Kalendarz dat

1913

• 4.01

  W Berlinie zmarł Alfred von Schlieffen, pruski feldmarszałek, teoretyk wojskowości, szef niemieckiego sztabu generalnego w latach 1891–1905.

• 

  6.01

  W Porąbce koło Będzina urodził się Edward Gierek, działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR w latach 1970–1980; w pierwszej połowie tzw. dekady Gierka dzięki zaciągniętym na Zachodzie kredytom rozwijał się przemysł i budownictwo, zrealizowano też wiele inwestycji drogowych; w drugiej połowie jego rządów nastąpiła trwała stagnacja i obniżenie poziomu życia, a protesty robotnicze w Radomiu i Ursusie w 1976 r. brutalnie zostały stłumione.

• 10.01

  W Dubravce pod Bratysławą urodził się Gustav Husak, słowacki działacz komunistyczny; sekretarz generalny KC KPCz (1969–1987), prezydent Czechosłowacji w latach 1975–1989.

• 16.01

  W Nisku urodził Mirosław Żuławski, pisarz, dyplomata.

• 

  20.01

  W Villmanstrand w Finlandii urodził się Jan Kajus Andrzejewski „Broda”, harcmistrz, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; żołnierz ZWZ-AK, major WP; w czasie Powstania Warszawskiego dowódca pułku „Broda”; poległ 31 sierpnia 1944 r. w czasie nieudanej próby przebicia się ze Starówki do Śródmieścia.

• 22.01

  W Chełmży koło Torunia urodził się Stefan Wincenty Frelichowski, harcerz, katolicki ksiądz, kapelan Chorągwi Pomorskiej ZHP; więzień niemieckich obozów koncentracyjnych; zmarł w KL Dachau w lutym 1945 r.; beatyfikowany w 1999 r.

• 

  25.01

  W Warszawie urodził się Witold Lutosławski, jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, dyrygent; międzynarodową sławę przyniosły mu takie dzieła jak „Muzyka żałobna”, „Gry weneckie”, „Kwartet smyczkowy”, „Preludia i fuga”.

• 

  29.01

  W Warszawie z inicjatywy Arnolda Szyfmana otwarty został Teatr Polski; przedstawieniem inaugurującym jego działalność była premiera „Irydiona” Zygmunta Krasińskiego.

• 

  29.01

  We Lwowie zmarł Władysław Bełza, poeta, autor utworów patriotycznych, m.in. „Katechizmu polskiego dziecka”; współzałożyciel Macierzy Szkolnej i Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

• 

  27.02

  W Bielinach Kapitulnych w woj. świętokrzyskim urodził się Kazimierz Sabbat, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, premier (1976–1986) i prezydent RP na uchodźstwie (1986–1989).

• 6.03

  W Prezmie na Łotwie urodził się Jerzy Sołtan, architekt i urbanista.

• 10.03

  We Lwowie urodził się Adam Schaff, filozof, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR.

• 13.03

  W Warszawie zmarł Walery Przyborowski, pisarz, autor powieści historycznych m.in. „Bitwa pod Raszynem”, „Szwedzi w Warszawie”; uczestnik Powstania Styczniowego.

• 14.03

  W Siebieżu w Rosji urodził się Witold Rudziński, kompozytor, historyk muzyki, pedagog.

• 28.03

  W Wilnie urodził się Kajetan Sosnowski, malarz, współzałożyciel Grupy 55.

• 16.04

  Józef Piłsudski zrzekł się funkcji komendanta głównego sił wojskowych podlegających Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.

• 8.05

  W Krakowie zainaugurowano Mistrzostwa Galicji w piłce nożnej. 

• 

  17.05

  We Lwowie urodziła się Erna Rosenstein, malarka, poetka.

• 20.05

  We Wrocławiu otwarto Halę Stulecia; uroczystość odbyła się w 100. rocznicę ogłoszenia przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III odezwy wzywającej do powszechnego oporu przeciw Napoleonowi; w 2006 r. Hala Stulecia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

• 

  25.05

  We Lwowie zmarł Władysław Łoziński, powieściopisarz, historyk, publicysta.

• 25.05

  W Krakowie zmarł Adam Bochenek, lekarz, anatom i histolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• 25.05

  W Wiedniu samobójstwo popełnił płk Alfred Redl, pracownik kontrwywiadu austro-węgierskiego, jednocześnie agent rosyjski.

• 29.05

  W Paryżu odbyła się prapremiera baletu Igora Strawinskiego „Święto wiosny”.

• 

  31.05

  W Warszawie urodził się Jerzy Wasowski, aktor, kompozytor, dziennikarz. Wspólnie z Jeremim Przyborą stworzył „Kabaret Starszych Panów”.

• 

  14.06

  W Łasku niedaleko Zduńskiej Woli urodził się Zbigniew Rakowiecki, aktor, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; rozstrzelany przez Niemców 5 sierpnia 1944 r.

• 17.06

  W Kijowie urodził się Stanisław Płotnicki, aktor.

• 

  18.06

  W Zakopanem urodził się Stanisław Marusarz, wszechstronny narciarz, czterokrotny uczestnik igrzysk olimpijskich, wicemistrz świata w skokach narciarskich w 1938 r.; w czasie II wojny światowej kurier tatrzański, aresztowany przez gestapo w 1940 r., uciekł z więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie i przedostał się na Węgry.

• 

  22.06

  W Warszawie urodził się Władysław Siła-Nowicki, adwokat, żołnierz ZWZ-AK, członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; więziony przez władze komunistyczne (1947–1956); członek opozycji antykomunistycznej i obrońca w procesach politycznych; prezes Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy (1990–1992); poseł (1991–1993).

• 

  7.07

  W Warszawie urodził się Włodzimierz Pietrzak, krytyk literacki, poeta; w czasie wojny redaktor podziemnej „Pobudki”, „Nowej Polski” – pisma Konfederacji Narodu, organizacji o charakterze polityczno-wojskowym; jesienią 1943 r. został w niej szefem sztabu; poległ w Powstaniu Warszawskim.

• 

  9.08

  W Grabanowie niedaleko Białej Podlaskiej urodził się Tadeusz Kotz (Tadeusz Koc), pilot, pułkownik WP; w czasie II wojny światowej m.in. dowódca Dywizjonu 303 (1943–1944).

• 

  10.08

  W Jagielnie na Dolnym Śląski urodził się Edmund Osmańczyk, dziennikarz, publicysta, politolog; w latach 30. redaktor pisma „Młody Polak w Niemczech”; do 1939 r. kierował Centralą Prasową Związku Polaków w Niemczech; w czasie wojny pracował w konspiracyjnym radiu; podczas Powstania Warszawskiego nadawał codzienne audycje „Dzień walki”; relacjonował konferencję w Poczdamie i proces norymberski; poseł na Sejm PRL; senator I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego.

• 16.08

  W Brześciu nad Bugiem urodził się Menachem Begin, działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977–1983 premier Izraela. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 r.

• 

  29.08

  W Krakowie urodził się Jan Ekier, pianista, pedagog, kompozytor.

• 12.09

  W Oakville w stanie Alabama urodził się Jesse Owens, lekkoatleta, czterokrotny mistrz olimpijski z Berlina (1936).

• 29.09

  W czasie podróży przez Kanał La Manche zginął Rudolf Diesel, niemiecki inżynier, konstruktor silnika wysokoprężnego; okoliczności jego utonięcia nie zostały wyjaśnione.

• 29.09

  W Nowym Jorku urodził się Stanley Kramer, reżyser i producent filmowy.

• 29.09

  W Cliftonville w Anglii urodził się Trevor Howard, aktor. 

• 30.09

  W Warszawie urodził się Samuel Eilenberg, matematyk, profesor Uniwersytetu Columbia, współtwórca algebry homologicznej.

