Kalendarz dat

1946

• 1.01

  Wszedł w życie dekret Krajowej Rady Narodowej z 25 września 1945 r. o nowym prawie małżeńskim.

• 

  3.01

  Uchwalona została ustawa o nacjonalizacji – przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej.

• 4.01

  W Warszawie urodził się Marek Borowski, wicepremier i minister finansów (1993–1994), marszałek Sejmu w latach 2001–2004; wiceprzewodniczący SLD (1999–2004); współtwórca i przewodniczący SdPL (2004); poseł na Sejm, senator.

• 5.01

  W Pożarkach na Wileńszczyźnie urodził się Janusz Laskowski, piosenkarz, kompozytor, wykonawca takich piosenek jak „Żółty jesienny liść”, „Beata z Albatrosa”, „Kolorowe jarmarki”.

• 

  5.01

  W Warszawie uruchomiono komunikację trolejbusową.

• 5.01

  W Santa Ana (USA) urodziła się Diane Keaton, amerykańska aktorka, laureatka Oscara za role w filmie Woody’ego Allena „Annie Hall” (1977).

• 

  7.01

  W Krakowie zmarł Stanisław Kutrzeba, historyk prawa, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• 

  7.01

  W Krotoszynie urodziła się Agnieszka Duczmal, dyrygentka; założycielka i dyrektorka Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia Amadeus.

• 

  7.01

  W Katowicach zmarł Adam Didur, śpiewak operowy, jeden z największych basów przełomu XIX i XX wieku.

• 

  10.01

  W Krakowie urodził się Robert Gadocha, piłkarz, w latach 70. jeden z najlepszych skrzydłowych świata; zdobył złoty medal olimpijski w Monachium (1972) i brązowy medal mistrzostw świata w RFN (1974); w drużynie narodowej zagrał 62 razy, strzelając 16 bramek; w latach 1967–1975 zawodnik Legii Warszawa, następnie m.in. FC Nantes.

• 

  10.01

  W Londynie otwarto pierwsze Zgromadzenie Ogólne ONZ – wzięły w nim udział delegacje 51 państw.

• 11.01

  W Grudziądzu urodził się Ryszard Poznakowski, wokalista, gitarzysta, kompozytor, członek zespołów „Czerwono-Czarni”, „Trubadurzy”.

• 

  12.01

  W Świebodowie koło Milicza urodził się Ryszard Szurkowski, kolarz szosowy, złoty medalista mistrzostw świata w wyścigu indywidualnym (1973) i dwukrotny wicemistrz świata w wyścigu drużynowym; srebrny medalista igrzysk olimpijskich w Monachium (1972) i Montrealu (1976) w drużynie; czterokrotny zwycięzca Wyścigu Pokoju.

• 

  17.01

  W Londynie pod przewodnictwem Jana Kwapińskiego utworzona została Rada Polskich Stronnictw Politycznych. W jej skład weszły: PPS, SP, SD, SN i SL „Wolność”.

• 

  17.01

  W Warszawie pod dyrekcją Arnolda Szyfmana rozpoczął działalność Teatr Polski.

• 

  18.01

  W Warszawie urodziła się Helena Łuczywo, dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej; współzałożycielka i redaktorka niezależnego pisma „Robotnik”; współpracowniczka KOR i KSS „KOR”; redaktor naczelna powstałej w 1981 r. Agencji Prasowej „Solidarność”; w latach 1982–1989 kierowała zespołem podziemnego „Tygodnika Mazowsze”; uczestniczka obrad Okrągłego Stołu; w latach 1989–2009 zastępca redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej”.

• 

  18.01

  W Warszawie urodził się Jan Lityński, organizator studenckich protestów w marcu 1968 r., skazany przez władze komunistyczne na 2,5 roku więzienia; członek KSS „KOR”, redakcji „Biuletynu Informacyjnego” i „Robotnika”; doradca NSZZ „S”; po wprowadzeniu stanu wojennego internowany, następnie aresztowany i oskarżony o próbę obalenia ustroju PRL; w 1983 r. nie powrócił do więzienia z przepustki; działacz podziemnej Solidarności; członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „S”; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; poseł na Sejm (1989–2001); członek władz Unii Demokratycznej, później Unii Wolności.

• 

  18.01

  W Poznaniu zmarł Feliks Nowowiejski, kompozytor, dyrygent, organista, pedagog; autor opery „Legenda Bałtyku” oraz melodii do wiersza Marii Konopnickiej „Rota”.

• 

  19.01

  W Warszawie w Sali „Romy” rozpoczął się Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego.

• 22.01

  Dekret Krajowej Rady Narodowej „o utworzeniu Najwyższego trybunału Narodowego dla sądzenia hitlerowskich zbrodniarzy wojennych i osób odpowiedzialnych za klęskę 1939 r.”.

