Kalendarz historyczny
19 kwietnia
-
W getcie warszawskim wybuchło trwające miesiąc powstanie; według raportów gen. Stroopa w getcie znajdowało się podczas powstania ponad 56 tys. Żydów. Około 6 tys. zginęło na miejscu w walce, na skutek pożarów i zaczadzenia. 7 tys. Żydów Niemcy zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłali do obozu zagłady w Treblince. Pozostała grupa ok. 36 tys. została wysłana do innych obozów, przede wszystkim do Auschwitz i Majdanka; teren getta został zrównany z ziemią.
-
Pod Raszynem rozegrała się bitwa pomiędzy austriackim korpusem a wojskami polskimi dowodzonymi przez ks. Józefa Poniatowskiego; Austriacy pomimo dwukrotnej przewagi liczebnej nie zdołali przełamać polskich pozycji, bitwa pozostała nierozstrzygnięta.
-
W wypadku samochodowym w Monachium zginęła Maria Wachowiak, aktorka i reżyserka, artystka scen warszawskich – Teatru Narodowego i Teatru Dramatycznego oraz łódzkiego Teatru Powszechnego, znana z roli Lidki z „Pożegnań” Wojciecha Jerzego Hasa oraz „Szklanej góry” i seriali telewizyjnych „Wielka miłość Balzaka” i „Układ krążenia”.
-
W Princeton zmarł astronom prof. Bohdan Paczyński; w latach 80. XX wieku zaproponował, aby do poszukiwania planet lub innych nieświecących obiektów odległych od Ziemi wykorzystywać zjawisko tzw. mikrosoczewkowania grawitacyjnego.
-
Sejm uznał przez aklamację dokonaną przez Turcję rzeź Ormian za ludobójstwo.
-
Niemiecki kardynał, współpracownik Jana Pawła II Joseph Ratzinger został obrany papieżem i przybrał imię Benedykt XVI.
-
W Warszawie zmarła gen. Maria Wittek, członkini Polskiej Organizacji Wojskowej, komendant Przysposobienia Wojskowego Kobiet i Wojskowej Służby Kobiet, pierwsza Polka mianowana na stopień generała Wojska Polskiego.
-
W gdańskiej hali Olivia rozpoczął się II Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”; przewodniczącym związku ponownie wybrany został Lech Wałęsa.
-
W Warszawie zmarł Jonasz Kofta, poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz; autor tekstów do piosenek „Pamiętajcie o ogrodach”, „Jej portret”, „Wakacje z blondynką”, „Autobusy zapłakane deszczem” i „Samba przed rozstaniem”.
-
W „Tygodniku Powszechnym” ukazał się tekst prof. Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”.
-
W Warszawie zmarł Jerzy Andrzejewski, prozaik, publicysta, scenarzysta; w latach 1950–1957 członek PZPR, poseł na Sejm (1952–1957); od 1976 r. członek Komitetu Obrony Robotników, a następnie KSS „KOR”; redaktor niezależnego „Zapisu” (1977); autor powieści „Popiół i diament”, „Ciemności kryją ziemię”, „Bramy raju” i „Miazga”.
-
W Białymstoku zmarł arcybiskup Romuald Jałbrzykowski.
-
W Warszawie urodził się Andrzej Pągowski, grafik, plakacista.
-
Sejm uchwalił ustawę o socjalistycznej dyscyplinie pracy.
-
Powołano Urząd do spraw Wyznań.
-
W Londynie otwarto Instytut Kultury Polskiej.
-
W Warszawie urodził się Antoni Libera, prozaik, eseista, reżyser teatralny, tłumacz.
-
W Warszawie odsłonięto pomnik Bohaterów Getta.
-
Rząd RP w Londynie rozwiązał organizację „Nie” i powołał na jej miejsce Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj w Likwidacji z płk. Janem Rzepeckim na czele.
-
Początek walk 2 Armii WP w bitwie pod Budziszynem.
-
W niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrueck zmarła Halina Krahelska, działaczka społeczna, powieściopisarka i publicystka.
-
Ostra reakcja Moskwy na propozycję prowadzenia przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż dochodzenia w sprawie zbrodni katyńskiej; sowiecki dziennik „Prawda” opublikował artykuł zatytułowany „Polscy pomocnicy Hitlera”, w którym oskarżył Polaków o kolaborację z Niemcami.
-
W Radzyminie urodził się Edward Dwurnik, malarz, grafik.
-
W Wilnie urodziła się Jolanta Lothe, aktorka.
-
W przeddzień urodzin Adolfa Hitlera członkowie konspiracyjnej Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” rozwiesili w Warszawie około 2 tys. rysunków swastyki powieszonej na szubienicy.
-
Na pl. Krasińskich w Warszawie odsłonięto pomnik Jana Kilińskiego; w 1959 r. został przeniesiony na Podwale.
-
W Warszawie urodził się Jan Kobuszewski, aktor, artysta kabaretowy, związany z warszawskim Teatrem Kwadrat; znany m.in. z występów w kabaretach: „Dudek”, Kabarecie Starszych Panów i w Kabarecie Olgi Lipińskiej, a także z ról w filmach Stanisława Barei.
-
W Tarnawatce koło Tomaszowa Lubelskiego urodził się Jan Tyszkiewicz, kompozytor, wieloletni dziennikarz Radia Wolna Europa.
-
W Chorzowie urodził się Kazimierz Smoleń, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, m.in. KL Auschwitz; współtwórca i wieloletni dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
-
W Warszawie urodziła się Irena Eichlerówna, aktorka.
-
W Warszawie zmarł Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie.
-
W Jurkowie w Wielkopolsce urodził się Kajetan Dzierżykraj-Morawski, dyplomata, działacz społeczny.
-
W bitwie pod Raszynem zginął Cyprian Godebski, działacz niepodległościowy, poeta, powieściopisarz, publicysta, żołnierz Legionów Polskich we Włoszech i armii Księstwa Warszawskiego.
-
W Warszawie rozpoczął obrady sejm rozbiorowy, którego celem było zatwierdzenie decyzji zaborców o podziale Rzeczypospolitej; podczas obrad protestowali niektórzy posłowie m.in. Tadeusz Rejtan, którego rozpaczliwy gest uwiecznił Jan Matejko na słynnym obrazie z 1866 roku.