Kalendarz dat

1954

• 

  5.01

  W Poznaniu urodziła się Daria Trafankowska, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z ról w filmach „Zdjęcia próbne”, „Bołdyn”, seriali „Polskie drogi” i „Na dobre i na złe”.

• 

  13.01

  Zlikwidowane zostało więzienie na lubelskim Zamku. Istniało od 1831 roku i przez kolejne władze zaborcze i polskie wykorzystywane było do przetrzymywania głownie więźniów politycznych.

• 

  14.01

  W Londynie zmarł gen. Nikodem Sulik, dowódca 5. Kresowej Dywizji Piechoty 2. Korpusu Polskiego, walczącej m.in. pod Monte Cassino.

• 

  25.01

  Premiera pierwszego pełnometrażowego kolorowego filmu polskiego „Przygoda na Mariensztacie” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego.

• 

  28.01

  W Krakowie zmarł prof. Eugeniusz Romer, geograf, twórca nowoczesnej kartografii polskiej.

• 

  8.02

  W Warszawie zmarł Jan Maklakiewicz, kompozytor, pedagog, dyrygent chórów, organista i publicysta muzyczny; autor kompozycji „Concertino quasi una fantasia”, „Kołysanka”, „Żurawie”.

• 25.02

  Premiera filmu Jana Rybkowskiego „Autobus odjeżdża 6:20”.

• 

  27.02

  Premiera filmu „Piątka z ulicy Barskiej” w reżyserii Aleksandra Forda.

• 

  7.03

  We Wrocławiu zmarł Ludwik Hirszfeld – lekarz, mikrobiolog i immunolog, twórca polskiej szkoły immunologicznej oraz nowej dziedziny nauki – seroantropologii; odkrył prawa dziedziczenia grupy krwi i wprowadził ich oznaczenia jako 0, A, B i AB przyjęte na całym świecie w 1928 r.; oznaczył czynnik Rh.

• 

  13.03

  W Warszawie powstał Studencki Teatr Satyryków.

• 13.03

  Stanowisko szefa KGB (Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego), utworzonego w marcu 1954 r., objął gen. Iwan Sierow; odpowiedzialny m.in. za deportacje obywateli polskich w głąb Związku Sowieckiego w latach 1939–1941 oraz brutalne zwalczanie i rozbicie struktur Armii Krajowej oraz Polskiego Państwa Podziemnego.

• 

  13.03

  W Cieplicach Śląskich urodził się Piotr Łazarkiewicz, reżyser, aktor, scenarzysta, producent filmowy, reżyser m.in. filmów: „Fala – Jarocin ‘85”, „Kocham kino”, „Pora na czarownice”.

• 

  17.03

  W Katowicach zmarł Stanisław Ligoń, pisarz, działacz kulturalny, artysta; dyrektor Polskiego Radia w Katowicach w latach 1934–1939.

• 

  18.03

  Józef Cyrankiewicz po raz drugi objął stanowisko premiera rządu – sprawował je do 1970 roku.

• 

  19.03

  W Londynie zmarł Wacław Komarnicki, polityk, prawnik, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego, poseł na Sejm II RP, więzień obozu NKWD w Griazowcu, od 1942 roku minister sprawiedliwości w rzędzie Władysława Sikorskiego, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

• 21.03

  W pożarze w kopalni węgla kamiennego „Barbara-Wyzwolenie” w Chorzowie zginęło 82 górników.

• 

  25.03

  W Warszawie zmarł Leon Schiller, reżyser, krytyk i teoretyk teatru, autor scenariuszy teatralnych i radiowych, twórca idei polskiego teatru monumentalnego.

• 

  20.04

  W Warszawie urodził się Piotr Gliński, socjolog kultury i społeczeństwa obywatelskiego; w latach 2005–2011 przewodniczący Polskiego Towarzystwa Socjologicznego; w 2012 r. powołany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego na członka Narodowej Rady Rozwoju; w wyborach parlamentarnych w 2015 r. zdobył mandat poselski z okręgu łódzkiego z list PiS; wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego w latach 2015-23.

• 27.04

  Premiera filmu „Celuloza” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

• 

  27.04

  W Poznaniu urodził się Leszek Wójtowicz, poeta, pieśniarz, kompozytor.

• 

  1.05

  Rozpoczął działalność warszawski Teatr Komedia.

• 

  2.05

  Programem „To idzie młodość” zainaugurował w Warszawie działalność Studencki Teatr Satyryków.

• 

  14.05

  W Hadze zawarto konwencję dotyczącą ochrony dóbr kulturalnych w czasie konfliktów zbrojnych.

