Kalendarz historyczny
4 września
-
W Warszawie urodził się Jerzy Ficowski, poeta, eseista, tłumacz, odkrywca talentu Papuszy, znawca kultury romskiej i żydowskiej, entuzjasta twórczości Brunona Schulza.
-
W Krzemieńcu urodził się Juliusz Słowacki, poeta, dramaturg, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego romantyzmu; autor m.in. dramatów „Kordian”, „Balladyna”, „Lilla Weneda”, „Sen srebrny Salomei”, „Mazepa”, „Samuel Zborowski”, a także poematów „Beniowski”, „Anhelli”, „Król-Duch” i „Ojciec zadżumionych”.
-
W Warszawie zmarł Edward Hulewicz, piosenkarz, kompozytor, autor tekstów. Był autorem znanych przebojów, m.in: "Za zdrowie Pań", "Bo jedno życie mam". W 1977 r. wystąpił w "Wodzireju" Feliksa Falka, w którym zaśpiewał piosenkę "Ritmo Carnavale".
-
W Krakowie zmarł prof. Adam Bielański, chemik, twórca polskiej szkoły katalizy, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej, a następnie Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
W Nettlebed w hrabstwie Oxford w Wielkiej Brytanii zmarł Jerzy Ostoja-Koźniewski, powstaniec warszawski, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, działacz emigracyjny, minister skarbu w ostatnim rządzie na uchodźstwie.
-
W Tatrach zginął Józef Szaniawski, politolog, sowietolog, publicysta, dziennikarz; w latach 1970–1985 redaktor PAP; od 1973 r. współpracował z Radiem Wolna Europa; aresztowany za działalność niepodległościową w 1985 r. i skazany przez sąd wojskowy na 10 lat więzienia; uniewinniony przez Sąd Najwyższy, wyszedł na wolność w grudniu 1989 r.
-
W Katowicach zmarł Janusz Kidawa, reżyser, scenarzysta, autor filmu „Grzeszny żywot Franciszka Buły”.
-
W Poznaniu zmarł prof. Henryk Łowmiański, historyk, znawca epoki średniowiecza, badacz początków polskiej państwowości.
-
Premiera filmu „Panny z Wilka” w reżyserii Andrzeja Wajdy.
-
W Łodzi urodził się Borys Szyc, aktor warszawskiego Teatru Współczesnego, wystąpił m.in. w filmach „Symetria”, „Vinci”, „Pręgi”, „Testosteron”, „Wojna polsko-ruska”, „Kret”, „1920 Bitwa warszawska”, „Pokot”, a także w serialach „Oficer” oraz „Tajemnica twierdzy szyfrów”.
-
W Warszawie zmarł Stanisław Milski, aktor, reżyser teatralny, wystąpił m.in. w filmach „Popiół i diament”, „Szatan z siódmej klasy” i „Gdzie jest generał”.
-
Prymas kardynał Stefan Wyszyński dokonał koronacji Cudownego Obrazu Matki Bożej Skalmierzyckiej koronami poświęconymi przez papieża Pawła VI.
-
W Warszawie na Stadionie Dziesięciolecia odbyły się „Dożynki Tysiąclecia”.
-
We Wrocławiu urodził się Marek Krajewski, pisarz, filolog klasyczny, autor m.in. cyklu kryminałów z Eberhardem Mockiem w roli głównej: „Śmierć w Breslau”, „Koniec świata w Breslau”, „Widma w mieście Breslau”, „Festung Breslau”, „Dżuma w Breslau”, „Głowa Minotaura” oraz „Rzeki Hadesu”.
-
W Scy-Chazelles we Francji zmarł Robert Schuman, premier Francji (1947–1948), minister spraw zagranicznych (1948–1953); przyczynił się do pojednania francusko-niemieckiego; autor planu integracji europejskiej (tzw. planu Schumana), w efekcie którego w 1951 r. utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali; w latach 1958–1960 przewodniczący Parlamentu Europejskiego.
