Kalendarz dat

1941

• 4.01

  W Paryżu zmarł Henri Bergson, filozof, pisarz, laureat Literackiej Nagrody Nobla w roku 1927.

• 

  6.01

  W Drohobyczu urodził się Aleksander Bednarz, aktor teatralny, filmowy i dubbingowy.

• 8.01

  W Nyeri w Kenii zmarł Robert Baden-Powell, brytyjski wojskowy, twórca ruchu skautowego.

• 

  9.01

  W Lidzie urodził się Jerzy Derfel, pianista, kompozytor, autor muzyki teatralnej i filmowej.

• 

  16.01

  W Krakowie urodziła się Ewa Demarczyk, piosenkarka, związana m.in. z „Piwnicą pod Baranami”; do najbardziej znanych pieśni wykonywanych przez nią należą: „Karuzela z Madonnami”, „Taki pejzaż”, „Grande Valse Brillante”, „Czarne Anioły”, „Wiersze wojenne”, „Cyganka”, „Skrzypek Hercowicz”.

• 

  17.01

  W Warszawie zmarła Stanisława Wysocka, aktorka, reżyserka teatralna, pedagog; wystąpiła m.in. w filmach „Jaśnie pan szofer”, „Trędowata”, „Dziewczęta z Nowolipek”, „Granica”, „Ludzie Wisły” i „Wrzos”.

• 29.01

  W Bytomiu urodził się Henryk Apostel, piłkarz, trener, w latach 1993–95 selekcjoner reprezentacji Polski.

• 

  9.02

  W Krakowie urodził się Kazimierz Kaczor, aktor, od 1974 r. związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie; znany m.in. z seriali „Polskie drogi”, „Jan Serce”, „Alternatywy 4” i „Zmiennicy”; w latach 1996–2002 prezes Związku Artystów Scen Polskich.

• 

  15.02

  Pierwszy zrzut cichociemnych do Polski: w nocy z 15 na 16 lutego z Wielkiej Brytanii wystartowała brytyjska załoga z trzema polskimi skoczkami na pokładzie, po ponad 11 godz. locie spadochroniarze zostali zrzuceni nie jak planowano pod Włoszczową w Kieleckiem, ale na Śląsku Cieszyńskim pod Skoczowem.

• 

  16.02

  W wydawanym w Londynie przez Mieczysława Grydzewskiego i Zygmunta Nowakowskiego piśmie „Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie” ukazał się pierwszy fragment poematu Juliana Tuwima „Kwiaty polskie”.

• 

  17.02

  W Niepokalanowie aresztowany został przez gestapo, a następnie przewieziony do więzienia na Pawiaku, o. Maksymilian Maria Kolbe.

• 

  21.02

  W Warszawie władze niemieckie zlikwidowały trzy linie tramwajowe przeznaczone wyłącznie dla Żydów. Zamiast nich zaczął kursować tramwaj bez numeru, oznakowany tarczą z niebiesko-białą gwiazdą Dawida.

• 

  24.02

  W Sosnowcu zmarł Emil Zegadłowicz, poeta, prozaik, tłumacz, autor m.in. powieści „Zmory”, „Motory”.

• 

  25.02

  W Stanisławowie urodził się Feliks Falk, reżyser, scenarzysta, dramatopisarz; twórca filmów „Wodzirej”, „Bohater roku”, „Był jazz”, „Samowolka” i „Komornik”.

• 26.02

  Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Górze Kalwarii, jego mieszkańców deportowali do getta warszawskiego.

• 3.03

  W Warszawie zmarł Edward Wittig, rzeźbiarz, autor warszawskich pomników: Lotnika, PeOWiaka oraz Juliusza Słowackiego.

• 3.03

  Zarządzenie gubernatora dystryktu krakowskiego Otto Waechtera o utworzeniu w Krakowie „żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej”. Ostateczny termin przesiedlenia do getta wyznaczono na 20 marca 1941 r. Niezastosowanie się do zarządzenia władz niemieckich zagrożone było karą śmierci.

• 

  4.03

  W Poznaniu urodził się Hubert Wagner, siatkarz, wielokrotny reprezentant Polski; trener, uważany za jednego z najwybitniejszych szkoleniowców w historii polskiego sportu; prowadzona przez niego drużyna siatkarzy zdobyła mistrzostwo świata w Meksyku w 1974 r. oraz złoty medal olimpijski dwa lata później w Montrealu.

• 4.03

  W Ostrowie Wielkopolskim urodził się Kazimierz Grześkowiak, satyryk, aktor, członek Silnej Grupy pod Wezwaniem, autor przebojów „Chłop żywemu nie przepuści”, „To je moje”, „Odmieniec”, „Kawalerskie noce”.

• 4.03

  Okupacyjne władze niemieckie wydały rozporządzenie o tzw. niemieckiej liście narodowościowej i niemieckiej przynależności państwowej na ziemiach wschodnich wcielonych do Rzeszy.

• 

  7.03

  W Warszawie z wyroku wojskowego sądu specjalnego ZWZ zastrzelony został za kolaborację Igo Sym, aktor, współpracujący z niemieckim wywiadem i policją.

• 

  8.03

  W Warszawie urodził się Maciej Łukasiewicz, dziennikarz, w latach 2000–2004 redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”, w PRL redaktor i wydawca pism podziemnych, twórca wydawnictwa MOST.

• 

  8.03

  W Berlinie urodziła się Krystyna Konarska, piosenkarka i aktorka, wystąpiła m.in. w filmie Jerzego Stefana Stawińskiego „Pingwin”.

• 

  11.03

  W odwecie za zabicie przez grupę bojową ZWZ aktora Igo Syma, obywatela polskiego współpracującego z wywiadem i policją niemiecką, w Palmirach rozstrzelano 21 więźniów Pawiaka, wśród nich dwóch profesorów Uniwersytetu Warszawskiego: Stefana Kopcia, biologa oraz Kazimierza Zakrzewskiego, historyka.

• 

  15.03

  Ukazał się pierwszy numer konspiracyjnego pisma „Rzeczpospolita Polska”, które było centralnym organem prasowym Delegatury Rządu RP na Kraj.

• 

  20.03

  W Częstochowie urodził się Jerzy Duda-Gracz, malarz, scenograf, rysownik, autor m.in. cykli malarskich: „Chopinowi”, „Motywy i Portrety Polskie”, „Obrazy Arystokratyczno-Historyczne”, „Golgota Jasnogórska”.

• 

  23.03

  W niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zamordowany został Tadeusz Tański, inżynier, konstruktor samochodowy, autor pierwszego polskiego samochodu pancernego oraz cywilnych aut CWS T-1 i CWS T-4.

• 

  24.03

  Zarządzenie niemieckiego gubernatora dystryktu lubelskiego Ernsta Zoernera o utworzeniu getta żydowskiego w Lublinie.

• 

  26.03

  W Warszawie urodził się Wojciech Młynarski, bard, poeta, artysta kabaretowy, autor piosenek i librett, piosenkarz, kompozytor, a także dramaturg, scenarzysta i reżyser teatralny; twórca takich przebojów jak „Jesteśmy na wczasach”, „Światowe życie”, „Nie ma jak u mamy”, „W Polskę idziemy”, „Och, ty w życiu”, „Prześliczna wiolonczelistka” i „Moje serce to jest muzyk”.

• 

  31.03

  Niemieckie zarządzenie o utworzeniu w Kielcach żydowskiego getta.

• 

  2.04

  W Pińczowie urodził się Andrzej Barański, reżyser, scenarzysta; autor filmów „Kobieta z prowincji”, „Kramarz”, „Nad rzeką, której nie ma”, „Dwa Księżyce”, „Parę osób, mały czas”.

• 

  3.04

  W Radomiu Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej.

• 

  5.04

  Z więzienia na Pawiaku wywieziono do KL Auschwitz 1021 więźniów; wśród nich m.in. Stefana Jaracza i Leona Schillera.

• 

  5.04

  W Weisser Hirsch koło Drezna zmarł gen. Franciszek Kleeberg, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca SGO „Polesie”.

