Kalendarz dat

1924

• 

  4.01

  W Warszawie urodził się Antoni Marianowicz, poeta, satyryk; debiutował w 1942 roku szopką „Żarty na karty” wystawioną w getcie warszawskim; po ucieczce z getta ukrywał się w Wołominie, okupacyjne wspomnienia opisał w książce „Życie surowo wzbronione”; po wojnie podjął współpracę ze „Szpilkami”, pisał teksty dla kabaretów, tłumaczył musicale np. „Skrzypek na dachu” i książki m.in. „Alicję w krainie czarów” Lewisa Carolla.

• 

  5.01

  W Drozdowie koło Łomży zmarł ksiądz Kazimierz Lutosławski, działacz harcerski, lekarz, ekonomista, pedagog, publicysta; współorganizator i członek władz Związku Ludowo-Narodowego; poseł na Sejm; bliski współpracownik Romana Dmowskiego.

• 6.01

  W Krakowie urodziła się Olga Scherer, krytyczka literacka, teoretyczka i historyczka literatury.

• 

  6.01

  W Warszawie ukazał się pierwszy numer „Wiadomości Literackich”.

• 

  8.01

  Inflacja w Polsce osiągnęła apogeum, kurs dolara: 10 mld 250 mln marek polskich.

• 

  11.01

  Sejm uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej.

• 

  12.01

  W Warszawie zmarł Wincenty Rapacki (ojciec), aktor i reżyser teatralny.

• 

  12.01

  W Kołomyi urodził się Mieczysław Jagielski, ekonomista, minister rolnictwa w latach 1959–1970, wicepremier w latach 1970–1981, działacz komunistyczny, w latach 1971–1981 członek Biura Politycznego KC PZPR; przewodniczył delegacji rządowej na rozmowy z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w sierpniu 1980 roku.

• 17.01

  W Gnieźnie urodził się Włodzimierz Haupe, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Szczęściarz Antoni”, „Głos ma prokurator” i „Doktor Judym”.

• 

  20.01

  Ukazało się „Rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej w przedmiocie systemu monetarnego”, w którym stwierdzano, że nową jednostką monetarną w Rzeczypospolitej Polskiej jest „złoty”.

• 

  21.01

  W Gorkach pod Moskwą zmarł Lenin, właściwie Władimir Iljicz Uljanow, założyciel partii bolszewickiej, organizator i pierwszy przywódca totalitarnego państwa sowieckiego, odpowiedzialnego za represje i śmierć milionów ludzi.

• 

  28.01

  W Radomiu urodziła się Maria Fołtyn, śpiewaczka, reżyser operowy, popularyzatorka muzyki Stanisława Moniuszki.

• 

  29.01

  W Chlewie (Wielkopolska) urodził się Jacek Nieżychowski, dziennikarz, aktor i dyrektor Operetki Śląskiej w Gliwicach, członek Silnej Grupy Pod Wezwaniem.

• 

  3.02

  W Waszyngtonie zmarł Woodrow Thomas Wilson, w latach 1913–1921 prezydent Stanów Zjednoczonych z ramienia Partii Demokratycznej; w styczniu 1918 r. w orędziu do Kongresu, dotyczącym celów wojennych USA i warunków koniecznych do zawarcia trwałego pokoju na świecie, przedstawił postulat utworzenia niepodległego państwa polskiego.

• 

  14.03

  Rada Ligi Narodów przyznała Polsce Westerplatte, na którym powstała wojskowa składnica tranzytowa.

• 

  17.03

  We Lwowie urodził się Ryszard Barycz, aktor filmowy i teatralny, znany m.in. z filmów „Młodość Chopina”, „Szatan z siódmej klasy”, „Zemsta”, „Deszczowy lipiec”.

• 

  24.03

  Z inicjatywy Centralnego Wydziału Kobiecego PPS po raz pierwszy w Polsce zorganizowano obchody Dnia Kobiet.

• 

  24.03

   Rada Ligi Narodów przyznała Czechosłowacji Jaworzynę Spiską.

• 

  28.03

  W Przemyślu zmarł Józef Pelczar, biskup przemyski, kanonizowany w 2003 r.

• 

  30.03

  W Zakopanem urodził się Józef Uznański, przewodnik tatrzański, w czasie II wojny światowej kurier ZWZ-AK, po wojnie ratownik górski, jeden z pierwszych ratowników pracujących z psem specjalnie przeszkolonym do odnajdowania ofiar lawin.

• 

  1.04

  W Badurkach urodził się Tadeusz Sumiński, ps. Leszczyc, fotografik, żołnierz batalionu AK „Zośka”, powstaniec warszawski.

• 9.04

  W Warszawie urodził się Jerzy Michalski, historyk, znawca XVIII-wiecznych dziejów Polski.

• 

  14.04

  Reforma walutowa rządu Władysława Grabskiego: prezydent RP wydał rozporządzenie o zmianie ustroju pieniężnego; ustalono w nim m.in. relację marki polskiej do nowej waluty – złotego: 1 800 000 marek polskich za 1 złotego.

• 

  20.04

  Hrabia Władysław Zamoyski założył fundację „Zakłady Kórnickie”.

• 

  28.04

  W Warszawie otwarto Bank Polski SA, który rozpoczął emisję nowej waluty – złotego polskiego.

• 

  4.05

  W Paryżu rozpoczęły się VIII Letnie Igrzyska Olimpijskie.

• 

  9.05

  W Moskwie urodził się Bułat Okudżawa, pisarz, poeta, piosenkarz, kompozytor.

• 

  11.05

  Powstał Polski Związek Żeglarski.

• 

  17.05

  W Kowlu urodził się Kazimierz Dejmek, reżyser teatralny, aktor, dyrektor teatrów, m.in. Teatru Narodowego w Warszawie (1962–1968), gdzie wyreżyserował „Kordiana” Juliusza Słowackiego oraz „Dziady” Adama Mickiewicza z Gustawem Holoubkiem w roli Gustawa-Konrada; minister kultury i sztuki w latach 1993–1996.

• 

  3.06

  W Kierlingu pod Wiedniem zmarł Franz Kafka, niemieckojęzyczny pisarz, pochodzenia żydowskiego, autor powieści „Proces”, „Zamek” i „Ameryka” oraz „Dzienników 1910–1923”.

• 

  4.06

  W Poznaniu urodziła się Xymena Zaniewska, scenograf, architekt, projektantka mody.

• 

  12.06

  W Milton w stanie Massachusetts urodził się George H. W. Bush, polityk Partii Republikańskiej, wiceprezydent USA (1981–1989); prezydent w latach 1989–1993.

• 

  16.06

  We Lwowie urodził się Adam Hanuszkiewicz, reżyser, aktor, współtwórca i pierwszy reżyser naczelny Teatru Telewizji; dyrektor teatrów warszawskich: Powszechnego, Narodowego i Nowego.

• 

  19.06

  Urodził się Wasil Bykau, pisarz, autor powieści o II wojnie światowej i stalinizmie.

• 

  28.06

  Rozporządzenie prezydenta RP o powołaniu przedsiębiorstwa Polskie Lasy Państwowe.

• 

  29.06

  W Kownie urodził się Gustaw Lutkiewicz, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie, występował w Teatrze Telewizji, w słuchowiskach, m.in. w powieści radiowej „W Jezioranach”; wykonawca ballad Bułata Okudżawy; wystąpił w filmach „Gangsterzy i filantropi”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Ogniem i mieczem”, „Pan Wołodyjowski”, „Lokis. Rękopis profesora Wittembacha”, a także w serialach „Stawka większa niż życie”, „Alternatywy 4” i „Złotopolscy”.

• 

  30.06

  W Krakowie zmarł Franciszek Stefczyk, nauczyciel, założyciel pierwszej na ziemiach polskich wiejskiej spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowej.

• 

  3.07

  W Warszawie rozpoczął się I Narodowy Zlot Harcerzy.

• 

  13.07

  W Bielsku urodziła się Maria Koterbska, piosenkarka, wykonawczyni m.in. przebojów „Brzydula i rudzielec”, „Parasolki”, „Do grającej szafy grosik wrzuć”, „Augustowskie noce” i „Karuzela”.

• 

  20.07

  W Paryżu została utworzona Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE). W 1966 roku na pamiątkę tego wydarzenia ustanowiono Międzynarodowy Dzień Szachów.

• 24.07

  W Kielcach urodziła się Krystyna Skuszanka, reżyserka teatralna, w latach 1983–1990 wraz z mężem Jerzym Krasowskim prowadziła Teatr Narodowy w Warszawie.

