Kalendarz dat

1922

• 

  1.01

  W Homlu w rodzinie żydowskiej związanej z Bundem urodził się Marek Edelman, ostatni przywódca Powstania w Getcie Warszawskim, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie kardiolog, opozycjonista, działacz Komitetu Obrony Robotników.; dokładna data urodzin nie jest znana, przyjęto, że przyszedł na świat 1 stycznia 1922 r.

• 

  1.01

  We Lwowie urodził się Andrzej Hiolski, śpiewak operowy, baryton.

• 

  2.01

  W Warszawie urodził się Konstanty Jeleński, eseista, krytyk, współpracownik paryskiej Kultury i Zeszytów Literackich.

• 

  2.01

  Watykan wydał dekret zatwierdzający stowarzyszenie Pobożny Związek Rycerstwa Niepokalanej, którego twórcą był o. Maksymilian Kolbe.

• 

  8.01

  Wybory do Sejmu Orzekającego na Wileńszczyźnie – tzw. Sejmu Wileńskiego.

• 

  12.01

  W Warszawie urodził się Henryk Giedroyc, działacz emigracyjny, kierownik Instytutu Literackiego, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich, brat Jerzego Giedroyca.

• 

  19.01

  W Gwoźdźcu koło Kołomyi urodził się Jerzy Kawalerowicz, reżyser, scenarzysta, autor filmów „Pociąg”, „Matka Joanna od Aniołów”, „Austeria”, „Faraon” i „Quo vadis”; współzałożyciel i pierwszy prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich (1966–1978).

• 

  20.01

  W Warszawie urodził się Janusz Przymanowski, pisarz, publicysta, autor m.in. powieści dla młodzieży „Czterej pancerni i pies”.

• 25.01

  Metropolita Mediolanu kardynał Achille Ratti, były nuncjusz apostolski w Polsce i późniejszy papież Pius XI, został odznaczony Orderem Orła Białego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego.

• 

  27.01

  W Radgoszczy koło Łomży urodził się Andrzej Trzebiński, poeta, dramaturg, publicysta, redaktor naczelny „Sztuki i Narodu” (1943); rozstrzelany przez Niemców w czasie publicznej egzekucji w listopadzie 1943 r.

• 

  30.01

  W Hadze rozpoczął działalność Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej; jego następcą od 1945 r. jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

• 

  2.02

  W Paryżu wydano powieść „Ulisses” Jamesa Joyce'a, uznawana jest za arcydzieło światowej literatury.

• 

  6.02

  W Wilnie urodził się Witold Kieżun, ekonomista, członek honorowy PAN; żołnierz AK, w czasie Powstania Warszawskiego walczył w batalionie „Gustaw”.

• 

  6.02

  Kardynał Achille Ratti, arcybiskup Mediolanu, wybrany został na papieża, przyjmując imię Piusa XI.

• 

  8.02

  W Warszawie urodził się Tadeusz Gajcy, poeta, dramatopisarz, prozaik, współzałożyciel i redaktor konspiracyjnego pisma „Sztuka i Naród”; żołnierz AK, zginął w Powstaniu Warszawskim.

• 

  19.02

  W Warszawie urodził się Władysław Bartoszewski, pisarz, historyk, więzień KL Auschwitz, pracownik BIP KG AK, działacz Rady Pomocy Żydom „Żegota”, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie więziony przez władze komunistyczne; w niepodległej Polsce minister spraw zagranicznych, orędownik dialogu polsko-niemieckiego i polsko-żydowskiego.

• 

  20.02

  Sejm Wileński podjął uchwałę o przyłączeniu Wileńszczyzny do Polski, tym samym unieważnił traktat litewsko-bolszewicki z 1920 r.

• 

  21.02

  W Tołkaczach urodził się Wiktor Tołkin, rzeźbiarz, autor m.in. monumentalnych prac na terenie obozów Stutthof i Majdanek oraz Pomnika Walki i Męczeństwa na warszawskim Pawiaku.

• 26.02

  W Krakowie urodził się Józef Kostecki, aktor teatralny i filmowy, odtwórca ról porucznika Żaka w „Eroice” Andrzeja Munka i księcia Witolda w „Krzyżakach” Aleksandra Forda.

• 

  3.03

  W Toruniu urodził się Kazimierz Serocki, kompozytor, pianista.

• 

  9.03

  W Suwałkach urodził się Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, m.in. „Przygód Błękitnego Rycerzyka”, twórca serialu „Reksio”.

• 

  12.03

  W Krakowie zmarła Aniela Salawa, zakonnica, mistyczka, błogosławiona Kościoła katolickiego.

• 

  13.03

  W Rzeszowie urodził się Józef Szajna, scenograf, reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru, malarz i grafik; więzień niemieckiego obozu Auschwitz, gdzie dwukrotnie trafił do bloku śmierci, i obozu w Buchenwaldzie; doświadczenia obozowe i wojenne obecne są w całej jego twórczości; międzynarodowe uznanie przyniosły mu „Reminiscencje” – niemy spektakl teatralny, poświęcony pomordowanym w czasie niemieckiej okupacji artystom krakowskiej ASP.

• 

  19.03

  W Częstochowie urodził się Józef Andrzej Gierowski, historyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1981–1987.

• 

  19.03

  W miejscowości Dębiec pod Poznaniem (dziś dzielnica miasta) powstał klub piłkarski Lutnia, od 1957 roku występujący pod nazwą Lech Poznań.

• 

  24.03

  Sejm Ustawodawczy przyjął do wiadomości uchwałę Sejmu Wileńskiego o wcieleniu Wileńszczyzny do Polski i wezwał rząd RP, „aby niezwłocznie objął sprawowanie władzy państwowej w Ziemi Wileńskiej”.

• 

  6.04

  Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o „objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską” – oznaczało to włączenie tzw. Litwy Środkowej w skład Rzeczpospolitej.

• 

  6.04

  W Modlinie urodził się Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim „Alan”, w maju 1943 roku, będąc w ostatnim stadium gruźlicy zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację „Adria” w Warszawie, w czasie którego zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo.

• 

  7.04

  Zakłady Fablok z Chrzanowa przekazały PKP pierwszy wyprodukowany i częściowo zaprojektowany w Polsce parowóz towarowy serii Tr21. Maszyny te służyły w PKP do połowy lat siedemdziesiątych.

• 7.04

  Premiera filmu „Chłopi” w reżyserii Eugeniusza Modzelewskiego.

• 

  9.04

  W Warszawie urodziła się Maria Białobrzeska, aktorka.

• 

  10.04

  W Brześciu nad Bugiem urodził się Jerzy Lipman, operator filmowy, jeden z twórców polskiej szkoły filmowej; autor zdjęć do filmów „Pokolenie”, „Cień”, „Lotna”, „Zamach”, „Zezowate szczęście”, „Nóż w wodzie”, „Prawo i pięść”.

• 

  13.04

  W Warszawie urodziła się Barbara Rachwalska, aktorka.

• 

  15.04

  Sejm RP ratyfikował Traktat Ryski, kończący wojnę polsko-bolszewicką.

• 

  16.04

  W Rapallo podpisany został sowiecko-niemiecki układ dotyczący nawiązania stosunków dyplomatycznych, rezygnacji z wszelkich roszczeń finansowych z okresu wojny i czasów powojennych oraz równouprawnienia w stosunkach gospodarczych.

• 

  18.04

  Tzw. Litwa Środkowa z miastem Wilnem została przyłączona do Polski; w związku z tym Litwini przenieśli stolicę do Kowna.

• 

  10.05

  W Pucku rozpoczęły działalność Warsztaty Remontowe Marynarki Wojennej, przeniesione w 1927 r. do Gdyni, a następnie przekształcone w Stocznię Marynarki Wojennej.

