16 LISTOPADA

• 1979 / 46 lat

  Kinowa premiera filmu „Amator” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, który był także autorem scenariusza. Film był uważany za przełomowy w karierze Kieślowskiego, a także Jerzego Stuhra, który zagrał w nim główną rolę. Jeszcze przed kinową premierą (w sierpniu) "Amator" został pokazany na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie, gdzie jury nagrodziło go Złotym Medalem oraz Grand Prix

• 1879 / 146 lat

  Zakończyła się budowa dworca kolejowego Poznań Główny. Budynek, wzorowany na berlińskim Dworcu Poczdamskim, służył podróżnym przez 134 lata. Uszkodzony pod koniec II wojny światowej był później przebudowywany i remontowany bez szacunku dla historii.

• 1794 / 231 lat

  Koniec Insurekcji Kościuszkowskiej; pod Radoszycami nastąpiło rozwiązanie oddziałów powstańczych (dowodzonych przez Tomasza Wawrzeckiego po tym, jak do rosyjskiej niewoli pod Maciejowicami dostał się Tadeusz Kościuszko) i kapitulacja przed gen. Fiodorem Denisowem.

• 2020 / 5 lat

  W wieku 97 lat zmarł Henryk Gulbinowicz, arcybiskup metropolita wrocławski (w latach 1976–2004), od 1985 r. kardynał. W czasie stanu wojennego wspierał działaczy solidarnościowej opozycji. M.in. za zasługi na tym polu został w 2008 r. odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego. W 2019 r. w filmie "Tylko nie mów nikomu" braci Siekielskich został wymieniony jako jeden z biskupów, którzy chronili księży - pedofili. Na jaw wyszło też, że w czasach PRL-u utrzymywał wieloletnie kontakty ze Służbą Bezpieczeństwa. Z kolei po tym, jak został oskarżony, że napastował seksualnie 16-letniego ucznia niższego Seminarium wszczęto przeciwko niemu kościelne dochodzenie. Umorzono je ze względu na przedawnienie, ale Nuncjatura Apostolska w Polsce zarządziła wobec niego szereg kar, m.in. zakaz używania insygniów biskupich.

• 2017 / 8 lat

  W Worthing w Wielkiej Brytanii zmarł Franciszek Kornicki, podpułkownik pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, po II wojnie światowej major Królewskich Sił Powietrznych, ostatni żyjący dowódca polskiego dywizjonu lotniczego z okresu II wojny światowej (308 i 317). We wrześniu 2017 r. zwyciężył w plebiscycie internetowym Muzeum Królewskich Sił Powietrznych i dziennika „The Telegraph” na bohatera wystawy na stulecie RAF.

• 2014 / 11 lat

  Wybory samorządowe w Polsce. W głosowaniu na radnych sejmików wojewódzkich najwięcej głosów (26,89 proc.) padło na PiS, ale partia ta objęła władzę tylko w województwie podkarpackim. We wszystkich pozostałych województwach rządziły koalicje Platformy Obywatelskiej (26,29 proc. głosów) i PSL (23,88 proc), poszerzone w województwie opolskim o przedstawicieli mniejszości niemieckiej, zaś w województwie śląskim o SLD i przejściowo też Ruch Autonomii Śląska.

  Kandydaci PO zostali prezydentami największych miast: m.in. Warszawy, Łodzi, Gdańska, Poznania.

• 2014 / 11 lat

  W Warszawie zmarła Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska, córka marszałka Józefa Piłsudskiego; była m.in. pilotem szybowców, a w czasie II wojny światowej służyła w brytyjskim Air Transport Auxiliary (ATA); po zakończeniu wojny pozostała w Londynie jako uchodźca polityczny, do Polski powróciła w 1989 r.; założyła Fundację Rodziny Józefa Piłsudskiego, która wspólnie z MKiDN utworzyła Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

• 2006 / 19 lat

  W San Francisco zmarł Milton Friedman, jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów XX w., twórca monetaryzmu; laureat Nagrody Nobla w 1976 r. w dziedzinie ekonomii.

• 1989 / 36 lat

  W Warszawie przystąpiono do zdemontowania zaprojektowanego przez Zbigniewa Dunajewskiego w 1951 roku pomnika Feliksa Dzierżyńskiego. Akcja trwała do 17 listopada. Plac, również nazwany imieniem sowieckiego działacza komunistycznego powrócił do swojej dawnej nazwy – Plac Bankowy.

• 1972 / 53 lata

  W Paryżu Konferencja Generalna UNESCO przyjęła konwencję o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

• 1960 / 65 lat

  W Los Angeles zmarł Clark Gable, aktor, gwiazda Hollywood, odtwórca roli Rhetta Butlera w „Przeminęło z wiatrem”, wystąpił również w filmach „Skłóceni z życiem” i „Ich noce” – Oscar dla najlepszego aktora (1935).

• 1959 / 66 lat

  Premiera filmu „Kamienne niebo” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.

• 1956 / 69 lat

  Zmarł Józef Poznański, komandor, specjalista w zakresie prawa morskiego, logistyk, współtwórca polskiej gospodarki morskiej.

