Kalendarz dat

1922

• 1.1

  

  W Homlu w rodzinie żydowskiej związanej z Bundem urodził się Marek Edelman, ostatni przywódca Powstania w Getcie Warszawskim, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie kardiolog, opozycjonista, działacz Komitetu Obrony Robotników.; dokładna data urodzin nie jest znana, przyjęto, że przyszedł na świat 1 stycznia 1922 r.

• 1.1

  We Lwowie urodził się Andrzej Hiolski, śpiewak operowy, baryton.

• 2.1

  Watykan wydał dekret zatwierdzający stowarzyszenie Pobożny Związek Rycerstwa Niepokalanej, którego twórcą był o. Maksymilian Kolbe.

• 2.1

  W Warszawie urodził się Konstanty Jeleński, eseista, krytyk, współpracownik paryskiej Kultury i Zeszytów Literackich.

• 3.1

  W Warszawie urodził się Witold Kałuski, aktor, śpiewak.

• 8.1

  Wybory do Sejmu Orzekającego na Wileńszczyźnie - tzw. Sejmu Wileńskiego.

• 12.1

  W Warszawie urodził się Henryk Giedroyc, działacz emigracyjny, kierownik Instytutu Literackiego, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich, brat Jerzego Giedroyca.

• 19.1

  

  W Gwoźdźcu koło Kołomyi urodził się Jerzy Kawalerowicz, reżyser filmowy, scenarzysta; autor filmów "Pociąg", "Matka Joanna od Aniołów", "Austeria", "Faraon" i "Quo vadis"; współzałożyciel i pierwszy prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich (1966-1978).

• 20.1

  W Warszawie urodził się Janusz Przymanowski, pisarz, publicysta, autor powieści dla młodzieży "Czterej pancerni i pies".

• 27.1

  

  W Radgoszczy koło Łomży urodził się Andrzej Trzebiński, poeta, dramaturg, publicysta, redaktor naczelny "Sztuki i Narodu" (1943); rozstrzelany przez Niemców w czasie publicznej egzekucji w listopadzie 1943 r.

• 30.1

  W Hadze rozpoczął działalność Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej; jego następcą od 1945 r. jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

• 2.2

  W Paryżu wydano powieść „Ulisses” Jamesa Joyce’a, uznawana jest za arcydzieło światowej literatury.

• 6.2

  

  W Wilnie urodził się Witold Kieżun, ekonomista, członek honorowy PAN; żołnierz AK, w czasie Powstania Warszawskiego walczył w batalionie "Gustaw".

• 6.2

  Kardynał Achille Ratti, arcybiskup Mediolanu, wybrany został na papieża, przyjmując imię Piusa XI.

• 8.2

  

  W Warszawie urodził się Tadeusz Gajcy, poeta, dramatopisarz, prozaik, współzałożyciel i redaktor konspiracyjnego pisma "Sztuka i Naród"; żołnierz AK, zginął w Powstaniu Warszawskim.

• 19.2

  

  W Warszawie urodził się Władysław Bartoszewski, pisarz, historyk, więzień KL Auschwitz, pracownik BIP KG AK, działacz Rady Pomocy Żydom "Żegota", uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie więziony przez władze komunistyczne; w niepodległej Polsce minister spraw zagranicznych, orędownik dialogu polsko-niemieckiego i polsko-żydowskiego.

• 19.2

  W Kruszwicy urodził się Czesław Łuczak, historyk.

• 20.2

  Sejm Wileński podjął uchwałę o przyłączeniu Wileńszczyzny do Polski, tym samym unieważnił traktat litewsko-bolszewicki z 1920 r.

• 21.2

  W Tołkaczach urodził się Wiktor Tołkin, rzeźbiarz, autor m.in. monumentalnych prac na terenie obozów Stutthof i Majdanek oraz Pomnika Walki i Męczeństwa na warszawskim Pawiaku.

• 26.2

  W Krakowie urodził się Józef Kostecki, aktor teatralny i filmowy, odtwórca ról porucznika Żaka w „Eroice” Andrzeja Munka i księcia Witolda w „Krzyżakach” Aleksandra Forda.

• 3.3

  W Toruniu urodził się Kazimierz Serocki, kompozytor, pianista. 

• 9.3

  

  W Suwałkach urodził się Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, m.in. „Przygód Błękitnego Rycerzyka”, twórca serialu „Reksio”.

• 12.3

  W Krakowie zmarła Aniela Salawa, zakonnica, mistyczka, błogosławiona Kościoła katolickiego.

• 13.3

  

  W Rzeszowie urodził się Józef Szajna, scenograf, reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru, malarz i grafik; więzień niemieckiego obozu Auschwitz, gdzie dwukrotnie trafił do bloku śmierci, i obozu w Buchenwaldzie; doświadczenia obozowe i wojenne obecne są w całej jego twórczości; międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, poświęcony pomordowanym w czasie niemieckiej okupacji artystom krakowskiej ASP.

• 19.3

  W miejscowości Dębiec pod Poznaniem (dziś dzielnica miasta) powstał klub piłkarski Lutnia, od 1957 roku występujący pod nazwą Lech Poznań.

• 19.3

  W Częstochowie urodził się Józef Andrzej Gierowski, historyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1981-1987.

• 20.3

  We Lwowie urodziła się Stanisława Grabska, publicystka, działaczka katolicka, współpracowniczka "Tygodnika Powszechnego", "Więzi" i "Znaku". Od 1973 r. wiceprezes, a w latach 1989-1994 prezes, warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej.

• 24.3

  

  Sejm Ustawodawczy przyjął do wiadomości uchwałę Sejmu Wileńskiego o wcieleniu Wileńszczyzny do Polski i wezwał rząd RP, "aby niezwłocznie objął sprawowanie władzy państwowej w Ziemi Wileńskiej".

• 1.4

  Na Maderze zmarł Karol I Habsburg, ostatni cesarz austriacki i król Węgier (1916-1918).

• 3.4

  Józef Stalin, w związku z chorobą Lenina, objął funkcję sekretarza generalnego KC Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików).

• 6.4

  W Modlinie urodził się Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim „Alan”, w maju 1943 roku, będąc w ostatnim stadium gruźlicy zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację „Adria” w Warszawie, w czasie którego zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy Gestapo.

• 6.4

  Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o "objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską" – oznaczało to włączenie tzw. Litwy Środkowej w skład Rzeczpospolitej.

• 7.4

  Premiera filmu „Chłopi” w reżyserii Eugeniusza Modzelewskiego.

• 9.4

  W Warszawie urodziła się Maria Białobrzeska, aktorka.

• 10.4

  

  W Brześciu nad Bugiem urodził się Jerzy Lipman, operator filmowy, jeden z twórców polskiej szkoły filmowej; autor zdjęć do filmów „Pokolenie”, „Cień”, „Lotna”, „Zamach”, „Zezowate szczęście”, „Nóż w wodzie”, „Prawo i pięść”.

• 13.4

  W Warszawie urodziła się Barbara Rachwalska, aktorka.

• 16.4

  

  W Rapallo podpisany został sowiecko-niemiecki układ dotyczący nawiązania stosunków dyplomatycznych, rezygnacji z wszelkich roszczeń finansowych z okresu wojny i czasów powojennych oraz równouprawnienia w stosunkach gospodarczych.

• 18.4

  Tzw. Litwa Środkowa z miastem Wilnem została przyłączona do Polski; w związku tym Litwini przenieśli stolicę do Kowna.

• 10.5

  W Pucku rozpoczęły działalność Warsztaty Remontowe Marynarki Wojennej, przeniesione w 1927 r. do Gdyni, a następnie przekształcone w Stocznię Marynarki Wojennej. 

• 15.5

  W Genewie podpisana została tzw. konwencja górnośląska pomiędzy Polską i Niemcami.

• 31.5

  We Lwowie urodziła się Danuta Wodyńska, aktorka. 

• 3.6

  

  W Warszawie urodził się Wiesław Michnikowski, aktor filmowy i teatralny, znany m.in. z Kabaretu Starszych Panów, jako wykonawca kabaretowych piosenek, m.in. "Wesołe jest życie staruszka", "Jeżeli kochać" czy "Addio pomidory", odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego; wystąpił również w filmach „Gangsterzy i filantropi”, „Upał”, „Hydrozagadka”, a także w serialu „Jan Serce”.

• 7.6

  

  W Krakowie urodził się Aleksander Krawczuk, historyk, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca dziejów starożytnej Grecji i Rzymu; w latach 1986-1989 minister kultury i sztuki.

• 20.6

  

  Wojsko Polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przejęło część Górnego Śląska przyznaną Polsce decyzją Konferencji Ambasadorów.

• 28.6

  Stanowisko premiera objął Artur Śliwiński.

• 3.7

  W Krakowie zmarł Stanisław Koźmian, publicysta, redaktor "Czasu", jeden z liderów konserwatywnego stronnictwa stańczyków, poseł na sejm galicyjski i deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa; reżyser i dyrektor krakowskiego Starego Teatru, twórca tzw. szkoły krakowskiej.

