Kalendarz dat

1926

• 

  8.01

  W Krakowie urodził się Bronisław Pawlik, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, niezapomniany Rzecki z serialu „Lalka”, znany również z ról w filmach „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz”, „Miś”, a także seriali „Stawka większa niż życie”, „Chłopi”, „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Zmiennicy” i „Alternatywy 4”.

• 9.01

  W Warszawie urodził się Józef Nalberczak, aktor, znany z ról m.in. w „Popiołach” Andrzeja Wajdy, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz” Stanisława Barei.

• 

  11.01

  W Ostrowie Wielkopolskim urodził się Jerzy Ofierski, satyryk, aktor estradowy, pisarz, dziennikarz.

• 

  18.01

  Pierwszy polski oddział przybył do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.

• 

  28.01

  W Poznaniu urodził się Władysław Findeisen, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, rektor Politechniki Warszawskiej, senator RP.

• 

  6.02

  W Warszawie urodził się Witold Trzeciakowski, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, ekonomista. Jako przedstawiciel „Solidarności” brał udział w obradach okrągłego stołu, pełniąc funkcję współprzewodniczącego Zespołu ds. Gospodarki i Polityki Społecznej.

• 

  10.02

  Rozporządzeniem Rady Ministrów Gdynia otrzymała prawa miejskie. 

• 

  13.02

  W Poznaniu zmarł kardynał Edmund Dalbor, arcybiskup gnieźnieński i poznański, pierwszy prymas Polski po odzyskaniu niepodległości.

• 16.02

  W Wilnie urodził się Kazimierz Brusikiewicz, aktor filmowy, teatralny i kabaretowy, znany m.in. z filmów „Irena, do domu!”, „Klub kawalerów”, „Skradziona kolekcja”. 

• 18.02

  W Grodzisku Mazowieckim urodził się Janusz Zabłocki, katolicki działacz polityczny i społeczny, poseł na Sejm PRL, członek Prezydium Tymczasowej Rady PRON, podharcmistrz Szarych Szeregów.

• 28.02

  W Rzymie zmarł Ferdynand Radziwiłł, polityk, poseł polski do Reichstagu (1874–1919), marszałek senior Sejmu Ustawodawczego RP.

• 

  6.03

  W Suwałkach urodził się Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny; w 2000 r. nagrodzony Oscarem za całokształt twórczości; autor m.in. filmów „Kanał”, „Popiół i diament”, „Lotna”, „Niewinni czarodzieje”, „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Krajobraz po bitwie”, „Brzezina”, „Wesele”, „Panny z Wilka”, „Ziemia obiecana”, „Człowiek z marmuru”, „Bez znieczulenia”, „Człowiek z żelaza”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Korczak”, „Pan Tadeusz”, „Katyń” i „Wałęsa. Człowiek z nadziei”.

• 

  9.03

  W Warszawie urodziła się Zofia Stefanowska, historyczka literatury, redaktorka „Pamiętnika Literackiego”, profesor IBL PAN, uczestniczka Powstania Warszawskiego, sanitariuszka batalionu „Zośka”.

• 

  25.03

  W Łodzi urodziła się Wiesława Mazurkiewicz, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Godzina pąsowej róży”, „Faraon”, „Stawka większa niż życie” i „Potop”.

• 

  28.03

  W Warszawie urodził się Tadeusz de Virion, prawnik, dyplomata, uczestnik Powstania Warszawskiego, w latach 1990–93 ambasador RP w Wielkiej Brytanii.

• 4.04

  W Częstochowie ukazało się pierwsze wydanie tygodnika katolickiego „Niedziela”.

• 11.04

  W Warszawie powstał Polski Związek Szachowy.

• 

  15.04

  W Landwarowie pod Wilnem urodził się Igor Przegrodzki, aktor, wykładowca wrocławskiej PWST; przez wiele lat związany z Teatrem Polskim we Wrocławiu, następnie z Teatrem Narodowym w Warszawie; zagrał m.in. w filmach „Marcowe migdały”, „Parę osób, mały czas”.

• 

  18.04

  Polskie Radio rozpoczęło regularną emisję programu.

• 

  25.04

  W Warszawie urodził się Tadeusz Janczar, aktor, w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów, żołnierz AK, a następnie 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki; wystąpił m.in. w filmach „Piątka z ulicy Barskiej”, „Pokolenie”, „Kanał”, „Eroica”, „Pożegnania”, „Chłopi”, „Hubal”, a także w serialu „Dom”.

• 

  10.05

  Wincenty Witos po raz trzeci objął stanowisko premiera, tworząc centroprawicowy rząd oparty na koalicji PSL „Piast”, Związku Ludowo-Narodowego, Chrześcijańskiej Demokracji i Narodowej Partii Robotniczej; cztery dni później, w konsekwencji zamachu przeprowadzonego przez marszałka Józefa Piłsudskiego, gabinet Witosa ustąpił.

• 

  11.05

  Zamach majowy: w rejonie Rembertowa zakończyła się koncentracja oddziałów wojskowych wiernych marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu.

• 

  12.05

  Początek zamachu majowego; spotkanie marszałka Józefa Piłsudskiego z prezydentem RP Stanisławem Wojciechowskim na moście ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie.

• 13.05

  W Nowych Miedzach koło Sieradza urodził się Zdzisław Tobiasz, aktor, reżyser teatralny; znany m.in. z serialu „07 zgłoś się”.

• 

  13.05

  Zamach majowy: walki w Warszawie pomiędzy siłami rządowymi a oddziałami marszałka Józefa Piłsudskiego.

• 

  14.05

  Wobec zamachu stanu dokonanego przez Józefa Piłsudskiego prezydent RP Stanisław Wojciechowski przekazał władzę marszałkowi Sejmu Maciejowi Ratajowi.

• 

  15.05

  Zamach majowy: marszałek Sejmu Maciej Rataj, który po ustąpieniu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego pełnił obowiązki głowy państwa, powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele.

• 

  23.05

  Halina Konopacka ustanowiła w Warszawie pierwszy polski lekkoatletyczny rekord świata, uzyskując w rzucie dyskiem 34,15 m.

• 

  25.05

  W Warszawie urodził się Jan Józef Lipski, historyk literatury, działacz opozycji demokratycznej; żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego; współzałożyciel KOR, działacz NSZZ „Solidarność”, przewodniczący reaktywowanej PPS; senator OKP.

• 

  26.05

  W Paryżu zamordowany został Semen Petlura, przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej i naczelny dowódca jej wojsk; sprzymierzeniec Polski w wojnie z bolszewikami; od 1921 r. na emigracji; jego zabójcą był Szolem Szwarcbard, który miał zemścić się za pogromy Żydów organizowane w czasie rządów Petlury na Ukrainie.

• 

  31.05

  Józef Piłsudski został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta RP, odmówił jednak przyjęcia stanowiska.

• 1.06

  W Los Angeles urodziła się Marilyn Monroe (właśc. Norma Jean Mortenson), amerykańska aktorka i modelka, gwiazda filmowa i legenda światowego kina lat 50. i 60. XX w.

• 

  1.06

  Zgromadzenie Narodowe wybrało Ignacego Mościckiego na urząd prezydenta RP.

• 

  2.06

  W Wiedniu urodził się Raul Hilberg, historyk amerykański żydowskiego pochodzenia, wybitny specjalista w dziedzinie badań nad prześladowaniem i eksterminacją Żydów w okresie III Rzeszy Niemieckiej; autor trzytomowej publikacji „Zagłada Żydów europejskich”.

• 

  4.06

  Na Zamku Królewskim w Warszawie Ignacy Mościcki złożył przysięgę i objął urząd prezydenta Rzeczypospolitej.

• 8.06

  Sejm powołał nowy rząd, na czele którego ponownie stanął Kazimierz Bartel.

• 

  9.06

  W Paryżu zmarł Władysław Mickiewicz, działacz emigracyjny, księgarz, bibliotekarz i publicysta.

• 13.06

  W Warszawie powstała Polska Partia Socjalistyczna – Lewica.

• 19.06

  W Krakowie urodził się Tadeusz Zieliński, prawnik, senator I kadencji, Rzecznik Praw Obywatelskich.

• 

  19.06

  W Warszawie odbyła się prapremiera opery „Król Roger” Karola Szymanowskiego.

• 

  22.06

  W Nowej Wilejce urodził się Tadeusz Konwicki, pisarz, reżyser i scenarzysta; autor powieści „Rojsty”, „Sennik współczesny”, „Wniebowstąpienie”, „Kompleks polski”, „Mała Apokalipsa”, „Kronika wypadków miłosnych” i „Bohiń” oraz filmów „Ostatni dzień lata”, „Zaduszki”, „Salto”, „Jak daleko stąd, jak blisko”, „Dolina Issy” i „Lawa”.

• 

  24.06

  Papież Pius XI mianował Augusta Hlonda arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem Polski.

• 

  26.06

  W Druskiennikach urodził się Marian Turski, historyk, dziennikarz; od 1942 r. w łódzkim getcie, w sierpniu 1944 r. deportowany przez Niemców do Auschwitz; wiosną 1945 r. przeżył marsz śmierci z Auschwitz do obozu Buchenwald; wieloletni kierownik działu historycznego tygodnika „Polityka”; działacz organizacji żydowskich, m.in. przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie.

• 

  14.07

  We Włocławku urodził się Jan Krenz, dyrygent, kompozytor; jego ważniejsze kompozycje to Tryptyk na głos i fortepian, Symfonia nr 1, Serenada klasyczna na małą orkiestrę, Taniec symfoniczny na orkiestrę, Epitaphion na orkiestrę, Symfonia nr 2 (quasi una fantasia) i Impromptu pour violoncelle.

• 

  20.07

  W Moskwie zmarł na atak serca Feliks Dzierżyński, współpracownik Lenina, szef Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją, Sabotażem i Spekulacją (WCzK, Czeka), jeden twórców totalitarnego reżimu w sowieckiej Rosji; w czasie wojny polsko-bolszewickiej wszedł w skład Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski utworzonego 30 lipca 1920 r. w Białymstoku, jego zadaniem miało być przekształcenie Polski w republikę socjalistyczną.

• 

  20.07

  W Warszawie marszałek Józef Piłsudski powołał Kompanię Zamkową - pododdział piechoty Wojska Polskiego, który pełnił służbę wartowniczą w miejscu postoju prezydenta Polski oraz spełniał funkcje reprezentacyjne. Dziś te tradycje kontynuuje Batalion Reprezentacyjny WP.

• 

  24.07

  Zmarł Edward Słoński, poeta, więzień Cytadeli, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

• 

  24.07

  W Warszawie urodził się Andrzej Konic, reżyser, aktor filmowy i teatralny; reżyser seriali „Stawka większa niż życie”, „Czarne chmury”, „Pogranicze w ogniu” oraz wielu spektakli Teatru Telewizji.

• 

  29.07

  We Lwowie urodził się Jacek Bocheński, prozaik, eseista, publicysta, autor książek „Boski Juliusz”, „Nazo poeta”, „Stan po zapaści”; członek polskiego Pen-Clubu, redaktor naczelny kwartalnika „Zapis”.

• 

  1.08

  W Zakopanem zmarł Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz; jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski, piewca przyrody tatrzańskiej, autor poematu „Miłość” i tomów „Krzak dzikiej róży”, „Ginącemu światu”, „Księga ubogich”.

• 

  2.08

  Sejm znowelizował Konstytucję – „nowela sierpniowa” uprawniała prezydenta do rozwiązania Sejmu i Senatu (na wniosek Rady Ministrów), a także do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

• 6.08

   Dekret prezydenta Rzeczypospolitej o ustanowieniu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.

• 

  28.08

  Marszałek Józef Piłsudski mianowany został Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych.

• 

  6.09

  Michał Grażyński mianowany został wojewodą śląskim.

• 11.09

  W Kaliszu urodził się Jan Tarasin, malarz, grafik, fotograf, autor esejów o sztuce.

• 13.09

  Minister Komunikacji Paweł Romocki podpisał ze Stocznią Cesarską w Gdańsku umowę na budowę dwóch statków pasażerskich, późniejszych SS „Gdynia” i SS „Gdańsk”.

• 23.09

  W Stanach Zjednoczonych urodził się John Coltrane – jeden z najwybitniejszych saksofonistów jazzowych; współpracował m.in. z Milesem Davisem przy powstawaniu słynnej płyty „Kind of Blue”.

• 

  24.09

  Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o utworzeniu przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe.

• 25.09

  W Łodzi urodził się Tadeusz Pluciński, aktor, związany z warszawskimi teatrami Współczesnym, Polskim i Syreną; wystąpił m.in. w filmach „Hydrozagadka”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz” i „Sekret Enigmy”.