• 25.07

  W Łodzi urodził się Dawid Sierakowiak, polski Żyd, autor pamiętnika z łódzkiego getta.

• 

  26.07

  W Warszawie urodził się Stanisław Komornicki „Nałęcz”, generał WP, historyk wojskowości; w czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, żołnierz 1 Armii Wojska Polskiego; zginął w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r.

• 

  3.08

  W Oswalds pod Canterbury w Anglii zmarł Joseph Conrad (Józef Teodor Konrad Korzeniowski), pisarz, autor „Jądra ciemności”, „Lorda Jima”, „Tajfunu”, „Nostromo” i „Smugi cienia”.

• 

  4.08

  W nocy z 3 na 4 sierpnia sowieccy dywersanci napadli na Stołpce – miasteczko położone kilkanaście kilometrów od granicy polsko-sowieckiej; w wyniku napadu zginęło siedmiu policjantów oraz trzy inne osoby, dywersanci uwolnili m.in. grupę więźniów politycznych, w tym funkcjonariuszy KPP i KPZB.

• 

  16.08

  W Radomsku urodził się Stanisław Różewicz, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, kierownik artystyczny Zespołu Filmowego „Tor” (1967–1968; 1972–1980); autor filmów „Wolne miasto”, „Świadectwo urodzenia”, „Piekło i Niebo”, „Westerplatte”, „Samotność we dwoje”, „Kobieta w kapeluszu”, „Pensja pani Latter” i „Anioł w szafie”.

• 

  4.09

  W Warszawie urodził się Jerzy Ficowski, poeta, eseista, tłumacz, odkrywca talentu Papuszy, znawca kultury romskiej i żydowskiej, entuzjasta twórczości Brunona Schulza.

• 

  5.09

  We Lwowie podczas otwarcia Targów Wschodnich członkowie Ukraińskiej Organizacji Wojskowej dokonali nieudanego zamachu bombowego na prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.

• 

  12.09

  Rozkaz Ministerstwa Spraw Wojskowych o utworzeniu Korpusu Ochrony Pogranicza.

• 13.09

  W Lyonie urodził się Maurice Jarre, kompozytor, autor muzyki filmowej, trzykrotnie nagrodzony Oscarem za muzykę do filmów: „Lawrence z Arabii”, „Doktor Żywago” i „Podróż do Indii”.

• 16.09

  W Nowym Jorku urodziła się Lauren Bacall, aktorka, laureatka honorowego Oscara za całokształt twórczości (2010); od 1944 r. żona Humphreya Bogarta, z którym przez 12 kolejnych lat tworzyli w życiu i na ekranie legendarną parę, grając wspólnie w filmach złotej ery Hollywood, takich jak „Wielki sen”, „Koralowa wyspa”, „Mroczne przejście”.

• 

  17.09

  Decyzją Sztabu Generalnego WP utworzono Korpus Ochrony Pogranicza.

• 

  21.09

  Stefan Żeromski zakończył pracę nad powieścią „Przedwiośnie”.

• 28.09

  W Fontana Liri urodził się Marcello Mastroianni, włoski aktor, jedna z gwiazd europejskiego kina, znany m.in. z ról w filmach „Słodkie życie” oraz „Osiem i pół” Federico Felliniego, a także „Nocy” Michelangelo Antonioniego.

• 30.09

  W Nowym Orleanie urodził się Truman Capote, pisarz, autor „Harfy traw”, „Śniadania u Tiffany'ego” i „Z zimną krwią”.

• 

  1.10

  W Plains w stanie Georgia urodził się Jimmy Carter, działacz Partii Demokratycznej; prezydent USA w latach 1977–1981; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2002 r.

• 

  3.10

  W Kórniku zmarł Władysław Zamoyski, działacz społeczny; inicjator budowy linii kolejowej Chabówka-Zakopane; uratował od całkowitego zniszczenia zdewastowane przez poprzednich właścicieli lasy tatrzańskie; zaangażowany w spór graniczny z Królestwem Węgier o Morskie Oko; wszystkie swoje dobra wielkopolskie oraz zakopiańskie przekazał na cele społeczne i narodowe.

• 5.10

  W Warszawie urodził się Andrzej Wolski, ps. Jur, żołnierz Szarych Szeregów, dowódca plutonu „Felek” w batalionie „Zośka”, uczestnik Powstania Warszawskiego, więziony przez władze PRL.

