Kalendarz historyczny
13 stycznia
-
W warszawskiej kawiarni „Nowy Świat” rozpoczął działalność kabaret Dudek, założony przez Edwarda Dziewońskiego. Oprócz niego w podstawowym składzie występowali Wiesław Gołas, Wiesław Michnikowski, Irena Kwiatkowska i Jan Kobuszewski. Teksty i piosenki pisali m.in. Wojciech Młynarski, Stanisław Tym, Agnieszka Osiecka. W ciągu 10 lat odbyło się tysiąc przedstawień.
-
Urodził się Marian Konieczny, rzeźbiarz, autor pomników: m.in. Warszawskiej Nike (Bohaterów Warszawy), Tadeusza Kościuszki w Filadelfii, Wincentego Pstrowskiego w Zabrzu, Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, Włodzimierza Lenina w Nowej Hucie (zdemontowanego), Jana Pawła II w Licheniu oraz Leżajsku, Jana Matejki w Warszawie oraz Wincentego Witosa w tym samym mieście. Był rektorem ASP w Krakowie.
-
W Gdańsku, podczas koncertu Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, niezrównoważony psychicznie napastnik zaatakował prezydenta miasta Pawła Adamowicza, który w wyniku odniesionych ran zmarł następnego dnia w szpitalu.
-
W Londynie zmarł Jan Mieczysław Ciechanowski – żołnierz AK, powstaniec warszawski, po wojnie na emigracji, historyk, autor znanej publikacji „Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego”.
-
W Warszawie zmarł Michał Kulesza, prawnik, współautor reform administracyjnych z 1990 i 1997 roku.
-
W Warszawie zmarł Zbigniew Wegehaupt, kontrabasista jazzowy, kompozytor.
-
W Zakopanem zmarł Marian Woyna Orlewicz, narciarz, trener, działacz sportowy, olimpijczyk z roku 1936.
-
W Warszawie zmarł Mieczysław Wojnicki, piosenkarz, aktor i śpiewak operetkowy.
-
W Warszawie zmarł Wojciech Ziembiński, działacz społeczny, uczestnik opozycji demokratycznej, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników oraz Ruchu Praw Człowieka i Obywatela; inicjator budowy warszawskiego Pomnika Poległych i Pomordowanych na Wschodzie.
-
W Wilnie podpisana została polsko-litewska deklaracja o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy.
-
Podczas interwencji wojsk sowieckich w Wilnie doszło do ataku na wieżę telewizyjną. W wyniku starć z broniącymi jej mieszkańcami Wilna śmierć poniosło 14 osób (15 osoba zmarła w lutym w wyniku obrażeń).
-
W Warszawie zakończył się proces byłego kierownictwa Komitetu do spraw Radia i Telewizji; jego przewodniczący Maciej Szczepański, oskarżony o malwersacje, skazany został na osiem lat więzienia.
-
W Gdańsku powstał podziemny Ogólnopolski Komitet Oporu „Solidarność”, na jego czele stanął Eugeniusz Szumiejko; była to pierwsza w stanie wojennym ogólnopolska struktura podziemna, zastąpiona w kwietniu 1982 r. przez Tymczasową Komisję Koordynacyjną „Solidarności”.
-
Stan wojenny: część środowiska aktorskiego i artystycznego ogłosiła bojkot Polskiego Radia i Telewizji.
-
Początek wizyty we Włoszech delegacji NSZZ „Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele. Delegacja została przyjęta w Watykanie przez papieża Jana Pawła II.
-
Premiera filmu Krzysztofa Kieślowskiego „Personel”.
-
W Poznaniu zmarł Edward Fiszer, poeta, autor tekstów piosenek, m.in. „Pójdę na Stare Miasto”, „Srebrne wesele” i „Przyjedź mamo, na przysięgę”.
-
W Rzymie zainaugurowano obchody Tysiąclecia Chrztu Polski.
-
Biskup Karol Wojtyła został mianowany arcybiskupem metropolitą krakowskim.
-
Odbyły się wybory do Sejmu PRL.
-
Zlikwidowane zostało więzienie na lubelskim Zamku. Istniało od 1831 roku i przez kolejne władze zaborcze i polskie wykorzystywane było do przetrzymywania głownie więźniów politycznych.
-
Dziennik „Prawda” poinformował o wykryciu spisku „terrorystycznej grupy” lekarzy z Kremla, w większości Żydów; celem „spiskowców” miało być pozbawienie życia wysokich dostojników sowieckiego państwa.
-
W Tomaszowie Mazowieckim urodził się Antoni Szymanowski, piłkarz, trener, złoty i srebrny medalista olimpijski, srebrny medalista mistrzostw świata w 1964 roku.
-
W Warszawie w wyniku egzekucji dokonanych przez władze niemieckie zginęło ponad 300 osób, większość z nich została zamordowana w ruinach getta.
-
Niemcy przeprowadzili likwidację tzw. getta wtórnego w Szydłowcu, w którym zgromadzili około 5 tys. ludzi; większość Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince; około 300 osób zginęło w czasie samej akcji likwidacyjnej.
-
W Pruszkowie urodził się Jacek Gmoch, piłkarz, reprezentant Polski; trener, działacz sportowy; w latach 1976–1978 selekcjoner reprezentacji Polski, z którą zajął 5–8 miejsce na Mistrzostwach Świata w Argentynie w 1978 r.
-
W Warszawie urodził się Stefan Krzysztof Kuczyński, historyk, mediewista.
-
Ogłoszono wyrok w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego, który zginął 15 czerwca 1934 r. w Warszawie w zamachu dokonanym przez członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Na ławie oskarżonych zasiadło w sumie 12 osób. Trzej oskarżeni otrzymali wyroki śmierci, zamienione na mocy amnestii na kary dożywotniego więzienia. Dwaj inni skazani zostali na dożywocie. Pozostałym wymierzono kary od 15 do 7 lat pozbawienia wolności. Bezpośredniego sprawcy zabójstwa Pierackiego nie udało się jednak zatrzymać. Był nim, jak ustalono, 31-letni Grzegorz Maciejko ps. Gont, którego policja aresztowała w październiku 1933 r. za przynależność do OUN, jednak z braku dowodów został on zwolniony w lutym 1934 r.; Maciejko po przeprowadzonym zamachu uciekł do Czechosłowacji, a następnie przedostał się do Argentyny, gdzie zmarł w 1966 r.
-
Przed Sądem Okręgowym w Warszawie zakończył się tzw. proces brzeski. Na kary więzienia skazani w nim zostali przywódcy antysanacyjnej opozycji, wśród nich trzykrotny premier Wincenty Witos, Władysław Kiernik, Norbert Barlicki i Herman Lieberman.
-
Urodził się Witold Filler, dziennikarz, satyryk, historyk teatru i kabaretu, wieloletni redaktor naczelny tygodnika „Szpilki”.
-
We Lwowie urodził się Roman Cieślewicz, grafik, jeden z czołowych twórców polskiego plakatu.
-
W Krakowie urodził się Adam Mularczyk, aktor, reżyser teatralny.
-
W Łodzi urodził się Jerzy Pomianowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i teatralny, współpracownik Jerzego Giedroycia, autor powieści „Koniec i początek” i sztuk teatralnych; wybitny znawca współczesnej Rosji i krajów Europy Wschodniej, tłumacz „Archipelagu GUŁag” Aleksandra Sołżenicyna i książek Izaaka Babla, Antona Czechowa, Lwa Tołstoja.
-
W Monachium zmarł Władysław Czachórski, malarz, autor m.in. obrazów „Dama przy oknie”, „Martwa natura z czaplą”, „Portret Jadwigi Sienkiewiczówny”, „Dama w liliowej sukni”, „Aktorzy przed Hamletem”.
-
W Będzinie urodził się Stanisław Wygodzki, prozaik, poeta, krytyk literacki, tłumacz.
-
W Działoszynie urodziła się Irena Jurgielewiczowa, pisarka, pedagog, autorka książek dla młodzieży, kawaler Orderu Uśmiechu.
-
W Warszawie zmarł Jerzy Aleksandrowicz, botanik, wykładowca i organizator instytucji związanych z przyrodą; pionier jedwabnictwa; w 1879 r. założył pierwszą w Polsce Szkołę Ogrodniczą.
-
W Sotnikach koło Sandomierza urodził się Stanisław Grzmot-Skotnicki, oficer Legionów Polskich, generał WP; w czasie kampanii 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej „Czersk”; zmarł 19 września 1939 r. w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą.
-
W Trzemesznie koło Gniezna urodził się Jędrzej Moraczewski, inżynier, działacz socjalistyczny; poseł do austriackiej Rady Państwa (1907–1918); pierwszy premier niepodległej Polski (1918–1919), powołany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego; poseł na Sejm (1919–1930); minister robót publicznych (1925–1929).
-
W czasie obrad Senatu Rzeczpospolitej Krakowskiej prof. Feliks Radwański przedstawił referat na temat wartości historycznej północnej części murów Krakowa, z wieżą Floriańską i Barbakanem. Pod wpływem referatu Radwańskiego władze Krakowa zrezygnowały z planów wyburzenia tej części murów.
-
W Krupie k. Łucka urodził się Ignacy Ledóchowski, wojskowy, żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, w czasie Powstania Listopadowego dowódca twierdzy Modlin.
-
W Bledzewie koło Międzychodu urodził się Jan Dekert, kupiec, prezydent Starej Warszawy (1789); w okresie Sejmu Wielkiego walczył o prawa mieszczan; przywódca tzw. czarnej procesji w 1789 r.
-
Wejherowo, założone w 1643 roku przez wojewodę malborskiego Jana Wejhera, otrzymało prawa miejskie.