17 PAźDZIERNIKA

• 1975 / 50 lat

  W Rzymie zmarł Jerzy Braun, autor popularnej pieśni harcerskiej „Płonie ognisko i szumią knieje”, pisarz i działacz polityczny. W czasie Powstania Warszawskiego szef Inspektoratu Propagandy AK w śródmieściu, a od 27 do 30 czerwca 1945 ostatni Delegat Rządu RP na Kraj. Potem szef wydawanego przez Warszawską Kurię Metropolitalną „Tygodnika Warszawskiego”. W latach 1948-1956 był więziony. Wziął udział w II Soborze Watykańskim jako ekspert od ekumenizmu. Podczas pobytu za granicą był wykorzystywany przez SB jako kontakt operacyjny.

• 1946 / 79 lat

  W Warszawie urodził się Adam Michnik, historyk, eseista, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej; członek Komitetu Obrony Robotników; doradca Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” (1980–1981); internowany w stanie wojennym, a następnie więziony; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; od 1989 r. redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”.

• 1865 / 160 lat

  Urodził się gen. Lucjan Żeligowski, jeden z ważniejszych dowódców podczas wojny polsko-bolszewickiej. W październiku 1920 r. zbrojnie zajął Wilno, proklamując utworzenie Litwy Środkowej (przyłączonej następnie do Polski). Rzekomy bunt Żeligowskiego był inspirowany przez Piłsudskiego. W latach 1925-1926 był ministrem spraw wojskowych i ułatwił Piłsudskiemu przeprowadzenie zamachu majowego.

• 2021 / 4 lata

  W Chicago zmarł Zbigniew Bernolak, jeden z prekursorów polskiego big-beatu, basista, członek zespołów Niebiesko-Czarni, Polanie, Quorum i ABC.

• 2017 / 8 lat

  Zmarł Ryszard Kowalczyk, skazany razem z młodszym bratem (Jerzym) za wysadzenie w powietrze auli Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu (5/6 października 1971). Zamachu dokonał Jerzy (skazany za to na karę śmierci, ale wyrok złagodzono, wyszedł na wolność w 1985 r.), zaś Ryszard próbował go od pomysłu odwieść. Został skazany na 25 lat więzienia (wyszedł na wolność w 1983 r.). O uwolnienie Kowalczyków apelowali m.in. intelektualiści i artyści (m.in. Klemens Szaniawski, Aleksander Gieysztor, Kazimierz Dejmek, Daniel Olbrychski, Wisława Szymborska, Antoni Słonimski) oraz działacze opozycji (Adam Michnik, Jacek Kuroń Jan Olszewski).

• 2007 / 18 lat

  W Warszawie zmarła Maria Kwaśniewska-Maleszewska, lekkoatletka, działaczka Polskiego Komitetu Olimpijskiego i Międzynarodowej Federacji Lekkiej Atletyki (IAAF); w 1936 r. podczas igrzysk olimpijskich w Berlinie zdobyła brązowy medal w rzucie oszczepem.

• 2002 / 23 lata

  W Gdańsku zmarła Alina Pienkowska, pielęgniarka, działaczka opozycyjna; w latach 70. organizowała Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża, w sierpniu 1980 r. była jednym z organizatorów strajku w Stoczni Gdańskiej, a także sygnatariuszem Porozumień Sierpniowych; zasiadała w Senacie II kadencji (1991–93).

• 1997 / 28 lat

  Weszła w życie nowa Konstytucja RP.

• 1997 / 28 lat

  Prezydent Aleksander Kwaśniewski desygnował prof. Jerzego Buzka na stanowisko prezesa Rady Ministrów.

• 1992 / 33 lata

  Sejm uchwalił tzw. Małą Konstytucję – ustawę o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą oraz o samorządzie terytorialnym.

• 1981 / 44 lata

  W czasie IV plenum KC PZPR rezygnację ze stanowiska I sekretarza złożył Stanisław Kania.

• 1973 / 52 lata

  Na stadionie Wembley piłkarska reprezentacja Polski zremisowała z drużyną Anglii 1:1, awansując tym samym po raz pierwszy po II wojnie światowej do finałów mistrzostw świata.

• 1971 / 54 lata

  W Watykanie papież Paweł VI beatyfikował o. Maksymiliana Kolbego.

• 1966 / 59 lat

  W Krakowie urodził się Antoni Dudek, politolog, historyk, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego; członek Rady Instytutu Pamięci Narodowej (2011–2016); autor książek „Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990”, „Historia polityczna Polski 1989–2005”, „PRL bez makijażu”, „Instytut. Osobista historia IPN”.

• 1954 / 71 lat

  W Zakopanem urodził się Maciej Berbeka, himalaista, zdobywca pięciu ośmiotysięczników; zaginął na stokach Broad Peak w Karakorum, po pierwszym zimowym wejściu na jego wierzchołek 5 marca 2013 r.

• 1944 / 81 lat

  W Warszawie zmarł Zenon Przesmycki, ps. Miriam, Jan Żagiel, poeta, krytyk literacki, tłumacz, wydawca, jeden z twórców programu Młodej Polski.

• 1942 / 83 lata

  Urodził się Jerzy Cnota, aktor w filmach Kutza („Sól ziemi czarnej” i „Perła w koronie”), Barei („Miś” i „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?”), serialach „Dom” Łomnickiego i „Janosik” Passendorfera.

• 1938 / 87 lat

  W stoczni Rotterdamsche w Rotterdamie zwodowano okręt podwodny ORP Sęp. 

• 1923 / 102 lata

  W Wilnie urodził się Henryk Gulbinowicz, kardynał, w latach 1976–2004 arcybiskup metropolita wrocławski.

• 1916 / 109 lat

  W Drohobyczu urodził się Tadeusz Chciuk-Celt, cichociemny, kurier rządu RP na uchodźstwie; redaktor i zastępca dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, ostatni prezes PSL na uchodźstwie.

• 1909 / 116 lat

  W Warszawie urodził się Juliusz Wiktor Gomulicki, historyk literatury, varsavianista, znawca twórczości Cypriana Norwida; żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.

• 1901 / 124 lata

  W Krakowie zmarł Michał Bałucki, komediopisarz, prozaik.

• 1888 / 137 lat

  W Otyni niedaleko Stanisławowa urodził się Franciszek Wład, generał WP; w kampanii 1939 r. dowódca 14. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty, zmarł w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą 18 wrzenia 1939 r.

• 1877 / 148 lat

  Urodził się Władysław Bełza, poeta neoromantyczny, piszący w duchu patriotycznym, nazywany piewcą polskości. Publicysta, animator życia kulturalnego, oświatowego i prasowego, współzałożyciel polskiej organizacji oświatowej Macierz Polska.

• 1863 / 162 lata

  Romuald Traugutt objął urząd dyktatora Powstania Styczniowego; w kwietniu 1864 r. został aresztowany przez władze carskie, skazany na karę śmierci i stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej.

• 1849 / 176 lat

  W Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, kompozytor, pianista; następnego dnia po jego śmierci Cyprian Norwid napisał w nekrologu w „Dzienniku Polskim”: „Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem – świata Obywatel, Fryderyk Chopin, zeszedł z tego świata”; Chopin został pochowany na paryskim cmentarzu Pere-Lachaise, jego siostra, Ludwika Jędrzejewiczowa, zabrała serce kompozytora do Warszawy, gdzie umieszczono je w kościele Świętego Krzyża.

• 1848 / 177 lat

  W Ostrołęce urodził się Wiktor Gomulicki, poeta, powieściopisarz, eseista, varsavianista, redaktor wielu warszawskich pism.

• 1847 / 178 lat

  W Warszawie urodził się Władysław Bełza, poeta, autor utworów patriotycznych, m.in. „Katechizmu polskiego dziecka”; współzałożyciel Macierzy Szkolnej i Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

• 1830 / 195 lat

  Po zwycięstwie rewolucji w Belgii i we Francji cesarz Mikołaj I Romanow rozkazał przeprowadzenie mobilizacji w armii Królestwa Polskiego.

• 1814 / 211 lat

  Urodził się Jakub Hołowacki, ukraiński poeta, badacz galicyjskiego folkloru, profesor Uniwersytetu we Lwowie; wspólnie z Markianem Szaszkewyczem i Iwanem Wahylewyczem założył stowarzyszenie „Ruska Trójca”, dążące do odrodzenia literatury ukraińskiej w Galicji.

• 1781 / 244 lata

  Początki Starego Teatru w Krakowie: Mateusz Witkowski uzyskał od krakowskiego magistratu zgodę na wystawianie spektakli, które odbywały się w Pałacu Spiskim przy Rynku Głównym.

• 1777 / 248 lat

  Armia Stanów Zjednoczonych przyjęła kapitulację wojsk brytyjskich rozbitych w bitwie pod Saratogą. Dużą rolę w walkach pod Saratogą odegrał Tadeusz Kościuszko, odpowiedzialny za budowę amerykańskich fortyfikacji.

• 1696 / 329 lat

  W Dreźnie urodził się przyszły król Polski August III Wettin (1733–1763).

• 1680 / 345 lat

  W Depenau urodziła się Anna Konstancja Cosel, hrabina, faworyta Augusta II Mocnego, króla Polski i elektora Saksonii; więziona na zamku Stolpen od 1716 r. aż do śmierci w 1765 r.; bohaterka powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego „Hrabina Cosel”, sfilmowanej w 1968 r. przez Jerzego Antczaka, tytułową rolę zagrała w filmie Jadwiga Barańska.

• 1676 / 349 lat

  Rzeczpospolita i Turcja podpisały pokój w Żurawnie.

• 1655 / 370 lat

  Wojska szwedzkie wkroczyły do Krakowa.