Kalendarz dat

1911

• 2.01

  Na Podolu urodził się Bohdan Sałaciński, znany jako Andrzej Pomian, prawnik, historyk; szef Wydziału Propagandy Bieżącej w Biurze Informacji i Propagandy AK; po wojnie współzałożyciel Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa i jej korespondent w Waszyngtonie.

• 

  6.01

  W Warszawie urodził się Kazimierz Rudzki, aktor, reżyser, pedagog; znany m.in. z serialu „Wojna domowa”, a także filmów „Pierwszy dzień wolności”, „Jak rozpętałem II wojnę światową” i „Eroica”.

• 11.01

  W Łodzi urodził się Jerzy Zarzycki, reżyser i scenarzysta, autor filmów „Żołnierz królowej Madagaskaru” (1939), „Miasto nieujarzmione” (1950), „Uczta Baltazara” (1954), „Kochankowie z Marony” (1966), uczestnik Powstania Warszawskiego.

• 13.01

  W Monachium zmarł Władysław Czachórski, malarz, autor m.in. obrazów „Dama przy oknie”, „Martwa natura z czaplą”, „Portret Jadwigi Sienkiewiczówny”, „Dama w liliowej sukni”, „Aktorzy przed Hamletem”.

• 29.01

  W Warszawie zmarł Wacław Nałkowski, geograf, pedagog i działacz społeczny.

• 

  6.02

  W Tampico w stanie Illinois urodził się Ronald Reagan, aktor, polityk, 40. prezydent Stanów Zjednoczonych (1981–89); przyczynił się decydująco do przegranej Związku Sowieckiego, w czym ogromną rolę odegrało narzucenie tempa wyścigu zbrojeń i wprowadzenie do użytku zaawansowanych technologii; jednym z najbardziej znanych projektów był narodowy system obrony antybalistycznej SDI; jako przywódca USA wspierał ruchy antykomunistyczne na całym świecie, w tym Solidarność w Polsce.

• 24.02

  W Krakowie urodził się Włodzimierz Reczek, działacz sportowy, polityk, w latach 1952–74 prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, prezes Polskiego Związku Piłki Nożnej (1981–84), członek Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (1961–96), działacz PPS i PZPR, poseł na sejm PRL.

• 

  7.03

  W Warszawie urodził się Stefan Kisielewski, pisarz, kompozytor, krytyk muzyczny, felietonista m.in. „Tygodnika Powszechnego”; w latach 1957–65 poseł na Sejm PRL, członek katolickiego koła „Znak”; w 1964 roku podpisał „List 34”, którego sygnatariusze protestowali przeciwko zaostrzeniu cenzury i domagali się zmian polskiej polityki kulturalnej; autor określenia „dyktatura ciemniaków” w odniesieniu do komunistycznej cenzury co zamknęło mu możliwość publikowania w mediach; współzałożyciel Ruchu Polityki Realnej (od 1989 r. Unia Polityki Realnej).

• 

  19.03

  W Warszawie urodził się Jerzy Jurandot, poeta, satyryk, założyciel i kierownik literacki Teatru Syrena, autor tekstów piosenek, m.in. „Ada, to nie wypada”, „I wciąż się na coś czeka”, „Ballada o jednej Wiśniewskiej”, „Wio, koniku”.

• 

  19.03

  We Lwowie urodziła się Włada Majewska, piosenkarka, aktorka, członkini „Wesołej Lwowskiej Fali”, żołnierz 2. Korpusu gen. Andersa, od 1945 przebywała na emigracji, współpracując z teatrem Mariana Hemara i Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa; część źródeł podaje jako datę jej urodzin rok 1914.

• 

  1.04

  W Zakopanem urodził się Jerzy Ustupski, narciarz, wioślarz, brązowy medalista Igrzysk Olimpijskich w 1936 roku (wraz z Rogerem Vereyem), żołnierz AK, powstaniec warszawski, działacz sportowy i społeczny.

• 2.04

  W Warszawie urodził się Zygmunt Zintel, aktor teatralny i filmowy, znany m.in. z filmów „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa”, „Wyspa złoczyńców”, „Pociąg”, „Matka Joanna od Aniołów”.

• 

  3.04

  W Wierzchowni koło Grudziądza urodziła się Stanisława Walasiewicz, lekkoatletka, sprinterka, mistrzyni olimpijska z Los Angeles (1932) i wicemistrzyni olimpijska z Berlina (1936); wielokrotna rekordzistka świata i medalistka mistrzostw Europy.

• 

  16.04

  W Płońsku urodził się Marian Gołębiewski, oficer WP, cichociemny, od 1943 r. komendant Obwodu Hrubieszów AK; szef Inspektoratu Zamojskiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość od września 1945 r.; w latach 1946–1956 więziony przez władze komunistyczne; działacz opozycji antykomunistycznej, współzałożyciel organizacji Ruch (1965); aresztowany w 1970 r. i skazany na 4,5 roku więzienia za „prowadzenie przygotowań do obalenia przemocą ustroju”; członek założonego w 1977 r. Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

• 23.04

  W Mokrej na Podolu urodził się Bolesław Miciński, filozof, eseista, poeta.

• 23.04

  W Tarnowie urodził się Józef Cyrankiewicz, działacz PPS, więzień KL Auschwitz; po wojnie członek PZPR, najdłużej urzędujący premier PRL, sprawujący swoją funkcję 21 lat; współodpowiedzialny za stalinowski terror i krwawe represje wobec protestujących robotników w 1956 i w 1970 r.

• 

  30.04

  We Florencji zmarł Stanisław Brzozowski, filozof, publicysta, pisarz, krytyk literacki i teatralny; autor „Legendy Młodej Polski” i „Płomieni”.

• 

  5.05

  W Stanisławowie urodziła się Zofia Rydet, fotografka, autorka monumentalnego cyklu dokumentalnego „Zapis socjologiczny”.

• 11.05

  W Warszawie zostało zarejestrowane Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Królestwie Polskim.

• 

  22.05

  Andrzej Małkowski wydał rozkaz powołujący pierwsze cztery drużyny harcerskie we Lwowie. Data ta uznawana jest za moment powstania polskiego harcerstwa.

• 31.05

  W Belfaście zwodowano „Titanica”, największy pasażerski statek na świecie, który zatonął podczas pierwszego rejsu po zderzeniu z górą lodową w kwietniu 1912 r.; była to największa katastrofa morska w czasach pokoju.

• 

  21.06

  W Jordanowicach urodziła się Hanna Malewska, pisarka, autorka powieści historycznych, w latach 1957–1973 redaktorka pisma katolickiego „Znak”.

• 25.06

  We Lwowie powstał Związek Polskiej Piłki Nożnej, którego inicjatorem był Stanisław Kopernicki. Związek tworzyły cztery kluby piłkarskie: Czarni Lwów, Pogoń Lwów, Cracovia i RKS Kraków.

• 

  30.06

  W Szetejniach na Litwie urodził się Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista, tłumacz, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley; autor m.in. zbioru wierszy „Trzy zimy”, „Ocalenie”, „Miasto bez imienia”, „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada”, „Dalsze okolice”, „Na brzegu rzeki”, „To”, „Druga przestrzeń” oraz tomu miniatur „Piesek przydrożny”; esejów „Zniewolony umysł”, „Rodzinna Europa”, „Widzenia nad Zatoką San Francisco”, powieści „Dolina Issy”, a także poematów „Traktat moralny”, „Traktat poetycki” i „Traktat teologiczny”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1980 r.

• 

  2.07

  W Warszawie urodził się Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog; kierownik artystyczny i pierwszy dyrygent Filharmonii Narodowej w Warszawie; kierownik artystyczny filharmonii w Rejkiawiku; dyrektor artystyczny i pierwszy dyrygent Opery Warszawskiej; dyrygent Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach; dyrektor i kierownik artystyczny Teatru Wielkiego w Łodzi.

• 

  14.07

  W Warszawie urodził się Tadeusz Fijewski, aktor, pamiętny odtwórca ról Ignacego Rzeckiego (w filmie i serialu telewizyjnym), Pana Anatola w filmach Jana Rybkowskiego i Wojciecha Grzelaka w powieści radiowej „Matysiakowie”. Więzień niemieckich obozów w Dachau i Oranienburgu.

• 14.07

  W Poznaniu urodził się Ignacy Tłoczyński, jeden z najlepszych przedwojennych polskich tenisistów, pięciokrotny mistrz Polski w grze pojedynczej.

• 

  20.07

  W Czerwińsku nad Wisłą urodziła się Loda Halama, tancerka, aktorka, gwiazda kabaretów dwudziestolecia międzywojennego, primabalerina teatru Wielkiego w Warszawie. Największą popularność przyniosły jej filmy „Kocha, lubi, szanuje” i „Manewry miłosne”.

• 13.08

  Pionier lotnictwa Michał Scipio del Campo wykonał na samolocie Etrich Taube pierwszy lot nad Warszawą.

• 16.08

  Car Mikołaj II wydał zarządzenie o likwidacji Twierdzy Warszawa.

• 

  28.08

  We Lwowie urodził się Artur Młodnicki, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Jak być kochaną”, „Popiół i diament” oraz w serialu „Stawka większa niż życie”.

• 

  2.09

  W Hruszwicy na Wołyniu urodził się Czesław Janczarski, poeta, autor utworów dla dzieci, m.in. twórca literackiej postaci Misia Uszatka.

• 

  8.09

  W Krakowie zmarł biskup krakowski, kardynał Jan Puzyna.

• 9.09

  Władze rosyjskie zniosły zakaz zabudowywania esplanad fortecznych w likwidowanej Twierdzy Warszawa. Umożliwiło to rozpoczęcie planowania rozbudowy miasta.

• 14.09

  W Kijowie został śmiertelnie postrzelony premier Rosji Piotr Stołypin, którego reformy modernizowały państwo i gospodarkę.

• 15.09

  W Moskwie urodziła się Irena Malkiewicz, aktorka.

• 25.09

  Pionier lotnictwa Michał Scipio del Campo dokonał oblotu pierwszego polskiego samolotu skonstruowanego przez przedsiębiorstwo „Awiata”.

• 

  29.09

  W Warszawie urodził się Stanisław Jankowski „Agaton”, architekt, urbanista, cichociemny, oficer AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca plutonu „Agaton”. Po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM.

• 30.09

  W Warszawie zmarł Franciszek Kostrzewski, malarz, ilustrator, karykaturzysta.

• 21.10

  Urodził się Adolf Forbert, fotograf, operator i reżyser filmowy, współzałożyciel i wieloletni profesor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, twórca filmów dokumentalnych „Podhale w ogniu”, „Bicz Boży”, a także operator fabularnych „Panienka z okienka”, „Od wulkanu do lodowca”.
   

• 31.10

  Urodził się Włodzimierz Sedlak, ksiądz, antropolog, pedagog, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; twórca polskiej szkoły bioelektroniki.

• 4.11

  W Zbarażu na Ukrainie urodził się Dmytro Klaczkiwski „Kłym Sawur” – członek Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, jeden z głównych dowódców Ukraińskiej Powstańczej Armii, odpowiedzialny za zbrodnię wołyńską.

• 

  7.11

  Maria Skłodowska-Curie została laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (za odkrycie polonu i radu oraz za zbadanie metalicznego radu i jego związków chemicznych). Osiem lat wcześniej Skłodowska-Curie została laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (razem z mężem Piotrem Curie oraz prof. Henrim Becquerelem za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości).

• 13.11

  Zmarł Wojciech Piechowski, malarz, autor realistycznych scen rodzajowych.

• 19.11

  Piłkarska drużyna Polonii Warszawa rozegrała swój pierwszy oficjalny mecz, przegrywając w nim z Koroną Warszawa 3:4.

• 

  4.12

  W Warszawie urodził się Andrzej Szalawski, właściwie Andrzej Pluciński, aktor, znany m.in. z roli Juranda ze Spychowa w filmie Aleksandra Forda „Krzyżacy” oraz z „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy, w której zagrał Hermana Bucholca. W 1939 r. uczestnik kampanii polskiej. Podczas okupacji niemieckiej grał w jawnych teatrach Warszawy, był również lektorem hitlerowskiej kroniki filmowej. Jesienią 1941 r. podjął współpracę z kontrwywiadem ZWZ-AK; był członkiem wydziału śledczego Komisji Walki Podziemnej na Warszawę. Po wojnie na kilka lat odsunięty od pracy aktorskiej. Aresztowany i oskarżony w 1948 r. „o działanie na szkodę narodu polskiego” został skazany na 4 lata więzienia. Po wyjściu na wolność w 1952 r. związany był ze scenami łódzkimi i warszawskimi.

• 

  5.12

  W Sosnowcu urodził się Władysław Szpilman, kompozytor, pianista; jego losy w okupowanej przez Niemców Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu „Pianista” w reżyserii Romana Polańskiego.

• 9.12

  W Warszawie urodził się Stefan Żółkiewski, pisarz, teoretyk i historyk literatury, krytyk literacki, współzałożyciel Polskiej Partii Robotniczej.

• 

  10.12

  Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii odebrała Maria Skłodowska-Curie.

• 

  14.12

  W Warszawie urodził się Jerzy Iwanow-Szajnowicz, pływak, reprezentant Polski w piłce wodnej. Od 1926 r. w Salonikach. W czasie II wojny agent brytyjskich służb, bohater greckiego ruchu oporu.

• 29.12

  We Lwowie zmarł Edmund Biernacki, lekarz, neurolog i patolog, odkrywca tzw. odczynu Biernackiego – wartości diagnostycznej szybkości opadania erytrocytów w osoczu.