Kalendarz dat

1899

• 

  10.01

  Krakowskie czasopismo „Życie” opublikowało esej Stanisława Przybyszewskiego „Confiteor”, uznany wkrótce za manifest polskiego modernizmu.

• 11.01

  W Monasterzyskach urodził się Horacy Safrin, pisarz, poeta, dramaturg, tłumacz pochodzenia żydowskiego.

• 12.01

  W Markowicach (obecnie dzielnica Raciborza) urodził się Arka Bożek (właśc. Arkadiusz Bożek), polski działacz narodowy na Śląsku Opolskim, uczestnik Powstań Śląskich.

• 27.01

  W Lublinie urodziła się Maria Górczyńska, aktorka teatralna i filmowa, uczestniczka Powstania Warszawskiego.

• 

  3.02

  W Krakowie zmarł Juliusz Kossak, malarz, ilustrator; autor wielu obrazów przedstawiających sceny historyczne i batalistyczne, m.in. „Sobieskiego pod Wiedniem”, „Bitwy pod Raszynem”, „Odsieczy smoleńskiej”.

• 

  20.02

  W Warszawie urodził się Leon Wójcikowski, tancerz, choreograf, solista Les Ballets Russes Sergiusza Diagilewa i baletu Anny Pawłowej, kierownik Polskiego Baletu Reprezentacyjnego, profesor warszawskiej PWST.

• 1.03

  W Lęborku urodził się Erich von dem Bach-Zelewski, generał SS, dowódca niemieckich oddziałów tłumiących Powstanie Warszawskie; zbrodniarz wojenny.

• 

  2.03

  W Limie zmarł Ernest Malinowski, inżynier, ekspert budownictwa kolejowego, projektant Transandyjskiej Linii Kolejowej w Peru, jednej z najwyżej położonych linii kolejowych świata.

• 

  4.03

  W Racławówce urodził się Józef Baran-Bilewski, kapitan Wojska Polskiego, sportowiec, mistrz Polski w pchnięciu kulą i rzucie dyskiem, rekordzista Polski, olimpijczyk; zamordowany w 1940 roku w Katyniu.

• 

  8.03

  W Warszawie urodził się Jan Ciecierski, aktor, reżyser, autor pamiętników, znany m.in. z ról w filmach „Pierwsze dni”, „Aktorzy prowincjonalni”, „Dyrygent” oraz roli Józefa Matysiaka w popularnej powieści radiowej „Matysiakowie”.

• 

  13.03

  W Warszawie urodził się Jan Lechoń, poeta, eseista, tłumacz, krytyk teatralny i literacki, związany z grupą artystyczną „Skamander”.

• 

  18.03

  W Mentona we Francji zmarła Izabella z Czartoryskich Działyńska, kolekcjonerka dzieł sztuki, twórczyni muzeum na zamku w Gołuchowie i - finansującej jego funkcjonowanie - ordynacji gołuchowskiej.

• 

  1.04

  We Lwowie zmarł Leonard Marconi, rzeźbiarz, autor lwowskiego pomnika Aleksandra Fredry (po wojnie przeniesionego do Wrocławia), i stojącego na Wawelu pomnika Tadeusza Kościuszki.

• 

  2.04

  W Karniewku koło Pułtuska urodził się Dobiesław Damięcki, aktor, reżyser; prezes ZASP (1945–1948).

• 

  10.04

  W Bronowicach pod Puławami urodziła się Ewa Szelburg-Zarembina, poetka, pisarka, pedagog, pierwszy Kanclerz Kapituły Orderu Uśmiechu, autorka licznych książek dla dzieci i młodzieży.

• 

  19.04

  W Warszawie zmarł Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie.

• 

  22.04

  Położono kamień węgielny pod budowę hotelu Bristol w Warszawie.

• 

  28.04

  W Radomiu urodził się Stanisław Lorentz, historyk sztuki, muzeolog, wieloletni dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1935–1982).

• 

  1.05

  W Warcie urodził się Stanisław Skarżyński, pilot, ppłk WP; w 1933 r. ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem; w czasie II wojny światowej m.in. w 305 dywizjonie bombowym „Ziemi Wielkopolskiej”; zginął w czerwcu 1942 r. na Morzu Północnym.

• 18.05

  Rozpoczęła się pierwsza haska konferencja pokojowa, w której uczestniczyło 26 państw.

• 

  28.05

  W Jenisejsku na Syberii urodziła się Irena Krzywicka, pisarka, publicystka, zaangażowana w działania dotyczące edukacji seksualnej, planowania rodziny i równouprawnienia kobiet.

• 3.06

  W Wiedniu zmarł Johann Strauss (młodszy), kompozytor, dyrygent, nazywany królem walca; autor popularnych operetek „Zemsta nietoperza”, „Noc w Wenecji” i „Baron cygański”.

• 20.06

  W Beziers urodził się Jean Moulin, w czasie II wojny światowej przywódca francuskiego ruchu oporu, działacz Wolnej Francji; aresztowany przez Niemców i torturowany, zmarł w 1943 r.

• 15.07

  W luterańskim kościele w Paproci Dużej Józef Piłsudski zawarł związek małżeński z Marią Juszkiewicz.

• 

  21.07

  W Oak Park w stanie Illinois urodził się Ernest Hemingway, amerykański pisarz, dziennikarz, autor m.in. opowiadania „Stary człowiek i morze” oraz powieści „Komu bije dzwon”; laureat Nagrody Pullitzera (1953) i Literackiej Nagrody Nobla (1954).

• 

  29.07

  W Hadze zakończyła obrady pierwsza konferencja pokojowa, w której uczestniczyło 26 państw; jej efektem było podpisanie trzech konwencji: o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych, o prawach i zwyczajach wojny lądowej oraz o zastosowaniu w czasie wojen morskich zasad genewskiej konwencji z 1864 r.

• 

  4.08

  W Pabianicach urodził się Alfred Lenica, malarz, w swojej twórczości nawiązywał m.in. do kubizmu i surrealizmu; współtwórca awangardowej poznańskiej grupy 4F+R (farba, forma, fantastyka, faktura + realizm), następnie związany z Grupą Krakowską.

• 

  16.08

  We wsi Trębki koło Gostynina na Mazowszu urodziła się Maria Wittek, członkini POW, uczestniczka kampanii 1939 r. i Powstania Warszawskiego, szefowa Wojskowej Służby Kobiet Komendy Głównej SZP-ZWZ-AK; pierwsza kobieta w historii polskiego wojska mianowana na stopień generała (1991).

• 

  18.08

  W Warszawie urodził się Ludwik Sempoliński, aktor, śpiewak, reżyser, profesor warszawskiej PWST; związany m.in. z Teatrem Syrena; wystąpił w filmach „Pan Twardowski”, „Piętro wyżej”, „Paweł i Gaweł”, „Żołnierz królowej Madagaskaru”, „Skarb” i „Irena do domu!”.

• 

  4.09

  W Odessie urodziła się Ida Kamińska, aktorka, reżyserka, pedagog, tłumaczka; w latach 1955–1968 dyrektor Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie; w 1967 r. otrzymała nominację do Oscara w kategorii najlepszej roli kobiecej za rolę w filmie „Sklep przy głównej ulicy”; w 1968 r. wyemigrowała do USA.

• 

  8.09

  Wmurowano kamień węgielny pod budowę gmachu głównego Politechniki Warszawskiej.

• 

  8.09

  W Nieborowie urodził się Jerzy Dąbrowski, inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, autor m.in. projektu dwusilnikowego bombowca PZL-37 „Łoś”; w czasie II wojny światowej oficer techniczny Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

• 19.09

  Dekret prezydenta Francji ułaskawiający Alfreda Dreyfusa, francuskiego oficera pochodzenia żydowskiego, który w 1894 r. w oparciu o spreparowane dowody niesłusznie został skazany za zdradę państwa (przekazanie niemieckiej ambasadzie w Paryżu francuskich tajemnic wojskowych) i zesłany na Wyspę Diabelską w Gujanie; w 1906 r. Dreyfus został zrehabilitowany.

• 

  29.09

  W Warszawie urodził się Jan Rzepecki, szef Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, komendant Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.

• 

  10.10

  W Krakowie zmarła Maria Angela Truszkowska, zakonnica, założycielka zgromadzenia felicjanek; beatyfikowana w 1993 r.

• 

  24.10

  W Warszawie urodził się Anatol Stern, poeta, prozaik, współtwórca polskiego futuryzmu.

• 25.10

  Otwarto linię kolejową Chabówka-Nowy Targ-Zakopane.

• 

  26.10

  Urodziła się Irena Dubiska, skrzypaczka i pedagog. W okresie międzywojennym koncertowała głównie za granicą. W 1930 roku utworzyła Kwartet Polski, w którym grała z Wandą Wiłkomirską, Kazimierzem Wiłkomirskim i Mieczysławem Szaleskim. Była pierwszą wykonawczynią utworów skrzypcowych Karola Szymanowskiego. Od 2003 roku dla uczczenia pamięci skrzypaczki odbywa się Ogólnopolski Konkurs Skrzypcowy im. Ireny Dubiskiej.

• 

  5.11

  We Lwowie zmarł Franciszek Smolka, prawnik, członek tajnych organizacji niepodległościowych, aresztowany przez władze austriackie w 1841 r., skazany na śmierć, następnie ułaskawiony; w 1848 r. przywódca polskiego ruchu narodowego w Galicji i prezes austriackiej Rady Państwa; poseł na galicyjski Sejm Krajowy; w latach 1881–1893 stał na czele austriackiej Izby Poselskiej.

• 13.11

  Urodził się Tadeusz Kulisiewicz, malarz, grafik i rysownik.

• 23.11

  W Archangielsku urodził się Władysław Pobóg-Malinowski, historyk, publicysta, działacz sanacyjny.

• 24.11

  W Chojnacie koło Skierniewic urodził się Jan Adam Maklakiewicz, kompozytor, pedagog; dyrektor filharmonii w Krakowie (1945–1947) i w Warszawie (1947–1948).

• 25.11

  W Tamanowicach koło Mościsk urodził się Tadeusz Białoszczyński, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Kościuszko pod Racławicami”, „Krzyżacy”, „Panny z Wilka”, „Ziemia obiecana” oraz w serialu „Stawka większa niż życie”.

• 

  28.11

  Urodził się Mieczysław Kudelski, w czasie II wojny światowej współtwórca Organizacji Akcji Specjalnych "Osa". Najgłośniejszymi akcjami dywersyjnymi tej komórki (podlegała Armii Krajowej) były zamachy bombowe na dworcach w Berlinie, a w maju 1943 r. we Wrocławiu. Po tej ostatniej wpadł w ręce Niemców i został zamordowany w więzieniu przy Szucha.

• 29.11

  Założono piłkarski klub FC Barcelona.

• 1.12

  W Paryżu zmarł Edmund Chojecki, pisarz, publicysta, podróżnik.

• 5.12

  Urodził się Bolesław Woytowicz, pedagog, pianista i kompozytor.

• 7.12

  Zmarł Antoni Kątski, kompozytor i pianista.

• 

  14.12

  Urodził się Adam Bień, jeden z przywódców Polskiego Państwa Podziemnego podstępnie aresztowanych przez NKWD w 1945 r. i osądzonych w tzw. procesie szesnastu w Moskwie. Bieniowi udało się wrócić do kraju dzięki staraniom żony i działaczy ruchu ludowego, z którym sam był związany. Nie uniknął jednak szykan. Pod koniec życia został uhonorowany Orderem Orła Białego

• 

  16.12

  Urodził się Aleksander Zawadzki, jeden z najważniejszych polityków w pierwszych dwóch dekadach PRL, członek Biura Politycznego PPR i PZPR, oraz przewodniczący Rady Państwa (od 1952 r. aż do śmierci w 1964 r.). W młodości górnik. Zanim związał się z ruchem komunistycznym brał udział w obronie Lwowa i wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych. Karierę - od sierżanta do generała (w osiem miesięcy) i zastępcy dowódcy do spraw politycznych zrobił w wojsku Berlinga. Potem był m.in. wojewodą śląsko-dąbrowskim i wicepremierem.

• 16.12

  Założono klub sportowy AC Milan.

• 22.12

  Urodził się Michał Hamburger, piłkarz (od 1917 do 1927 r.) warszawskiej Polonii, po zakończeniu kariery sportowej zasiadał w zarządzie tego klubu. Z wykształcenia prawnik. Gorący patriota - w 1918 r. na ochotnika zaciągnął się do wojska i dosłużył się Krzyża Walecznych. W czasie II wojny światowej na przekór swojemu żydowskiemu pochodzeniu mieszkał po aryjskiej stronie Warszawy, angażował się w działania konspiracji i przypłacił to życiem. 12 kwietnia 1943 r. został zastrzelony przez niemieckiego żandarma.

• 

  25.12

  W Nowym Jorku urodził się Humphrey Bogart, aktor, bohater legendarnej „Casablanki”, zdobywca Oscara za rolę w „Afrykańskiej Królowej” (1953).

• 

  28.12

  W Genewie urodził się Eugeniusz Bodo, część źródeł jako miejsce jego urodzenia podaje Warszawę, jeszcze inne Łódź; jedna z największych gwiazd polskiego kina przedwojennego, aktor, piosenkarz, reżyser, scenarzysta i producent filmowy; znany z filmów „Czy Lucyna to dziewczyna?”, „Paweł i Gaweł”, „Piętro wyżej” oraz jako wykonawca piosenek „Ach, śpij kochanie”, „Umówiłem się z nią na dziewiątą”, „Już taki jestem zimny drań”.