• 

  14.05

  Reprezentacja Polski w piłce nożnej rozegrała pierwszy w historii mecz przed własną publicznością, przegrywając na Stadionie Cracovii z Węgrami 0:3.

• 

  15.05

  W Genewie podpisana została tzw. konwencja górnośląska pomiędzy Polską a Niemcami.

• 31.05

  We Lwowie urodziła się Danuta Wodyńska, aktorka. 

• 

  3.06

  W Warszawie urodził się Wiesław Michnikowski, aktor filmowy i teatralny, znany m.in. z Kabaretu Starszych Panów, jako wykonawca piosenek, m.in. „Wesołe jest życie staruszka”, „Jeżeli kochać” czy „Addio pomidory”, odtwórca roli Jej Ekscelencji w „Seksmisji” Juliusza Machulskiego; wystąpił również w filmach „Gangsterzy i filantropi”, „Upał”, „Hydrozagadka”, a także w serialu „Jan Serce”.

• 

  7.06

  W Krakowie urodził się Aleksander Krawczuk, historyk, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca dziejów starożytnej Grecji i Rzymu; w latach 1986–1989 minister kultury i sztuki.

• 

  20.06

  Wojsko Polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przejęło część Górnego Śląska przyznaną Polsce decyzją Konferencji Ambasadorów.

• 

  28.06

  Stanowisko premiera RP objął Artur Śliwiński.

• 

  30.06

  W Warszawie urodził się Miron Białoszewski, poeta, prozaik, twórca teatralny; autor „Pamiętnika z powstania warszawskiego”, zbiorów wierszy „Obroty rzeczy”, „Rachunek zachciankowy”, „Mylne wzruszenia, „Było i było”, a także „Chamowa” i „Tajnego dziennika”; współtwórca Teatru Osobnego; część źródeł jako datę urodzin poety podaje 30 lipca 1922 r.

• 

  3.07

  W Krakowie zmarł Stanisław Koźmian, publicysta, redaktor „Czasu”, jeden z liderów konserwatywnego stronnictwa stańczyków, poseł na sejm galicyjski i deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa; reżyser i dyrektor krakowskiego Starego Teatru, twórca tzw. szkoły krakowskiej.

• 

  6.07

  W Rzymie zmarła Maria Teresa Ledóchowska, misjonarka, pisarka; założycielka Sodalicji Św. Piotra Klawera – zgromadzenia zakonnego prowadzącego misje w Afryce; beatyfikowana w 1975 r.

• 

  7.07

  Premiera filmu „Rok 1863” w reżyserii Edwarda Puchalskiego.

• 

  7.07

  Po 10 dniach urzędowania upadł rząd Artura Śliwińskiego.

• 

  16.07

  W Katowicach podpisano Akt Objęcia Górnego Śląska przez Polskę.

• 

  24.07

  W Wilnie urodził się Bernard Ładysz, śpiewak operowy, aktor filmowy; bas-baryton Opery Warszawskiej i Teatru Narodowego, niezapomniany Skołuba w „Strasznym dworze” Stanisława Moniuszki.

• 

  26.07

  W Rawie Mazowieckiej urodził się Andrzej Wróblewski, dziennikarz, krytyk literacki, językoznawca; w latach 1948–1987 związany z redakcją Życia Warszawy; publikował pod pseudonimem „Ibis”.

• 

  28.07

  Sejm Ustawodawczy uchwalił ordynację do Sejmu i Senatu.

• 

  5.08

  W Krakowie rozpoczął się pierwszy zjazd legionistów.

• 

  12.08

  We Lwowie urodził się Leopold Unger, dziennikarz, publicysta; korespondent „Życia Warszawy” i Polskiej Agencji Prasowej; od 1969 r. na emigracji w Belgii, gdzie pod pseudonimem „Pol Mathil” pisał w „Le Soir”, współpracownik paryskiej „Kultury”, pracujący również dla Radia Wolna Europa, sekcji polskiej radia BBC oraz „International Herald Tribune”; felietonista „Gazety Wyborczej”.

