18 GRUDNIA

• 1970 / 55 lat

  Grudzień ’70: Większość Biura Politycznego KC PZPR opowiedziała się za politycznym rozwiązaniem konfliktu na Wybrzeżu; decyzja ta była zgodna z sugestią przekazaną premierowi Józefowi Cyrankiewiczowi przez Leonida Breżniewa i oznaczała klęskę Władysława Gomułki; w tym czasie robotnicze protesty trwały jeszcze w Elblągu oraz w Szczecinie, gdzie ostatecznie 22 grudnia przerwano strajk.

• 1820 / 205 lat

  W Taganrogu urodził się Sokrates Starynkiewicz, rosyjski generał, prezydent Warszawy w latach 1875–1892; zasłużony dla rozwoju miasta m.in. budową nowoczesnych wodociągów i kanalizacji.

• 2018 / 7 lat

  W Warszawie zmarł Kazimierz Kutz, jeden z najbardziej cenionych polskich reżyserów filmowych, reżyser takich filmów jak „Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie”, „Paciorki jednego różańca”, „Śmierć jak kromka chleba”, „Pułkownik Kwiatkowski”.

• 2017 / 8 lat

  W Izraelu zmarł rosyjski historyk Arsenij Roginski, współzałożyciel i przewodniczący Stowarzyszenia Memoriał, dokumentującego zbrodnie komunistyczne, w tym dokonane na Polakach.

• 2011 / 14 lat

  W Pradze zmarł Vaclav Havel, dramatopisarz, eseista, uczestnik Praskiej Wiosny, współzałożyciel opozycyjnej Karty 77. Po upadku władzy komunistycznej w 1989 r. wybrany na prezydenta Czechosłowacji (1989–1992). Po jej rozpadzie prezydent Czech w latach 1993–2003.

• 2002 / 23 lata

  W Warszawie zmarł Jan Łomnicki, reżyser i scenarzysta filmowy; twórca seriali „Dom” i „Modrzejewska”, a także filmów „Akcja pod Arsenałem” i „Jeszcze tylko ten las”.

• 1992 / 33 lata

  W Warszawie zmarł Józef Nalberczak, aktor, wystąpił w filmach „Trudna miłość”, „Kaprysy Łazarza”, „Awans”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”, „Oko proroka”, „Warszawskie gołębie”, a także w serialach „Czterej pancerni i pies” oraz „Droga”.

• 1988 / 37 lat

  W Warszawie został utworzony Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ Solidarność Lechu Wałęsie. Sekretarzem Komitetu został Henryk Wujec. Dodatkowo powołano 15 komisji, które miały zajmować się przygotowaniem stanowiska opozycji na obrady Okrągłego Stołu.

• 1980 / 45 lat

  W Moskwie zmarł Aleksiej Kosygin, jedna z najważniejszych osób w ZSRR za czasów Leonida Breżniewa, członek Biura Politycznego KC KPZR i przez 16 lat premier.

• 1979 / 46 lat

  Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet.

• 1979 / 46 lat

  Wolne Związki Zawodowe i Ruch Młodej Polski zorganizowały w Gdańsku kilkutysięczną manifestację w rocznicę krwawej pacyfikacji robotniczych protestów w grudniu 1970 r. Przed bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej przemawiał Lech Wałęsa.

• 1978 / 47 lat

  Na Wawelu ogłoszono powstanie Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.

• 1968 / 57 lat

  W Krakowie zmarł Stanisław Pigoń, historyk literatury, edytor.

• 1964 / 61 lat

  Premiera filmu „Panienka z okienka” w reżyserii Marii Kaniewskiej.

• 1959 / 66 lat

  Rządy ZSRR, Polski i NRD podpisały umowę o budowie rurociągu naftowego „Przyjaźń”.

• 1954 / 71 lat

  W Łodzi urodził się Tomasz Mędrzak, aktor, reżyser teatralny; wystąpił m.in. w filmach „W pustyni i w puszczy” Władysława Ślesickiego oraz serialu „Dom” Jana Łomnickiego.