• 

  9.10

  W Toruniu urodziła się Regina Smendzianka, pianistka, pedagog.

• 

  22.10

  W Warszawie zmarł Witold Jodko-Narkiewicz, działacz socjalistyczny, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalistycznej i członek jej władz; jeden z założycieli Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (1912).

• 

  25.10

  Do Warszawy ze Szwajcarii specjalnym pociągiem sprowadzono szczątki Henryka Sienkiewicza, jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy; wydarzenie stało się wielką manifestacją patriotyczną.

• 

  27.10

  W archikatedrze św. Jana w Warszawie odbyła się uroczystość złożenia szczątków Henryka Sienkiewicza, sprowadzonych z Vevey w Szwajcarii.

• 

  29.10

  We Lwowie urodził się Zbigniew Herbert, jeden z najważniejszych polskich poetów XX w., twórca cyklu poetyckiego „Pan Cogito”, autor esejów „Barbarzyńca w ogrodzie”, „Martwa natura z wędzidłem” i „Labirynt nad morzem”.

• 

  11.11

  W Rydze urodził się Andrzej Łapicki, aktor, reżyser teatralny, wieloletni wykładowca warszawskiej PWST i jej rektor (1981–1987 i 1994–1996); prezes ZASP (1989–1996); dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie (1996–1998); wystąpił m.in. w filmach „Salto” i „Jak daleko stąd, jak blisko” Tadeusza Konwickiego oraz „Weselu” reżyserowanym przez Andrzeja Wajdę.

• 12.11

  Urodziła się Alina Bolechowska, śpiewaczka operowa.

• 

  13.11

  Władysław Reymont został laureatem literackiej Nagrody Nobla za powieść „Chłopi”.

• 23.11

  We Lwowie urodził się Aleksander Małachowski, publicysta, żołnierz AK, więzień w sowieckim obozie pracy (1944–1945); przewodniczący Klubu Krzywego Koła (1959–1962); od 1980 r. w NSZZ „Solidarność”; internowany w stanie wojennym; w 1983 r. aresztowany za działalności w podziemnej Solidarności; poseł na Sejm (1989–1997; 2001–2004), wicemarszałek Sejmu (1993–1997); współzałożyciel Unii Pracy (1991); w latach 1998–2004 przewodniczący Zarządu Głównego PCK.

• 

  28.11

  Arcybiskup lwowski Bolesław Twardowski poświęcił kaplicę na Cmentarzu Obrońców Lwowa.

• 29.11

  W Brukseli zmarł Giacomo Puccini, włoski kompozytor, autor oper „Cyganeria”, „Tosca”, „Madame Butterfly”, „Turandot”.

• 

  4.12

  W Krakowie urodził się Zdzisław Kozień, aktor, znany m.in. z seriali: „07 zgłoś się” – rola porucznika Zubka oraz „Królowa Bona”, w którym zagrał króla Zygmunta I Starego.

• 

  10.12

  Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Władysław Reymont.

• 12.12

  W Białej Krakowskiej urodziła się Mirosława Buczkówna, poeta i tłumaczka, żona poety Mieczysława Jastruna.

• 20.12

  Przywódca NSDAP Adolf Hitler został przedterminowo zwolniony z więzienia w Landsbergu, gdzie odsiadywał wyrok pięciu lat więzienia za zorganizowanie w listopadzie 1923 r. puczu, którego celem miało być obalenie Republiki Weimarskiej.

• 21.12

  W Krakowie urodził się Mieczysław Jahoda, operator filmowy i reżyser, autor zdjęć m.in. do „Krzyżaków” (1960), „Rękopisu znalezionego w Saragossie” (1964), „Szyfrów” (1966) i „Nie lubię poniedziałku” (1971).

• 22.12

  W Poznaniu zmarł Józef Englich, prawnik, działacz gospodarczy, minister skarbu II Rzeczpospolitej w rządach Józefa Świeżyńskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

• 29.12

  W Bogdanach w powiecie przasnyskim urodził się Jerzy Kłoczowski, historyk, profesor KUL, badacz dziejów Kościoła; w czasie II wojny światowej żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.

• 30.12

  W Polsce na mocy rozporządzenia prezydenta Stanisława Wojciechowskiego powstało przedsiębiorstwo Lasy Państwowe.