Kalendarz historyczny
5 sierpnia
-
Powstanie Warszawskie: brygada SS Oskara Dirlewangera wymordowała na Woli około 20 tys. ludzi; w ciągu następnych dni liczba zamordowanych wzrosła do 40–60 tys.; dokładna liczba ofiar rzezi warszawskiej Woli pozostaje wciąż nieznana.
-
Na stokach warszawskiej Cytadeli władze carskie dokonały egzekucji Romualda Traugutta – dyktatora Powstania Styczniowego oraz czterech jego współpracowników: Jana Toczyskiego, Rafała Krajewskiego, Romana Żulińskiego i Jana Jeziorańskiego.
-
W Rio de Janeiro rozpoczęły się XXXI Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polscy sportowcy zdobyli w ich trakcie 11 medali, w tym 2 złote.
-
W Warszawie zmarł Erwin Axer, reżyser teatralny, eseista, pedagog; wieloletni dyrektor stołecznego Teatru Współczesnego.
-
W Sitkówce koło Kielc zmarł Ignacy Skowron, ostatni z żyjących żołnierzy Wojska Polskiego, którzy we wrześniu 1939 r. bronili Westerplatte.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Lepper; szef Samoobrony i były wicepremier rządu PiS-LPR-Samoobrona.
-
We Wrocławiu zmarł Józef Pieracki, aktor.
-
W Warszawie zmarł Zygmunt Mycielski, kompozytor, krytyk muzyczny.
-
W Warszawie zmarła Helena Gruszecka, aktorka.
-
W Warszawie urodził się Łukasz Garlicki, aktor.
-
W Stuttgarcie proklamowana została „Karta niemieckich wypędzonych ze stron ojczystych”.
-
W Gołkowicach w pow. wodzisławskim urodził się Marian Dziędziel, aktor, związany z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; wystąpił m.in. w filmach „Sezon na leszcza”, „Wesele” (2004), „Dom zły”, „Kret”, „1920 Bitwa Warszawska”, „Supermarket”, a także w serialach „Blisko, coraz bliżej” i „Oficer”.
-
Decyzja o likwidacji Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.
-
W nocy z 4 na 5 sierpnia, zgrupowanie poakowskich oddziałów partyzanckich, związanych z Delegaturą Sił Zbrojnych, pod dowództwem kpt. Antoniego Hedy „Szarego”, zaatakowało więzienie UB w Kielcach uwalniając ponad 350 więźniów.
-
Powstanie Warszawskie: żołnierze Batalionu „Zośka” uwolnili około 350 Żydów więzionych w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Warschau na tzw. Gęsiówce.
-
W Sulejówku zginął Jędrzej Moraczewski, inżynier, działacz socjalistyczny, poseł do austriackiej Rady Państwa (1907–1918); pierwszy premier niepodległej Polski (1918–1919), powołany na to stanowisko przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego; minister robót publicznych (1925–1929); poseł na Sejm (1919–1930).
-
Oddział AK przeprowadził udaną akcję uwolnienia z niemieckiego więzienia w Jaśle około 180 osób.
-
W Wadowicach urodziła się Barbara Sołtysik, aktorka.
-
5 lub 6 sierpnia Janusz Korczak i jego współpracowniczka Stefania Wilczyńska razem ze swoimi wychowankami z Domu Sierot doprowadzeni zostali przez Niemców na Umschlagplatz, skąd wywieziono ich do obozu zagłady w Treblince.
-
Premier gen. Władysław Sikorski mianował Delegatem Rządu na Kraj prof. Jana Piekałkiewicza ze Stronnictwa Ludowego.
-
Premier RP gen. Władysław Sikorski oraz premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill podpisali polsko-brytyjską umowę wojskową.
-
We Lwowie urodził się Janusz Majewski, reżyser, scenarzysta, rektor Warszawskiej Szkoły Filmowej; autor filmów „Zaklęte rewiry”, „Lekcja martwego języka”, „C.K. Dezerterzy”, „Mała matura 1947” oraz serialu „Królowa Bona”.
-
W Kałuszynie urodził się Janusz Tazbir, historyk, znawca epoki nowożytnej, badacz dziejów kultury i historii ruchów religijnych; autor książek „Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w.”, „Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795”, „Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie”, „Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna”.
-
W Krakowie rozpoczął się pierwszy zjazd legionistów.
-
W Krakowie urodził się Roman Bratny, prozaik, poeta, publicysta i scenarzysta filmowy, autor powieści „Kolumbowie. Rocznik 20”.
-
Papież Benedykt XV skierował do biskupów świata przesłanie „O zmiłowanie Boga nad nieszczęsną Polską”.
-
Wojska niemieckie zajęły opuszczoną przez Rosjan Warszawę.
-
W Ouarville we Francji zmarł Walery Antoni Wróblewski, jeden z dowódców Powstania Styczniowego, związany z „czerwonymi”; działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej; generał Komuny Paryskiej; członek władz I Międzynarodówki; od 1895 r. w PPS.
-
W Warszawie urodził się Leonard Buczkowski, reżyser „Zakazanych piosenek” – pierwszego powojennego polskiego filmu fabularnego, „Skarbu” oraz „Przygody na Mariensztacie”, która była pierwszym polskim kolorowym filmem fabularnym.
-
W Warszawie urodził się Ludwik Hirszfeld, lekarz mikrobiolog, immunolog i serolog.
-
W Krotoszynie urodził się Marian Langiewicz, generał, dyktator Powstania Styczniowego.
-
W Widzach Łowczyńskich zmarł gen. Tomasz Wawrzecki, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie powstania 1794 r. (po dostaniu się do rosyjskiej niewoli Tadeusza Kościuszki), członek Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, minister sprawiedliwości w Królestwie Polskim.
-
W folwarku Czarci Kąt koło Wilna zmarł Hieronim Stroynowski, biskup wileński, prawnik, filozof prawa, ekonomista, członek Komisji Edukacji Narodowej; profesor Akademii Wileńskiej i jej rektor w latach 1799–1806.
-
I rozbiór Polski. Traktat rozbiorowy w Petersburgu podpisały Rosja, Prusy i Austria.
-
Król Polski Zygmunt III Waza wypłynął z Helu do Szwecji w celu stłumienia buntu księcia Karola Sudermańskiego.
-
W Capranicy koło Rzymu zmarł Stanisław Hozjusz, teolog katolicki, kardynał, działacz kontrreformacji; w 1564 r. sprowadził do Polski zakon jezuitów, zakładając w Braniewie pierwsze jezuickie kolegium.
-
W Krakowie urodził się przyszły król Polski i wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk.