15 PAźDZIERNIKA

• 1970 / 55 lat

  W Warszawie otwarto kino „Relax”, pierwsze szerokoekranowe kino w Polsce (zakończyło działalność w 2006 r.).

• 1950 / 75 lat

  Likwidacja niezależnego harcerstwa - Związek Harcerstwa Polskiego został wchłonięty przez Związek Młodzieży Polskiej.

• 1880 / 145 lat

  Oddano do użytku pierwszy z dwóch tuneli kolejowych pod Małym Wołowcem. Ma 1560 metrów i znajduje się na trasie z Wałbrzycha do Kłodzka. Do dziś jest jednym z najdłuższych takich obiektów w Polsce (wtedy na terenie Niemiec). Równoległy do niego tunel wydrążony w latach 1907-1912 ma 1601 metrów. Na 17-kilometrowym odcinku powstały w sumie trzy pary tuneli. Poza Małym Wołowcem wydrążono je jeszcze pod Świerkową Kopą (1171 i 1176 m) oraz pod zachodnimi stokami góry Sajdak (337 m).

   

• 2023 / 2 lata

  W wyborach do Sejmu RP przy najwyższej od upadku komunizmu frekwencji (74,38 proc.) większość mandatów poselskich zdobył blok trzech komitetów: Koalicji Obywatelskiej (wspólnej listy Platformy Obywatelskiej, „Nowoczesnej” i Zielonych), koalicji „Trzecia Droga Polska 2050 – Polskie Stronnictwo Ludowe” oraz Nowej Lewicy. W rezultacie rządzące Polską przez osiem poprzednich lat Prawo i Sprawiedliwość straciło władzę. Blok ugrupowań opozycyjnych wobec PiS zdobył również większość mandatów w Senacie RP.

• 2021 / 4 lata

  W Skolimowie zmarł Paweł Nowisz, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny znany m.in. z ról w filmach „Kiler”, „Fuks”, „Chłopaki nie płaczą”. Występował na scenach wielu polskich teatrów.

• 2018 / 7 lat

  W Warszawie zmarł prof. Andrzej Wyrobisz, badacz późnego średniowiecza i dziejów nowożytnych, autor wielu prac poświęconych dziejom społeczno-gospodarczym i historii kultury materialnej XV-XVII w.

• 2004 / 21 lat

  Premiera filmu „Wesele” w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego.

• 1990 / 35 lat

  Premiera filmu „Ucieczka z kina Wolność” w reżyserii Wojciecha Marczewskiego.

• 1989 / 36 lat

  Zmarł Michał Rola-Żymierski marszałek Polski od 1945 r. W czasie I wojny światowej żołnierz Legionów Polskich, w II RP wydalony z wojska za nadużycia finansowe. Po wyjściu z więzienia nawiązał współpracę z wywiadem ZSRR, w czasie II wojny światowej związał się z komunistami i został dowódcą Armii Ludowej, a następnie Wojska Polskiego. W szczytowym okresie polskiego stalinizmu odsunięty na tor boczny i uwięziony.

• 1979 / 46 lat

  Premiera filmu „Aria dla atlety” w reżyserii Filipa Bajona.

• 1978 / 47 lat

  W Głoskowie niedaleko Warszawy pod kierownictwem psychologa Marka Kotańskiego powstał pierwszy ośrodek Monaru, zajmujący się m.in. terapią i leczeniem uzależnień, a także pomocą dla osób bezdomnych.

• 1955 / 70 lat

  W Warszawie urodziła się Ewa Błaszczyk, aktorka, pieśniarka; wystąpiła m.in. w filmie „Nadzór” oraz serialach „Dom” i „Zmiennicy”; założycielka fundacji „Akogo?”, która pomaga dzieciom po ciężkich urazach mózgu, przebywającym w śpiączce; dzięki jej staraniom wybudowano Klinikę Budzik przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.

• 1952 / 73 lata

  Przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie stanęło czterech oficerów lotnictwa, z których trzech walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię; wszyscy oskarżeni zostali przez komunistyczne władze o działalność konspiracyjno-szpiegowską i skazani na karę śmierci.

• 1946 / 79 lat

  W Norymberdze samobójstwo popełnił Hermann Goering, marszałek Rzeszy, jeden z głównych przywódców nazistowskich Niemiec, skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy na karę śmierci za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości.

• 1944 / 81 lat

  Na warszawskiej Pradze ukazał się pierwszy numer „Życia Warszawy”. Gazeta powstała, według jednych źródeł – z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej, zaś według innych – z inicjatywy Mariana Spychalskiego, pierwszego powojennego prezydenta Warszawy. „Życie Warszawy” było, obok „Trybuny Ludu”, jednym z opiniotwórczych dzienników w PRL. Nazwa gazety miała informować Polskę i świat, że Warszawa żyje.

• 1942 / 83 lata

  Powstała piłsudczykowska organizacja konspiracyjna Konwent Organizacji Niepodległościowych.

• 1941 / 84 lata

  Rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka zabraniające Żydom pod groźbą kary śmierci opuszczania wyznaczonych dla nich dzielnic mieszkaniowych.

• 1939 / 86 lat

  W lesie koło wsi Bratian niemieckie oddziały Selbstschutz rozstrzelały ok. 150 przedstawicieli polskich elit Ziemi Lubawskiej.

• 1937 / 88 lat

  W Warszawie urodził się Marek Kępiński, aktor.

• 1929 / 96 lat

  W Ozorkowie urodził się Witold Sobociński, operator filmowy, wykładowca PWSFTviT w Łodzi; laureat nagrody Orła za Osiągnięcia Życia, przyznawanej przez Polską Akademię Filmową; w jego filmografii znalazły się takie dzieła jak „Wesele” czy „Ziemia obiecana” w reż. Andrzeja Wajdy.

• 1920 / 105 lat

  Wojna polsko-bolszewicka: wojska polskie zajęły Mińsk.

• 1917 / 108 lat

  Uroczyście mianowano członków Rady Regencyjnej: arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego, prezydenta Warszawy księcia Zdzisława Lubomirskiego i honorowego prezesa Stronnictwa Polityki Realnej hrabiego Józefa Ostrowskiego. Siedzibą Rady Regencyjnej stał się Zamek Królewski w Warszawie.

• 1915 / 110 lat

  Urodził się Icchak Szamir; premier Izraela w latach 1983-1984 oraz 1986-1992. Do 1935 r. związany z Polską – z Białymstokiem (gdzie chodził do szkoły) i Warszawą (gdzie studiował prawo).

• 1912 / 113 lat

  W Krakowie urodziła się Jadwiga Jędrzejowska, najwybitniejsza polska tenisistka lat międzywojennych, w drugiej połowie lat 30. należała do ścisłej światowej czołówki; finalistka turnieju wimbledońskiego w 1937 r.;22-krotnie zdobywała tytuł mistrzyni Polski w grze pojedynczej, pierwszy raz w 1929 r., ostatni w 1964 r.

• 1905 / 120 lat

  W Mińsku Litewskim Józef Piłsudski został szefem Wydziału Bojowego Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej.

• 1894 / 131 lat

  Urodził się ks. Zygmunt Kaczyński, polityk i duchowny, poseł na Sejm w latach 1919–1927 związany najpierw z endecją, a potem chadecją, dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej (1930–1939), a w rządzie RP na uchodźstwie minister wyznań religijnych. Wrócił do Polski, został aresztowany pod zarzutem zamiaru obalenia nowego ustroju i zmarł w więzieniu.

• 1894 / 131 lat

  Władze francuskie aresztowały Alfreda Dreyfusa, oficera armii francuskiej, pochodzenia żydowskiego, niesłusznie oskarżonego o zdradę państwa – przekazanie niemieckiej ambasadzie w Paryżu francuskich tajemnic wojskowych; Dreyfus skazany został na podstawie spreparowanych dowodów i zesłany na Wyspę Diabelską w Gujanie; w 1906 r. zrehabilitowany.

• 1833 / 192 lata

  We Florencji zmarł Michał Kleofas Ogiński, kompozytor, autor „Pożegnania ojczyzny”; w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej członek Rady Najwyższej Litewskiej; senator rosyjski.

• 1822 / 203 lata

  Urodził się pisarz Edmund Chojecki, polski pisarz, dziennikarz, podróżnik, publicysta i poeta, tłumacz polsko-francuski, przedstawiciel narodowego romantyzmu, propagator socjalizmu utopijnego i anarchizmu.

• 1817 / 208 lat

  W Solurze w Szwajcarii zmarł Tadeusz Kościuszko, generał, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz wojny polsko-rosyjskiej z 1792 r.; Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych w powstaniu 1794 r.

• 1810 / 215 lat

  Urodził się Konstanty Julian Ordon, oficer Wojska Polskiego, powstaniec listopadowy. W czasie powstania, podczas obrony Warszawy, dowodził baterią artylerii w reducie nr 54, która została wysadzona w powietrze 6 września 1831. W wierszu Reduta Ordona jego rzekomą śmierć opisał Adam Mickiewicz, mimo że podczas wybuchu Ordon został jedynie mocno poparzony.

• 1810 / 215 lat

  Wojny napoleońskie: Pod Fuengirolą na południe od Malagi oddział 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego kpt. Franciszka Młokosiewicza odniósł zwycięstwo nad zdecydowanie liczniejszymi wojskami angielsko-hiszpańskimi dowodzonymi przez gen. Andrew Blayneya.

• 1611 / 414 lat

  W Moskwie zmarł Jan Piotr Sapieha, hetman Dymitra II Samozwańca, dowódca polskiej załogi na Kremlu.

• 1432 / 593 lata

  Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unię grodzieńską. Układ przywracał władzę zwierzchnią Władysława Jagiełły nad Litwą.

• 1243 / 782 lata

  W Trzebnicy zmarła Jadwiga Śląska, żona księcia Henryka I Brodatego; kanonizowana w 1267 r.