• 

  23.01

  W Warszawie urodził się Michał Kleiber, specjalista w zakresie zastosowań nowoczesnych technik komputerowych w badaniach naukowych, technice i medycynie; minister nauki i informatyzacji oraz przewodniczący Komitetu Badań Naukowych (2001–2005); w latach 2007–2015 prezes Polskiej Akademii Nauk.

• 29.01

  Powstało państwowe przedsiębiorstwo połowów dalekomorskich „Dalmor”.

• 1.02

  Specjalny sąd karny w Gdańsku skazał na osiem lat więzienia niemieckiego biskupa Karla M. Spletta, który od 1939 r. był m.in. administratorem apostolskim diecezji chełmińskiej.

• 2.02

  Specjalny sąd karny w Gdańsku skazał na osiem lat więzienia niemieckiego biskupa Carla M. Spletta, który od 1939 r. był m.in. administratorem apostolskim diecezji chełmińskiej.

• 

  11.02

  W Rzymie pod kierownictwem Jerzego Giedroycia powstał Instytut Literacki; polskie wydawnictwo emigracyjne, gdzie ukazywały się najważniejsze tytuły polskiej literatury powojennej, krajowej i emigracyjnej, a także miesięcznik „Kultura”; w lipcu 1947 r. Instytut przeniesiono do Paryża.

• 14.02

  Według przeprowadzonego powszechnego spisu ludności Polska liczyła 23 mln 930 tys. mieszkańców, spośród nich 31,8 proc. mieszkało w miastach. 

• 14.02

  Zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej z 1945 roku rozpoczęły się masowe wysiedlenia ludności niemieckiej z terytorium Polski; do 1949 roku z tzw. Ziem Odzyskanych wysiedlono do sowieckiej i brytyjskiej strefy okupacyjnej ponad 2,5 mln Niemców.

• 

  17.02

  W Sosnowcu urodził się Maciej Englert, aktor, reżyser teatralny; od 1981 r. dyrektor Teatru Współczesnego w Warszawie.

• 

  17.02

  W Krośnie zmarł Jan Stapiński, jeden z twórców ruchu ludowego, redaktor naczelny „Przyjaciela ludu”, współzałożyciel Stronnictwa Ludowego, poseł na sejm austriacki i Sejm II RP.

• 

  18.02

  Na mocy dekretu przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej powstał Najwyższy Trybunał Narodowy; stanęli przed nim m.in. Arthur Greiser, Ludwig Fischer, Rudolf Hoess i członkowie załogi obozu Auschwitz.

• 

  21.02

  Rada Ministrów powołała Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej (ORMO) – organizację paramilitarną podporządkowaną MO; brała udział w pacyfikacjach protestów w okresie PRL; rozwiązana została w 1989 r.

• 

  22.02

  W Warszawie urodził się Wojciech Wiszniewski, scenarzysta, reżyser, autor filmów dokumentalnych, m.in. „Robotnicy ‘71”, „Elementarz”, „Stolarz”.

• 27.02

  Ze Szczecina wyjechał pierwszy transport deportowanych Niemców.

• 

  5.03

  W Fulton w Stanach Zjednoczonych Winston Churchill wygłosił słynne przemówienie, podczas którego odnosząc się do kwestii sowieckiej kontroli nad częścią Europy powiedział: „Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem przecina kontynent żelazna kurtyna”.

• 8.03

  Dekret Rady Ministrów, zatwierdzony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej, „o majątkach opuszczonych i poniemieckich”.

• 14.03

  W Lublińcu urodził się Zygmunt Anczok, piłkarz, zawodnik Polonii Bytom i Górnika Zabrze, z którym zdobył tytuł mistrza Polski; srebrny medalista olimpijski z 1972 roku.

• 

  15.03

  Powstał konspiracyjny Komitet Porozumiewawczy Organizacji Polski Podziemnej, który zrzeszał antykomunistyczne stronnictwa, m.in. Stronnictwo Niezawisłości Narodowej i Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”.

• 

  15.03

  Centralny Komitet Żydów Polskich przesłał do premiera Edwarda Osóbki-Morawskiego memoriał, w którym informował rząd o „nowej fali morderstw antyżydowskich” w Polsce.

• 

  19.03

  Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał na karę śmierci siedmiu członków Pogotowia Akcji Specjalnej NSZ za pacyfikację wsi Wierzchowiny. Wyroki wykonano.

• 

  24.03

  W Warszawie urodził się Andrzej Titkow, reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych i fabularnych, autor filmów „Z pamięci”, „Mniej niż zero”, „Turniej”, „Walterowcy” i serialu „Układ krążenia”.

• 27.03

  W Łodzi zmarł Czesław Skonieczny, aktor teatralny i filmowy, znany z ról w filmach „Antek Policmajster”, „Piętro wyżej”, „Żona i nie żona”.

• 

  3.04

  W Pleszewie urodziła się Hanna Suchocka, premier RP w latach 1992–1993, minister sprawiedliwości (1997–2000); ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej i Zakonie Kawalerów Maltańskich w latach 2001–2013, I wiceprzewodnicząca Komisji Weneckiej w latach 2015–2016.

• 4.04

  Sejm przyjął ustawę o nacjonalizacji banków.

• 

  4.04

  W Olkuszu urodziła się Halina Wyrodek, aktorka, piosenkarka, gwiazda Piwnicy pod Baranami, przez wiele lat związana z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, aktorka filmowa, znana m.in. z ról w filmach „Party przy świecach”, „Grzeszny żywot Franciszka Buły”.

• 

  7.04

  W Londynie ukazał się pierwszy numer „Wiadomości” pod redakcją Mieczysława Grydzewskiego.

• 10.04

  Urodziła się Maja Wodecka, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Dancing w kwaterze Hitlera”, „Człowiek z M-3”, „Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię”.

• 

  12.04

  W Brookwood w Wielkiej Brytanii zmarł Marian Zyndram-Kościałkowski, żołnierz Legionów Polskich, współtwórca POW, działacz BBWR; premier RP w latach 1934–1935.

• 16.04

  W Warszawie urodził się Maciej Wojtyszko, reżyser, dramatopisarz i scenarzysta.

• 

  18.04

  Rozwiązano założoną w 1920 r. Ligę Narodów, międzynarodową organizację założoną z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa W. Wilsona dla zapewnienia pokoju i rozwoju współpracy międzynarodowej.

• 22.04

  Polska ratyfikowała umowę o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju Gospodarczego.

• 

  25.04

  W Heilbronn w Niemczech urodził się Andrzej Seweryn, aktor, reżyser, pedagog; występował m.in. w warszawskim Teatrze Ateneum, od 1980 r. we Francji; w 1993 r. otrzymał angaż – jako trzeci cudzoziemiec w historii teatru francuskiego – do Comedie-Francaise; od 2011 r. dyrektor naczelny Teatru Polskiego w Warszawie; wystąpił m.in. filmach „Ziemia obiecana”, „Bez znieczulenia”, „Dyrygent”, „Człowiek z żelaza”, „Pan Tadeusz”, „Ogniem i mieczem”, „Prymas. Trzy lata z tysiąca”, „Zemsta”, „Różyczka”.

• 

  28.04

  Krajowa Rada Narodowa uchwaliła ustawę o obywatelstwie państwa polskiego oraz narodowości polskiej ludności mieszkającej na Ziemiach Odzyskanych. Ustawa przyznawała polskie obywatelstwo wszystkim Polakom zamieszkującym ten obszar przed 1 stycznia 1945 r.

• 

  29.04

  W Szczecinku urodził się Aleksander Wolszczan, astronom, badacz pulsarów – gwiazd neutronowych, odkrywca pierwszych planet poza Układem Słonecznym.

• 

  30.04

  Do Krakowa powrócił razem z wieloma innymi dziełami sztuki zrabowanymi przez Niemców w czasie II wojny światowej Ołtarz Mariacki Wita Stwosza.

• 

  2.05

  Funkcjonariusze UB w odwecie za pomoc oddziałom podziemia niepodległościowego dokonali pacyfikacji wsi Wąwolnica w powiecie puławskim.

• 

  3.05

  W Krakowie odbyły się, zakazane przez komunistyczne władze, demonstracje z okazji Święta 3 Maja. Interweniowała milicja, byli ranni i aresztowani.

• 

  5.05

  W Krakowie urodziła się Ewa Kuryluk, malarka, poetka, historyk sztuki.

• 

  10.05

  W Rybniku urodził się Piotr Paleczny, pianista.

• 

  12.05

  Konsekracja Stefana Wyszyńskiego na biskupa lubelskiego.

• 

  12.05

  W Łodzi urodził się Daniel Libeskind, architekt, autor m.in. projektu Muzeum Żydowskiego w Berlinie, Muzeum Felixa Nussbauma, Imperial War Museum North w Manchesterze, a także wieżowca Złota 44 w Warszawie.

• 

  24.05

  W Leningradzie urodziła się Irena Kirszenstein-Szewińska, najlepsza lekkoatletka w dziejach polskiego sportu: siedmiokrotna medalistka olimpijska, rekordzistka Europy i świata; członek MKOl.

• 27.05

  Wspólny atak oddziałów UPA i AK-WiN na Hrubieszów skierowany przeciwko władzy komunistycznej.

• 1.06

  W Krakowie ukazał się pierwszy numer miesięcznika „Znak” pod redakcją Jerzego Radkowskiego.

• 

  7.06

  W Tarnowskich Górach urodził się Jan Miodek, językoznawca, profesor i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim.

• 7.06

  W Chodorach urodził się Antoni Chodorowski, grafik, karykaturzysta.

• 

  8.06

  W Londynie odbyła się Parada Zwycięstwa, która uczciła zwycięstwo aliantów nad III Rzeszą Niemiecką i Japonią podczas drugiej wojny światowej; w paradzie zabrakło polskich żołnierzy, w tym zasłużonych dla obrony Anglii polskich lotników.

• 

  8.06

  W Łodzi urodził się Piotr Fronczewski, aktor związany z Teatrem Ateneum, występował w Kabarecie „Pod Egidą” i Kabarecie Olgi Lipińskiej; odtwórca ról w filmach „Bilans kwartalny”, „Kung-fu”, „Hallo Szpicbródka”, „Lata dwudzieste lata trzydzieste”, „Konsul”, „Baryton”, „Ziemia obiecana”, „Akademia Pana Kleksa”, „Podróże Pana Kleksa”, a także w serialach „Lalka”, „Polskie drogi”, „Tajemnica Enigmy”, „Królowa Bona”, „07 zgłoś się”, „Tata, a Marcin powiedział” i „Rodzina zastępcza”; sympatię publiczności zyskał również jako oryginalny wokalista, wydając w latach 80. albumy pod pseudonimem „Franek Kimono”.

• 9.06

  We Wrocławiu zainaugurowano zajęcia na Uniwersytecie i Politechnice.

• 10.06

  Utworzono Wrocławskie Towarzystwo Naukowe.

• 13.06

  Wydany został dekret o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa – tzw. mały kodeks karny.

• 16.06

  W Krakowie zmarł Józef Feldman, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• 

  21.06

  W Poznaniu rozpoczął się proces Arthura Greisera, niemieckiego nazistowskiego zbrodniarza, w czasie II wojny światowej gauleitera tzw. Kraju Warty (Warthegau).

• 22.06

  W Nowym Sączu urodził się Józef Oleksy, członek PZPR (1968–1990); parlamentarzysta, przewodniczący Socjaldemokracji Rzeczpospolitej Polskiej (1996–1997), przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej (2004–2005); marszałek Sejmu (1993–1995 i 2004–2005), wicepremier i minister spraw wewnętrznych i administracji (2004); premier RP w latach 1995–1996.

• 

  23.06

  W Palmirach odbył się uroczysty pogrzeb Macieja Rataja, przywódcy ruchu ludowego, marszałka Sejmu, rozstrzelanego przez Niemców w czerwcu 1940 r.

• 

  24.06

  We wsi Piotrówek na Mazowszu w wyniku obławy oddziałów m.in. KBW i UB zginął legendarny dowódca oddziałów partyzanckich Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” na Lubelszczyźnie mjr Marian Bernaciak ps. Orlik.

• 

  25.06

  W Warszawie powołano Państwowy Instytut Wydawniczy pod dyrekcją Aleksandra Wata.

• 28.06

  Dekret KRN o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w latach 1939–1945.

• 

  30.06

  Odbyło się referendum ludowe, którego wyniki zostały sfałszowane przez władze komunistyczne.

• 

  3.07

  W Żyrardowie urodził się Leszek Miller, członek Biura Politycznego KC PZPR (1989–1990), uczestnik obrad Okrągłego Stołu, parlamentarzysta, przewodniczący SdRP (1997–1999), przewodniczący SLD (1999–2004 i 2011–2016); minister pracy i polityki socjalnej (1993–1996), minister-szef Urzędu Rady Ministrów (1996), minister spraw wewnętrznych i administracji (1997), przewodniczący Komitetu Społeczno-Politycznego Rady Ministrów (1994–1997), premier RP w latach 2001–2004.

• 

  4.07

  W Kielcach doszło do pogromu ludności żydowskiej; z rąk cywilnych mieszkańców miasta, milicjantów i żołnierzy, zginęło 37 Żydów; zbrodnia spowodowała żydowski exodus z Polski.

• 4.07

  Władze sowieckie przemianowały Królewiec na Kaliningrad; zmarły w 1946 r. Michaił Kalinin był działaczem komunistycznym, przewodniczącym Prezydium Rady Najwyższej ZSRS, współodpowiedzialny za represje i terror lat 30., a także zbrodnię katyńską.

• 

  5.07

  Krajowa Rada Narodowa wydała dekret o utworzeniu cenzury – Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

• 5.07

  W Paryżu po raz pierwszy zaprezentowano strój bikini – dwuczęściowy damski kostium kąpielowo-plażowy, zaprojektowany przez francuskiego inżyniera Louisa Reard'a.

• 

  6.07

  W Stanach Zjednoczonych urodził się George W. Bush, amerykański polityk Partii Republikańskiej, prezydent USA w latach 2001–2009; po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 r. podjął decyzję o rozbiciu Al-Kaidy; zbrojnej inwazji w Afganistanie, następnie w Iraku.

• 

  8.07

  W Wadowicach zmarł Józef Mehoffer, wybitny malarz, przedstawiciel Młodej Polski, grafik, witrażysta, autor m.in. obrazu „Dziwny ogród”.

• 

  9.07

  W Poznaniu Najwyższy Trybunał Narodowy skazał Artura Greisera, namiestnika III Rzeszy w tzw. Kraju Warty, na karę śmierci. Greiser był odpowiedzialny m.in. za masowe deportacje ludności żydowskiej i polskiej oraz udział w zabójstwach osób cywilnych i jeńców wojennych. Wyrok wykonano 21 lipca 1946 r.

• 

  10.07

  W Zabrzu urodził się Henryk Kasperczak, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, trener.

• 13.07

  W Warszawie rozpoczął obrady pierwszy po zakończeniu wojny Kongres Stronnictwa Demokratycznego.

• 

  18.07

  W Przemyślu doszło do przekazania stronie polskiej części zbiorów lwowskiego Ossolineum oraz „Panoramy Racławickiej”. Zbiory przewieziono następnie do Wrocławia.

• 

  21.07

  Na stokach poznańskiej cytadeli, w ostatniej publicznej egzekucji w Polsce, został powieszony niemiecki zbrodniarz wojenny, były namiestnik Kraju Warty Arthur Greiser.

• 

  22.07

  W Warszawie oddano do użytku most księcia Józefa Poniatowskiego.

• 30.07

  Prezydium Krajowej Rady Narodowej rozwiązało Związek Patriotów Polskich w ZSRS.

• 

  1.08

  Ukazał się pierwszy numer pisma „Film”, na jego okładce znalazło się zdjęcie aktorki Danuty Szaflarskiej; pismo wydawane było do 2013 r.

• 2.08

  Agencja TASS podała informację o wykonaniu wyroku śmierci na Andrieju Własowie, sowieckim generale, który po dostaniu się do niemieckiej niewoli w 1942 r. podjął współpracę z III Rzeszą, organizując podporządkowane Niemcom oddziały Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA).

• 

  3.08

  Niespełna 18-letnia Danuta Siedzikówna, ps. Inka, łączniczka i sanitariuszka 5. Wileńskiej Brygady AK została skazana na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku; wyrok wykonano 28 sierpnia 1946 r.

• 

  3.08

  W Nowym Jorku zmarł Ignacy Matuszewski, jeden z czołowych reprezentantów obozu sanacyjnego, minister skarbu, redaktor naczelny „Gazety Polskiej”.

• 6.08

  Na Cmentarzu Powstańców Warszawy odbył się pogrzeb 5,5 tony prochów (117 trumien) osób zamordowanych i spalonych w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego na terenach dawnego Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, siedziby Gestapo przy al. Szucha oraz w trakcie rzezi Woli.

• 13.08

  W Warszawie urodził się Stefan Melak, działacz niepodległościowy w PRL, walczący o upamiętnienie ofiar zbrodni katyńskiej; przewodniczący Komitetu Katyńskiego; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem.

• 

  17.08

  W Gdańsku urodził się Eugeniusz Priwieziencew, aktor, reżyser, dramaturg; wystąpił w filmach „Barwy ochronne”, „Imperatyw”, „Miś”, „Piraci”, „Pociąg do Hollywood”, „Kolejność uczuć” oraz w serialu „Złotopolscy”.

• 

  18.08

  W Srebrnej Górze koło Kcyni urodziła się Irena Jarocka, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Motylem jestem”, „Kocha się raz”, „Odpływają kawiarenki”, „Wymyśliłam Cię”.

• 

  18.08

  Józef Kuraś ps. Ogień wraz ze swym oddziałem zorganizował i przeprowadził akcję rozbicia i opanowania ubeckiego więzienia św. Michała w Krakowie; uwolniono kilkudziesięciu więźniów – żołnierzy Armii Krajowej, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Narodowych Sił Zbrojnych.

• 

  25.08

  W Dusznikach Zdrój rozpoczął się pierwszy Festiwal Chopinowski.

• 

  27.08

  Przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie rozpoczął się proces nazistowskiego zbrodniarza Amona Goetha, komendanta niemieckiego obozu koncentracyjnego Plaszow.

• 28.08

  W Warszawie urodził się Michał Komar, krytyk literacki, pisarz, wydawca.

• 

  28.08

  W Gdańsku władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na niespełna 18-letniej Danucie Siedzikównie, ps. Inka, sanitariuszce 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej oraz na ppor. Feliksie Selmanowiczu, ps. Zagończyk, dowódcy plutonu 5. Wileńskiej Brygady AK.

• 

  30.08

  W Neapolu zmarł mjr Henryk Sucharski, dowódca obrony Westerplatte.

• 

  3.09

  Sekretarz stanu USA James Byrnes w czasie przemówienia w Stuttgarcie wyraził zastrzeżenia wobec granicy polskiej na Odrze i Nysie.

• 

  3.09

  Rząd RP na uchodźstwie rozwiązał Polskie Siły Zbrojne.

• 

  5.09

  W Krakowie Najwyższy Trybunał Narodowy skazał na karę śmierci nazistowskiego zbrodniarza Amona Goetha, komendanta komendanta niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Plaszow; wyrok wykonano 13 września 1946 r. w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.

• 

  7.09

  W Chorzowie urodził się Olgierd Łukaszewicz, aktor, związany m.in. z warszawskimi teatrami: Powszechnym, Studio i Polskim; wystąpił w filmach „Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie”, „Brzezina”, „Lekcja martwego języka”, „Wierna rzeka”, „Seksmisja” i „Generał Nil”; prezes ZASP w latach 2002–05 i 2011–18.

• 8.09

  Rząd wydał dekret o ustroju rolnym i osadnictwie na Ziemiach Odzyskanych.

• 

  8.09

  W Katowicach urodził się Krzysztof Krawczyk, piosenkarz, wokalista zespołu Trubadurzy (1963–1973); wykonawca przebojów „Pamiętam Ciebie z tamtych lat”, „Jak minął dzień”, „Byle było tak”, „Parostatek”, „Mój przyjacielu”.

• 13.09

  Rada Ministrów wydała dekret o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej; zgodnie z jego art. 4 osoby pozbawione obywatelstwa podlegały wysiedlaniu z obszaru państwa. Dekret uchylono 31 grudnia 1948 r.

• 

  13.09

  W krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich stracono Amona Goetha, komendanta niemieckiego obozu KL Plaszow, skazanego na śmierć przez Najwyższy Trybunał Narodowy.

• 15.09

  W Nowym Jorku urodził się Oliver Stone, wybitny reżyser amerykański, twórca takich filmów jak „Pluton”, „Wall Street”, „JFK”.

• 

  18.09

  W ruinach domu przy ul. Nowolipki 68 w Warszawie odnaleziono pierwszą część archiwum warszawskiego getta, stworzonego przez Emanuela Ringelbluma i jego współpracowników.

• 

  18.09

  W Krakowie władze komunistyczne aresztowały sekretarza generalnego PSL Stanisława Mierzwę.

• 

  20.09

  W Gliwicach urodził się Julian Kornhauser, poeta, prozaik, krytyk literacki, znawca i tłumacz literatury serbskiej i chorwackiej, współtwórca grupy literackiej „Teraz”, profesor UJ.

• 20.09

  Rozpoczął się pierwszy Festiwal Filmowy w Cannes.

• 

  21.09

  Uchwała KRN o Trzyletnim Planie Odbudowy Kraju.

• 22.09

  W Górze na Dolnym Śląsku urodziła się Izabella Sierakowska, filolog, nauczycielka, związana z lewicowymi partiami.

• 23.09

  Krajowa Rada Narodowa powołała Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym; z jej powodu do obozów pracy trafiło ponad 84 tys. osób, a ponad 200 tys. otrzymało karę grzywny.

• 

  25.09

  Powstał Komitet Porozumiewawczy Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej.

• 

  26.09

  Rada Ministrów na wniosek marszałka Michała Roli-Żymierskiego pozbawiła obywatelstwa polskiego ponad 70 dowódców Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, którzy przystąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Wśród nich znalazł się gen. Władysław Anders.

• 

  26.09

  W Warszawie urodziła się Barbara Toruńczyk, publicystka, w latach 1977–1979 sekretarz redakcji niezależnego kwartalnika „Zapis”, od 1983 r. redaktor naczelny „Zeszytów Literackich”.

• 1.10

  W Warszawie urodziła się Anna Bojarska, pisarka.

• 

  1.10

  Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze ogłosił wyroki na zbrodniarzy wojennych III Rzeszy, których oskarżono o popełnienie czterech rodzajów zbrodni: uczestnictwo w spisku w celu popełnienia zbrodni międzynarodowej, zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości.

• 

  2.10

  W Versoix koło Genewy zmarł Ignacy Mościcki, prezydent RP w latach 1926–1939; w 1993 r. jego szczątki przewieziono do Polski i złożono w bazylice archikatedralnej św. Jana w Warszawie.

• 6.10

  Działalność rozpoczęła Politechnika Krakowska.

• 

  8.10

  Na podstawie wyroku Brytyjskiego Trybunału Wojskowego powieszony został Max Pauly, nazistowski zbrodniarz, komendant KL Stutthof (1939–1942) i KL Neungamme (1942–1945).

• 

  11.10

  W Warszawie władze komunistyczne aresztowały działacza PSL Kazimierza Bagińskiego.

• 

  13.10

  W Krakowie, na mocy wyroku Najwyższego Trybunału Narodowego, został powieszony hitlerowski zbrodniarz wojenny, komendant obozu koncentracyjnego w Płaszowie, likwidator gett żydowskich w Krakowie i Tarnowie, Amon Göth. Esesman został sportretowany przez Ralpha Fiennesa w oscarowym filmie Spielberga „Lista Shindlera”. Do końca procesu zaprzeczał postawionym zarzutom. Jego ostatnie słowa brzmiały „Heil Hitler”.

• 

  15.10

  W Norymberdze samobójstwo popełnił Hermann Goering, marszałek Rzeszy, jeden z głównych przywódców nazistowskich Niemiec, skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy na karę śmierci za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości.

• 

  16.10

  W Norymberdze powieszeni zostali nazistowscy zbrodniarze III Rzeszy skazani na karę śmierci przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy: Hans Frank – generalny gubernator w okupowanej Polsce; Wilhelm Frick – generał SS i SA, protektor Czech i Moraw; Alfred Jodl – szef sztabu w Naczelnym Dowództwie Wehrmachtu; Ernst Kaltenbrunner – szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy; Wilhelm Keitel – feldmarszałek Rzeszy, szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu; Joachim von Ribbentrop – minister spraw zagranicznych; Alfred Rosenberg – ideolog partyjny NSDAP, minister Rzeszy ds. Terenów Wschodnich; Fritz Sauckel – generał SS i SA, organizator pracy przymusowej; Arthur Seyss-Inquart – komisarz Rzeszy w Holandii; Julius Streicher – wydawca „Der Stuermer”, współorganizator eksterminacji Żydów.

• 

  17.10

  W Warszawie urodził się Adam Michnik, historyk, eseista, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej; członek Komitetu Obrony Robotników; doradca Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” (1980–1981); internowany w stanie wojennym, a następnie więziony; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; od 1989 r. redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”.

• 

  22.10

  W Zabrzu aresztowany został przez władze komunistyczne płk Franciszek Niepokólczycki, od 1945 r. prezes Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; w czasie II wojny światowej oficer ZWZ-AK; od 1943 r. zastępca komendanta Kierownictwa Dywersji KG AK.

• 

  22.10

  W Moskwie w więzieniu na Butyrkach zmarł Stanisław Jasiukowicz, członek Ligi Narodowej, działacz Narodowej Demokracji, w latach 1920–1935 poseł na Sejm; w czasie II wojny światowej zastępca Delegata Rządu na Kraj (1943–1945); w marcu 1945 r. aresztowany przez NKWD i sądzony w Moskwie w procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego („proces szesnastu”), skazany na pięć lat więzienia.

• 24.10

  Major NSZ Antoni Żubryd i jego ciężarna żona Janina zostali zamordowani w Malinówce na Podkarpaciu przez funkcjonariusza bezpieki Jerzego Vaulina.

• 

  28.10

  W Rzeszowie urodził się Jan Domarski, piłkarz, strzelec historycznej bramki w meczu z Anglią na Wembley w 1973 r., która dała polskiej reprezentacji awans na Mistrzostwa Świata w RFN.

• 

  28.10

  Sąd w Warszawie za pełnienie kierowniczych funkcji w NSZ i Organizacji Polskiej skazał na śmierć Mirosława Ostromęckiego, Władysława Drybsa i Marię Kobierzycką. Wszystkim skazanym zamieniono wyroki na kary dożywotniego więzienia.

• 29.10

  Zmarł Paweł Hulka-Laskowski, pisarz, publicysta, tłumacz m.in. „Przygód dobrego wojaka Szwejka”.

• 

  1.11

  Karol Wojtyła otrzymał święcenia kapłańskie.

• 2.11

  Karol Wojtyła odprawił w krypcie św. Leonarda na Wawelu swoją mszę świętą prymicyjną.

• 

  3.11

  Ukazał się pierwszy numer „Stolicy”, warszawskiego tygodnika ilustrowanego.

• 

  5.11

  W Zakopanem rozpoczął się proces założycieli „Goralenvolku”, kolaboracyjnej organizacji współpracującej w czasie II wojny światowej z niemieckimi władzami okupacyjnymi.

• 5.11

  Zmarł Zygmunt Stojowski, pianista i kompozytor, autor kantaty „Modlitwa za Polskę” do tekstu Zygmunta Krasińskiego.

• 

  6.11

  Polska została członkiem UNESCO.

• 

  7.11

  W Nowym Sączu urodził się Jerzy Schejbal, aktor, pedagog; przez wiele lat związany z Teatrem Polskim we Wrocławiu; od 2012 r. jest aktorem Teatru Polskiego w Warszawie.

• 

  7.11

  W Krakowie zmarł Julian Nowak, lekarz, mikrobiolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; premier oraz minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1922); senator (1922–1927).

• 

  13.11

  W Poznaniu urodził się Stanisław Barańczak, poeta, krytyk literacki, tłumacz, historyk literatury, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników.

• 17.11

  Urodził się Henryk Cyganik, poeta, dziennikarz, satyryk i pisarz.

• 19.11

  W Soczi rozpoczęło się spotkanie przywódców PPR i PPS ze Stalinem. Uczestniczyli w nim Władysław Gomułka, Jakub Berman, Roman Zambrowski oraz Józef Cyrankiewicz, Edward Osóbka-Morawski i Stanisław Szwalbe.

• 

  22.11

  W Zakopanem ogłoszono wyroki na działaczy Goralenvolku – nazistowskiej akcji germanizacyjnej na Podhalu podczas II wojny światowej.

• 

  29.11

  W Londynie w rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego utworzono Polskie Towarzystwo Historyczne w Wielkiej Brytanii.

• 2.12

  W Nowym Jorku władze Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii podpisały porozumienie o utworzeniu w Niemczech amerykańsko-brytyjskiej strefy okupacyjnej tzw. Bizonii; porozumienie weszło w życie 1 stycznia 1947 r.

• 

  2.12

  Urodziła się Joanna Sobieska, aktorka związana z warszawskimi teatrami Narodowym i Polskim.

• 

  5.12

  W Chrzanowie urodził się Mikołaj Grabowski, aktor, reżyser teatralny, pedagog, dyrektor teatrów, m.in. Starego Teatru w Krakowie (2002–2012).

• 

  5.12

  W Katowicach urodził się Tadeusz Sławek, filozof, poeta, tłumacz, eseista, znawca historii literatury angielskiej i amerykańskiej, związany z Uniwersytetem Śląskim.

• 

  9.12

  Przed amerykańskim trybunałem w Norymberdze rozpoczął się tzw. proces lekarzy. Wśród ponad dwudziestu członków nazistowskich służb medycznych, którzy zasiedli na ławie oskarżonych był m.in. dr Karl Brandt – Główny Komisarz do spraw Zdrowia i Higieny Rzeszy.

• 

  10.12

  W Zabrzu urodził się Jan Sawka, grafik, malarz. Zajmował się plakatem i grafiką ilustracyjną.

• 

  11.12

  Powstał UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci).

• 

  11.12

  W Starym Olsztynie urodził się Marek Jackowski, muzyk, kompozytor, lider zespołu Maanam.

• 11.12

  W Poznaniu urodził się Michał Globisz, trener piłkarski, selekcjoner reprezentacji młodzieżowych, zdobywca złotego medalu Mistrzostw Europy U-18 w 2001 roku.

• 14.12

  Nowy Jork wybrano na siedzibę Organizacji Narodów Zjednoczonych.

• 17.12

  Przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie stanęli byli funkcjonariusze niemieccy w okupowanej stolicy: Ludwig Fischer, Ludwig Leist, Josef Meisinger i Max Daume. W procesie zapadły trzy wyroki śmierci. Leist został skazany na osiem lat więzienia.

• 18.12

  W USA urodził się Steven Spielberg, reżyser i scenarzysta, twórca m.in. filmów „Szczęki”, „Poszukiwacze zaginionej Arki”, „Jurrasic Park”, „Lista Schindlera”, „Szeregowiec Ryan”; założyciel SHOAH Visual History Foundation, która zajęła się gromadzeniem wspomnień ocalonych z Holokaustu.

• 

  19.12

  We Wrocławiu urodził się Jacek Bromski, reżyser, autor filmów „Sztuka kochania”, „Kuchnia polska”, „Zabij mnie glino” i „U Pana Boga za piecem”; od 1996 r. prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich.

• 

  24.12

  W sowieckim więzieniu zmarł gen. Leopold Okulicki, ostatni Komendant Główny AK, skazany w moskiewskim procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego; wg władz sowieckich przyczyną jego śmierci był paraliż i atak serca, część historyków twierdzi jednak, że równie prawdopodobne jest to, że gen. Okulicki zginął w wyniku egzekucji przeprowadzonej przez NKWD.

• 25.12

  W Chorzowie urodził się Jerzy Sztwiertnia, reżyser seriali „Komediantka”, „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”, „Plebania”.

• 

  28.12

  Polska została członkiem UNICEF (Funduszu Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom).