29 WRZEśNIA

• 1943 / 80 lat

  W Popowie (powiat Lipno) urodził się Lech Wałęsa, członek Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”; prezydent RP w latach 1990–1995. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 r.

• 1933 / 90 lat

  Ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów powołujące Polską Akademię Literatury. 

• 2022 / 1 rok

  W Krakowie zmarł Mieczysław Gil, opozycjonista, działacz „Solidarności” z krakowskiej Nowej Huty, organizator strajku przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, drugi przewodniczący Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.

• 2017 / 6 lat

  W Warszawie zmarł Wiesław Michnikowski, aktor, artysta kabaretowy, wykonawca słynnych przebojów Kabaretu Starszych Panów, m.in. „Wesołe jest życie staruszka”, „Addio pomidory” czy „Jeżeli kochać”, odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w „Seksmisji” Juliusza Machulskiego. 

• 2010 / 13 lat

  W Paryżu zmarł Georges Charpak, fizyk, urodzony w 1924 r. w Dąbrowicy w województwie poleskim, w rodzinie żydowskiej; laureat Nagrody Nobla w 1992 r.

• 2010 / 13 lat

  W Henderson w stanie Nevada zmarł Tony Curtis, aktor, znany z komedii „Pół żartem, pół serio” i „Wielki wyścig”, a także filmów „Trapez”, „Wikingowie”, „Ucieczka w kajdankach” i „Dusiciel z Bostonu”.

• 2001 / 22 lata

  W Warszawie na placu Bankowym odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego.

• 2000 / 23 lata

  W Warszawie zmarł Michał Pawlicki, aktor, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów „Zaklęte rewiry”, „Nad Niemnem”, a także „Vabank 2, czyli riposta”.

• 1993 / 30 lat

  W Łodzi zmarł Włodzimierz Skoczylas, aktor, pedagog, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau.

• 1989 / 34 lata

  Premiera filmu „Jeniec Europy” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

• 1989 / 34 lata

  Pod Raciborzem w wypadku samochodowym zginęli twórcy programu „Sonda” – Zdzisław Kamiński i Andrzej Kurek.

• 1986 / 37 lat

  Lech Wałęsa powołał Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”.

• 1984 / 39 lat

  Zmarł Jerzy Wasowski, aktor, kompozytor, dziennikarz; wspólnie z Jeremim Przyborą stworzył „Kabaret Starszych Panów”.

• 1977 / 46 lat

  Komitet Obrony Robotników został przekształcony w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”.

• 1976 / 47 lat

  Ukazał się pierwszy numer „Komunikatu KOR” informujący m.in. o represjach władz komunistycznych wobec uczestników protestów z 25 czerwca 1976 r.

• 1976 / 47 lat

  Powołano Centrum Badań Kosmicznych PAN.

• 1967 / 56 lat

  Premiera filmu „Jowita” w reżyserii Janusza Morgensterna.

• 1967 / 56 lat

  W Warszawie zmarł Marian Wnuk, rzeźbiarz, pedagog, działacz artystyczny.

• 1951 / 72 lata

  W Warszawie urodziła się Elżbieta Dmoch, wokalistka zespołu „2 plus 1”.

• 1951 / 72 lata

  W więzieniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Rakowieckiej w Warszawie zmarł ppłk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”, dowódca Okręgu Wileńskiego AK; aresztowany przez UB i torturowany w czasie śledztwa; formalnego procesu w jego sprawie nigdy nie przeprowadzono.

• 1947 / 76 lat

  W Poznaniu urodził się Piotr Mroczyk, dziennikarz, działacz opozycji antykomunistycznej, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1989–1994.

• 1944 / 79 lat

  Pod Jaktorowem wojska niemieckie rozbiły Grupę Armii Krajowej „Kampinos”; w walkach poległo około 100 żołnierzy AK, wśród nich dowódca mjr Alfons Kotowski „Okoń”, około 200 zostało rannych; straty niemieckie: około 200 zabitych i rannych.

• 1943 / 80 lat

  II wojna światowa: Marszałek Pietro Badoglio podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji wojsk włoskich.

• 1941 / 82 lata

  W czasie trwającej dwa dni akcji eksterminacyjnej w Babim Jarze Niemcy zamordowali blisko 34 tys. Żydów z Kijowa.

• 1939 / 84 lata

  Kampania polska: kapitulacja załogi Twierdzy Modlin.

• 1939 / 84 lata

  Kampania polska: do Warszawy wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie.

• 1939 / 84 lata

  Kampania polska: grupa Korpusu Ochrony Pogranicza gen. Wilhelma Orlika-Rückemanna zwyciężyła w bitwie z oddziałami Armii Czerwonej pod Szackie na Wołyniu.

• 1938 / 85 lat

  Na konferencji w Monachium przywódcy Niemiec, Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii podpisali układ upoważniający III Rzeszę do zajęcia tzw. obszaru Sudetów, należącego do Czechosłowacji.

• 1935 / 88 lat

  Otwarcie stadionu Ruchu Chorzów.

• 1932 / 91 lat

  W Warszawie urodził się Michał Pawlicki, aktor, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów „Zaklęte rewiry”, „Nad Niemnem”, a także „Vabank 2, czyli riposta”.

