Kalendarz historyczny
3 września
-
Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę III Rzeszy. Konflikt Niemiec z Polską przekształcił się w wojnę światową.
-
W Krakowie zmarł Jan Kanty Steczkowski, działacz Stronnictwa Prawicy Narodowej, minister skarbu i premier rządu utworzonego przez Radę Regencyjną (1918); po odzyskaniu niepodległości ponownie minister skarbu (1920–1921); dyrektor Polskiego Banku Krajowego, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego.
-
W Watykanie zmarł kardynał Andrzej Maria Deskur, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu, wieloletni przyjaciel Jana Pawła II, kawaler Orderu Orła Białego.
-
W Warszawie zmarł Mieczysław Fogg, jeden z najpopularniejszych polskich piosenkarzy; jego największe przeboje to „Ostatnia niedziela”, „Bo to się zwykle tak zaczyna”, „Jesienne róże”, „Czy pamiętasz tę noc w Zakopanem”, „Szkoda twoich łez, dziewczyno”, „Upić się warto” i „Piosenka o mojej Warszawie”; w czasie II wojny światowej pomagał artystom pochodzenia żydowskiego, za co został uhonorowany po wojnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
-
Zakończenie strajku w Kopalni Węgla Kamiennego „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu.
-
W Warszawie doszło do dwóch tragicznych wypadków komunikacyjnych: katastrofy kolejowej na stacji Warszawa Włochy, w wyniku której zginęło osiem osób, a kilkadziesiąt zostało rannych, oraz wypadku tramwaju na skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Młynarskiej – zginęło siedem osób, ponad 70 zostało rannych.
-
W Warszawie zmarł Wirgiliusz Gryń, aktor, wystąpił w filmach „Bołdyn”, „Klucznik”, „Żywot Mateusza”, „Jak rozpętałem drugą wojnę światową”, „Operacja Himmler”, „Wściekły”, a także w serialu „Dom”.
-
Władze komunistyczne aresztowały internowanych 13 grudnia 1981 r. byłych działaczy KSS „KOR”: Jacka Kuronia, Jana Lityńskiego, Adama Michnika i Henryka Wujca.
-
Premiera filmu „Bołdyn” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.
-
W Jastrzębiu podpisano porozumienia pomiędzy Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym a Komisją Rządową; śląskie kopalnie wznowiły pracę.
-
W Warszawie zmarł prof. Romuald Gutt, architekt, autor m.in. gmachu Głównego Urzędu Statystycznego; współautor projektu budynków mieszkalnych i ogrodu ambasady Chin w Warszawie.
-
Premiera filmu „Hubal” w reżyserii Bohdana Poręby.
-
W Krakowie urodziła się Maja Ostaszewska, aktorka Nowego Teatru w Warszawie; wystąpiła m.in. w filmach „Prymas. Trzy lata z tysiąca”, „Katyń”, „Janosik. Prawdziwa historia”, „Uwikłanie”, „W imię …”, „Jack Strong”, „Body/Ciało” oraz w serialu „Czas honoru”.
-
W Warszawie urodził się Piotr Rubik, kompozytor, multiinstrumentalista, producent muzyczny.
-
W Warszawie zmarł Juliusz Rómmel, generał WP, w czasie kampanii 1939 r. dowódca Armii „Łódź”, a następnie Armii „Warszawa”.
-
W Duesseldorfie zapadł wyrok w sprawie 10 byłych funkcjonariuszy niemieckiego obozu zagłady w Treblince.
-
Weszła w życie Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, nazywana w skrócie Europejską Konwencją Praw Człowieka.
-
W Świętochłowicach urodził się Krzysztof Zaleski, reżyser teatralny, aktor, związany m.in. z warszawskim Teatrem Współczesnym i Teatrem Ateneum; wystąpił w filmach „Indeks”, „Głosy”, „Kochankowie mojej mamy”, „Obywatel Piszczyk”, „Konsul”, „Samowolka” i „Sztos”.
-
Rząd RP na uchodźstwie rozwiązał Polskie Siły Zbrojne.
-
Sekretarz stanu USA James Byrnes w czasie przemówienia w Stuttgarcie wyraził zastrzeżenia wobec granicy polskiej na Odrze i Nysie.
-
Wojska alianckie wylądowały na południu Włoch; rząd włoski premiera Pietro Badoglio podpisał zawieszenie broni z aliantami.
-
Na cmentarzu żydowskim w Działoszycach Niemcy rozstrzelali około 1500 Żydów.
-
Urodził się Stan Borys, właściwie Stanisław Guzek, wokalista, kompozytor, członek zespołu Blackout.
-
W KL Auschwitz Niemcy dokonali pierwszego masowego uśmiercenia ludzi przy pomocy Cyklonu B – zginęło około 600 jeńców sowieckich i 250 Polaków.
-
Wojska niemieckie zajęły Częstochowę, Radomsko i Katowice oraz zmusiły armię „Modlin” do odwrotu na linię Wisły. Koniec walk na Górnym Śląsku oraz o pozycję umocnioną pod Węgierską Górką bronioną przez oddział kpt. Tadeusza Semika.
-
W Bydgoszczy niemieccy dywersanci ostrzeliwali wycofujące się jednostki WP; niemiecką dywersję stłumiło wojsko i policja. Propaganda niemiecka nadała tym wydarzeniom nazwę „Blutsonntag” („krwawa niedziela”); po wkroczeniu do Bydgoszczy Wehrmachtu rozpoczęły się szeroko zakrojone represje wobec ludności polskiej.
-
Decyzją prezydenta RP Ignacego Mościckiego utworzono Legion Czechów i Słowaków, złożony z żołnierzy, którzy uciekli z okupowanych przez Niemców Czech.
-
Do portu w Gdyni zawinął żaglowiec Dar Pomorza kończąc rejs dookoła świata.
-
W Wilnie urodził się Stanisław Michalski, aktor, dyrektor Teatru Wybrzeże w Gdańsku w latach 1988–1993.
-
W Warszawie urodził się Jerzy Łojek, historyk, pisarz, publicysta, działacz opozycji demokratycznej w PRL; autor książek „Dzieje pięknej Bitynki. Historia życia Zofii Potockiej 1760–1822”, „Geneza i obalenie Konstytucji 3 maja”, a także „Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych” (1979) i „Dzieje sprawy Katynia” (1980) – opublikowanych przez podziemne wydawnictwa.
-
W Guszczewinie koło Narewki, na skraju Puszczy Białowieskiej, urodziła się Danuta Siedzikówna, sanitariuszka 5. Wileńskiej Brygady AK, pseudonim Inka; skazana w 1946 r. przez władze komunistyczne na karę śmierci i rozstrzelana.
-
Wojska rosyjskie zajęły opuszczony przez armię austriacką Lwów.
-
W Berlinie urodził się Janusz Franciszek Radziwiłł, ziemianin, ordynat ołycki, właściciel Nieborowa; polityk konserwatywny, działacz gospodarczy; poseł na Sejm (1928–1935), senator (1935–1938); aresztowany we wrześniu 1939 r. przez władze sowieckie i uwięziony na Łubiance – zwolniony w grudniu 1939 r.; w okresie niemieckiej okupacji przebywał w Warszawie; w 1945 r. ponownie aresztowany przez NKWD i wywieziony do obozu w Krasnogorsku; w 1947 r. powrócił do Polski; zmarł w Warszawie w 1967 r.
-
W Makówcu Dużym koło Mińska Mazowieckiego urodził się Konstanty Laszczka, rzeźbiarz, malarz, grafik, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
-
Powstanie Styczniowe: zwycięska dla powstańców bitwa pod Panasówką niedaleko Zwierzyńca.