-
W Szczecinie piłkarska reprezentacja Polski pokonała Norwegię 9:0; w meczu tym swoją pierwszą bramkę dla drużyny narodowej strzelił 16-letni Włodzimierz Lubański. Do czasu rozegranego w 2009 r. meczu z San Marino, wygranego 10:0, było to najwyższe zwycięstwo polskiej reprezentacji.
-
Premiera filmu „Dziś w nocy umrze miasto” w reżyserii Jana Rybkowskiego.
-
W Kościanie zmarł Józef Węgrzyn, aktor, reżyser, wystąpił m.in. w filmach „Księżna Łowicka”, „Trędowata”, „Dziesięciu z Pawiaka”, „Znachor”, „Strachy” i „Kościuszko pod Racławicami”.
-
Przewodniczący Starszeństwa Żydów w Litzmannstadt Getto Chaim Mordechaj Rumkowski wygłosił dramatyczne przemówienie ogłaszające zarządzoną przez Niemców tzw. Wielką Szperę – akcję deportacji z łódzkiego getta do niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem 15–20 tys. dzieci, osób starszych i chorych.
-
Kampania polska: załoga samolotu PZL.23 Karaś z 51. Eskadry Rozpoznawczej ostrzelała i obrzuciła bombami niemiecki pociąg przewożący uzbrojenie i sprzęt wojskowy na stacji w Białej Piskiej na terenie ówczesnych Prus Wschodnich.
-
Początek ewakuacji z Warszawy korpusu dyplomatycznego, rządu i instytucji państwowych oraz złota Banku Polskiego.
-
W czasie tzw. „krwawego poniedziałku” w Częstochowie żołnierze Wehrmachtu zastrzelili na ulicach 300–500 mieszkańców miasta.
-
W Poznaniu urodził się Marek Sewen, dyrygent, kompozytor i altowiolista.
-
Urząd prezydenta Warszawy objął Aleksander Miller; w sierpniu 1915 r. opuścił miasto razem z wycofującymi się przed Niemcami wojskami rosyjskimi.
-
W Odessie urodziła się Ida Kamińska, aktorka, reżyserka, pedagog, tłumaczka; w latach 1955–1968 dyrektor Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie; w 1967 r. otrzymała nominację do Oscara w kategorii najlepszej roli kobiecej za rolę w filmie „Sklep przy głównej ulicy”; w 1968 r. wyemigrowała do USA.
-
W Warszawie otwarto Średnią Szkołę Mechaniczno-Techniczną ufundowaną przez finansistów Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda.
-
W Krakowie urodził się Michał Żymierski, pierwotnie Łyżwiński, ps. Rola, żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w 1927 r. skazany za nadużycie finansowe, zdegradowany i wydalony z wojska; po wyjściu z więzienia nawiązał współpracę z sowieckim wywiadem; od 1943 r. doradca wojskowy Sztabu Głównego GL, następnie dowódca AL (1944). W latach 1944–1947 naczelny dowódca WP; od 1945 r. marszałek Polski; w 1946 r. stanął na czele Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, koordynującej działania przeciwko środowiskom niepodległościowym; w 1953 r. aresztowany – zwolniony i zrehabilitowany w 1955 r.
-
We Lwowie urodził się Eugeniusz Geppert, malarz, przedstawiciel koloryzmu; organizator Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu.
-
W Warszawie urodził się Wacław Piotrowski, malarz, portrecista, pejzażysta i rysownik.
-
W Aleksandrowie Kujawskim doszło do spotkania cara Aleksandra II i cesarza Niemiec Wilhelma I.
-
W Słupówce koło Kcyni urodziła się Maria Karłowska, zakonnica, założycielka Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej; beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II w 1997 r.
-
Na dworzec kolei Warszawsko-Petersburskiej w Wilnie wjechał pierwszy pociąg.
-
Zmarł Hieronim Janusz Sanguszko, generał, wojewoda wołyński, targowiczanin.
-
W Fontainebleau odbył się ślub króla Francji Ludwika XV i Marii Leszczyńskiej.