziła się Łucja Prus, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „W żółtych płomieniach liści”, „Dookoła noc się stała”, „Nic dwa razy”, „Twój portret”.
-
W Poznaniu urodziła się Krystyna Kersten, historyk, badaczka najnowszych dziejów Polski; autorka książek „Polacy, Żydzi, komunizm. Anatomia półprawd 1939–1968”, „Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948” i „Jałta w polskiej perspektywie”.
-
W Warszawie urodził się Jan Józef Lipski, historyk literatury, działacz opozycji demokratycznej; żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego; współzałożyciel KOR, działacz NSZZ „Solidarność”, przewodniczący reaktywowanej PPS; senator OKP.
-
W Bydgoszczy urodził się Jan Świdziński, malarz, rzeźbiarz, performer, krytyk sztuki, twórca idei sztuki kontekstualnej.
-
I wojna światowa: zakończyła się II bitwa pod Ypres, w czasie której armia niemiecka użyła gazów trujących; straty alianckie około 70 tys. ofiar, straty niemieckie – 35–40 tys.
-
We Lwowie zmarł Władysław Łoziński, powieściopisarz, historyk, publicysta.
-
W Krakowie zmarł Adam Bochenek, lekarz, anatom i histolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
W Wiedniu samobójstwo popełnił płk Alfred Redl, pracownik kontrwywiadu austro-węgierskiego, jednocześnie agent rosyjski.
-
W Jedlni pod Kozienicami urodził się Józef Kuropieska, oficer WP, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; w latach 1948–1949 zastępca szefa Sztabu Generalnego WP; aresztowany w 1950 r. i oskarżony o próbę obalenia ustroju Polski Ludowej; w 1952 r. skazany na karę śmierci; w 1955 r., po uchyleniu wyroku, wypuszczony na wolność; komendant Akademii Sztabu Generalnego (1964–1968); autor wspomnień.
-
W Przemyślu urodził się Władysław Segda, pułkownik WP, szermierz, brązowy medalista olimpijski z Amsterdamu (1928) i Los Angeles (1932).
-
Urodził się Zygmunt Podhorski, generał WP, komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (1927–1935); w czasie kampanii 1939 r. dowódca Dywizji Kawalerii „Zaza”, uczestnik bitwy pod Kockiem.
-
W Barłożnie w powiecie starogardzkim urodził się Bronisław Komorowski, duchowny katolicki, działacz patriotyczny, duszpasterz kościoła św. Stanisława Biskupa Męczennika w Wolnym Mieście Gdańsku; aresztowany przez Niemców we wrześniu 1939 r.; w marcu 1940 r. rozstrzelany w KL Stutthof; beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 r.
-
W Sokalu urodził się Władysław Bandurski, duchowny katolicki, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej, działacz niepodległościowy, honorowy kapelan I Brygady Legionów Polskich, kapelan sił zbrojnych Litwy Środkowej.
-
Wit Stwosz rozpoczął prace nad ołtarzem w kościele Mariackim w Krakowie.
-
Zmarł książę Mieszko I, twórca państwa polskiego; w 966 r. przyjął chrzest; przed śmiercią podzielił państwo pomiędzy wszystkich swoich synów: najstarszego Bolesława oraz Mieszka, Świętopełka i Lamberta.