• 1952 / 73 lata

  W Starachowicach urodziła się Krystyna Janda, aktorka, reżyserka; laureatka Złotej Palmy za rolę w „Przesłuchaniu” Ryszarda Bugajskiego, wystąpiła również w filmach Andrzeja Wajdy „Człowiek z marmuru”, „Człowiek z żelaza”, „Tatarak”, a także „Wróżby kumaka”, „Pestka” i w serialu „Modrzejewska”; w 2004 r. założyła Fundację Krystyny Jandy Na Rzecz Kultury, rok później otworzyła w Warszawie Teatr Polonia, a w 2010 r. Och-Teatr.

• 1950 / 75 lat

  W Sokołowsku urodził się Jerzy Baczyński, dziennikarz, publicysta; od 1994 r. redaktor naczelny tygodnika „Polityka”.

• 1946 / 79 lat

  W USA urodził się Steven Spielberg, reżyser i scenarzysta, twórca m.in. filmów „Szczęki”, „Poszukiwacze zaginionej Arki”, „Jurrasic Park”, „Lista Schindlera”, „Szeregowiec Ryan”; założyciel SHOAH Visual History Foundation, która zajęła się gromadzeniem wspomnień ocalonych z Holokaustu.

• 1944 / 81 lat

  W nocy z 18 na 19 grudnia 236 samolotów RAF dokonało nalotu bombowego na bazę Kriegsmarine w Gdyni, niszcząc całą jej infrastrukturę.

• 1942 / 83 lata

  Prezydent RP na Uchodźstwie Władysław Raczkiewicz wystosował list do papieża Piusa XII, prosząc o interwencję w obronie mordowanych Polaków i Żydów.

• 1941 / 84 lata

  W Drogomyślu w pow. cieszyńskim urodził się Jan Kowalczyk, jeździec, złoty medalista igrzysk olimpijskich w Moskwie w indywidualnym konkursie skoków przez przeszkody.

• 1941 / 84 lata

  W nocy z 17 na 18 grudnia w Katowicach gestapo dokonało masowych aresztowań wśród członków Katowickiego Inspektoratu ZWZ.

• 1939 / 86 lat

  Niemiecka zbrodnia w Bochni. W odwecie za atak na posterunek policji niemieckiej w Bochni, dokonany 16 grudnia 1939 r. przez dwóch członków konspiracyjnej Organizacji Orła Białego (powieszonych następnego dnia), Niemcy rozstrzelali 52 Polaków; egzekucji dokonano na bocheńskim wzgórzu Uzbornia.

• 1937 / 88 lat

  We Lwowie urodził się Janusz Onyszkiewicz, polityk, matematyk, alpinista; w 1980 r. członek prezydium MKZ NSZZ „Solidarność”, następnie Zarządu Regionu Mazowsze; w 1981 r. rzecznik prasowy Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „S”; internowany po wprowadzeniu stanu wojennego; członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „S” (1988–1990); uczestnik obrad Okrągłego Stołu; od 1989 do 2001 r. poseł na Sejm (OKP, UD, UW); minister obrony narodowej (1992–1993 i 1997–2000); w 2004 r. wybrany z list UW posłem do Parlamentu Europejskiego, w latach 2004–2007 wiceprzewodniczący PE; przewodniczący Partii Demokratycznej (2006–2009); w latach 2001–2016 prezes Polskiego Związku Alpinizmu.

• 1935 / 90 lat

  Edvard Benesz wybrany został prezydentem Czechosłowacji.

• 1933 / 92 lata

  Działacz Komunistycznej Partii Polski Bolesław Bierut został skazany na karę 7 lat pozbawienia wolności za współpracę z wywiadem ZSRS.

• 1929 / 96 lat

  W Inowrocławiu urodził się Józef Glemp, w latach 1967–1979 osobisty sekretarz prymasa Stefana Wyszyńskiego, biskup warmiński od 1979 r.; po śmierci Prymasa Tysiąclecia w 1981 r. wyniesiony przez papieża Jana Pawła II do godności arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski (1981–2009); kardynał; przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski (1981–2004).

• 1925 / 100 lat

  W Pabianicach urodził się Stanisław Staszewski, poeta, bard.

• 1921 / 104 lata

  Piłkarska reprezentacja Polski rozegrała w Budapeszcie swój pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, przegrywając z Węgrami 0:1.

• 1916 / 109 lat

  I wojna światowa: zakończyła się trwająca ponad dziewięć miesięcy bitwa pod Verdun we Francji; w jej wyniku walczący ze sobą Niemcy i Francuzi stracili ogółem ponad 700 tys. zabitych żołnierzy.

