Kalendarz dat

1863

• 1.01

  W Paryżu urodził się Pierre de Coubertin, pomysłodawca i realizator idei nowożytnych igrzysk olimpijskich.

• 

  1.01

  Proklamacja prezydenta USA Abrahama Lincolna o zniesieniu niewolnictwa.

• 

  3.01

  Komitet Centralny Narodowy podjął decyzję o wybuchu powstania w Królestwie Polskim z chwilą ogłoszenia branki do armii rosyjskiej.

• 

  14.01

  W nocy z 14 na 15 stycznia na rozkaz naczelnika Rządu Cywilnego w Królestwie Polskim margrabiego Aleksandra Wielopolskiego w Warszawie przeprowadzono brankę – przymusowy pobór polskiej młodzieży do rosyjskiego wojska; branka przyspieszyła decyzję Komitetu Centralnego Narodowego o wybuchu Powstania Styczniowego.

• 17.01

  W Manchesterze urodził się David Lloyd George, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922; w 1919 r. w czasie konferencji pokojowej w Paryżu przeciwny polskim postulatom dotyczącym Górnego Śląska, Gdańska i Warmii.

• 

  19.01

  Powstanie Styczniowe: Centralny Komitet Narodowy uchwalił oddanie dyktatury i naczelnego dowództwa powstania gen. Ludwikowi Mierosławskiemu.

• 

  22.01

  Wybuch Powstania Styczniowego: Komitet Centralny Narodowy wydał manifest, w którym ogłosił się Tymczasowym Rządem Narodowym i wezwał „naród Polski, Litwy i Rusi” do walki.

• 

  2.02

  We wsi Pieniuga na Grodzieńszczyźnie urodziła się Maria Rodziewiczówna, powieściopisarka, autorka książek „Dewajtis”, „Wrzos”, „Czahary”, „Lato leśnych ludzi”.

• 

  3.02

  Powstanie Styczniowe: zwycięskie starcie wojsk powstańczych z siłami rosyjskimi pod Węgrowem.

• 

  3.02

  W Zabrzegu koło Czechowic urodził się Józef Londzin, ksiądz, działacz narodowy na Śląsku Cieszyńskim, historyk; w latach 1918–1920 przewodniczący Polskiej Rady Narodowej na Śląsku Cieszyńskim, poseł na Sejm, senator; część źródeł jako datę urodzenia Londzina podaje 3 lutego 1862 r.

• 6.02

  Powstanie Styczniowe: Dwudniowe walki powstańców z wojskami rosyjskimi w Siemiatyczach, zakończone sukcesem Rosjan i spaleniem przez nich miasteczka. 

• 

  7.02

  We Lwowie urodził się Mieczysław Sołtys, kompozytor, dyrygent, pedagog.

• 

  8.02

  W Petersburgu zawarty został rosyjsko-pruski układ dotyczący współpracy obu państw w zwalczaniu powstania w Królestwie Polskim, tzw. Konwencja Alvenslebena.

• 

  9.02

  W Siemianowicach Śląskich urodził się Aleksander Skowroński, ksiądz, działacz narodowy na Górnym Śląsku.

• 

  11.02

  Powstańcy po dowództwem generała Mariana Langiewicza pokonali Rosjan w bitwie pod Słupią w Świętokrzyskim.

• 12.02

  Powstanie Styczniowe: Pod Świętym Krzyżem oddziały powstańcze pod dowództwem Mariana Langiewicza i Dionizego Czachowskiego odparły rosyjski atak, zadając przeciwnikowi ciężkie straty. 

• 17.02

  Powstanie Styczniowe: bitwy pod Miechowem i Staszowem.

• 17.02

  W Genewie powstał Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym Żołnierzom; w 1880 r. przemianowany na Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

• 

  21.02

  W Warszawie zmarł Henryk Marconi, architekt włoskiego pochodzenia, projektant wielu znanych warszawskich budynków, m.in. Hotelu Europejskiego oraz kościołów św. Boromeusza przy ul. Chłodnej i Wszystkich Świętych na Grzybowie.

• 

  23.02

  Powstanie Styczniowe: po porażkach odniesionych pod Krzywosądzem i Nową Wsią Ludwik Mierosławski zrzekł się stanowiska dyktatora powstania i opuścił Królestwo Polskie.

• 

  24.02

  Powstanie Styczniowe: pod Małogoszczą doszło do bitwy pomiędzy oddziałami gen. Mariana Langiewicza i wojskami rosyjskimi; w wyniku starcia gen. Langiewicz zmuszony był wycofać się w stronę granicy Galicji.

• 

  4.03

  Polskie oddziały powstańcze pod wodzą gen. Mariana Langiewicza stoczyły bitwę z Rosjanami pod Pieskową Skałą.

• 

  5.03

  Powstanie Styczniowe: w starciu pod Skałą poległ Andrij Potebnia, rosyjski oficer pochodzenia ukraińskiego, walczący po stronie powstańców w oddziale gen. Mariana Langiewicza; założyciel tajnej rewolucyjnej organizacji oficerów rosyjskich w Królestwie Polskim; w 1862 r. dokonał nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego gen. Aleksandra Luedersa.

• 9.03

  Powstanie Styczniowe: bitwa pod Myszyńcem.

• 

  11.03

  Powstanie Styczniowe: w obozie w Goszczy pod Krakowem gen. Marian Langiewicz został ogłoszony dyktatorem powstania.

• 

  13.03

  Francuski poeta August Barbier napisał wiersz „Atak pod Węgrowem”, który został zainspirowany atakiem polskich kosynierów na rosyjskie armaty w czasie stoczonej 3 lutego bitwy pod Węgrowem.

• 17.03

  Powstanie Styczniowe: bitwa pod Chrobrzem.

• 

  18.03

  Powstanie Styczniowe: pod Grochowiskami doszło do zwycięskiej dla Polaków bitwy z wojskami rosyjskimi; obie strony poniosły w walce duże straty; po zakończeniu bitwy gen. Marian Langiewicz podzielił swój korpus i na czele niewielkiego oddziału udał się do Galicji, gdzie spodziewał się uzyskać pomoc dla powstańców.

• 

  19.03

  Powstanie Styczniowe: dyktator powstania gen. Marian Langiewicz został aresztowany przez Austriaków po przekroczeniu granicy pod Opatowem; władzę nad powstaniem objął Tymczasowy Rząd Narodowy.

• 

  29.03

  W Woźnikach zmarł Józef Lompa, śląski pisarz, nauczyciel i etnograf.

• 5.04

  Powstanie Styczniowe: pod Szklarami Rosjanie rozbili 500-osobowy oddział galicyjskich ochotników.

• 

  12.04

  W okolicach Rawicza w pojedynku sprowokowanym przez przeciwników politycznych zginął Stefan Bobrowski, członek tajnego Komitetu Centralnego Narodowego; od stycznia 1863 r. właściwy kierownik Powstania Styczniowego, organizator i członek Tymczasowego Rządu Narodowego.

• 

  29.04

  W Loosdorf w Austrii urodziła się Halka Ledóchowska, misjonarka, klawerianka, pisarka; założycielka Sodalicji św. Piotra Klawera (klawerianki); beatyfikowana w 1975 r.

• 3.05

  Powstańczy Tymczasowy Rząd Narodowy powołał Komitet Polski w Paryżu.

• 4.05

  W Gruszczycach koło Sieradza urodził się Edmund Osterloff, pionier polskiej fotografii artystycznej.

• 

  4.05

  Powstanie Styczniowe: w nocy z 4 na 5 maja oddział Ignacego Mystkowskiego urządził pod Stokiem na Mazowszu zasadzkę na wojska rosyjskie, odnosząc jedno z największych polskich zwycięstw podczas Powstania.

• 

  5.05

  Powstanie Styczniowe: w bitwie pod Krzykawką poległ gen. Francesco Nullo, dowódca włoskich ochotników walczących u boku powstańców.

• 

  7.05

  Powstanie Styczniowe: rozpoczęła się trzydniowa, zwycięska dla Rosjan seria bitew pod Birżami na Litwie. 

• 

  10.05

  Powstanie Styczniowe: Tymczasowy Rząd Narodowy przekształcił się w Rząd Narodowy; wprowadzono nową pieczęć okrągłą z tarczą herbową z wizerunkiem Orła, Pogoni i Archanioła Michała, zwieńczoną jagiellońską koroną oraz napisem „Rząd Narodowy. Równość Wolność Niepodległość”.

• 13.05

  Car Aleksander II mianował Michaiła Murawjowa generałem-gubernatorem Kraju Północno-Zachodniego (Litwy), nadając mu specjalne uprawnienia w celu brutalnego stłumienia Powstania Styczniowego.

• 

  15.05

  Powstanie Styczniowe: w Płocku rozstrzelany został przez władze rosyjskie Zygmunt Padlewski, członek Komitetu Centralnego Narodowego, naczelnik warszawskiej organizacji miejskiej oraz Powstania w guberni płockiej.

• 

  26.05

  Powstanie Styczniowe: w czasie starcia z wojskami rosyjskimi niedaleko wsi Porzecze na terenie Białorusi poległ Henryk Dmochowski – dowódca oddziału powstańczego, rzeźbiarz, uczestnik Powstania Listopadowego.

• 1.06

  Powstanie Styczniowe: między Małkinią a Czyżewem dróżnik kolejowy dokonał sabotażu poprzez rozkręcenie szyn doprowadzając do katastrofy rosyjskiego pociągu, w wyniku której zginęło 20 oficerów i 600 żołnierzy. 

• 2.06

  W Mińsku został rozstrzelany za agitację powstańczą polski żołnierz w służbie rosyjskiej Michał Ciundziewicki.

• 3.06

  Powstanie Styczniowe: w Wilnie został rozstrzelany ks. Stanisław Iszora, pierwsza ofiara terroru nowego generał-gubernatora wileńskiego Michaiła Murawjowa. 

• 

  9.06

  Powstanie Styczniowe: pracownicy Banku Polskiego na pl. Bankowym w Warszawie przekazali powstańcom dowodzonym przez Aleksandra Waszkowskiego depozyty Kasy Głównej Królestwa w wysokości 3,6 miliona złotych, 500 tysięcy rubli rosyjskich i wielu listów zastawnych.

• 20.06

  Powstanie Styczniowe: przegrana powstańców pod dowództwem gen. Zygmunta Jordana w bitwie pod Komorowem. 

• 

  27.06

  Na Placu Łukiskim w Wilnie z rozkazu władz carskich powieszony został przywódca Powstania Styczniowego na Żmudzi Zygmunt Sierakowski.

• 

  6.07

  Powstanie Styczniowe: oddział Zygmunta Chmieleńskiego odniósł zwycięstwo nad oddziałem rosyjskim w bitwie pod Janowem koło Częstochowy.

• 14.07

  Rząd rosyjski odrzucił noty rządów Wielkiej Brytanii, Francji i Austrii w sprawie amnestii i ustępstw dla Królestwa Polskiego w ramach Konstytucji z 1815 roku.

• 

  8.08

  Powstanie Styczniowe: oddział gen. Michała Heydenreicha pod Żyrzynem odniósł zwycięstwo nad liczącym około 500 żołnierzy oddziałem rosyjskim. Bitwa uważana jest za jedno z największych zwycięstw powstańców w 1863 r.

• 24.08

  Powstanie Styczniowe: klęska powstańców pod Fajsławicami.

• 3.09

  Powstanie Styczniowe: zwycięska dla powstańców bitwa pod Panasówką niedaleko Zwierzyńca.

• 6.09

  Powstanie Styczniowe: Klęska powstańców w bitwie pod Batorzem na Lubelszczyźnie; w czasie walk poległ płk Marcin Borelowski-Lelewel.

• 16.09

  Powstanie Styczniowe: zwycięstwo wojsk rosyjskich nad oddziałem powstańczym pod dowództwem Władysława Sokołowskiego „Iskry” w II bitwie pod Małogoszczem.

• 

  17.09

  W Dreźnie zmarł Józef Korzeniowski, dramaturg, powieściopisarz, poeta, wychowanek i wykładowca Liceum Krzemienieckiego.

• 19.09

  Powstanie Styczniowe: w Warszawie przeprowadzono nieudany zamach na carskiego namiestnika Królestwa Polskiego gen. Fiodora Berga.

• 20.09

  W Berlinie zmarł Jacob Grimm, filolog, twórca germańskiego językoznawstwa porównawczego; zbieracz baśni i podań ludowych, wspólnie z bratem Wilhelmem Grimmem wydał ich zbiór znany jako „Baśnie braci Grimm”.

• 

  30.09

  Powstanie Styczniowe: podczas bitwy pod Mełchowem stracił nogę i dostał się do niewoli Adam Chmielowski, późniejszy brat Albert.

• 

  17.10

  Romuald Traugutt objął urząd dyktatora Powstania Styczniowego; w kwietniu 1864 r. został aresztowany przez władze carskie, skazany na karę śmierci i stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej.

• 

  6.11

  Powstanie Styczniowe: pod Jaworowem Soleckim poległ Dionizy Czachowski, ziemianin; szef sztabu zgrupowania gen. Mariana Langiewicza, dowódca samodzielnego oddziału operującego na Kielecczyźnie i Lubelszczyźnie, następnie naczelnik województwa sandomierskiego; walczył w bitwach pod Małogoszczą, Pieskową Skałą i Grochowiskami.

• 

  21.11

  Powstanie Styczniowe: w Siedlcach został publicznie powieszony powstaniec i cywilny naczelnik województwa podlaskiego Władysław Rawicz.

• 

  23.12

  W Radomiu na mocy wyroku rosyjskiego sądu wojskowego rozstrzelany został Zygmunt Chmieleński, żołnierz, uczestnik Powstania Styczniowego, naczelnik wojsk województwa krakowskiego, szef sztabu generała Józefa Hauke-Bosaka.

• 

  28.12

  Zmarła Maryla Wereszczakówna, primo voto Puttkamer, szlachcianka litewska, ukochana i muza Adama Mickiewicza.