• 1950 / 75 lat

  W Krakowie urodziła się Marzena Trybała, aktorka Teatru Ateneum; wystąpiła w filmach „Przypadek”, „Widziadło”, „Komediantka”, „Powrót wilczycy”, „Korczak” oraz „Pamiętnik znaleziony w garbie”.

• 1950 / 75 lat

  W Warszawie rozpoczął obrady II Światowy Kongres Pokoju, w czasie którego wybrano Światową Radę Pokoju.

• 1945 / 80 lat

  W Londynie podpisano konwencję o otworzeniu UNESCO (Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury).

• 1945 / 80 lat

  Dekret Krajowej Rady Narodowej „O przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa”. Na jego mocy kara śmierci groziła m.in. za "gwałtowny zamach" z bronią w ręku na posła, urzędnika i przedstawiciela "organizacji politycznej albo społecznej o znaczeniu ogólno-państwowym - podczas lub z powodu pełnienia obowiązków". Taka sama kara groziła też za akt sabotażu, przechowywanie bez pozwolenia broni i amunicji, przekazywanie wiadomości i dokumentów będących tajemnicą państwową.

• 1945 / 80 lat

  Utworzono Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, posiadającą uprawnienia sądu i prokuratury.

• 1942 / 83 lata

  Oddziały Kedywu KG AK z Warszawy przeprowadziły akcję równoczesnego wykolejenia pięciu niemieckich pociągów na liniach z Warszawy do Radomia, Dęblina, Łukowa i Terespola.

• 1940 / 85 lat

  Niemcy zamknęli getto w Warszawie; na obszarze 307 ha znalazło się około 400 tys. Żydów.

• 1934 / 91 lat

  Aktorka Nina Andrycz zadebiutowała w wileńskim Teatrze na Pohulance.

• 1930 / 95 lat

  W Polsce przeprowadzone zostały wybory do Sejmu III kadencji, tzw. wybory brzeskie. Zwyciężył piłsudczykowski Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem zdobywając 46,8 proc. głosów, co dało mu ponad połowę mandatów poselskich.

• 1926 / 99 lat

  We Lwowie urodził się Roman Zimand, historyk literatury, eseista.

• 1922 / 103 lata

  W Mikulińcach koło Tarnopola urodził się Janusz Morgenstern, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; zrealizował m.in. filmy „Do widzenia, do jutra”, „Jowita” i „Trzeba zabić tę miłość” oraz seriale „Stawka większa niż życie”, „Kolumbowie” i „Polskie drogi”.

• 1918 / 107 lat

  Telegram Józefa Piłsudskiego, adresowany do przywódców państw, notyfikujący powstanie niepodległego państwa polskiego.

• 1918 / 107 lat

  Proklamowano Republikę Węgierską.

• 1918 / 107 lat

  Urodził się Antoni Kępiński, psychiatra, profesor Akademii Medycznej w Krakowie, twórca teorii metabolizmu informacyjnego.

• 1901 / 124 lata

  W Warszawie zainaugurowano działalność hotelu Bristol.

• 1897 / 128 lat

  W Kluczkowicach koło Puław urodził się Mieczysław Lepecki, żołnierz Legionów Polskich, adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego w latach 1930–1935; pisarz, podróżnik, autor wspomnień.

• 1892 / 133 lata

  W Samborze urodził się Wiktor Biegański, aktor, reżyser teatralny i filmowy.

• 1876 / 149 lat

  Urodził się Konstanty Janicki, zoolog, twórca warszawskiej szkoły parazytologii.

• 1874 / 151 lat

  W Petersburgu urodził się Aleksandr Kołczak, rosyjski admirał, w czasie I wojny światowej dowódca Floty Czarnomorskiej; po przewrocie bolszewickim jeden z dowódców „białej armii”; rozstrzelany przez bolszewików w 1920 r.

• 1868 / 157 lat

  Zmarł Samuel Orgelbrand, jeden z najbardziej znanych księgarzy i wydawców, właściciel drukarni.

• 1848 / 177 lat

  W Londynie w Guildhall odbył się ostatni publiczny koncert Fryderyka Chopina, który zagrał na rzecz polskich emigrantów.

• 1846 / 179 lat

  Wolne Miasto Kraków zostało zaanektowane przez Austrię.

• 1831 / 194 lata

  W Breslau (dzisiaj Wrocław) zmarł Carl von Clausewitz, pruski generał, pisarz, teoretyk wojny.

• 1814 / 211 lat

  Urodził się Edmund Wasilewski, poeta, nauczyciel.

• 1800 / 225 lat

  Zainaugurowało działalność Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk.

• 1797 / 228 lat

  W Poczdamie zmarł Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern, król pruski panujący od 1786.

• 1632 / 393 lata

  W bitwie pod Luetzen koło Lipska zginął król Szwecji Gustaw II Adolf, twórca potęgi militarnej państwa szwedzkiego.

• 1611 / 414 lat

  W Warszawie przed kościołem św. Anny margrabia brandenburski, elektor Jan Zygmunt Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi III Wazie; był to jeden z wielu hołdów pruskich składanych królom Polski jako suwerenom Prus.

• 1603 / 422 lata

  W Iwanowicach koło Kalisza urodził się Augustyn Kordecki, przeor klasztoru paulinów na Jasnej Górze, organizator obrony sanktuarium częstochowskiego przed wojskami szwedzkimi w 1655 r.