• 

  2.10

  Józef Piłsudski objął funkcję premiera RP.

• 

  8.10

  W Poznaniu urodził się Krzysztof Skubiszewski, dyplomata, znawca prawa międzynarodowego; w latach 1989–1993 minister spraw zagranicznych.

• 14.10

  W Poznaniu urodził się Conrad Drzewiecki, tancerz i choreograf.

• 19.10

  Urodził się Stanisław Gorgolewski, fizyk i astronom, specjalizujący się w radioastronomii.

• 20.10

  W Nowym Targu urodził Andrzej Waligórski, poeta, satyryk, wieloletni pracownik wrocławskiej rozgłośni Polskiego Radia, jeden z twórców „Studia 202”, współtwórca i autor kabaretu „Elita”.

• 28.10

  W Miedniewicach koło Skierniewic urodził się Henryk Bereza, krytyk literacki, eseista.

• 3.11

  W Warszawie urodził się Andrzej Micewski, historyk, działacz katolicki, publicysta.

• 4.11

  Rozporządzenie prezydenta RP „o karach za rozpowszechnianie nieprawdziwych wiadomości, oraz o karach za zniewagę władz i ich przedstawicieli”.

• 

  5.11

  W Gdańsku urodził się Zygmunt Chychła, bokser; w 1952 r. na igrzyskach w Helsinkach zdobył dla Polski pierwszy po II wojnie światowej złoty medal olimpijski.

• 8.11

  Urodził się Bogdan Baer, aktor teatralny i filmowy, związany z teatrami stołecznymi: Narodowym, Dramatycznym, Ateneum i Polskim.

• 

  14.11

  W Warszawie w Łazienkach Królewskich odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina, monument wykonano wg projektu Wacława Szymanowskiego.

• 16.11

  We Lwowie urodził się Roman Zimand, historyk literatury, eseista.

• 1.12

  W Warszawie urodził się Tadeusz Drewnowski, krytyk literacki.

• 

  1.12

  W Słonimiu urodził się Zbigniew Chmielewski, reżyser, scenarzysta; autor seriali „Daleko od szosy” i „Blisko, coraz bliżej”.

• 

  1.12

  W Kowalewku urodził się Mieczysław Rakowski, działacz komunistyczny, dziennikarz, publicysta; redaktor naczelny tygodnika „Polityka” (1958–1982); członek Biura Politycznego KC PZPR (1987–1990); ostatni I sekretarz KC PZPR (1989–1990); wicepremier (1981–1985) i premier PRL (1988–1989).

• 4.12

  W Poznaniu odbył się inauguracyjny zjazd Obozu Wielkiej Polski, na którym ogłoszono deklarację programową.

• 4.12

   Utworzona została Liga Polska, najwyższa klasa męskich rozgrywek w piłce nożnej.

• 

  5.12

  W Giverny w Normandii zmarł Claude Monet, malarz, jeden z twórców i głównych przedstawicieli impresjonizmu.

• 

  24.12

  W Mońkach na Podlasiu urodziła się Maria Janion, historyczka literatury, krytyczka literacka, znawczyni polskiego i europejskiego romantyzmu, profesor Instytutu Badań Literackich PAN.

• 24.12

  We Lwowie zmarł Dawid Abrahamowicz, polityk konserwatywny, działacz społeczny, poseł do parlamentu wiedeńskiego, prezes Koła Polskiego w austriackiej Radzie Państwa, w latach 1907–1909 minister do spraw Galicji.

• 

  24.12

  W Krasnymstawie urodził się Witold Pyrkosz, aktor, niezapomniany Pyzdra z „Janosika”, Wichura z „Czterech pancernych i psa”, Balcerek z serialu komediowego „Alternatywy 4” i senior rodu Mostowiaków w „M jak miłość”.

• 25.12

  W Łowiczu urodził się Mirosław Szonert, aktor teatralny i filmowy.

• 

  29.12

  W Gdyni rozpoczęło działalność przedsiębiorstwo Żegluga Polska.

• 

  29.12

  W Szwajcarii zmarł Rainer Maria Rilke, poeta, przedstawiciel symbolizmu i egzystencjalizmu, którego twórczość wywarła duży wpływ m.in. na Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stanisława Lema, Zbigniewa Herberta.