10 LUTEGO

• 1940 / 85 lat

  Pierwsza masowa deportacja ludności polskiej głównie z kręgów inteligencji, ziemiaństwa, rodzin wojskowych, policyjnych i urzędniczych przeprowadzona przez NKWD; w jej wyniku w głąb Związku Sowieckiego wywieziono około 140 tys. obywateli polskich.

• 1920 / 105 lat

  W Pucku odbyły się symboliczne zaślubiny Polski z Bałtykiem; gen. Józef Haller wrzucił w fale pierścień – symbol odzyskania dostępu do morza.

• 2022 / 3 lata

  W Krakowie zmarł Stanisław Maria Jankowski, publicysta, dziennikarz i pisarz, współzałożyciel Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. W 2017 został laureatem nagrody honorowej "Świadek Historii" przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej.

• 2017 / 8 lat

  W Warszawie zmarła Maria Dmochowska, lekarka, uczestniczka Powstania Warszawskiego, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej (2006–2012), posłanka na Sejm X, I i II kadencji, rzecznik prasowy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

• 2017 / 8 lat

  W Polsce wprowadzono do obiegu banknot o nominale 500 zł z wizerunkiem króla Jana III Sobieskiego.

• 2011 / 14 lat

  W Rzymie zmarł Józef Życiński, arcybiskup metropolita lubelski, teolog, filozof, specjalizował się w filozofii nauki; autor kilkuset artykułów o filozofii i stanowisku chrześcijaństwa wobec nauk przyrodniczych; wykładał m.in. w Berkeley, Oxfordzie oraz na katolickich uczelniach w USA i Australii; na stałe pracował na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim im. Jana Pawła II.

• 2009 / 16 lat

  W Krakowie zmarł Jan Błoński, historyk literatury, wybitny krytyk literacki, tłumacz, uznanie w świecie literackim przyniosły mu jego interpretacje dzieł klasyków XX wieku: Prousta, Becketta, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Pisał też o Gombrowiczu, Miłoszu i Mrożku; w 1987 r. w „Tygodniku Powszechnym” ukazał się jego tekst „Biedni Polacy patrzą na getto”, oceniany jako niezwykle ważny dla stosunków polsko-żydowskich.

• 2006 / 19 lat

  W Turynie rozpoczęły się XX zimowe Igrzyska Olimpijskie. Reprezentanci Polski zdobyli na nich 2 medale: Tomasz Sikora srebrny, a Justyna Kowalczyk brązowy.

• 2003 / 22 lata

  W Poznaniu zmarł Antoni Czubiński, historyk, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dyrektor Instytutu Zachodniego.

• 2002 / 23 lata

  W Warszawie zmarł Józef Ozga-Michalski, działacz ruchu ludowego, polityk, pisarz, żołnierz Batalionów Chłopskich, działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.

• 2000 / 25 lat

  W Warszawie zmarł Andrzej Zakrzewski, historyk, publicysta, polityk, poseł III kadencji Sejmu RP, minister kultury i dziedzictwa narodowego w rządzie Jerzego Buzka.

• 1997 / 28 lat

  W Warszawie zmarł Tadeusz Trojanowski, zapaśnik, trener, siedmiokrotny mistrz Polski w stylu wolnym, brązowy medalista igrzysk olimpijskich w Rzymie (1960).

• 1982 / 43 lata

  16-letni Emil Barchański wraz z grupą uczniów stołecznych szkół średnich oblali farbą i podpalili pomnik Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie. Kilka miesięcy później Barchański zginął w niewyjaśnionych okolicznościach.

• 1976 / 49 lat

  Sejm uchwalił poprawki do Konstytucji PRL, wprowadzając zapis o przewodniej roli PZPR i przyjaźni z ZSRS; wszyscy obecni na sali sejmowej posłowie głosowali za przyjęciem zmian, wyjątkiem był Stanisław Stomma, który wstrzymał się od głosu.

• 1968 / 57 lat

  W Warszawie w pałacyku Towarzystwa Przyjaciół Sztuki przy ul. Rutkowskiego (obecnie ul. Chmielna) odbył się premierowy spektakl kabaretu Pod Egidą.

• 1966 / 59 lat

  W Bielsku-Białej urodziła się Renata Przemyk, piosenkarka, aktorka, autorka przebojów „Babę zesłał Bóg”, „Nie ty, to ktoś”.

• 1966 / 59 lat

  Episkopat Polski wystosował list do premiera Józefa Cyrankiewicza, krytykujący władze PRL za odmowę wydania kard. Stefanowi Wyszyńskiemu paszportu na uroczystości milenijne w Rzymie.

• 1962 / 63 lata

  W Warszawie zmarł Władysław Broniewski, poeta, tłumacz; żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; współautor biuletynu poetyckiego „Trzy salwy” (1925), będącego manifestem rewolucyjnej poezji; sekretarz redakcji „Wiadomości Literackich” (1925–1936); w latach 30. zaangażowany m.in. w wydawanie komunizującego „Miesięcznika Literackiego”, trafił do więzienia; w czasie II wojny światowej więzień NKWD, następnie w szeregach armii gen. Władysława Andersa; w 1945 r. powrócił do Polski, włączając się w oficjalny nurt życia literackiego; autor utworów „Zagłębie Dąbrowskie”, „Elegia na śmierć Ludwika Waryńskiego”, „Bagnet na broń”, a także poematu „Słowo o Stalinie”.