• 5.10

  W Warszawie urodził się Stanisław Żaryn, architekt, konserwator zabytków, w czasie wojny żołnierz AK i NSZ, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy.

• 

  14.10

  W Kijowie urodził się Józef Garliński, oficer Komendy Głównej AK, więzień KL Auschwitz, długoletni prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, historyk, działacz emigracyjny.

• 

  27.10

  W Wiener Neustadt w Austrii urodził się Andrzej Bobkowski, pisarz, autor m.in. dziennika „Szkice piórkiem”; nazywany „chuliganem wolności” po tym, jak napisał: „Człowiek wolny, intelektualista, pisarz i poeta naprawdę wolny, który chce być wolny, będzie do końca tego świata miał coś z chuligana”.

• 

  27.10

  W Tarnopolu urodził się Kornel Filipowicz, pisarz, autor zbiorów opowiadań i mikropowieści, m.in. „Profile moich przyjaciół”, „Romans prowincjonalny”, „Pamiętnik antybohatera”, „Ogród pana Nietschke”, „Dzień wielkiej ryby”; autor i współautor scenariuszy filmowych.

• 7.11

  W Mondovi w Algierii urodził się Albert Camus, francuski pisarz, dramaturg, eseista; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1957 r.

• 14.11

  Ukazał się pierwszy tom powieści Marcela Prousta „W poszukiwaniu utraconego czasu”.

• 

  17.11

  W Łodzi urodził się Aleksander Bardini, aktor, reżyser, pedagog.

• 

  26.11

  W Kwilczu k. Międzychodu w Wielkopolsce urodził się Łukasz Ciepliński; komendant Obwodu ZWZ Rzeszów (1940–1941), a następnie komendant Inspektoratu Rejonowego ZWZ-AK Rzeszów (1941–1945); w 1945 r. pełnił istotne funkcje w Delegaturze Sił Zbrojnych; w styczniu 1947 r. stanął na czele IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”; aresztowany przez UB w listopadzie 1947 r.; po okrutnym śledztwie skazany przez władze komunistyczne na karę śmierci; rozstrzelany 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

• 

  29.11

  W Warszawie urodziła się Elżbieta Barszczewska, aktorka, w okresie międzywojennym wystąpiła m.in. w filmach „Trędowata”, „Znachor”, „Profesor Wilczur”, „Dziewczęta z Nowolipek” i „Granica”.

• 

  30.11

  W Jabłonce w powiecie brzozowskim urodził się kpt. Romuald Rajs, „Bury”; dowódca 1. kompanii szturmowej 3. Brygady Wileńskiej AK (1944), II szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK, następnie 3. Brygady Wileńskiej NZW; odpowiedzialny za pacyfikację w 1946 r. kilku białoruskich wsi nieopodal Bielska Podlaskiego, w których zginęło około 80 cywilów, w tym kobiety i dzieci; aresztowany przez UB w 1948 r.; skazany na karę śmierci i stracony w grudniu 1949 r.

• 8.12

  Urodził się Jan Rompski, działacz kaszubski, poeta i etnograf.

• 13.12

  Podział Polskiego Stronnictwa Ludowego na PSL „Piast” i PSL „Lewica”.

• 

  14.12

  W Samborze urodził się Artur Sandauer, prozaik, krytyk literacki, tłumacz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

• 

  18.12

  W Rzymie zmarł Teodor Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym.

• 

  25.12

  W Łodzi urodził się Mieczysław Moczar, wł. Mikołaj Demko, działacz komunistyczny, generał LWP, członek KPP, PPR i PZPR; w latach 1964–1968 minister spraw wewnętrznych.

• 27.12

  W Słupiu urodził się Szczepan Pieniążek, sadownik, profesor SGGW, twórca i dyrektor Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach, członek Polskiej Akademii Nauk.

• 29.12

  W Krakowie zmarła Jadwiga Sarnecka, pianistka i kompozytorka.