• 

  15.05

  W Rabce urodził się Janusz Stokłosa, kompozytor, muzyk.

• 

  15.05

  W Krakowie urodził się Jan Frycz, aktor; występował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie i Starym Teatrze, obecnie w zespole Teatru Narodowego w Warszawie; zagrał m.in. w filmach „Pożegnanie jesieni”, „Zwolnieni z życia”, „Dwa księżyce”, „Dama kameliowa”, „Pestka”, „Egoiści”, „Tam i z powrotem”, „Pornografia”, „Pręgi”, „Nigdy w życiu!”, „Komornik”, a także w serialu „Tajemnica twierdzy szyfrów”.

• 

  5.06

  W Szczecinie urodził się Cezary Morawski, aktor, pedagog, związany m.in. z warszawskimi teatrami Współczesnym i Powszechnym; zagrał w filmach „Akcja pod Arsenałem”, „Constans”, „Z dalekiego kraju”, „Dziecinne pytania”, a także w serialu „M jak miłość”; w latach 2016–2018 dyrektor Teatru Polskiego we Wrocławiu.

• 

  5.06

  W Warszawie urodził się Ludwik Dorn, działacz opozycji antykomunistycznej, wicepremier oraz minister spraw wewnętrznych i administracji w latach 2005–2007; marszałek Sejmu (2007); poseł w latach 1997–2015.

• 

  6.06

  W Lublinie urodził się Władysław Żmuda, piłkarz, reprezentant Polski, czterokrotny uczestnik mistrzostw świata w piłce nożnej: w 1974 r. w RFN – trzecie miejsce, w 1978 r. w Argentynie, w 1982 r. w Hiszpanii – ponownie trzecie miejsce oraz w 1986 r. w Meksyku; srebrny medalista igrzysk olimpijskich w Montrealu (1976); trener piłkarski.

• 

  6.06

  W Warszawie urodziła się Magdalena Łazarkiewicz, reżyserka, scenarzystka.

• 

  7.06

  Stanisław Cat-Mackiewicz został premierem rządu emigracyjnego.

• 

  13.06

  W Stowięcinie w powiecie słupskim urodził się Andrzej Lepper, rolnik, działacz związkowy, polityk; założył Związek Zawodowy Rolnictwa Samoobrona (1992), a następnie partię polityczną Samoobrona RP, której był przewodniczącym; poseł na Sejm w latach 2001–2007; wicemarszałek Sejmu (2001, 2005–2006); wicepremier i minister rolnictwa (2006–2007); 5 sierpnia 2011 r. został znaleziony martwy w warszawskiej siedzibie Samoobrony.

• 

  13.06

  W Warszawie urodził się Marcin Troński, aktor, występował m.in. w warszawskim Teatrze Współczesnym, a następnie w Teatrze Dramatycznym; znany m.in. z serialu „Kanclerz”, w którym zagrał rolę hetmana Jana Zamoyskiego.

• 

  13.06

  Urodziła się Antonina Krzysztoń, piosenkarka, kompozytorka i autorka tekstów.

• 15.06

  W Bazylei powstała UEFA (Union of European Football Associations) – Unia Europejskich Związków Piłkarskich.

• 

  20.06

  W Warszawie rozegrano I Memoriał Janusza Kusocińskiego.

• 

  20.06

  W Warszawie urodził się Jan Wołek – malarz, poeta, pisarz i pieśniarz, laureat Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie i Festiwalu Artystycznego Młodzieży Akademickiej FAMA; związany z Kazimierzem Dolnym nad Wisłą, gdzie maluje obrazy.

• 

  4.07

  W Iwaniskach urodził się Andrzej Poniedzielski, poeta, felietonista, autor tekstów piosenek.

• 

  6.07

  W Mławie urodził się Grzegorz Skawiński, gitarzysta, wokalista, kompozytor, autor tekstów, producent muzyczny; frontman zespołu Kombi.

• 22.07

  W podkrakowskiej Hucie im. Lenina dokonano pierwszego spustu surówki.

• 2.08

  Władze komunistyczne zlikwidowały Wydziały Teologii Katolickiej na Uniwersytecie Warszawskim i na Uniwersytecie Jagiellońskim, powołując w Warszawie Akademię Teologii Katolickiej oraz Chrześcijańską Akademię Teologiczną.

• 2.08

  Decyzja o budowie w Warszawie stadionu dla 100 tys. widzów (Stadion X-lecia).

• 

  18.08

  W Toruniu urodził się Janusz Leon Wiśniewski, naukowiec, pisarz; autor powieści „Samotność w sieci”.

• 

  6.09

  We Wrocławiu urodził się Maciej Zięba, dominikanin, teolog, filozof, publicysta; w okresie PRL działacz opozycji, wiceprezes wrocławskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, członek NSZZ „Solidarność”; w latach 1998–2006 prowincjał polskiej prowincji dominikanów; dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku (2007–2010).

• 

  25.09

  W Warszawie urodził się Jacek Skubikowski, wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów piosenek.

• 

  28.09

  Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa i Głos Ameryki rozpoczęły nadawanie relacji Józefa Światły, byłego wicedyrektora X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, który uciekł na Zachód.

• 

  30.09

  W Jaworznie urodziła się Barbara Trzetrzelewska, wokalistka, wykonująca utwory łączące w sobie jazz, pop i brzmienia latynoskie.

• 5.10

  W Zakopanem urodził się Ryszard Gajewski, himalaista, współautor wraz z Maciejem Berbeką pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Manaslu (12.01.1984).

• 

  17.10

  W Zakopanem urodził się Maciej Berbeka, himalaista, zdobywca pięciu ośmiotysięczników; zaginął na stokach Broad Peak w Karakorum, po pierwszym zimowym wejściu na jego wierzchołek 5 marca 2013 r.

• 

  18.10

  W Toronto zmarł gen. Mieczysław Norwid-Neugebauer, współzałożyciel polskiego harcerstwa, oficer Legionów Polskich, generał WP.

• 20.10

  W Szczecinie urodził się Jan Jurewicz, aktor; wystąpił m.in. w filmach „Pokłosie”, „Siekierezada”.

• 23.10

  Podpisano tzw. Układy Paryskie; zgodnie z ich postanowieniami zniesiony został status okupacyjny RFN, która uzyskała suwerenność oraz została zaproszona do NATO; utworzono także Unię Zachodnioeuropejską (UZE) – organizację polityczno-obronną.

• 

  25.10

  W Warszawie urodziła się Laura Łącz, aktorka Teatru Polskiego w Warszawie. Grała m.in. w filmach: „Kamienne tablice”, „Moja wojna, moja miłość”, „Polonia Restituta”, „Latawiec”, „Krab i Joanna”, „Filip z konopi”, „Układ krążenia”.

• 

  30.10

  W Polsce utworzono parki narodowe: Tatrzański, Babiogórski, Pieniński.

• 14.11

  W Yffiniac w Bretanii urodził się Bernard Hinault, jeden z najsławniejszych francuskich kolarzy, pięciokrotny triumfator wyścigu Tour de France, trzykrotny zwycięzca Giro d'Italia; mistrz świata z 1980 r.

• 15.11

  W Białogardzie urodził się Aleksander Kwaśniewski, członek PZPR (1977–1990), redaktor naczelny „Itd” i „Sztandaru Młodych”; minister ds. młodzieży (1985–1987); współtwórca Okrągłego Stołu; przewodniczący Rady Naczelnej SdRP (1990–1995), poseł i przewodniczący klubu parlamentarnego SLD (1991–1995), przewodniczący komisji konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego (1993–1995); prezydent RP w latach 1995–2005.

• 17.11

  Zmarł Tadeusz Banachiewicz, astronom i matematyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• 20.11

  W Warszawie rozpoczęła działalność Akademia Teologii Katolickiej; obecnie Uniwersytet im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

• 24.11

  W Sarajewie urodził się Emir Kusturica, reżyser, autor filmów „Ojciec w podróży służbowej” – Złota Palma w Cannes (1985); „Czas Cyganów”, „Arizona Dream” i „Underground” – Złota Palma w Cannes (1995).

• 

  25.11

  We Wrocławiu urodził się Władysław Frasyniuk, działacz opozycji demokratycznej, członek MKZ NSZZ „S”, przewodniczący Zarządu Regionu Dolny Śląsk (1981), członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a następnie Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „S”; w czasie stanu wojennego w TKK, aresztowany i więziony przez władze komunistyczne; od 1986 r. w Tymczasowej Radzie NSZZ „S”; od 1987 r. w Krajowej Komisji Wykonawczej; uczestnik Okrągłego Stołu; współzałożyciel ROAD (1990); wiceprzewodniczący UD (1991–1994); przewodniczący UD (2002–2005); przewodniczący PD (2005–2006), poseł na Sejm (1991–2001); przedsiębiorca.

• 26.11

  W moskiewskim więzieniu na Butyrkach rozstrzelany został gen. Jonas Žemaitis, oficer sztabu generalnego litewskiej armii, od 1945 r. do 1951 r. na czele antysowieckiej partyzantki na Litwie.

• 

  29.11

  Zmarł Arka Bożek, jeden z najbardziej zasłużonych dla sprawy polskiej Ślązaków. Walczył w powstaniach śląskich, potem był wójtem swoich rodzinnych Markowic (obecnie dzielnicy Raciborza, do 1945 r. samodzielnej gminy leżącej po niemieckiej stronie granicy). Aktywny działacz Związku Polaków w Niemczech, tuż przed wybuchem II wojny pod groźbą represji ze strony gestapo przedostał się do Polski, a po wrześniu 1939 do Londynu. Tam był członkiem Rady Narodowej RP (namiastki parlamentu). W 1945 r. wrócił do Polski, został posłem (z listy PSL, a potem ZSL) i  wicewojewodą śląsko-dąbrowskim. W apogeum stalinizmu stracił stanowisko, według oficjalnej wersji z powodu złego stanu zdrowia.

• 

  29.11

  W Łopusznie urodził się Zbigniew Bujak, działacz NSZZ „S”, przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Mazowsze, od 1981 r. przewodniczący Zarządu Regionu Mazowsze; członek prezydiów Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej; po wprowadzeniu stanu wojennego w podziemnej TKK; aresztowany przez SB w 1986 r.; zwolniony na mocy amnestii; od 1986 r. w Tymczasowej Radzie NSZZ „S” przy Lechu Wałęsie; członek Klubu Obywatelskiego (1988–1990); uczestnik Okrągłego Stołu; współzałożyciel (1992) i wiceprzewodniczący Unii Pracy; poseł na Sejm (1991–1997); prezes Głównego Urzędu Ceł (1999–2001).

• 29.11

  W Minneapolis urodził się Joel Coen, scenarzysta, reżyser i producent filmowy, tworzący wspólnie z bratem Ethanem; bracia Coen są autorami filmów „Barton Fink” – Złota Palma w Cannes (1991), „Fargo”, „Big Lebowski”, „To nie jest kraj dla starych ludzi” – cztery Oscary (2007) oraz "Co jest grane, Davis?".

• 7.12

  Na mocy dekretu Rady Państwa zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W jego miejsce utworzono Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego.

• 13.12

  Z miejsca odosobnienia zwolniony został Władysław Gomułka; działacz komunistyczny; od 1943 r. przywódca PPR; w latach 1944–1949 wicepremier, minister Ziem Odzyskanych (1945–1949); oskarżony o tzw. odchylenia prawicowo-nacjonalistyczne i usunięty ze stanowiska sekretarza PPR; w 1951 r. zatrzymany.

• 

  17.12

  W Warszawie zmarła Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka; autorka „Granicy” i „Medalionów” oraz prowadzonych przez ponad pół wieku „Dzienników”.

• 18.12

  W Łodzi urodził się Tomasz Mędrzak, aktor, reżyser teatralny; wystąpił m.in. w filmach „W pustyni i w puszczy” Władysława Ślesickiego oraz serialu „Dom” Jana Łomnickiego.

• 

  19.12

  W Krakowie zmarł Ludwik Solski, aktor, reżyser, dyrektor Teatru Miejskiego w Krakowie (1905–1913) oraz Teatru Narodowego w Warszawie (1931–1932 i 1936–1938).

• 21.12

  W Fort Lauderdale na Florydzie urodziła się Chris Evert-Lloyd, tenisistka; 18-krotnie zwyciężała w turniejach Wielkiego Szlema, w tym trzykrotnie wygrywała Wimbledon (1974, 1976, 1981).

• 25.12

  W Aberdeen urodziła się Annie Lennox, piosenkarka, wokalistka zespołu Eurythmics.

• 28.12

  W Krakowie zmarł Wincenty Lustosławski, filozof, działacz polityczny i społeczny, prekursor ruchów abstynenckich i propagator jogi.

• 

  30.12

  W Warszawie zmarł Tadeusz Trepkowski, plastyk, twórca wielu znanych plakatów: antywojennego "Nie" (na kongres Obrońców Pokoju w Wiedniu) i mającego propagandowy i socrealistyczny wydźwięk "Bądź czujny wobec wroga narodu".

• 

  31.12

  Zmarł Władysław Umiński, pisarz, autor powieście popularnonaukowych, nazywany czasami polskim Juliuszem Verne`em. To on - w powieści z 1911 r. - wprowadził do języka polskiego nazwę "samolot" w miejsce używanego wcześniej terminu "aeroplan".