• 1914 / 111 lat

  Powstał 5 Pułk Piechoty Legionów Polskich. Wsławił się w bitwie pod Kostiuchnówką i podczas tzw. kryzysu przysięgowego, gdy ponad 500 jego żołnierzy odmówiło złożenia przysięgi na wierność cesarzowi niemieckiemu. Zostali za to internowani w obozie w Szczypiornie. Czas wolny spędzali tam na grze w piłce ręcznej - to stąd się wzięła potoczna nazwa szczypiorniak na określenie tej dyscypliny.

• 1913 / 112 lat

  W Rzymie zmarł Teodor Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym.

• 1896 / 129 lat

  W Petersburgu urodził się Stanisław Mackiewicz, ps. Cat, konserwatysta, pisarz, publicysta, założyciel i redaktor wileńskiego „Słowa”. Poseł na Sejm II RP z list BBWR, więzień Berezy Kartuskiej. Po wybuchu II wojny światowej członek Rady Narodowej (1940–1941). W latach 1954–1955 premier rządu RP na emigracji.

• 1892 / 133 lata

  W Petersburgu odbyła się światowa premiera baletu „Dziadek do orzechów”, na podstawie powieści niemieckiego pisarza Ernsta Theodora Amadeusza Hoffmanna z 1816 r.

• 1889 / 136 lat

  Urodziła się Alicja Habsburg - szwedzka arystokratka (zamężna najpierw z hrabią Ludwikiem Badenim, a potem z arcyksięciem Karolem Olbrachtem Habsburgiem), która podczas II wojny światowej była uczestniczką polskiej konspiracji. Odmówiła przyjęcia volkslisty i przystąpiła do Związku Walki Zbrojnej - wykorzystując znajomość kilku języków prowadziła nasłuch radiowy. Pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, ale wcześniej - przez władze PRL - pozbawiona pałacu w Żywcu. Jej synem był dominikanin, o. Joachim Badeni.

• 1879 / 146 lat

  W Muenchenbuchsee w okolicach Berna urodził się Paul Klee, malarz, grafik.

• 1878 / 147 lat

  Urodził się Józef Stalin (według oficjalnej wersji stało się to 21 grudnia 1879 r.). Sprawował dyktatorską władzę w ZSRR od końca lat 20. aż do śmierci w 1953 r. Był odpowiedzialny za zbrodnie i masowe represje, których ofiarami padli również Polacy.

• 1865 / 160 lat

  W Stanach Zjednoczonych weszła w życie XIII poprawka do Konstytucji, dotycząca zniesienia niewolnictwa.

• 1856 / 169 lat

  W Manchesterze urodził się Joseph John Thomson, angielski fizyk, którego badania doprowadziły do odkrycia elektronu; laureat Nagrody Nobla.

• 1837 / 188 lat

  W Cremonie zmarł Antonio Stradivari, znany jako Stradivarius, włoski lutnik, twórca m.in. słynnych na całym świecie skrzypiec.

• 1830 / 195 lat

  Powstanie Listopadowe: Sejm przyjął uchwałę o narodowym charakterze powstania.

• 1765 / 260 lat

  Tadeusz Kościuszko wstąpił do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej w Warszawie.

• 1601 / 424 lata

  Wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Zamoyskiego zdobyły Wolmar (obecnie Valmiera na Łotwie) podczas wojny polsko-szwedzkiej.

• 1575 / 450 lat

  Zmarł Marcin Bielski, kronikarz, poeta, autor „Kroniki wszystkiego świata”.

• 1529 / 496 lat

  W Piotrkowie sejm koronny wybrał 9-letniego królewicza Zygmunta Augusta jako przyszłego króla Polski. Bezprecedensowa elekcja „vivente rege” (za życia poprzednika – Zygmunta I Starego) wywołała protesty. 

• 1439 / 586 lat

  Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki odrzucił otrzymaną od papieża Eugeniusza IV nominację na pierwszego polskiego kardynała. Godność tą przyjął dopiero w 1449 r.

• 1423 / 602 lata

  Zbigniew Oleśnicki otrzymał święcenia kapłańskie, a następnego dnia został mianowany biskupem krakowskim.