• 1958 / 67 lat

  W Młynarach urodził się Maciej Płażyński, polityk, działacz podziemny, członek Ruchu Młodej Polski i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, w latach 1990–96 wojewoda gdański; marszałek Sejmu w latach 1997–2001, poseł i senator RP, współzałożyciel Platformy Obywatelskiej; zginął w 2010 roku w katastrofie pod Smoleńskiem.

• 1956 / 69 lat

  W Warszawie zmarł Aleksander Osiński, generał-major armii Cesarstwa Rosyjskiego i generał dywizji odrodzonego Wojska Polskiego, senator II RP, prezes Polskiego Czerwonego Krzyża.

• 1949 / 76 lat

  W Krakowie zmarł Feliks Koneczny, historyk, profesor Uniwersytetu Wileńskiego.

• 1945 / 80 lat

  Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny zatopił niemiecki transportowiec „Steuben”, na którego pokładzie znajdowało się od 3 do 4 tys. osób; obok rannych żołnierzy i personelu medycznego, na statku było około tysiąca cywilnych uchodźców; uratowało się około 300 osób.

• 1945 / 80 lat

  Przełamanie Wału Pomorskiego przez 1. Armię Wojska Polskiego.

• 1945 / 80 lat

  Armia Czerwona zajęła Elbląg.

• 1939 / 86 lat

  W Rzymie zmarł papież Pius XI (Achille Ratti); w latach 1919–1921 nuncjusz apostolski w Polsce; kardynał, arcybiskup Mediolanu; papież od 1922 r.

• 1936 / 89 lat

  W Wilnie zmarła Zula Pogorzelska, śpiewaczka, aktorka i tancerka, znana m.in. z filmów „Ułani, ułani, chłopcy malowani”, „Romeo i Julcia”.

• 1935 / 90 lat

  W Katowicach urodził się Tadeusz Strugała, dyrygent, pianista, pedagog; pełnił m.in. funkcję szefa Filharmonii Wrocławskiej (1969–1980), dyrektora naczelnego i artystycznego WOSPR w Katowicach (1975–1976), w latach 1981–1986 był dyrektorem artystycznym i dyrygentem Orkiestry Filharmonii Krakowskiej.

• 1930 / 95 lat

  W Kożangródku na Polesiu urodził się Janusz Rzeszewski, reżyser filmowy i telewizyjny, autor m.in. filmów „Halo, Szpicbródka”, „Miłość ci wszystko wybaczy”, „Lata dwudzieste, lata trzydzieste”.

• 1928 / 97 lat

  Powstała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP). Organizacja powstała po fuzji Ligi Obrony Powietrznej Państwa i Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej.

• 1927 / 98 lat

  W Warszawie urodził się Maciej Gintowt, architekt, współautor projektu katowickiego „Spodka” i hali „Olivia” w Gdańsku.

• 1926 / 99 lat

  Rozporządzeniem Rady Ministrów Gdynia otrzymała prawa miejskie. 

• 1925 / 100 lat

  W Rzymie podpisany został konkordat pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską. 

• 1925 / 100 lat

  W Warszawie urodził się Symcha Rotem (Szymon Ratajzer), ps. Kazik, żołnierz Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestnik Powstania w Warszawskim Getcie w 1943 roku i Powstania Warszawskiego w 1944 roku.

• 1923 / 102 lata

  W Warszawie urodził się Olgierd Budrewicz, dziennikarz, varsavianista, podróżnik.

• 1919 / 106 lat

  W gmachu byłego rosyjskiego Instytutu Maryjskiego przy ul. Wiejskiej w Warszawie odbyło się pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego.

• 1918 / 107 lat

  W Warszawie zmarł Józef Wolff, wydawca, dziennikarz, redaktor naczelny „Tygodnika Ilustrowanego”.

• 1907 / 118 lat

  W Hołubiu (obecnie Gołębie) nad Bugiem urodził się Stefan Swieżawski, filozof, tomista, historyk filozofii średniowiecznej i nowożytnej; autor monumentalnej publikacji „Dzieje filozofii europejskiej XV wieku”; także autor nagradzanych „Dziejów europejskich filozofii klasycznej”; przez wiele lat związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim.

• 1890 / 135 lat

  W Krakowie urodził się Zygmunt Wiehler, kompozytor, dyrygent, autor ponad tysiąca piosenek, wśród nich wielu przebojów, m.in. „Ada, to nie wypada” i „Nie kochać w taką noc to grzech”.

• 1886 / 139 lat

  W Zegrzynku urodził się Jerzy Szaniawski, dramaturg, prozaik, felietonista, autor m.in. sztuki „Dwa teatry” oraz zbioru opowiadań o profesorze Tutce.

• 1878 / 147 lat

  W Lebiodce koło Lidy urodził się Jerzy Iwanowski, inżynier, działacz polityczny, członek PPS, minister rządów Jędrzeja Moraczewskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, oraz minister spraw zagranicznych Litwy Środkowej, senator II RP.

• 1818 / 207 lat

  W Warszawie urodził się Karol Beyer, pierwszy zawodowy fotograf warszawski; twórca polskiej fotografii profesjonalnej; numizmatyk.

• 1648 / 377 lat

  Król Władysław IV nadał prawa miejskie podwarszawskiej Pradze.

• 1598 / 427 lat

  W Warszawie zmarła Anna Habsburżanka, córka arcyksięcia Karola Habsburga, pierwsza żona Zygmunta III Wazy, matka Władysława IV.

• 1454 / 571 lat

  Król Kazimierz Jagiellończyk poślubił córkę króla niemieckiego i węgierskiego Albrechta II Habsburga, Elżbietę, zwaną „Rakuszanką”. Para doczekała się trzynaściorga dzieci.