Kalendarz dat

1900

• 4.01

  W Krakowie urodził się Władysław Krasnowiecki, aktor, dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Narodowego (1949–1951); rektor warszawskiej PWST, prezes ZASP (1965–1970); w czasie II wojny światowej członek Związku Patriotów Polskich, kierował teatrem Armii Polskiej w ZSRS.

• 4.02

  W Warszawie został aresztowany i osadzony w X pawilonie Cytadeli Warszawskiej Feliks Dzierżyński.

• 4.02

  W Warszawie urodził się Mieczysław Jurgielewicz, malarz, grafik.

• 19.02

  W Piotrkowie Trybunalskim urodził się Konrad Guderski, inżynier wodny; podporucznik WP; w czasie I wojny światowej członek Polskiej Organizacji Wojskowej; dowódca obrony Poczty Polskiej w Gdańsku – poległ 1 września 1939 r.

• 

  22.02

  W Łodzi władze carskie aresztowały za działalność w PPS Józefa Piłsudskiego; Piłsudski osadzony został w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.

• 

  26.02

  W Rawie Mazowieckiej urodziła się Halina Konopacka, lekkoatletka, zdobywczyni pierwszego złotego medalu olimpijskiego dla Polski – w 1928 r. wygrała konkurs rzutu dyskiem podczas igrzysk w Amsterdamie. We wrześniu 1939 r. uczestniczyła w ewakuacji za granicę złota ze skarbca Banku Polskiego.

• 

  4.03

  W Gatczynie koło Petersburga urodził się Jan Zachwatowicz, architekt, historyk sztuki, profesor Politechniki Warszawskiej; inicjator renowacji i odbudowy wielu zabytków polskich po 1945 r., m.in. Starego Miasta, katedry św. Jana i Zamku Królewskiego w Warszawie.

• 19.03

  W Paryżu urodził się Frederic Joliot-Curie, francuski fizyk, wspólnie z żoną Irene Joliot-Curie odkryli m.in. zjawisko sztucznej promieniotwórczości, za co w 1935 r. otrzymali Nagrodę Nobla.

• 24.03

  W Krakowie w Teatrze Miejskim odbyła się prapremiera „Snu srebrnego Salomei” Juliusza Słowackiego.

• 

  7.04

  W Warszawie urodził się Adolf Dymsza (właśc. Bagiński), aktor, reżyser, gwiazda polskiego kina i kabaretu; znany z filmów „Antek Policmajster”, „ABC miłości”, „Dodek na froncie”, „Paweł i Gaweł”, „Sportowiec mimo woli”, „Skarb”, „Nikodem Dyzma” i „Cafe pod Minogą”.

• 

  17.04

  Józef Piłsudski został przewieziony z więzienia w Łodzi i osadzony przez Rosjan w więzieniu na Cytadeli Warszawskiej (X Pawilon), gdzie rozpoczęto śledztwo w sprawie jego działalności niepodległościowej w PPS.

• 

  27.04

  W Stryju urodził się Zygmunt Wojciechowski, historyk, prawnik, w latach 30. związany z Obozem Wielkiej Polski; w 1945 r. założyciel i dyrektor Instytutu Zachodniego w Poznaniu.

• 29.04

  W Łodzi zmarł Izrael Poznański, przemysłowiec, właściciel warsztatów tkackich w Łodzi; nazywany ostatnim, po Ludwiku Geyerze i Karolu Scheiblerze, łódzkim „królem bawełny”.

• 

  1.05

  W Warszawie urodził się Aleksander Wat (właść. Aleksander Chwat), poeta, prozaik, tłumacz; przedstawiciel polskiego futuryzmu; autor „Ja z jednej strony i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka”; od 1940 r. więziony przez NKWD, następnie wywieziony do Kazachstanu; wnikliwą analizą komunizmu jest jego „Mój wiek. Pamiętnik mówiony”; redaktor „Miesięcznika Literackiego”.

• 

  8.05

  W Bronowie koło Łomży urodziła się Tola Mankiewiczówna, aktorka, piosenkarka; wystąpiła m.in. w filmach „Pani minister tańczy”, „Manewry miłosne” i „Co mój mąż robi w nocy”.

• 14.05

  W Warszawie urodził się Alfred Lampe, działacz komunistyczny, członek KC KPP; współorganizator Związku Patriotów Polskich w Związku Sowieckim oraz 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki.

• 

  22.05

  W Londynie zmarł William Lindley, inżynier, projektant wodociągów warszawskich.

• 

  23.05

  W Karlsruhe urodził się Hans Frank, prawnik, działacz nazistowski; w latach 1939–1945 generalny gubernator okupowanych przez Niemców ziem polskich; zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny za eksterminacje ludności polskiej i żydowskiej; skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze na karę śmierci i powieszony.

• 

  24.06

  W Bezwodnem koło Wołkowyska urodził się Rafał Lemkin, polski prawnik, pochodzenia żydowskiego, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie; twórca pojęcia „ludobójstwa”; jego prace z zakresu prawa karnego i międzynarodowego stały się m.in. podstawą aktu oskarżenia przeciwko nazistom w Procesie Norymberskim; opracował Konwencję w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa, przyjętą w 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ; wykładał prawo na Uniwersytecie Yale; autor książki „Rządy państw Osi w okupowanej Europie”.

• 

  28.06

  W Krakowie urodził się Leon Kruczkowski, prozaik, dramaturg, publicysta; członek Krajowej Rady Narodowej, KC PZPR i Rady Państwa; od 1947 r. poseł na Sejm; prezes Związku Literatów Polskich (1946–1956); autor powieści „Kordian i cham”, „Pawie pióra” oraz dramatów „Niemcy” i „Pierwszy dzień wolności”.

• 

  24.07

  W Warszawie urodził się Aleksander Żabczyński, aktor, uczestnik kampanii 1939 r., oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ranny w bitwie pod Monte Cassino; gwiazda kina międzywojennego.

• 

  5.08

  W Warszawie urodził się Leonard Buczkowski, reżyser „Zakazanych piosenek” – pierwszego powojennego polskiego filmu fabularnego, „Skarbu” oraz „Przygody na Mariensztacie”, która była pierwszym polskim kolorowym filmem fabularnym.

• 4.10

  Urodził się malarz Józef Jarema, brat Marii Jaremy (Jaremianki).

• 7.10

  W Poznaniu otwarto Dom Brandtów, pierwszy w mieście nowoczesny dom towarowy.

• 7.10

  Zmarł Władysław Małachowski, jeden z ważniejszych konstruktorów fotograficznych.

• 11.10

  W Kijowie urodził się Tadeusz Bocheński, pierwszy spiker Polskiego Radia (od 1926 r.), piosenkarz, autor wspomnień „Znam tylko Twoje listy”. Podczas okupacji niemieckiej występował w teatrze podziemnym. Od 1946 r. należał do Związku Artystów Scen Polskich.

• 

  21.10

  W Warszawie urodził się Henryk Szaro, reżyser filmowy i teatralny; autor filmów „Przedwiośnie”, „Na Sybir”, „Rok 1914”, „Dzieje grzechu”, „Pan Twardowski”, „Ordynat Michorowski” i „Kłamstwo Krystyny”; zginął w warszawskim getcie rozstrzelany przez Niemców w sierpniu 1942 r.

• 

  27.10

  W Żytomierzu urodził się Franciszek Niepokólczycki, pułkownik WP, w czasie II wojny światowej oficer ZWZ-AK; od 1943 r. zastępca komendanta Kierownictwa Dywersji KG AK; w latach 1945–1946 prezes Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

• 4.11

  Urodził się Kazimierz Zakrzewski, historyk, publicysta, teoretyk syndykalizmu polskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

• 8.11

  W Atlancie urodziła się Margaret Mitchell, pisarka, autorka powieści „Przeminęło z wiatrem”.

• 

  20.11

  W kościele Mariackim w Krakowie odbył się ślub poety Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny; uroczystości weselne urządzono w Bronowicach Małych, świadkiem młodej pary był Stanisław Wyspiański, który wydarzenie to utrwalił w dramacie „Wesele”.

• 

  21.11

  W Buczaczu urodził się Emanuel Ringelblum, historyk, współtwórca Podziemnego Archiwum Warszawskiego Getta. W 1999 roku Archiwum Ringelbluma wpisane zostało przez UNESCO na listę najważniejszych dokumentów świata.

• 30.11

  W Paryżu zmarł Oscar Wilde, poeta, prozaik, dramatopisarz; autor powieści „Portret Doriana Graya”.

• 10.12

  W Wilnie urodził się Henryk Niewodniczański, fizyk, członek PAN, twórca Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie.

• 

  15.12

  W Warszawie otwarto gmach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

• 

  22.12

  Henryk Sienkiewicz otrzymał notarialny akt własności posiadłości w Oblęgorku, majątku, zakupionego ze składek społecznych z okazji rocznicy 25-lecia pracy literackiej pisarza.

• 25.12

  We Lwowie urodził się Karol Schayer, architekt, autor projektu gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach, od 1946 roku mieszkał i pracował w Libanie.

• 

  25.12

  W Warszawie urodził się Antoni Zygmund, matematyk, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego we Lwowie, od 1940 roku na emigracji w USA, pracownik Massachusetts Institute of Technology, członek PAN i Amerykańskiej Akademii Nauk.