• 1930 / 93 lata

  W Kuokkala koło Petersburga zmarł Ilja Riepin, malarz rosyjski, autor obrazów „Burłacy na Wołdze” i „Zaporożcy piszący list do sułtana tureckiego”.

• 1916 / 107 lat

  Austriackie władze wojskowe przyjęły dymisję Józefa Piłsudskiego z Legionów. Decyzją władz austriackich Legiony Polskie zostały przekształcone w Polski Korpus Posiłkowy.

• 1913 / 110 lat

  W czasie podróży przez Kanał La Manche zginął Rudolf Diesel, niemiecki inżynier, konstruktor silnika wysokoprężnego; okoliczności jego utonięcia nie zostały wyjaśnione.

• 1913 / 110 lat

  W Nowym Jorku urodził się Stanley Kramer, reżyser i producent filmowy.

• 1913 / 110 lat

  W Cliftonville w Anglii urodził się Trevor Howard, aktor. 

• 1912 / 111 lat

  W Ferrarze urodził się Michelangelo Antonioni, włoski reżyser, scenarzysta i krytyk filmowy.

• 1911 / 112 lat

  W Warszawie urodził się Stanisław Jankowski „Agaton”, architekt, urbanista, cichociemny, oficer AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca plutonu „Agaton”. Po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM.

• 1904 / 119 lat

  W Kowlu urodził się Michał Waszyński, reżyser i scenarzysta filmowy; jeden z najpopularniejszych twórców międzywojennego kina polskiego; autor filmów „Jego ekscelencja subiekt”, „Pieśniarz Warszawy”, „Antek policmajster”, „Bohaterowie Sybiru”, „Znachor”, „Dybuk”, „Włóczęgi”, „Wielka droga”.

• 1901 / 122 lata

  W Rzymie urodził się Enrico Fermi – fizyk, wybitny badacz energetyki jądrowej, uruchomił pierwszy reaktor jądrowy, laureat Nagrody Nobla.

• 1899 / 124 lata

  W Warszawie urodził się Jan Rzepecki, szef Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, komendant Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.

• 1887 / 136 lat

  W warszawskim „Kurierze Codziennym” ukazał się pierwszy odcinek powieści „Lalka” Bolesława Prusa.

• 1882 / 141 lat

  W Krakowie ukazało się pierwsze wydanie dziennika „Nowa Reforma”.

• 1881 / 142 lata

  We Lwowie urodził się Ludwig von Mises, ekonomista austriacki, jeden z najbardziej wpływowych przedstawicieli liberalizmu gospodarczego.

• 1861 / 162 lata

  W Warszawie zmarła Tekla Bądarzewska-Baranowska, pianistka, kompozytorka popularnych miniatur muzycznych.

• 1837 / 186 lat

  W Krakowie urodził się Michał Bałucki, komediopisarz, prozaik.

• 1823 / 200 lat

  W Smolhowie na Białorusi urodził się Władysław Syrokomla (właśc. Ludwik Kondratowicz), poeta, tłumacz.

• 1804 / 219 lat

  W Halczyńcu w okolicach Berdyczowa urodził się Michał Czajkowski, Sadyk Pasza, pisarz, uczestnik Powstania Listopadowego; po 1831 r. na emigracji we Francji; działacz niepodległościowy związany z Hotelem Lambert; od 1850 r. w armii tureckiej; przeszedł na islam; uczestnik wojny krymskiej (1853–1856); autor „Wernyhory” i „Powieści kozackich”.

• 1760 / 263 lata

  W Wierzei w województwie poznańskim urodził się Michał Sokolnicki, generał, inżynier, uczestnik wojny z Rosją w 1792 r., Powstania Kościuszkowskiego oraz wojen napoleońskich.

• 1758 / 265 lat

  W Burnham Thorpe w hrabstwie Norfolk urodził się Horatio Nelson, brytyjski admirał, wicehrabia; zwycięski dowódca w bitwach pod Abukirem (1798) i Trafalgarem (1805).

• 1747 / 276 lat

  W Będominie koło Kościerzyny urodził się Józef Wybicki, polityk, pisarz, publicysta; konfederat barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego; współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; autor „Mazurka Dąbrowskiego”, który stał się polskim hymnem narodowym.

• 1669 / 354 lata

  W katedrze na Wawelu odbyła się koronacja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski.

• 1609 / 414 lat

  Wojska polskie i litewskie rozpoczęły oblężenie Smoleńska.

• 1571 / 452 lata

  W Mediolanie urodził się Michelangelo Merisi da Caravaggio, jeden z najwybitniejszych malarzy przełomu XVI i XVII w.; do jego najważniejszych dzieł należą „Chłopiec z koszem owoców”, „Męczeństwo św. Mateusza” i „Ścięcie św. Jana Chrzciciela”.

• 1513 / 510 lat

   Hiszpański konkwistador Vasco Nunez de Balboa dotarł do wybrzeży Pacyfiku, któremu nadał nazwę Morza Południowego.

• 1484 / 539 lat

  We Lwowie zmarł Jan z Dukli, teolog, kaznodzieja, franciszkanin; patron Polski; kanonizowany przez Jana Pawła II w 1997 r.