29 LISTOPADA

• 1929 / 96 lat

  Inauguracja działalności Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, który został przekształcony w Akademię Wychowania Fizycznego. Była to pierwsza tego typu uczelnia w Polsce.

• 2020 / 5 lat

  W Chicago zmarł Włodzimierz Wander, saksofonista, kompozytor, wokalista. Jeden z prekursorów muzyki rock and rollowej w Polsce. Występował w zespołach Polanie, Wanderpol oraz Niebiesko-Czarni.

• 2012 / 13 lat

  W Warszawie zmarł Jacek Woźniakowski, historyk sztuki, pisarz, publicysta, współzałożyciel Wydawnictwa Znak.

• 2010 / 15 lat

  W Londynie zmarła Irena Anders, aktorka, artystka rewiowa, pieśniarka, działaczka polonijna; wdowa po gen. Władysławie Andersie.

• 2010 / 15 lat

  Zmarł Zbigniew Jerzyna, poeta, krytyk literacki; związany z Orientacją Poetycką „Hybrydy”.

• 2006 / 19 lat

  W Łodzi zmarł Leon Niemczyk, aktor; do historii kina przeszły jego kreacje w „Nożu w wodzie” Romana Polańskiego czy „Pociągu” Jerzego Kawalerowicza.

• 2005 / 20 lat

  W Londynie zmarł Józef Garliński, oficer Komendy Głównej AK, więzień KL Auschwitz, długoletni prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, historyk, działacz emigracyjny.

• 2004 / 21 lat

  Zmarł Andrzej Micewski, historyk, działacz katolicki, publicysta; autor m.in. biografii prymasa Stefana Wyszyńskiego; w latach 80. doradca społeczny prymasa Józefa Glempa; w 2006 r. „Rzeczpospolita” opublikowała tekst informujący, że Micewski od połowy lat 70. współpracował z SB.

• 2001 / 24 lata

  W Los Angeles zmarł George Harrison, muzyk, gitarzysta zespołu The Beatles.

• 1990 / 35 lat

  Rząd zniósł zakaz sprzedawania alkoholu przed godziną 13. Wprowadzono go w grudniu 1982, bo władze PRL chciały w ten sposób walczyć z plagą pijaństwa. Przepis przyczynił się jednak tylko do wzrostu popularności melin, czyli punktów, w których wódkę można było kupić o każdej porze.

• 1987 / 38 lat

  Władze PRL przeprowadziły referendum na temat tempa i zakresu reform gospodarczych i politycznych. Propozycje rządowe nie uzyskały akceptacji społeczeństwa.

• 1986 / 39 lat

  W Davenport w USA zmarł Cary Grant, aktor brytyjsko-amerykański, znany m.in. z filmu „Północ, północny zachód”.

• 1976 / 49 lat

  Premiera filmu „Trędowata” w reż. Jerzego Hoffmana.

• 1975 / 50 lat

   W Londynie zmarł Graham Hill, brytyjski kierowca wyścigowy, dwukrotny mistrz świata Formuły 1 (1962 i 1968).

• 1966 / 59 lat

  Władze komunistyczne po raz drugi nie wyraziły zgody na przyjazd papieża Pawła VI do Polski; pierwsza odmowa miała miejsce w marcu 1966 r.

• 1962 / 63 lata

  W Filharmonii Narodowej odbyło się prawykonanie „Stabat Mater” Krzysztofa Pendereckiego.

• 1957 / 68 lat

  W warszawskim Teatrze Dramatycznym odbyła się prapremiera sztuki Witolda Gombrowicza „Iwona księżniczka Burgunda” w reżyserii Haliny Mikołajskiej.

• 1956 / 69 lat

  W Warszawie rozpoczął obrady Walny Zjazd Delegatów Związku Literatów Polskich, który wybrał na prezesa Antoniego Słonimskiego.

• 1954 / 71 lat

  Zmarł Arka Bożek, jeden z najbardziej zasłużonych dla sprawy polskiej Ślązaków. Walczył w powstaniach śląskich, potem był wójtem swoich rodzinnych Markowic (obecnie dzielnicy Raciborza, do 1945 r. samodzielnej gminy leżącej po niemieckiej stronie granicy). Aktywny działacz Związku Polaków w Niemczech, tuż przed wybuchem II wojny pod groźbą represji ze strony gestapo przedostał się do Polski, a po wrześniu 1939 do Londynu. Tam był członkiem Rady Narodowej RP (namiastki parlamentu). W 1945 r. wrócił do Polski, został posłem (z listy PSL, a potem ZSL) i  wicewojewodą śląsko-dąbrowskim. W apogeum stalinizmu stracił stanowisko, według oficjalnej wersji z powodu złego stanu zdrowia.

• 1954 / 71 lat

  W Łopusznie urodził się Zbigniew Bujak, działacz NSZZ „S”, przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Mazowsze, od 1981 r. przewodniczący Zarządu Regionu Mazowsze; członek prezydiów Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej; po wprowadzeniu stanu wojennego w podziemnej TKK; aresztowany przez SB w 1986 r.; zwolniony na mocy amnestii; od 1986 r. w Tymczasowej Radzie NSZZ „S” przy Lechu Wałęsie; członek Klubu Obywatelskiego (1988–1990); uczestnik Okrągłego Stołu; współzałożyciel (1992) i wiceprzewodniczący Unii Pracy; poseł na Sejm (1991–1997); prezes Głównego Urzędu Ceł (1999–2001).

• 1954 / 71 lat

  W Minneapolis urodził się Joel Coen, scenarzysta, reżyser i producent filmowy, tworzący wspólnie z bratem Ethanem; bracia Coen są autorami filmów „Barton Fink” – Złota Palma w Cannes (1991), „Fargo”, „Big Lebowski”, „To nie jest kraj dla starych ludzi” – cztery Oscary (2007) oraz "Co jest grane, Davis?".

• 1947 / 78 lat

  Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło rezolucję o podziale Palestyny na dwa państwa – arabskie i żydowskie; Jerozolima miała być strefą międzynarodową.

• 1946 / 79 lat

  W Londynie w rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego utworzono Polskie Towarzystwo Historyczne w Wielkiej Brytanii.

• 1944 / 81 lat

  Tomasz Arciszewski objął stanowisko premiera RP na uchodźstwie.

• 1942 / 83 lata

  W Warszawie na rogu ulic Przyokopowej i Kolejowej policja znalazła zwłoki pierwszego przywódcy Polskiej Partii Robotniczej Marcelego Nowotki. Został zastrzelony poprzedniego dnia w wyniku walki o wpływy w szeregach tego ugrupowania. O zabójstwo obwiniono (i z tego powodu zabito) Bolesława Mołojca.

• 1939 / 86 lat

  Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRS o nadaniu sowieckiego obywatelstwa polskim obywatelom, którzy w dniach 1 i 2 listopada 1939 r. znajdowali się na wschodnich terenach Rzeczypospolitej Polskiej wcielonych do Związku Sowieckiego.

• 1936 / 89 lat

  Zwodowano ORP Gryf – stawiacz min.

• 1934 / 91 lat

  Urodził się Andrzej Bielski, aktor filmowy i teatralny.

• 1932 / 93 lata

  W Paryżu urodził się Jacques Chirac, prezydent Francji w latach 1995–2007.

• 1928 / 97 lat

  W Krakowie urodził się Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki, scenarzysta filmowy.

• 1924 / 101 lat

  W Brukseli zmarł Giacomo Puccini, włoski kompozytor, autor oper „Cyganeria”, „Tosca”, „Madame Butterfly”, „Turandot”.

• 1921 / 104 lata

  W Warszawie urodził się Zdzisław Stroiński, poeta, w czasie wojny związany z konspiracyjnym pismem „Sztuka i Naród”, żołnierz Armii Krajowej; poległ w Powstaniu Warszawskim.

• 1918 / 107 lat

  W Warszawie przy Nowym Świecie otwarto kawiarnię artystyczną „Pod Picadorem”; jej założycielami byli poeci należący później do grupy literackiej Skamander: Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński.

• 1913 / 112 lat

  W Warszawie urodziła się Elżbieta Barszczewska, aktorka, w okresie międzywojennym wystąpiła m.in. w filmach „Trędowata”, „Znachor”, „Profesor Wilczur”, „Dziewczęta z Nowolipek” i „Granica”.

• 1899 / 126 lat

  Założono piłkarski klub FC Barcelona.

• 1896 / 129 lat

  W Samarze urodził się Stanisław Hryniewiecki, komandor porucznik polskiej Marynarki Wojennej; w kampanii 1939 r. dowódca stawiacza min ORP Gryf; po przedostaniu się do Wielkiej Brytanii dowodził niszczycielami ORP Grom – zatopionym w rejonie Narwiku w maju 1940 r., ORP Błyskawica (1940) i ORP Piorun (1942), a następnie niszczycielem ORP Orkan, który 8 października 1943 r. zatonął na północnym Atlantyku trafiony niemiecką torpedą – zginęło co najmniej 178 członków załogi, wśród nich dowódca kmdr por. Stanisław Hryniewiecki.

• 1892 / 133 lata

  W Kwilczu koło Poznania urodził się Franciszek Brodniewicz, aktor, gwiazdor polskiego kina międzywojennego; wystąpił m.in. w filmach „Śluby ułańskie”, „Pan Twardowski”, „Ułan Księcia Józefa”, „Trędowata”, „Wrzos”, „Doktor Murek”, „Ordynat Michorowski”.

• 1877 / 148 lat

  Amerykański wynalazca Thomas Alva Edison zaprezentował fonograf – pierwsze urządzenie utrwalające i odtwarzające dźwięk.

• 1866 / 159 lat

  W Lublinie urodził się Józef Pankiewicz, malarz, grafik, profesor krakowskiej ASP; jeden z pionierów impresjonizmu i symbolizmu w polskiej sztuce.

• 1860 / 165 lat

  W Warszawie w 30. rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego odbyły się liczne manifestacje patriotyczne.

• 1831 / 194 lata

  W Carskim Siole zmarła Joanna Grudzińska, księżna łowicka, żona wielkiego księcia Konstantego Pawłowicza.

• 1830 / 195 lat

  W nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. w Warszawie wybuchło Powstanie Listopadowe. Na ulicach Warszawy w Noc Listopadową zginęło z rąk powstańców sześciu polskich generałów: Maurycy Hauke, Stanisław Trębicki, Stanisław Potocki, Ignacy Blumer, Tomasz Siemiątkowski i Józef Nowicki oraz kilku innych polskich oficerów.

• 1780 / 245 lat

  W Wiedniu zmarła Maria Teresa Habsburg, cesarzowa, królowa Czech i Węgier; przejęła władzę w 1740 r. po śmierci swojego ojca cesarza Karola VI, na mocy sankcji pragmatycznej.

• 1766 / 259 lat

  W Warszawie zakończył obrady sejm, w czasie którego odrzucono popierany przez Katarzynę II wniosek dysydentów domagających się pełnej tolerancji religijnej i równouprawnienia; nie przyjęto również wniosku Stanisława Augusta dot. ograniczenia liberum veto.

• 1643 / 382 lata

  W Wenecji zmarł Claudio Monteverdi, kompozytor.

• 1378 / 647 lat

  W Pradze zmarł cesarz Karol IV Luksemburski.

• 1314 / 711 lat

  W Fontainebleau zmarł Filip IV Piękny, król Francji od 1285 r.; doprowadził do zniszczenia zakonu templariuszy. 

• 1223 / 802 lata

  Bulla papieża Honoriusza III zatwierdzająca regułę zakonu franciszkanów.