26 PAźDZIERNIKA

• 1990 / 35 lat

  W Warszawie zmarła Barbara Ludwiżanka, aktorka, związana z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Współczesnym; wystąpiła m.in. w filmach „Godzina pąsowej róży”, „Sublokator”, „Kłopotliwy gość”, a także w serialach „Chłopi” oraz „Noce i dnie”.

• 1945 / 80 lat

  Powołana została Polska Agencja Prasowa.

• 1940 / 85 lat

  W Paryżu zmarła Olga Boznańska, jedna z najbardziej cenionych polskich malarek, przedstawicielka impresjonizmu, wybitna artystka okresu Młodej Polski. Jej najsławniejszym obrazem jest portret „Dziewczynka z chryzantemami” z 1894 r. Została odznaczona francuską Legią Honorową i orderem Polonia Restituta.

• 2022 / 3 lata

  W wieku 98 lat zmarł Marian Markiewicz, w czasie wojny żołnierz Armii Krajowej, w 1944 r. brał udział w wyzwoleniu Wilna (Operacja Ostra Brama). W latach 1947-1955 był więziony, w 1980 r. organizował struktury „Solidarności” w Głubczycach.

• 2007 / 18 lat

  W Londynie zmarł Jerzy Pietrkiewicz, poeta, pisarz, badacz literatury i tłumacz polskiej literatury na język angielski, m.in. poezji Karola Wojtyły.

• 2001 / 24 lata

  W Drobinie na Mazowszu uprowadzono Krzysztofa Olewnika, którego następnie zamordowano; porwanie i zabójstwo stało się jedną z najgłośniejszych spraw kryminalnych w Polsce.

• 1993 / 32 lata

  Prezydent Lech Wałęsa powołał rząd Waldemara Pawlaka.

• 1991 / 34 lata

  Podpisano układ o wycofaniu wojsk rosyjskich z Polski do końca 1993 r.

• 1983 / 42 lata

  W Berkeley zmarł Alfred Tarski, urodzony w Warszawie matematyk, filozof, jeden z najwybitniejszych logików, twórca semantycznej definicji prawdy, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Jest współtwórcą tzw. paradoksu Banacha-Tarskiego, definicji prawdy i teorii modeli.

• 1982 / 43 lata

  Stan wojenny: Sejm uchwalił ustawę o osobach uchylających się od pracy.

• 1981 / 44 lata

  Początek strajku okupacyjnego w Wyższej Szkole Inżynieryjnej w Radomiu.

• 1971 / 54 lata

  Podpisanie umowy licencyjnej z koncernem motoryzacyjnym FIAT na produkcję w Polsce fiata 126p.

• 1969 / 56 lat

  Zmarł Stefan Bagiński, lekarz histolog, pionier badań histochemicznych w Polsce, autor licznych prac naukowych w tym „Zarysu embriologii człowieka”.

• 1964 / 61 lat

  W Warszawie rozpoczął się proces Melchiora Wańkowicza, oskarżonego o przekazywanie za granicę „fałszywych informacji, oczerniających stosunki w Polsce”.

• 1958 / 67 lat

  W Oblęgorku otwarto Muzeum Henryka Sienkiewicza.

• 1956 / 69 lat

  Prymas kardynał Stefan Wyszyński został zwolniony z internowania w Komańczy.

• 1953 / 72 lata

  W Wałbrzychu urodził się Krzesimir Dębski, kompozytor, aranżer, dyrygent, skrzypek, lider jazzowego zespołu String Connection. Autor utworów symfonicznych, kameralnych i religijnych, twórca muzyki filmowej: „Ogniem i mieczem”, „W pustyni i w puszczy”, „Szwadron”, „Szatan z VII klasy” oraz piosenek: „Diamentowy kolczyk”, „Dumka na dwa serca”, „Będzie tak, jak jest”.

• 1952 / 73 lata

  Odbyły się wybory do Sejmu PRL I kadencji. Wszystkie mandaty poselskie zdobył Front Narodowy, zdominowany przez PZPR.

• 1951 / 74 lata

  Korekta granicy pomiędzy ZSRR i Polską. W zamian za część Bieszczad (m.in. Ustrzyki Dolne) Polska oddała część powiatu Hrubieszowskiego (m.in. Bełz). Mieszkańców przesiedlono.

• 1947 / 78 lat

  W Toruniu otwarto trzynastą odbudowaną po wojnie radiostację i rozgłośnię Polskiego Radia.

• 1945 / 80 lat

  Dekret KRN o przejściu wszystkich gruntów w granicach Warszawy na rzecz gminy miasta stołecznego – tzw. dekret Bieruta.

• 1941 / 84 lata

  Do okupowanej Polski z Budapesztu potajemnie przedostał się marszałek Edward Śmigły-Rydz; zamieszkał w Warszawie. Zmarł na atak serca 2 grudnia 1941 r., pochowany został na Cywilnym Cmentarzu na Powązkach pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

• 1939 / 86 lat

  Hans Frank podpisał proklamację o utworzeniu „Generalnego Gubernatorstwa dla okupowanych polskich obszarów”.

• 1937 / 88 lat

  W Batorowie koło Poznania zmarł Józef Dowbor-Muśnicki; gen. armii rosyjskiej, po 1918 r. generał Wojska Polskiego; organizator i dowódca I Korpusu Polskiego w Rosji (1917–1918); w czasie Powstania Wielkopolskiego naczelny dowódca Armii Wielkopolskiej.

• 1937 / 88 lat

  Premiera filmu „Dziewczęta z Nowolipek” w reżyserii Józefa Lejtesa.

• 1931 / 94 lata

  W Warszawie rozpoczął się tzw. proces brzeski; na ławie oskarżonych zasiedli przywódcy antysanacyjnej opozycji, oskarżeni o przygotowywanie zamachu stanu.

• 1929 / 96 lat

  W Warszawie urodziła się Wanda Chotomska, pisarka, autorka wierszy, opowiadań, widowisk teatralnych i słuchowisk radiowych dla dzieci. Napisała ponad 200 książek dla dzieci i młodzieży.

• 1927 / 98 lat

  Z Rapperswilu wraz ze zbiorami tamtejszego Muzeum Narodowego Polskiego sprowadzono do Polski urnę z sercem Tadeusza Kościuszki, a także bezcenne polskie dzieła sztuki, książki, manuskrypty, które w większości zostały zniszczone podczas Powstania Warszawskiego.

• 1899 / 126 lat

  Urodziła się Irena Dubiska, skrzypaczka i pedagog. W okresie międzywojennym koncertowała głównie za granicą. W 1930 roku utworzyła Kwartet Polski, w którym grała z Wandą Wiłkomirską, Kazimierzem Wiłkomirskim i Mieczysławem Szaleskim. Była pierwszą wykonawczynią utworów skrzypcowych Karola Szymanowskiego. Od 2003 roku dla uczczenia pamięci skrzypaczki odbywa się Ogólnopolski Konkurs Skrzypcowy im. Ireny Dubiskiej.

• 1883 / 142 lata

  Na Politechnice w Rydze powstała polska korporacja akademicka „Welecja”.

• 1872 / 153 lata

  We Lwowie urodził się Wacław Sobieski, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• 1866 / 159 lat

  W Zbarażu urodził się Ignacy Daszyński, działacz socjalistyczny, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska, następnie jeden z przywódców PPS; premier Tymczasowego Rządu powołanego w Lublinie w listopadzie 1918 r.; wicemarszałek i marszałek Sejmu w okresie II RP.

• 1780 / 245 lat

  Zmarł Łukasz Smuglewicz, nadworny malarz króla Augusta III Sasa, twórca portretów rodziny królewskiej.

• 1775 / 250 lat

  W Seifendorf koło Drezna urodził się Maurycy Hauke, generał artylerii, uczestnik wojny z Rosją w 1792 r., Powstania Kościuszkowskiego, oficer Legionów Polskich; generał wojsk Księstwa Warszawskiego; w kampanii 1813 r. dowodził obroną Twierdzy Zamość; od 1815 r. w armii Królestwa Polskiego, m.in. zastępca ministra wojny, senator; zaufany współpracownik w. księcia Konstantego; zastrzelony w Noc Listopadową przez powstańców; część źródeł jako datę urodzenia M. Haukego podaje 25.10.1773.

• 1768 / 257 lat

  W Radzyniu Podlaskim urodził się Eustachy Sanguszko, ziemianin, poseł na Sejm Czteroletni; brał udział w wojnie z Rosją w 1792 r., odznaczony za bitwę pod Zieleńcami jednym z pierwszych krzyży Virtuti Militari; uczestnik Powstania Kościuszkowskiego i wyprawy na Moskwę w 1812 r. 

• 1497 / 528 lat

  Pod Koźminem (obecnie Ukraina) wycofujące się z Mołdawii wojska Jana I Olbrachta zostały rozbite przez hospodara mołdawskiego (lennika Polski) Stefana Wielkiego. To do tej bitwy odnosi się powiedzenie "za króla Olbrachta wyginęła szlachta".