Kalendarz historyczny
26 maja
-
Ryszard Szurkowski, najlepszy polski kolarz szosowy, po raz pierwszy wygrał Wyścig Pokoju - najważniejsze zawody amatorów (do 1975 r. osiągnął to jeszcze trzykrotnie). W klasyfikacji drużynowej wygrała Polska.
-
I Brygada Legionów Polskich zakończyła ciężkie walki z wojskami rosyjskimi pod Konarami; zginęło w nich ponad 150 legionistów, a ponad 600 zostało rannych.
-
Urodził się Franciszek Zubrzycki. Od maja 1942 r. był dowódcą pierwszego oddziału partyzanckiego Gwardii Ludowej (organizacji bojowej podlegającej Polskiej Partii Robotniczej). W sierpniu 1942 r. został zabity przez Niemców. W PRL-u był patronem wielu szkół, drużyn harcerskich i ulic.
-
Urodził się Władysław Forbert, jeden z najlepszych polskich operatorów filmowych. W 1943 r. wstąpił do dywizji kościuszkowskiej, rok później zaczął pracę w Polskiej Kronice Filmowej (i nakręcił pierwszy dokument w wyzwolonym Majdanku), a potem związał się z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych. W 1970 r. na fali nagonki antysemickiej wyemigrował.
-
Zmarła Ludwika Wujec, w PRL-u działaczka opozycji demokratycznej. Pomagała represjonowanym robotnikom z Ursusa i Radomia, redagowała pismo "Robotnik". W stanie wojennym internowana. Po wyjściu na wolność współpracowała z Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. W czasie obrad Okrągłego Stołu była zastępczynią dyrektora biura Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie.
-
W wyborach do Parlamentu Europejskiego zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość (45,38 proc. głosów) uzyskując 27 mandatów. Drugie miejsce zajęła Koalicja Europejska PO-PSL SLD-.N-Zieloni (38,47 proc.), co dało jej 22 mandaty. Na Wiosnę Roberta Biedronia zagłosowało 6,06 proc. wyborców (3 mandaty). Frekwencja wyniosła 45,68 proc.
-
W Falls Church zmarł Zbigniew Brzeziński, polski politolog, sowietolog, geostrateg, doradca ds. bezpieczeństwa narodowego w czasie prezydentury Jimmy’ego Cartera (1977–1981), wcześniej doradca prezydentów Lyndona Johnsona oraz Johna F. Kennedy’ego.
-
W Warszawie zmarł Marek Walczewski, aktor, znany m.in. z ról w filmach „Wesele”, „Ziemia obiecana”, „Śmierć prezydenta”, „Golem”, a także z serialu „Polskie drogi”.
-
Papież Benedykt XVI odprawił mszę na pl. Piłsudskiego w Warszawie.
-
W Paryżu zmarł Jacek Bierezin, poeta, działacz opozycji w PRL, taternik, współzałożyciel ukazującego się poza cenzurą czasopisma „Puls” (1977–1981).
-
W Łodzi otwarto Szpital Centrum Zdrowia Matki Polki.
-
W Warszawie urodziła się Anna Ignatowicz-Glińska, kompozytorka.
-
W Nowym Targu urodził się Bartłomiej Topa, aktor, producent filmowy; wystąpił m.in. w filmach „Prowokator”, „Wesele”, „Dom zły”, „Drogówka”, „Mój biegun”, „Karbala”, znany również z seriali „Złotopolscy”, „Stacyjka”, „Wataha”.
-
W Brzegu z powodu decyzji władz o eksmisji wikarych z zajmowanego przez nich budynku doszło do starć ludności z milicją.
-
W Warszawie urodził się Artur Żmijewski, artysta sztuk wizualnych.
-
W Szczecinie urodził się Krzysztof Warlikowski, wybitny reżyser teatralny i operowy, założyciel i dyrektor artystyczny Nowego Teatru w Warszawie.
-
W Krakowie oficjalnie otwarto Piwnicę pod Baranami, którą założył Piotr Skrzynecki i studenci krakowskich uczelni.
-
W prasie opublikowano projekt Konstytucji PRL.
-
W Warszawie zmarł prof. Stanisław Kętrzyński, historyk, dyplomata.
-
W Londynie powstała Liga Niepodległości Polski, skupiająca członków działającego w czasie II wojny światowej w Wielkiej Brytanii Związku Piłsudczyków. Na czele Ligi stanął Juliusz Łukasiewicz.
-
Rząd RP na żądanie władz brytyjskich oddał Brygadę Spadochronową do dyspozycji alianckiego dowództwa.
-
Polski niszczyciel „Piorun” podjął walkę z niemieckim pancernikiem „Bismarck”, przyczyniając się do jego zatopienia.
-
Prezydent Ignacy Mościcki otrzymał od Sejmu uprawnienia do wydawania dekretów w zakresie obrony państwa.
-
W Równem na Wołyniu urodził się Andrzej Milczanowski, prawnik, współpracownik KSS KOR, działacz Solidarności; w 1982 r. skazany na pięć lat więzienia za kierowanie strajkiem w Stoczni Szczecińskiej; po wyjściu na wolność stanął na czele podziemnej Rady Koordynacyjnej NSZZ „S” Pomorze Zachodnie, region ten reprezentował w Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; szef UOP (1990–1992); minister spraw wewnętrznych (1992–1995).
-
W Paryżu zamordowany został Semen Petlura, przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej i naczelny dowódca jej wojsk; sprzymierzeniec Polski w wojnie z bolszewikami; od 1921 r. na emigracji; jego zabójcą był Szolem Szwarcbard, który miał zemścić się za pogromy Żydów organizowane w czasie rządów Petlury na Ukrainie.
-
Zmarł admirał Ryszard Łukasik. W latach 1996-2003 był dowódcą polskiej Marynarki Wojennej. od 10 października 2003 do 22 grudnia 2005 był członkiem Rady Bezpieczeństwa Narodowego, a jednocześnie - od 2004 r. - zastępcą szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Jako jedyny nie odszedł z kierownictwa tej instytucji z chwilą zaprzysiężenia na urzędzie prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
-
W Krakowie urodził się Artur Nacht-Samborski, malarz.
-
W Wiedniu urodził się Oskar Halecki, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; od 1939 r. na emigracji; współzałożyciel, dyrektor i prezes Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku.
-
Powstanie Styczniowe: w czasie starcia z wojskami rosyjskimi niedaleko wsi Porzecze na terenie Białorusi poległ Henryk Dmochowski – dowódca oddziału powstańczego, rzeźbiarz, uczestnik Powstania Listopadowego.
-
Powstanie Listopadowe: Klęska wojsk polskich w bitwie pod Ostrołęką; w walce polegli m.in. generałowie Ludwik Kicki i Henryk Ignacy Kamieński; ogólnie straty polskie wyniosły 6,5 tys. żołnierzy.
-
Powstanie Chmielnickiego: klęska wojsk polskich pod Korsuniem.
-
Na Wawelu odbyła się egzekucja Samuela Zborowskiego, rotmistrza królewskiego, skazanego na banicję za zabicie w 1574 r. kasztelana przemyskiego; w 1575 r. Zborowski powrócił nielegalnie do kraju wraz z królem Stefanem Batorym; początkowo korzystał z protekcji monarchy i kanclerza Jana Zamoyskiego, następnie stał się ich przeciwnikiem; schwytany jako banita i ścięty pod zarzutem próby zamachu na króla.
-
Król Zygmunt II August inkorporował do Królestwa Polskiego województwa wołyńskie i bracławskie.
-
W Chęcinach rozpoczął się zwołany przez króla Władysława Łokietka zjazd możnych, określany przez Jana Długosza jako „walny zjazd wszystkich ziem polskich”. Wydarzenie to uznawane jest za jeden z pierwszych przejawów kształtowania się polskiego sejmu. Zjazd zakończył się 14 czerwca.