Kalendarz dat

1968

• 5.01

  W Krakowie zmarła Hanna Mortkowicz-Olczakowa, pisarka, poetka, autorka książek dla dzieci i młodzieży.

• 5.01

  W Warszawie urodził się Andrzej Gołota, bokser; brązowy medalista igrzysk olimpijskich w Seulu (1988); w zawodowej karierze odniósł 41 zwycięstw, dziewięć walk przegrał, jeden pojedynek zremisował; cztery razy bez powodzenia walczył o mistrzostwo świata w kategorii ciężkiej.

• 

  16.01

  Ministerstwo Kultury i Sztuki powiadomiło dyrekcję Teatru Narodowego, że z dniem 1 lutego przedstawienie „Dziadów” w reż. Kazimierza Dejmka zostanie zawieszone – spektakl spotkał się z ostrą krytyką kierownictwa PZPR, które uznało je za „antyrosyjskie, antyradzieckie i religianckie”.

• 

  30.01

  W Teatrze Narodowym w Warszawie po raz ostatni wystawiano „Dziady” w reżyserii Kazimierza Dejmka – przedstawienie zawieszono na polecenie władz partyjnych jako antyradzieckie; wieczorem pod pomnikiem Adama Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu odbyła się manifestacja studentów, w czasie której protestowano przeciwko cenzurze.

• 31.01

  Rozpoczął się proces beatyfikacyjny siostry Faustyny Kowalskiej.

• 

  1.02

  W Rzeszowie założony został zespół blues rockowy Breakout, w jego składzie znaleźli się m.in. Tadeusz Nalepa i Mira Kubasińska.

• 

  4.02

  W Chorzowie urodził się Grzegorz Jarzyna, reżyser teatralny i operowy, związany z TR Warszawa; reżyseruje w oparciu o teksty klasyczne, które poddaje reinterpretacji („Bzik tropikalny” wg Witkacego, „Magnetyzm serca” na podstawie „Ślubów panieńskich” Aleksandra Fredry); autor adaptacji wielkich powieści europejskich („Doktor Faustus” Tomasza Manna, „Książę Myszkin” wg „Idioty” Fiodora Dostojewskiego), a także głośnych tekstów współczesnych („Niezidentyfikowane szczątki ludzkie” Brada Frasera, „4.48 Psychosis” Sary Kane), jak również oper („Gracz” Prokofiewa, „Dziecko i czary” Maurice’a Ravela oraz „Karzeł” Aleksandra Zemlinsky’ego); jest autorem sztuk teatralnych: „Medea Project” i „Areteia” oraz librett do oper Zygmunta Krauzego „Iwona, księżniczka Burgunda” i „Pułapka”.

• 

  6.02

  W Warszawie zapadł wyrok trzech lat więzienia dla Janusza Szpotańskiego, autora satyrycznej opery „Cisi i gęgacze, czyli Bal u Prezydenta”, aresztowanego pod zarzutem „sporządzania i przekazywania w celu rozpowszechniania opracowań szkodliwych dla interesów państwa”.

• 

  10.02

  W Warszawie w pałacyku Towarzystwa Przyjaciół Sztuki przy ul. Rutkowskiego (obecnie ul. Chmielna) odbył się premierowy spektakl kabaretu Pod Egidą.

• 16.02

  Premiera filmu „Żywot Mateusza” w reżyserii Witolda Leszczyńskiego.

• 

  18.02

  We Wrocławiu urodziła się Agnieszka Glińska, reżyserka, scenarzystka, aktorka.

• 

  29.02

  Nadzwyczajne zebranie warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich potępiło decyzję władz PRL o zdjęciu ze sceny Teatru Narodowego spektaklu "Dziadów". W czasie zebrania Stefan Kisielewski określił ówczesne władze PRL mianem "dyktatury ciemniaków".

• 

  4.03

  Decyzją ministra oświaty i szkolnictwa wyższego Henryka Jabłońskiego Adam Michnik i Henryk Szlajfer zostali bezprawnie skreśleni z listy studentów Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego; powodem usunięcia ich z uczelni był udział w studenckiej demonstracji przeciwko cenzurze oraz przekazywanie informacji o protestach zagranicznym dziennikarzom.

• 7.03

  We Wrocławiu urodził się Przemysław Saleta – mistrz Europy i świata w kick-boxingu, a także champion Europy i interkontynentalny w boksie; zawodową karierę na bokserskim ringu zakończył w 2013 r.

• 

  8.03

  Marzec '68: na Uniwersytecie Warszawskim odbył się wiec protestacyjny „przeciwko haniebnej decyzji zakazującej wystawienia ‘Dziadów’ w Teatrze Narodowym” oraz relegowaniu z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera; w przyjętej rezolucji studenci stwierdzali: „Nie pozwolimy odebrać sobie prawa do obrony demokratycznych i niepodległościowych tradycji Narodu Polskiego. Nie umilkniemy wobec represji”; wiec został brutalnie zaatakowany przez oddziały milicji oraz „aktyw robotniczy”.

• 

  8.03

  W Crawley (Wlk. Brytania) zmarł Jerzy Braun, wioślarz, trzynastokrotny mistrz Polski, srebrny i brązowy medalista igrzysk olimpijskich w 1932 roku, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich, obrońca Tobruku, uczestnik bitwy o Monte Cassino.

• 

  9.03

  Marzec '68: na Politechnice Warszawskiej odbył się wiec wyrażający poparcie dla studentów UW i potępiający brutalne działania milicji; w odpowiedzi na kłamliwe informacje prasy dotyczące studenckich protestów palono gazety i wznoszono okrzyki „Prasa kłamie!”.

• 11.03

  Marzec 68: w Warszawie pod gmachem KC PZPR odbyła się demonstracja studencka, która została rozpędzona przez milicję; Koło Poselskie Znak wystosowało interpelację w obronie represjonowanych studentów.

• 

  14.03

  Marzec '68: podczas wiecu w Katowicach I sekretarz KW PZPR Edward Gierek stwierdził: „owi Zambrowscy, Staszewscy, Słonimscy i spółka, ludzie w rodzaju Kisielewskiego, Jasienicy dowiedli niezbicie, że służą obcym interesom. Brudna piana, która wypłynęła na fali wydarzeń październikowych przed 11 laty, nie została w pełni usunięta z naszego życia”.

• 

  15.03

  W Gdańsku doszło do największej manifestacji związanej z tzw. wydarzeniami marcowymi; wzięło w niej udział ok. 20 tys. osób m.in. studentów i robotników; doszło do walk ulicznych z Milicją Obywatelską.

• 16.03

  W Nowym Dworze Mazowieckim urodziła się Izabela Dylewska, kajakarka, dwukrotna mistrzyni Europy, pięciokrotna wicemistrzyni świata, dwukrotna brązowa medalistka igrzysk olimpijskich.

• 17.03

  Premiera telewizyjnego filmu Andrzeja Wajdy „Przekładaniec”, na podstawie opowiadania Stanisława Lema.

• 

  17.03

  W Warszawie zmarł Tadeusz Szturm de Sztrem, działacz socjalistyczny, członek PPS, PPS-WRN, żołnierz I Brygady Legionów Polskich, więzień okresu stalinowskiego.

• 

  19.03

  W czasie spotkania z aktywem partyjnym w Sali Kongresowej PKiN w Warszawie Władysław Gomułka potępił „antyradzieckie prowokacje” w trakcie przedstawień „Dziadów” i podkreślił żydowskie pochodzenie „inspiratorów” zajść na Uniwersytecie Warszawskim, „znanych z rewizjonistycznych wystąpień i poglądów”.

• 

  21.03

  W Warszawie urodził się Krzysztof Varga, pisarz, dziennikarz, krytyk literacki; autor książek „Chłopaki nie płaczą”, „Śmiertelność”, „Tequila”, „Nagrobek z lastryko”, „Gulasz z turula”, „Aleja Niepodległości”, „Trociny” i „Czardasz z mangalicą”.

• 

  28.03

  Marzec '68: podczas wiecu na Uniwersytecie Warszawskim przyjęto „Deklarację Ruchu Studenckiego”, w której młodzież żądała wolności opinii, swobody zrzeszania się, zniesienia cenzury, wprowadzenia jawności życia publicznego, społecznej kontroli własności państwowej oraz przestrzegania konstytucyjnych praw obywatelskich.

• 31.03

  W Krakowie zmarł Bolesław Drobner, działacz socjalistyczny, członek PPS i PZPR, pierwszy powojenny prezydent Wrocławia, poseł na Sejm PRL, trzykrotny marszałek-senior.

• 6.04

  W Starachowicach urodził się Janusz Radek, wokalista, aktor.

• 

  9.04

  W Bielsku-Białej zmarła Zofia Kossak-Szczucka, pisarka, publicystka, w czasie II wojny światowej współorganizatorka Frontu Odrodzenia Polski i Rady Pomocy Żydom „Żegota”, autorka m.in. książek „Krzyżowcy”, „Pożoga”, „Dziedzictwo”.

• 

  11.04

  Marian Spychalski zastąpił Edwarda Ochaba na stanowisku przewodniczącego Rady Państwa; gen. Wojciech Jaruzelski objął stanowisko ministra obrony narodowej.

• 14.04

  Premiera filmu „Wilcze echa” w reżyserii Aleksandra Ścibora-Rylskiego.

• 

  20.04

  W Oświęcimiu urodził się Arkadiusz Skrzypaszek, pięcioboista nowoczesny; indywidualny i drużynowy mistrz olimpijski z Barcelony (1992).

• 

  24.04

  W meczu reprezentacji narodowej z Turcją (8:0) rozegranym w Chorzowie zadebiutował zawodnik Legii Warszawa Kazimierz Deyna. 

• 5.05

  W Gdańsku urodził się Dariusz Michalczewski, bokser, w latach 1994–2003 mistrz świata zawodowców federacji WBO.

• 12.05

  W Drezdenku urodził się Jacek Braciak, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Edi”, „Róża”, „Drogówka”, „Pod Mocnym Aniołem”, „Wołyń”, a także w serialach „Glina” i „Rodzinka.pl”.

• 26.05

  W Warszawie urodziła się Anna Ignatowicz-Glińska, kompozytorka.

• 

  31.05

  Pisarz, publicysta Stefan Kisielewski rozpoczął pisanie „Dzienników”.

• 3.06

  W Niwkach na Opolszczyźnie urodził się Joachim Halupczok, kolarz szosowy, mistrz świata w wyścigu indywidualnym amatorów (1989), srebrny medalista olimpijski w wyścigu drużynowym na igrzyskach w Seulu; zmarł w 1994 r.

• 

  4.06

  Otwarto Muzeum Plakatu w Wilanowie.

• 8.06

  Utworzono Uniwersytet Śląski w Katowicach oraz Politechnikę Koszalińską.

• 12.06

  Premiera filmu „Dziecko Rosemary” w reżyserii Romana Polańskiego.

• 6.07

  W Płocku urodził się Ireneusz Czop, aktor związany z teatrami łódzkimi: Nowym, Powszechnym i Teatrem Jaracza; wystąpił m.in. w filmach „Pokłosie”, „Jack Strong”, „Kochanie, chyba cię zabiłem”, a także w serialu „1920. Wojna i miłość”.

• 8.07

  W Szczecinie urodził się Piotr Grabowski, aktor, wystąpił m.in. w filmie „Mała matura 1947”, a także w serialach „Tajemnica twierdzy szyfrów”, „Fałszerze – powrót Sfory” i w serii „Nad rozlewiskiem”.

• 

  12.07

  W Ciechocinku zmarła Ada Sari, śpiewaczka operowa, pedagog.

• 14.07

  W Warszawie rozpoczęło się dwudniowe spotkanie przywódców partii komunistycznych ZSRS, Polski, Bułgarii, NRD i Węgier na temat sytuacji politycznej panującej w Czechosłowacji oraz wojskowej interwencji w tym kraju.

• 

  20.07

  Na Sanie w Solinie oddano do użytku sztuczny zbiornik o powierzchni ponad 21 kilometrów kwadratowych.

• 

  30.07

  W Lubaczowie urodził się Robert Korzeniowski, lekkoatleta, czterokrotny złoty medalista olimpijski (1996, 2000 – dwukrotnie, 2004), trzykrotny mistrz świata (1997, 2001, 2003) i dwukrotny mistrz Europy (1998, 2002) w chodzie sportowym.

• 

  3.08

  W Moskwie zmarł Konstanty Rokossowski, członek partii bolszewickiej, od 1918 r. w Armii Czerwonej. W czasie II wojny światowej pod jego dowództwem w ramach Frontu Białoruskiego walczyła 1. Armia Wojska Polskiego; w latach 1949–1956 minister obrony narodowej Polski, wicepremier, członek BP KC PZPR; marszałek Polski i ZSRS.

• 

  12.08

  W Gdańsku zmarł Bolesław Romanowski, komandor, dowódca walczących w II wojnie światowej polskich okrętów podwodnych „Jastrząb” i „Dzik”.

• 

  20.08

  Interwencja sił zbrojnych Układu Warszawskiego w Czechosłowacji: w nocy z 20 na 21 sierpnia wojska ZSRS, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD wkroczyły na terytorium CSRS.

• 

  3.09

  W Warszawie urodził się Piotr Rubik, kompozytor, multiinstrumentalista, producent muzyczny.

• 

  6.09

  Premiera filmu „Hrabina Cosel” w reżyserii Jerzego Antczaka.

• 

  8.09

  Ryszard Siwiec dokonał samospalenia na znak protestu przeciw inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację; podpalił się na oczach tłumów podczas centralnych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie.

• 

  12.09

  W Warszawie zmarł Ryszard Siwiec, który 8 września 1968 r., podczas centralnych dożynek na Stadionie X-lecia, podpalił się na oczach tłumów, protestując przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji.

• 13.09

  Albania wystąpiła z Układu Warszawskiego.

• 

  19.09

  W Częstochowie urodził się Paweł Łukaszewski, kompozytor, organizator życia muzycznego.

• 

  30.09

  W Gdańsku urodził się Tymon Tymański, muzyk, kompozytor.

• 

  2.10

  W Paryżu zmarł Marcel Duchamp, malarz.

• 

  4.10

  W Warszawie zmarł Jan Kurnakowicz, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Narodowym w Warszawie, znany z ról w filmach „Zakazane piosenki” i „Miasto nieujarzmione”.

• 

  10.10

  W sanatorium w Foluszu koło Jasła zmarł Nikifor, malarz prymitywista.

• 

  10.10

  Premiera serialu telewizyjnego „Stawka większa niż życie”.

• 

  19.10

  W Warszawie zmarł Anatol Stern, poeta, prozaik, współtwórca polskiego futuryzmu.

• 

  27.10

  W Meksyku zakończyły się XIX Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 18 medali: pięć złotych, dwa srebrne i 11 brązowych.

• 

  7.11

  Premiera filmu „Lalka” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.

• 

  9.11

  Zakończył się pierwszy z tzw. procesów pomarcowych: Józef Dajczgewand został skazany na 2,5 roku więzienia, a Sławomir Kretkowski na 1,5 roku.

• 11.11

  W Warszawie rozpoczął obrady V Zjazd PZPR, wśród gości Leonid Breżniew, Walter Ulbricht i Todor Żiwkow. 

• 3.12

  Zmarł Zbigniew Mitzner, dziennikarz, satyryk i publicysta.

• 

  6.12

  We Wrocławiu urodził się Olaf Lubaszenko, aktor, reżyser, znany m.in. z ról w filmach „Życie Kamila Kuranta”, „Piłkarski poker”, „Krótki film o miłości”, „Marcowe migdały”, „Zabić Sekala”, „Operacja Samum” i serialu „Pogranicze w ogniu”.

• 

  12.12

  Zapadły wyroki w procesie studentów oskarżonych o udział w protestach Marca ‘68: Jan Lityński – 2,5 roku więzienia, Seweryn Blumsztajn – 2 lata.

• 

  14.12

  W Mysłowicach urodziła się Jolanta Fraszyńska, aktorka.

• 

  18.12

  W Krakowie zmarł Stanisław Pigoń, historyk literatury, edytor.

• 

  20.12

  Płyta Czesława Niemena „Dziwny jest ten świat” jako pierwsze polskie wydawnictwo muzyczne otrzymał status Złotej Płyty za sprzedaż 160 tys. egzemplarzy. 

• 21.12

  Rolą Anieli w „Wielkim człowieku do małych interesów” Aleksandra Fredry w Teatrze Współczesnym zadebiutowała na deskach profesjonalnego teatru Stanisława Celińska.