• 

  23.08

  W Warszawie urodziła się Zofia Mrozowska, aktorka, pedagog warszawskiej PWST, przez wiele lat związana ze stołecznym Teatrem Współczesnym; wystąpiła w filmach „Zakazane piosenki”, „Ostatni etap”, „Miasto nieujarzmione”, „Prawo i pięść”, „Bilans kwartalny”, „Constans”, a także w serialu „Polskie drogi”.

• 

  27.08

  W Berlinie założono Związek Polaków w Niemczech.

• 9.09

  W Białymstoku urodził się Witold Lesiewicz, reżyser, scenarzysta; autor filmów „Kwiecień”, „Bolesław Śmiały” oraz serialu „Doktor Murek”.

• 

  23.09

  Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o budowie portu w Gdyni.

• 

  24.09

  Odbyły się wybory do Sejmu Śląskiego I kadencji.

• 

  30.09

  W Warszawie urodził się Janusz Warmiński, aktor, reżyser, wieloletni dyrektor Teatru Ateneum.

• 

  4.10

  Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył w Dolinie Królów grobowiec egipskiego władcy Tutanchamona.

• 

  4.10

  We Lwowie urodził się Adam Hollanek, poeta, pisarz, założyciel i długoletni redaktor naczelny miesięcznika popularno-naukowego „Fantastyka”.

• 

  7.10

  W Wyszecinie koło Wejherowa urodził się Ryszard Pietruski, aktor, reżyser teatralny, scenarzysta; w latach 1978–1988 dyrektor Operetki Warszawskiej.

• 

  8.10

  W Oryninie koło Kamieńca Podolskiego urodziła się Stefania Woytowicz, sopranistka.

• 18.10

  W Oleszycach na Podkarpaciu urodził się Olgierd Terlecki, pisarz, publicysta; w czasie II wojny światowej żołnierz II Korpusu Polskiego.

• 20.10

  W Mszczonowie urodził się Tadeusz Maklakiewicz, kompozytor, pedagog, działacz muzyczny.

• 29.10

  W Warszawie urodził się Zbigniew Wójcik, historyk, badacz dziejów XVI–XVII wieku.

• 

  2.11

  W Warszawie urodził się Zbigniew Safjan, pisarz, scenarzysta, dziennikarz.

• 

  4.11

  Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył grobowiec egipskiego faraona panującego w XIV wieku p.n.e. Tutanchamona. Odkrycie to uznawane jest za jedno z najważniejszych w historii archeologii.

• 

  4.11

  W Zdołbunowie na Wołyniu urodził się Stanisław Fijałkowski, malarz, grafik, rysownik.

• 

  5.11

  W Białymstoku urodził się Czesław Petelski, reżyser, autor m.in. filmów „Baza ludzi umarłych”, „Kamienne niebo”, „Ogniomistrz Kaleń”.

• 

  5.11

  Przeprowadzono wybory do Sejmu RP I kadencji. Blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej uzyskał 28,8 proc. głosów, Blok Mniejszości Narodowych 15,1 proc., PSL „Piast” 12,9 proc., PSL „Wyzwolenie” 10,9 proc., PPS 10,1 proc. Frekwencja 67,7 proc.

• 

  6.11

  W Toruniu utworzono Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej.

• 

  6.11

  W Warszawie urodził się Artur Międzyrzecki, poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki.

• 

  7.11

  Papież Pius XI nominował księdza Augusta Hlonda administratorem apostolskim w Katowicach, w części diecezji wrocławskiej, przyznanej Polsce w wyniku plebiscytu.

• 12.11

  Odbyły się wybory do Senatu, w których zwyciężyła prawica uzyskując 36,1 proc. głosów (Związek Ludowo-Narodowy 26,1 proc. i klub Chrześcijańsko-Narodowy 10 proc.); centrum zdobyło 24,4 proc. mandatów (chadecja 6,3 proc., PSL „Piast” 15,3 proc. i NPR 2,8 proc.); lewica otrzymała 13,4 proc. (w tym PPS 6,2 proc.); mniejszości narodowe uzyskały 24,3 proc. miejsc.

