Kalendarz dat

1908

• 16.01

  W Warszawie urodził się Jan Koecher, aktor teatralny i filmowy.

• 

  18.01

  W Szacunach koło Kiejdan urodził się Stanisław Stomma, publicysta, działacz katolicki; redaktor naczelny miesięcznika „Znak” (1946–1953), członek redakcji „Tygodnika Powszechnego”; prezes krakowskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (1958–1964); poseł na Sejm (1957–1976); jeden z inicjatorów polsko-niemieckiego pojednania; przewodniczący Prymasowskiej Rady Społecznej (1981–1985); uczestnik obrad Okrągłego Stołu; senator RP (1989–1991).

• 24.01

  W Stanisławowie urodziła się Barbara Ludwiżanka, aktorka, związana z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Współczesnym; wystąpiła m.in. w filmach „Godzina pąsowej róży”, „Sublokator”, „Kłopotliwy gość”, a także w serialach „Chłopi” oraz „Noce i dnie”.

• 1.02

  W Petersburgu urodził się Tadeusz Ptaszycki, architekt, urbanista, współautor planów odbudowy Wrocławia i budowy Nowej Huty, żołnierz kampanii 1939.

• 

  7.02

  Na warszawskiej Woli uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich. Jej budynek od 2004 r. jest siedzibą Muzeum Powstania Warszawskiego.

• 

  29.02

  W Paryżu urodził się Balthus (właśc. Balthasar Kłossowski de Rola), francuski malarz pochodzenia polskiego.

• 

  5.03

  W Charlottenburgu urodził się Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych, m.in. „Srebrnych Orłów”, „Końca Zgody Narodów”, „Aecjusza, ostatniego Rzymianina” i „Tylko Beatrycze”.

• 12.03

  W Warszawie zmarł Jan Ludwik Popławski, publicysta, współzałożyciel Ligi Narodowej i Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego.

• 17.03

  Ukazało się pierwsze wydanie polonijnej "Gazety Katolickiej w Kanadzie", pierwszego długotrwale wydawanego czasopisma polskiego w tym kraju.

• 20.03

  Władze niemieckie wydały ustawę o przymusowym wywłaszczaniu Polaków decyzją Komisji Kolonizacyjnej. 

• 26.03

  W Almuenster w Austrii urodził się Franz Stangl, komendant Centrum Nazistowskiego Programu Eutanazji na zamku Hartheim; komendant obozów zagłady w Sobiborze i Treblince, jeden z największych zbrodniarzy nazistowskich.

• 26.03

  Na ulice Warszawy wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny – trasa przebiegała między placem Krasińskich a placem Unii Lubelskiej.

• 

  30.03

  W Olszance koło Suwałk urodził się Witold Urbanowicz, as polskiego lotnictwa; w czasie II wojny światowej dowódca Dywizjonu 303.

• 8.04

  W Przemyślu urodził się Tadeusz Kondrat, aktor filmowy i teatralny, znany m.in. z ról w filmach „Celuloza”, „Kwiecień”, „Gdzie jest trzeci król?”, „Sanatorium pod Klepsydrą” oraz roli Belzebuba w telewizyjnej adaptacji „Igraszek z diabłem” Jana Drdy.

• 10.04

  W Zawierciu urodził się Wiktor Weintraub, historyk literatury, dyplomata, pedagog, profesor Uniwersytetu Harvarda; od 1939 roku na emigracji, współpracownik paryskiej „Kultury” i londyńskich „Wiadomości”.

• 

  16.04

  W Moszenkach na Lubelszczyźnie urodził się Wojciech Kołaczkowski, pułkownik Wojska Polskiego, pilot, w czasie II wojny światowej dowódca słynnego Dywizjonu 303.

• 19.04

  W Warszawie urodziła się Irena Eichlerówna, aktorka.

• 21.04

  W Dorpacie urodził się Jerzy Hryniewiecki, architekt, urbanista, jeden z projektantów Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie.

• 

  22.04

  W Charkowie urodziła się Janina Lewandowska z domu Dowbor-Muśnicka, pilot szybowcowy i samolotowy, spadochroniarz; uczestniczka kampanii 1939 r., osadzona w sowieckim obozie w Ostaszkowie, następnie przewieziona do Kozielska, zamordowana przez NKWD w Katyniu w kwietniu 1940 r.; jedyna kobieta wśród ofiar zbrodni katyńskiej.

• 

  28.04

  W Svitavach na Morawach urodził się Oskar Schindler, niemiecki przemysłowiec; podczas II wojny światowej uratował przed zagładą ponad tysiąc pracujących u niego Żydów; po wojnie otrzymał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata; jego grób znajduje się na górze Syjon w Jerozolimie.

• 

  1.05

  W Warszawie urodziła się Krystyna Skarbek, Polka pracująca w czasie II wojny światowej dla brytyjskiego SOE – Special Operations Executive (Kierownictwa Operacji Specjalnych); jedna z najwybitniejszych agentek wywiadu w historii.

• 

  6.05

  W Warszawie urodził się Jan Kreczmar, aktor, reżyser teatralny, wieloletni rektor PWST w Warszawie; wystąpił m.in. w filmach „Szyfry”, „Lalka”, „Życie rodzinne”, „Piłat i inni”, „Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni” i „Za ścianą”.

• 8.05

  Polscy studenci na Uniwersytecie w Petersburgu założyli Korporację Akademicką „Sarmatia”.

• 

  6.06

  W Wadowicach urodził się Mieczysław Kotlarczyk, aktor, reżyser, pedagog, krytyk literacki i teatralny, twórca Teatru Rapsodycznego.

• 

  17.06

  We Lwowie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego powołany został Związek Walki Czynnej, tajna organizacja, której celem było przyszłe powstanie zbrojne w zaborze rosyjskim; na czele ZWC stanął Kazimierz Sosnkowski.

• 

  27.06

  W Dyneburgu urodził się Władysław Raginis, kapitan Korpusu Ochrony Pogranicza, w czasie kampanii 1939 r. bohaterski dowódca odcinka Wizna, na którym żołnierze Wojska Polskiego stawiali opór wielokrotnie silniejszym jednostkom niemieckim; kpt. Raginis poległ 10 września 1939 r. na Górze Strękowej koło Wizny.

• 2.07

  W Aleksandrowsku koło Ługańska urodził się Włodzimierz Sokorski, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR; w czasie II wojny światowej w 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki; w latach 1952–1956 minister kultury i sztuki, następnie przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji (1956–1972).

• 6.07

  Wszedł do służby niemiecki pancernik SMS Schleswig-Holstein, znany z ataku na Westerplatte 1 września 1939 r.

• 

  12.07

  W Krakowie urodził się Eryk Lipiński, grafik, karykaturzysta, satyryk, współzałożyciel i redaktor tygodnika „Szpilki”, organizator Muzeum Karykatury w Warszawie.

• 

  15.07

  W Poznaniu urodził się Henryk Zygalski, matematyk, kryptolog, współautor złamania kodu niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”.

• 

  25.07

  We Lwowie urodził się Stanisław Kasznica, uczestnik kampanii 1939 r., członek m.in. tajnej Organizacji Polskiej i Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), od 1945 r. ostatni komendant główny NSZ. Po aresztowaniu przez komunistów w 1947 r. został poddany brutalnemu śledztwu, skazany na karę śmierci w pokazowym procesie i rozstrzelany 12 maja 1948 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Jego szczątki zidentyfikowano w lutym 2013 r. po ekshumacjach prowadzonych przez IPN na tzw. Łączce na warszawskich Powązkach.

• 

  25.07

  W Zakopanem urodził się Bronisław Czech, narciarz, taternik. Trzykrotny olimpijczyk, dwudziestokrotny mistrz Polski – w biegach narciarskich, skokach, biegu zjazdowym i slalomie alpejskim; po aresztowaniu w 1940 r. przez gestapo trafił do więzienia w Tarnowie, a następnie do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zmarł na udar serca w 1944 r.

• 

  5.08

  W Ouarville we Francji zmarł Walery Antoni Wróblewski, jeden z dowódców Powstania Styczniowego, związany z „czerwonymi”; działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej; generał Komuny Paryskiej; członek władz I Międzynarodówki; od 1895 r. w PPS.

• 

  11.09

  W Jelizawietgradzie na Zaporożu urodził się Michał Choromański, pisarz i dramaturg, autor powieści m.in. „Zazdrość i Medycyna”, „Słowacki wysp tropikalnych”.

• 20.09

  Rozegrane zostały pierwsze piłkarskie derby Krakowa między Cracovią a Wisłą; mecz zakończył się remisem 1:1.

• 

  26.09

  W Bezdanach pod Wilnem Organizacja Bojowa PPS dowodzona przez Józefa Piłsudskiego przeprowadziła akcję na rosyjski wagon pocztowy, w wyniku której zdobyto ponad 200 tys. rubli.

• 

  30.09

  W Krakowie zmarł Karol Estreicher, bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru. 

• 5.10

  Bułgaria ogłosiła deklarację niepodległości.

• 

  9.10

  W Warszawie na stokach Cytadeli władze carskie dokonały egzekucji Józefa Mireckiego, ps. Montwiłł, członka Organizacji Bojowej PPS.

• 22.10

  Premiera filmu „Antoś po raz pierwszy w Warszawie” w reżyserii Jerzego Meyera.

• 31.10

  W Londynie zakończyły się IV Letnie Igrzyska Olimpijskie. W barwach USA wystąpił Jerzy Gajdzik, zdobywając brązowy medal w skokach do wody.

• 1.11

  Urodził się Jerzy Kondracki, geograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, zajmował się geografią fizyczną i kartografią.

• 

  24.11

  W Kijowie urodził się Aleksander Ford, reżyser, autor filmów „Krzyżacy”, „Ulica Graniczna”, „Pierwszy dzień wolności”, „Młodość Chopina” i „Ósmy dzień tygodnia”.

• 28.11

  W Teatrze Miejskim w Krakowie odbyła się prapremiera „Nocy Listopadowej” Stanisława Wyspiańskiego.

• 28.11

  W Brukseli urodził się Claude Levi-Strauss, antropolog, filozof.

• 2.12

  Urodziła się Helena Bechlerowa, pisarka i tłumaczka literatury rosyjskiej, autorka utworów dla dzieci.

• 2.12

  Intronizacja ostatniego cesarza Chin, którym został urodzony w 1906 r. Puyi z dynastii Qing. 

• 2.12

  Urodził się Sylwester Czosnowski, kompozytor, dyrygent i pedagog.

• 4.12

  Urodziła się Barbara Abramow-Newerly, aktorka i reżyserka teatralna.

• 8.12

  W Łodzi urodził się Zenon Kliszko, działacz komunistyczny, członek Biura Politycznego KC PZPR (1959–1970); jeden z najbliższych współpracowników Władysława Gomułki; w grudniu 1970 r. faktycznie kierował krwawą pacyfikacją robotniczych protestów na Wybrzeżu; w 1971 r. usunięty z KC PZPR, wcześniej pozbawiony wszystkich stanowisk państwowych.

• 11.12

  W Poznaniu urodził się Aleksander Janta-Połczyński,  poeta, prozaik, jeden z najwybitniejszych reportażystów lat międzywojennych.

• 

  11.12

  W Wiedniu urodził się Amon Goeth, nazistowski zbrodniarz, komendant niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Plaszow; w 1946 r. skazany na śmierć przez Najwyższy Trybunał Narodowy i stracony w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.

• 

  14.12

  W Warszawie urodził się Eugeniusz Lokajski, lekkoatleta, w latach 30. należał do światowej czołówki oszczepników, olimpijczyk z Berlina (1936); ppor. Armii Krajowej ps. Brok; autor ponad 850 fotografii dokumentujących walkę i życie codzienne warszawskich powstańców; zginął 25 września 1944 r.

• 

  31.12

  W Buczaczu urodził się Szymon Wiesenthal, w czasie wojny więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, po jej zakończeniu tropiciel nazistów, założyciel Żydowskiego Centrum Dokumentacji Historycznej okresu Holokaustu.