• 

  8.04

  W sowieckim więzieniu w Chersoniu na Ukrainie zmarł Mariusz Zaruski, generał WP, twórca Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, pionier polskiego żeglarstwa; w latach 1914–1917 żołnierz 1. Pułku Ułanów Legionów, następnie adiutant Józefa Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego; po wybuchu II wojny światowej aresztowany we Lwowie przez NKWD.

• 

  9.04

  Niemieckie zarządzenie o utworzeniu getta w Częstochowie.

• 

  14.04

  W Lidzie urodziła się Pola Raksa, aktorka; wielką popularność przyniosła jej rola w serialu telewizyjnym „Czterej pancerni i pies”, w którym zagrała sanitariuszkę Marusię „Ogoniok”, wystąpiła również w filmach „Szatan z siódmej klasy”, „Panienka z okienka”, „Popioły”, „Pogoń za Adamem”, „Aria dla atlety”, „Uprowadzenie Agaty”.

• 

  20.04

  W Zambrowie urodził się Józef Michalik, arcybiskup metropolita przemyski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 2004–2014.

• 

  23.04

  W odwecie za ucieczkę więźnia komendant KL Auschwitz Rudolf Hoess po raz pierwszy skazał 10 więźniów na śmierć głodową.

• 

  3.05

  W Warszawie urodził się Kornel Morawiecki, fizyk, działacz opozycji antykomunistycznej, przywódca „Solidarności Walczącej” (1982–1990); w 1990 r. założyciel i przewodniczący Partii Wolności; poseł na Sejm (2015–2019).

• 

  11.05

  W Warszawie urodził się Andrzej Rottermund, historyk sztuki, muzealnik, w latach 1991–2015 dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.

• 15.05

  Heinz Auerswald został mianowany komisarzem warszawskiego getta.

• 

  17.05

  W Warszawie gestapo aresztowało kierownictwo konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego: prof. Romana Rybarskiego, prof. Teofila Staniszkisa i Mieczysława Trajdosa, a także Stanisława Sedlaczka – naczelnika Harcerstwa Polskiego.

• 19.05

  Największy niemiecki pancernik „Bismarck” wypłynął z Gdyni w swój pierwszy rejs bojowy, po czym, po dołączeniu krążownika ciężkiego „Prinz Eugen” i eskorty, zespół wziął kurs na Atlantyk.

• 

  21.05

  W nocy z 21 na 22 maja władze sowieckie rozpoczęły czwartą masową deportację ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego z zagarniętych ziem wschodnich Rzeczypospolitej.

• 

  26.05

  Polski niszczyciel „Piorun” podjął walkę z niemieckim pancernikiem „Bismarck”, przyczyniając się do jego zatopienia.

• 

  28.05

  Niemcy wywieźli z więzienia na Pawiaku do obozu koncentracyjnego Auschwitz 304 mężczyzn, wśród nich znajdowali się o. Maksymilian Rajmund Kolbe.

• 

  5.06

  W Buenos Aires w Argentynie urodziła się Martha Argerich, wybitna pianistka, pedagog, laureatka I nagrody podczas Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w 1965.

• 

  5.06

  W Skotnikach koło Łęczycy urodziła się Barbara Brylska, aktorka, niezapomniana Kama z „Faraona” i Krzysia z „Pana Wołodyjowskiego”.

• 

  8.06

  W Bestwince koło Bielska Białej urodził się Zygmunt Smalcerz, sztangista, złoty medalista olimpijski z Monachium (1972), trzykrotny mistrz świata.

• 

  10.06

  W Świrzu w woj. lwowskim urodziła się Alicja Grześkowiak, prawniczka, wykładowca KUL; w latach 1997–2001 marszałek Senatu.

• 

  10.06

  W Warszawie zmarł Ludwik Krzywicki, działacz socjalistyczny, więzień carski, wybitny socjolog, pedagog, współzałożyciel Głównego Urzędu Statystycznego.

• 

  15.06

  W Sztokholmie zmarł Stanisław Thugutt, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, prezes PSL „Wyzwolenie” (1922–1923), wicepremier (1924–1925), prezes Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego (1935–1938), poseł na Sejm (1922–1927).

• 

  18.06

  W Zaklikowie na Lubelszczyźnie urodził się Leszek Długosz, aktor, literat, kompozytor.

• 

  22.06

  Początek operacji „Barbarossa” – atak III Rzeszy Niemieckiej na Związek Sowiecki.

• 

  22.06

  Wojna niemiecko-sowiecka: podczas odwrotu Armii Czerwonej z terenów II RP zagarniętych przez ZSRS w 1939 r., funkcjonariusze NKWD wymordowali w więzieniach tysiące Polaków, m.in. we Lwowie, w Łucku i Wilnie.

• 

  23.06

  Pierwszy nalot sowiecki na Warszawę. Zginęły 34 osoby, kilkadziesiąt zostało rannych.

• 24.06

  Wojna niemiecko-sowiecka: siły niemieckie zajęły Przemyśl i Wilno. W więzieniach na okupowanych przez Sowietów Kresach II RP NKWD: rozpoczęły ewakuację więzień oraz mordowanie części więźniów.

• 25.06

  W Kownie doszło do pogromu ludności żydowskiej.

• 

  27.06

  Po zajęciu Białegostoku Niemcy zamordowali około 2 tys. Żydów.

• 

  27.06

  W Warszawie urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser, scenarzysta, jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych; autor „Dekalogu”, „Krótkiego filmu o zabijaniu”, tryptyku: „Trzy kolory: Niebieski”, „Trzy kolory: Biały”, „Trzy kolory: Czerwony”, którego pierwsza część zdobyła Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji, a także filmów „Amator”, „Przypadek” i „Podwójne życie Weroniki”; laureat Felixa – Europejskiej Nagrody Filmowej.

• 

  29.06

  W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.

• 

  30.06

  Po zajęciu Lwowa przez Niemców rozpoczął się pogrom, w którym w ciągu czterech dni zginęło około 4 tys. Żydów.

• 3.07

  Wojna niemiecko-sowiecka: Stalin wygłosił przemówienie radiowe, w którym wzywał cały naród do stawienia oporu Niemcom.

• 

  4.07

  W nocy z 3 na 4 lipca Niemcy aresztowali we Lwowie ponad 20 profesorów uczelni lwowskich, a także ich bliskich, przyjaciół oraz osoby przypadkowo zastane w mieszkaniach; wszyscy zostali zamordowani 4 lipca na Wzgórzach Wuleckich; od kul zginęło 40 osób, wśród nich profesorowie: Antoni Cieszyński, Władysław Dobrzaniecki, Jan Grek, Jerzy Grzędzielski, Edward Hamerski, Henryk Hilarowicz, Włodzimierz Krukowski, Roman Longchamps de Berier, Antoni Łomnicki, Witold Nowicki, Tadeusz Ostrowski, Stanisław Piłat, Stanisław Progulski, Roman Rencki, Włodzimierz Sieradzki, Adam Sołowij, Włodzimierz Stożek, Kazimierz Vetulani, Kasper Weigel, Roman Witkiewicz oraz Tadeusz Boy-Żeleński.

• 7.07

  Pogrom ludności żydowskiej w Radziłowie na Podlasiu.

• 

  9.07

  W Warszawie urodził się Tadeusz Borowski, aktor; wystąpił w filmach „Zaraza”, „Zapamiętaj imię swoje”, a także w serialach „Tajemnica Enigmy”, „Blisko, coraz bliżej”, „Rycerze i rabusie”, „Znaki szczególne” i „Znak orła”.

• 

  10.07

  Pogrom Żydów w Jedwabnem; w toku śledztwa IPN ustalono, że 10 lipca 1941 r. w Jedwabnem grupa miejscowej polskiej ludności cywilnej z inspiracji Niemców dokonała zabójstwa nie mniej niż 340 Żydów.

• 15.07

  W Kolnie Niemcy rozstrzelali 16 Żydów, których zwłoki pogrzebano wraz ze zburzonym pomnikiem Lenina, wzniesionym na rynku podczas okupacji sowieckiej. Była to jedna ze zbrodni na społeczności żydowskiej popełnionych na Podlasiu w pierwszych tygodniach okupacji niemieckiej.

• 

  16.07

  W Podszkodziu koło Ostrowca Świętokrzyskiego urodził się Damian Damięcki, aktor, syn Ireny Górskiej i Dobiesława Damięckiego, mąż śpiewaczki operetkowej Grażyny Brodzińskiej, znany z filmów „Nowy” i „W każdą pogodę”.

• 16.07

  W Wilczym Szańcu pod Kętrzynem Adolf Hitler ogłosił decyzję o przyłączeniu terenów Galicji Wschodniej do Generalnego Gubernatorstwa, rezygnując tym samym z planu utworzenia państwa ukraińskiego.

• 

  25.07

  We Lwowie rozpoczął się pogrom – w ciągu trzech dni zginęło około 2 tys. Żydów.

• 

  26.07

  We Lwowie zamordowany przez Niemców został Kazimierz Bartel, matematyk, pięciokrotny premier RP, prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego, rektor Politechniki Lwowskiej.

• 

  27.07

  W Brzezinach urodziła się Halina Kowalska, aktorka teatralna i filmowa („Drewniany różaniec”, „Nie lubię poniedziałku”, „Sanatorium pod klepsydrą”).

• 

  30.07

  W Londynie premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski podpisał z ambasadorem ZSRS Iwanem Majskim polsko-sowiecki układ dotyczący wznowienia stosunków dyplomatycznych, współpracy na rzecz pokonania Niemiec oraz powstania polskiej armii w ZSRS; dodatkowy protokół przewidywał zwolnienie z więzień i łagrów obywateli polskich.

• 

  1.08

  II wojna światowa: utworzony przez władze niemieckie okręg-dystrykt Galicja został wcielony do Generalnego Gubernatorstwa.

• 

  3.08

  W Warszawie zmarł prof. Ludwik Kulczycki, historyk, socjolog, działacz II Proletariatu, więzień carski, zesłaniec, członek PPS.

• 

  3.08

  W KL Auschwitz zamordowany został harcmistrz Stanisław Sedlaczek, założyciel i naczelnik konspiracyjnego Harcerstwa Polskiego (Hufców Polskich).

• 7.08

  Na cmentarzu żydowskim w Grajewie Niemcy rozstrzelali 119 Polaków, Żydów i Rosjan.

• 12.08

  Winston Churchill i Franklin D. Roosevelt podpisali na pokładzie brytyjskiego pancernika „Prince of Wales” tzw. Kartę Atlantycką.

• 

  12.08

  Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRS o amnestii dla obywateli polskich przebywających w sowieckich łagrach.

• 

  14.08

  W niemieckim obozie Auschwitz zamordowany został o. Maksymilian Maria Kolbe, franciszkanin, misjonarz, założyciel klasztorów w Niepokalanowie i Nagasaki; kanonizowany w 1982 r. przez papieża Jana Pawła II.

• 

  14.08

  W sowieckim więzieniu w Charkowie zmarł prof. Stanisław Głąbiński, prawnik, ekonomista, jeden z przywódców Narodowej Demokracji.

• 

  14.08

  Polsko-sowiecki układ wojskowy o utworzeniu Armii Polskiej w ZSRS; jej dowódcą został gen. Władysław Anders.

• 

  22.08

  W Krakowie powstał konspiracyjny Teatr Rapsodyczny.

• 

  22.08

  W Warszawie urodził się Andrzej Zakrzewski, historyk, polityk, minister kultury i dziedzictwa narodowego (1999–2000).

• 27.08

  W dniach 27 i 28 sierpnia w Kamieńcu Podolskim Niemcy zamordowali ponad 23 tys. Żydów.

• 29.08

  W wyniku katastrofy pociągu osobowego jadącego z Mińska Mazowieckiego do Warszawy zginęło 36 osób, a 70 zostało rannych. Wśród ofiar śmiertelnych było kilkunastu niemieckich żołnierzy.

• 

  31.08

  Od 31 sierpnia do 3 września w Ponarach koło Wilna Niemcy zamordowali około 8 tys. Żydów; w sumie w latach 1941–1944 Niemcy oraz kolaboranci litewscy zamordowali w tym miejscu około 100 tys. ludzi, wśród nich 60–70 tys. Żydów, wiele tysięcy Polaków, a także Romów, Rosjan, Litwinów, Białorusinów oraz przedstawicieli innych narodowości.

• 

  1.09

  W Warszawie zmarł prof. Bolesław Miklaszewski, więzień carski, zesłaniec, działacz Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich; w niepodległej Polsce minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, senator; chemik, rektor Wyższej Szkoły Handlowej.

• 

  2.09

  W Krakowie urodził się Stefan Friedmann, aktor, satyryk; wystąpił w filmach „Miejsce na ziemi”, „Krajobraz po bitwie”, „C.K. Dezerterzy”, a także w serialach „Czterdziestolatek”, „Lalka” i „Na kłopoty Bednarski”.

• 

  3.09

  Urodził się Stan Borys, właściwie Stanisław Guzek, wokalista, kompozytor, członek zespołu Blackout.

• 

  3.09

  W KL Auschwitz Niemcy dokonali pierwszego masowego uśmiercenia ludzi przy pomocy Cyklonu B – zginęło około 600 jeńców sowieckich i 250 Polaków.

• 

  6.09

  Niemcy utworzyli w Wilnie getto.

• 

  8.09

  Wojska niemieckie rozpoczęły trwające 900 dni oblężenie Leningradu – do 27 stycznia 1944 r.; liczbę mieszkańców miasta, którzy zmarli w tym czasie z głodu, szacuje się na ponad 750 tys.

• 

  12.09

  W Tarnowie rozstrzelana została przez Niemców Helena Marusarzówna, narciarka, wielokrotna mistrzyni Polski, w czasie II wojny światowej działała w konspiracji jako kurier tatrzański.

• 

  15.09

  W Lipnikach na Wołyniu urodził się Mirosław Hermaszewski, kosmonauta, jako pierwszy i jedyny Polak odbył lot w kosmos.

• 19.09

  II wojna światowa: Wojska niemieckie wkroczyły do Kijowa.

• 23.09

  W Drohobyczu urodził się Wojciech Alaborski, aktor.

• 24.09

  W Wielkiej Brytanii członkowie koalicji antyhitlerowskiej podpisali Kartę Atlantycką; uznano w niej m.in. prawo wszystkich narodów do posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa.

• 

  29.09

  W czasie trwającej dwa dni akcji eksterminacyjnej w Babim Jarze Niemcy zamordowali blisko 34 tys. Żydów z Kijowa.

• 

  1.10

  W Wilnie Niemcy rozpoczęli trwającą do grudnia 1942 r. akcję eksterminacyjną, w czasie której zamordowano około 33,5 tys. Żydów.

• 

  5.10

  W Mylsku na Wołyniu urodziła się Helena Majdaniec, piosenkarka.

• 

  6.10

  W Klecku Niemcy rozstrzelali około 4 tys. Żydów.

• 

  10.10

  Premiera filmu „Heimkher” w reżyserii Gustava Ucicky’ego. Za udział w realizacji tej propagandowej produkcji kinematografii nazistowskiej władze Polskiego Państwa Podziemnego skazały kilku polskich aktorów na karę infamii lub nagany.

• 

  14.10

  W Moskwie w sowieckim więzieniu na Butyrkach zmarł Aleksander Prystor, jeden z czołowych polityków obozu piłsudczykowskiego, premier w latach 1931–33, poseł, senator, w latach 1935–38 marszałek Senatu.

• 

  15.10

  Rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka zabraniające Żydom pod groźbą kary śmierci opuszczania wyznaczonych dla nich dzielnic mieszkaniowych.

• 

  19.10

  W warszawskim getcie zmarł Leo Belmont (właściwie Leopold Blumental), założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieści.

• 

  21.10

  W Londynie zmarł Herman Lieberman, członek Rady Naczelnej PPS w latach 1920–1939, poseł na Sejm (1919–1933), działacz Centrolewu, skazany w procesie brzeskim. Od 1939 r. wiceprezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie.

• 

  26.10

  Do okupowanej Polski z Budapesztu potajemnie przedostał się marszałek Edward Śmigły-Rydz; zamieszkał w Warszawie. Zmarł na atak serca 2 grudnia 1941 r., pochowany został na Cywilnym Cmentarzu na Powązkach pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

• 

  1.11

  Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu.

• 

  1.11

  W Krakowie odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego. W powstanie teatru zaangażował się Karol Wojtyła, który występował w niektórych spektaklach organizowanych w prywatnych mieszkaniach jego przyjaciół.

• 

  5.11

  W Radzyniu Podlaskim urodził się Włodzimierz Nahorny, muzyk jazzowy, kompozytor, aranżer.

• 5.11

  W Nowym Jorku urodził się Art Garfunkel – piosenkarz, współtwórca słynnego duetu Simon and Garfunkel.

• 

  10.11

  Gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o karze śmierci za samowolne opuszczenie getta oraz udzielanie pomocy Żydom.

• 

  11.11

  W pierwszej egzekucji przed Ścianą Straceń w KL Auschwitz Niemcy rozstrzelali 151 polskich więźniów. Ogółem w tym miejscu rozstrzelano co najmniej kilka tysięcy osób, głównie Polaków.

• 

  18.11

  Początek ofensywy wojsk brytyjskich pod Tobrukiem; w walkach brała udział polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich.

• 

  2.12

  Gen. Władysław Sikorski przybył do Moskwy. W trakcie wizyty dwukrotnie spotkał się ze Stalinem.

• 

  2.12

  W Warszawie zmarł marszałek Edward Śmigły-Rydz; pochowany został na Cywilnym Cmentarzu na Powązkach pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

• 

  4.12

  Gen. Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali w Moskwie polsko-sowiecką deklarację o walce z Niemcami.

• 

  7.12

  Japoński atak na amerykańską bazę morską Pearl Harbor na Hawajach. W odpowiedzi na agresję Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Japonii i rozpoczęły działania zbrojne na Pacyfiku.

• 

  7.12

  W Gorzycach pod Sandomierzem urodził się Janusz Bukowski, aktor.

• 

  8.12

  W Chełmnie nad Nerem zaczął działać niemiecki obóz zagłady KL Kulmhof – przywieziono do niego pierwszy transport 700 Żydów z Koła; do kwietnia 1944 r. w obozie Niemcy zamordowali około 200 tys. Żydów.

• 11.12

  Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę USA.

• 

  11.12

  Rząd polski wypowiedział wojnę Japonii, która nieformalnie odrzuciła ten akt.

• 

  11.12

  W Warszawie zmarł płk Bronisław Gembarzewski, historyk wojskowości, organizator i dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1916–1936) oraz Muzeum Wojska w Warszawie (1920–1939).

• 

  12.12

  W Warszawie zmarł Antoni Sujkowski, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1926), rektor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie (1929–1931), od 1932 r. prezes Polskiego Towarzystwa Geograficznego.

• 

  18.12

  W Drogomyślu w pow. cieszyńskim urodził się Jan Kowalczyk, jeździec, złoty medalista igrzysk olimpijskich w Moskwie w indywidualnym konkursie skoków przez przeszkody.

• 

  18.12

  W nocy z 17 na 18 grudnia w Katowicach gestapo dokonało masowych aresztowań wśród członków Katowickiego Inspektoratu ZWZ.

• 25.12

  Po kapitulacji brytyjskiej załogi Hongkong zajęty został przez wojska japońskie.

• 

  26.12

  W Warszawie zmarł Leon Nowodworski, adwokat, członek Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego (1928–1930), od 1940 r. pierwszy dyrektor Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu RP na Kraj.

• 

  27.12

  Z  Moskwy do okupowanej Polski odleciała tzw. pierwsza Grupa Inicjatywna, której zadaniem było odtworzenie partii komunistycznej na terenach znajdujących się pod okupacją niemiecką; w jej składzie znaleźli się Marceli Nowotko, Paweł Finder, Bolesław Mołojec, Pinkus Kartin, Czesław Skoniecki i Maria Rutkiewicz.