• 

  12.11

  W Żytomierzu urodził się Tadeusz Borowski, poeta, prozaik, publicysta, jeden z najbardziej znaczących pisarzy polskiej literatury powojennej; więzień KL Auschwitz; autor zbioru opowiadań, „Pożegnanie z Marią” i „Kamienny świat”.

• 

  15.11

  W Warszawie urodził się Wojciech Fangor, malarz, grafik, plakacista, rzeźbiarz.

• 

  16.11

  W Mikulińcach koło Tarnopola urodził się Janusz Morgenstern, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; zrealizował m.in. filmy „Do widzenia, do jutra”, „Jowita” i „Trzeba zabić tę miłość” oraz seriale „Stawka większa niż życie”, „Kolumbowie” i „Polskie drogi”.

• 

  18.11

  W Paryżu zmarł Marcel Proust, pisarz, autor cyklu powieściowego „W poszukiwaniu utraconego czasu”.

• 

  26.11

  Otwarto wnętrze grobowca egipskiego władcy Tutanchamona, który w Dolinie Królów odnalazł brytyjski archeolog Howard Carter.

• 

  27.11

  W Warszawie odbyło się ostatnie posiedzenie Sejmu Ustawodawczego.

• 

  30.11

  W Łęczycy urodził się Józef Szczepański, ps. Ziutek, poeta, członek Grup Szturmowych Szarych Szeregów; w Powstaniu Warszawskim dowodził jedną z drużyn „Parasola”, z którą walczył na Woli i Starym Mieście; ranny, zmarł 10 września 1944 r. w szpitalu powstańczym.

• 

  9.12

  Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta RP Gabriela Narutowicza.

• 

  11.12

  Gabriel Narutowicz został zaprzysiężony na prezydenta RP.

• 

  14.12

  Prezydent Gabriel Narutowicz przejął władzę z rąk Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. „Ja oficer czynnej służby, który nigdy przed nikim nie stawał na baczność, staję na baczność przed Polską, którą Ty reprezentujesz” – powiedział Piłsudski do Narutowicza podczas uroczystości w Belwederze.

• 

  14.12

  Prezydent Gabriel Narutowicz przyjął dymisję rządu Juliana Nowaka.

• 

  16.12

  Powołano rząd gen. Władysława Sikorskiego. 

• 

  16.12

  Podczas zwiedzania wystawy w warszawskiej Zachęcie zastrzelony został prezydent RP Gabriel Narutowicz; zamachowcem okazał się Eligiusz Niewiadomski, malarz, krytyk sztuki, związany ideowo z Narodową Demokracją.

• 19.12

   W Inowrocławiu urodził się Marian Biskup, historyk.

• 

  19.12

  W Warszawie rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe prezydenta RP Gabriela Narutowicza.

• 

  20.12

  Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.

• 

  22.12

  W Warszawie urodził się Andrzej Tymowski, socjolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, powstaniec warszawski, żołnierz batalionu „Parasol”.

• 

  24.12

  W teatrze „Reduta” w „Pastorałce” Leona Schillera zadebiutował na deskach teatralnych Aleksander Żabczyński.

• 

  30.12

  I Zjazd Rad zatwierdził utworzenie nowego państwa związkowego – Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS).

• 

  30.12

  Przed Sądem Okręgowym w Warszawie stanął Eligiusz Niewiadomski – zabójca prezydenta RP Gabriela Narutowicza; po trwającej 17 godzin rozprawie skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 31 stycznia 1923 r. na stoku warszawskiej Cytadeli.

• 

  31.12

  W Krakowie urodziła się Halina Czerny-Stefańska, pianistka; w 1949 r. ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła pierwszą nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina.