Kalendarz historyczny
19 października
-
W Poznaniu zmarł Wojciech Trąmpczyński, prawnik, polityk związany z Narodową Demokracją, poseł na sejm pruski i do parlamentu niemieckiego; w II RP marszałek Sejmu (1919–1922) oraz marszałek Senatu (1922–1927).
-
Rada Regencyjna przejęła od niemieckich władz zwierzchnictwo nad wojskami polskimi stacjonującymi na terenach niemieckiej okupacji.
-
W Warszawie zmarł Wojciech Pszoniak, wybitny aktor teatralny i filmowy. W swej karierze zagrał w ok. 100 filmach, m.in.: „Weselu”, „Ziemi obiecanej”, „Dantonie”, „Korczaku”, „Arii dla atlety”.
-
W Warszawie zmarła Zofia Bartoszewska, harcerka Szarych Szeregów, uczestniczka Powstania Warszawskiego, działaczka opozycji antykomunistycznej i Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom, wieloletnia współpracowniczka Państwowego Instytutu Wydawniczego.
-
W Czechówce koło Myślenic zmarł Bohdan Osadczuk, ukraiński historyk, politolog, intelektualista, publicysta, współpracownik paryskiej „Kultury”, orędownik pojednania polsko-ukraińskiego.
-
W kanadyjskiej prowincji Ontario zmarł gen. Tadeusz Sawicz, polski pilot myśliwski biorący udział w Bitwie o Anglię.
-
W Łodzi Ryszard Cyba wtargnął do siedziby PiS i zastrzelił Marka Rosiaka – działacza partii i asystenta europosła Janusza Wojciechowskiego oraz ranił nożem Pawła Kowalskiego – asystenta posła Jarosława Jagiełły; za zbrodnię Cyba został skazany na dożywotnie więzienie.
-
Prezydent Aleksander Kwaśniewski desygnował na stanowisko premiera Kazimierza Marcinkiewicza.
-
Na urząd Prezesa Rady Ministrów powołany został Leszek Miller.
-
Sejm podjął ustawę o likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych.
-
W Warszawie zmarł ksiądz Jan Zieja, kapelan wojskowy w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r. i Powstania Warszawskiego. Naczelny kapelan Szarych Szeregów, współpracownik Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Współtwórca i członek Komitetu Obrony Robotników.
-
Premiera filmu „W zawieszeniu” w reżyserii Waldemara Krzystka.
-
W Warszawie zmarł Igor Abramow-Newerly, pisarz, współpracownik Janusza Korczaka, w 1932 r. przejął od niego redakcję „Małego Przeglądu”, którą kierował do 1939 r.; w czasie II wojny światowej więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych na Majdanku i w Auschwitz; autor książek „Chłopiec z Salskich Stepów”, „Pamiątka z Celulozy” oraz „Zostało z uczty Bogów”.
-
W pobliżu wioski Górsk koło Torunia funkcjonariusze IV Departamentu MSW, zajmującego się zwalczaniem Kościoła katolickiego, uprowadzili a następnie zamordowali księdza Jerzego Popiełuszkę, duszpasterza ludzi pracy, kapelana Solidarności, organizatora Mszy św. za Ojczyznę odprawianych w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie.
-
W Warszawie zakończył się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina; jego zwycięzcą został Dang Thai Son z Wietnamu.
-
W Warszawie urodził się Michał Zadara, reżyser teatralny, scenarzysta.
-
Premiera filmu „Rejs” w reżyserii Marka Piwowskiego.
-
Zmarł Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser teatralny.
-
Ił-18 lecący z Warszawy-Okęcie na znajdujące się we Wschodnim Berlinie lotnisko Schonefeld został uprowadzony przez dwóch młodych mieszkańców Berlina, Peter Klemta i Ulricha von Hofa.
-
W Poznaniu zmarł prof. Józef Kostrzewski, archeolog, muzeolog, współtwórca uniwersytetu w Poznaniu; kierował m.in. badaniami w Biskupinie.
-
W Warszawie zmarł Anatol Stern, poeta, prozaik, współtwórca polskiego futuryzmu.
-
Do Warszawy przyleciała sowiecka delegacja na czele z Nikitą Chruszczowem. Początek obrad VIII plenum KC PZPR, które wybrało Władysława Gomułkę na stanowisko I sekretarza KC PZPR.
-
W Strzelnie urodził się Stanisław Gądecki, arcybiskup metropolita poznański; od 2014 r. przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski.
-
W Moskwie rozpoczęła się konferencja ministrów spraw zagranicznych Związku Sowieckiego, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
-
W Warszawie zmarł Cyryl Ratajski, adwokat, przedwojenny prezydent Poznania, w czasie niemieckiej okupacji Delegat Rządu na Kraj (1940–1942).
-
W warszawskim getcie zmarł Leo Belmont (właściwie Leopold Blumental), założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieści.
-
W Częstochowie urodził się Jerzy Kulej, pięściarz, dwukrotny mistrz olimpijski – z Tokio (1964) i Meksyku (1968).
-
W Brodni w woj. łódzkim urodziła się Teresa Ciepły, lekkoatletka, trzykrotna medalistka olimpijska, rekordzistka świata i Europy.
-
Założono Aeroklub Warszawski.
-
Urodził się Stanisław Gorgolewski, fizyk i astronom, specjalizujący się w radioastronomii.
-
W Roczynach koło Andrychowa urodził się Czesław Kiszczak, funkcjonariusz Informacji Wojskowej, od 1973 r. szef wywiadu wojskowego, jednocześnie zastępca szefa Sztabu Generalnego WP (1978); w latach 1979-1981 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej; od lipca 1981 do 1990 r. pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych; należał do najbliższych współpracowników gen. Wojciecha Jaruzelskiego; współautor stanu wojennego, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), odpowiedzialny za represje stosowane wobec polskiego społeczeństwa; w latach 1986-1989 r. członek BP KC PZPR; jeden z inicjatorów rozmów Okrągłego Stołu; desygnowany na premiera w lipcu 1989 r., nie zdołał utworzyć rządu; w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego pełnił funkcję wicepremiera; w lipcu 1990 r. ustąpił ze stanowiska. W 2015 r. został skazany prawomocnie na 2 lata więzienia w zawieszeniu za udział w "związku przestępczym o charakterze zbrojnym", który przygotowywał stan wojenny. Po jego śmierci ujawniono przechowywane w jego domu dokumenty poświadczające współpracę Lecha Wałęsy z komunistyczną bezpieką.
-
Urodził się Bogusław Klimczuk, kompozytor, pianista, autor utworów fortepianowych, pieśni i kantat.
-
We Lwowie Ukraińska Rada Narodowa proklamowała powstanie niezależnego państwa ukraińskiego.
-
Powołano Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego, na czele której stanęli ksiądz Józef Londzin, Jan Michejda i Tadeusz Reger.
-
I wojna światowa: Początek I bitwy pod Ypres.
-
Zwycięskie walki 2 pułku Legionów Polskich na froncie karpackim pod Zieloną i Rafajłową.
-
Urodził się Aleksander Maliszewski, poeta, dramatopisarz, tłumacz, prozaik, krytyk teatralny i filmowy.
-
W Wielogórze koło Radomia urodził się Karol Adwentowicz, aktor, reżyser teatralny. Reprezentant szkoły Tadeusza Pawlikowskiego przełomu XIX i XX wieku.
-
W bitwie pod Lipskiem zginął książę Józef Poniatowski, minister wojny i naczelny wódz wojsk Księstwa Warszawskiego; marszałek Francji.
-
Bulla papieża Piusa VI erygująca diecezję warszawską.
-
Zygmunt Waza został wybrany królem Rzeczypospolitej. Nie była to jednak jedyna elekcja w tym czasie, co doprowadziło do zbrojnego konfliktu między zwolennikami Wazów a stronnictwem habsburskim.
-
W Toruniu zawarty został pokój polsko-krzyżacki kończący wojnę trzynastoletnią; na jego mocy Pomorze Gdańskie, zachodnie Prusy z Malborkiem i Elblągiem, a także Warmia oraz ziemia chełmińska zostały przyłączone bezpośrednio do Polski jako Prusy Królewskie; część wschodnia Prus – Prusy Zakonne – ze stolicą w Królewcu – stała się lennem Polski.
-
W Brnie zmarła Elżbieta Ryksa, córka polskiego króla Przemysła II i Ryksy szwedzkiej; żona Wacława II, królowa czeska i polska (1303–1305).