• 6.7

  

  W Rzymie zmarła Maria Teresa Ledóchowska, misjonarka, pisarka; założycielka Sodalicji Św. Piotra Klawera - zgromadzenia zakonnego prowadzącego misje w Afryce; beatyfikowana w 1975 r. 

• 7.7

  W San Biagio di Callalta w pobliżu Wenecji urodził się Pierre Cardin, francuski projektant mody. 

• 7.7

  

  Premiera filmu "Rok 1863" w reżyserii Edwarda Puchalskiego.

• 16.7

  W Katowicach podpisano Akt Objęcia Górnego Śląska przez Polskę.

• 24.7

  

  W Wilnie urodził się Bernard Ładysz, śpiewak operowy, aktor filmowy; bas-baryton Opery Warszawskiej i Teatru Narodowego, niezapomniany Skołuba w „Strasznym dworze” Stanisława Moniuszki.

• 26.7

  W Rawie Mazowieckiej urodził się Andrzej Wróblewski, dziennikarz, krytyk literacki, językoznawca; w latach 1948-1987 związany z redakcją Życia Warszawy; publikował pod pseudonimem „Ibis”.

• 28.7

  Sejm Ustawodawczy uchwalił nową ordynację do Sejmu i Senatu. 

• 30.7

  

  W Warszawie urodził się Miron Białoszewski, poeta, prozaik, twórca teatralny; autor "Pamiętnika z powstania warszawskiego", zbiorów wierszy "Obroty rzeczy”, „Rachunek zachciankowy”, „Mylne wzruszenia, „Było i było”, a także "Chamowa" i "Tajnego dziennika"; współtwórca Teatru Osobnego; część źródeł jako datę urodzin poety podaje 30 czerwca 1922 r.

• 2.8

  W Nowej Szkocji zmarł Alexander Graham Bell, amerykański fizjolog, fizyk; autor podręcznika wymowy; wynalazca telefonu (1876).

• 5.8

  

  W Krakowie rozpoczął się pierwszy zjazd legionistów. 

• 12.8

  

  We Lwowie urodził się Leopold Unger, dziennikarz, publicysta; korespondent "Życia Warszawy" i Polskiej Agencji Prasowej; od 1969 r. na emigracji w Belgii, gdzie pod pseudonimem "Pol Mathil" pisał w "Le Soir", stały współpracownik paryskiej "Kultury", pracujący również dla Radia Wolna Europa, sekcji polskiej radia BBC oraz "International Herald Tribune"; felietonista "Gazety Wyborczej".

• 23.8

  

  W Warszawie urodziła się Zofia Mrozowska, aktorka, pedagog warszawskiej PWST, przez wiele lat związana ze stołecznym Teatrem Współczesnym; wystąpiła w filmach „Zakazane piosenki”, „Ostatni etap”, „Miasto nieujarzmione”, „Prawo i pięść”, „Bilans kwartalny”, „Constans”, a także w serialu „Polskie drogi”.

• 27.8

  

  W Berlinie założono Związek Polaków w Niemczech.

• 9.9

  W Białymstoku urodził się Witold Lesiewicz, reżyser, scenarzysta; autor filmów „Kwiecień”, „Bolesław Śmiały” oraz serialu „Doktor Murek”.

• 23.9

  

  Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o budowie portu w Gdyni.

• 24.9

  

  Odbyły się wybory do Sejmu Śląskiego I kadencji.

• 30.9

  

  W Warszawie urodził się Janusz Warmiński, aktor, reżyser, wieloletni dyrektor Teatru Ateneum.

• 4.10

  Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył w Dolinie Królów grobowiec egipskiego władcy Tutanchamona.

• 4.10

  We Lwowie urodził się Adam Hollanek, poeta, pisarz, założyciel i długoletni redaktor naczelny miesięcznika popularno-naukowego "Fantastyka".

• 7.10

  W Wyszecinie koło Wejherowa urodził się Ryszard Pietruski, aktor, reżyser teatralny, scenarzysta; w latach 1978-1988 dyrektor Operetki Warszawskiej.

• 8.10

  W Oryninie koło Kamieńca Podolskiego urodziła się Stefania Woytowicz, sopranistka.

• 18.10

  W Oleszycach na Podkarpaciu urodził się Olgierd Terlecki, pisarz, publicysta; w czasie II wojny światowej żołnierz II Korpusu Polskiego.

• 20.10

  W Mszczonowie urodził się Tadeusz Maklakiewicz, kompozytor, pedagog, działacz muzyczny.

• 27.10

  

  We Włoszech rozpoczął się "marsz na Rzym" - faszystowski zamach stanu, w wyniku którego władzę przejął Benito Mussolini.

• 29.10

  W Warszawie urodził się Zbigniew Wójcik, historyk, badacz dziejów XVI-XVII w.

• 30.10

  Król Wiktor Emanuel III powierzył misję utworzenia rządu Benito Mussoliniemu, przywódcy włoskich faszystów.

• 2.11

  W Warszawie urodził się Zbigniew Safjan, pisarz, scenarzysta, dziennikarz.

• 4.11

  

  Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył grobowiec egipskiego faraona panującego w XIV wieku p.n.e. Tutanchamona. Odkrycie to uznawane jest za jedno z najważniejszych w historii archeologii.

• 4.11

  W Zdołbunowie na Wołyniu urodził się Stanisław Fijałkowski, malarz, grafik, rysownik.

• 5.11

  W Białymstoku urodził się Czesław Petelski, reżyser.

• 5.11

  

  Przeprowadzono wybory do Sejmu RP I kadencji. Blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej uzyskał 28,8 proc. głosów, Blok Mniejszości Narodowych 15,1 proc., PSL "Piast" 12,9 proc., PSL "Wyzwolenie" 10,9 proc., PPS 10,1 proc. Frekwencja 67,7 proc.

• 6.11

  

  W Toruniu utworzono Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej.

• 6.11

  W Warszawie urodził się Artur Międzyrzecki, poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki.

• 7.11

  

  Papież Pius XI nominował księdza Augusta Hlonda administratorem apostolskim w Katowicach, w części diecezji wrocławskiej, przyznanej Polsce w wyniku plebiscytu.

• 12.11

  Odbyły się wybory do Senatu, w których zwyciężyła prawica uzyskując 36,1 proc. głosów (Związek Ludowo-Narodowy 26,1 proc. i klub Chrześcijańsko-Narodowy 10 proc.); centrum zdobyło 24,4 proc. mandatów (chadecja 6,3 proc., PSL "Piast" 15,3 proc. i NPR 2,8 proc.); lewica otrzymała 13,4 proc. (w tym PPS 6,2 proc.); mniejszości narodowe uzyskały 24,3 proc. miejsc.

• 12.11

  

  W Żytomierzu urodził się Tadeusz Borowski, poeta, prozaik, publicysta, jeden z najbardziej znaczących pisarzy polskiej literatury powojennej; więzień KL Auschwitz; autor zbioru opowiadań, "Pożegnanie z Marią" i "Kamienny świat".

• 15.11

  

  W Warszawie urodził się Wojciech Fangor, malarz, grafik, plakacista, rzeźbiarz.

• 16.11

  

  W Mikulińcach koło Tarnopola urodził się Janusz Morgenstern, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; zrealizował m.in. filmy "Do widzenia, do jutra", "Jowita" i "Trzeba zabić tę miłość" oraz seriale "Stawka większa niż życie", "Kolumbowie" i "Polskie drogi".

• 18.11

  

  W Paryżu zmarł Marcel Proust, pisarz, autor cyklu powieściowego "W poszukiwaniu utraconego czasu".

• 26.11

  

  Otwarto wnętrze grobowca egipskiego władcy Tutanchamona, który w Dolinie Królów odnalazł brytyjski archeolog Howard Carter.

• 27.11

  W Warszawie odbyło się ostatnie posiedzenie Sejmu Ustawodawczego.

• 30.11

  

  W Łęczycy urodził się Józef Szczepański, ps. "Ziutek", poeta, członek Grup Szturmowych Szarych Szeregów; w Powstaniu Warszawskim dowodził jedną z drużyn "Parasola", z którą walczył na Woli i Starym Mieście; ranny, zmarł 10 września 1944 r. w szpitalu powstańczym.

• 9.12

  

  Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta RP Gabriela Narutowicza.

• 11.12

  

  Gabriel Narutowicz został zaprzysiężony na prezydenta RP.

• 14.12

  

  Prezydent Gabriel Narutowicz przejął władzę z rąk Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. „Ja oficer czynnej służby, który nigdy przed nikim nie stawał na baczność, staję na baczność przed Polską, którą Ty reprezentujesz” – powiedział Piłsudski do Narutowicza podczas uroczystości w Belwederze.

• 16.12

  Powołano rząd gen. Władysława Sikorskiego. 

• 16.12

  

  Podczas zwiedzania wystawy w warszawskiej Zachęcie zastrzelony został prezydent RP Gabriel Narutowicz; zamachowcem był Eligiusz Niewiadomski, malarz, krytyk sztuki, związany ideowo z Narodową Demokracją.

• 19.12

   W Inowrocławiu urodził się Marian Biskup, historyk.

• 19.12

  

  W Warszawie rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe prezydenta RP Gabriela Narutowicza (19-22 XII).

• 20.12

  

  Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.

• 22.12

  W Warszawie urodził się Andrzej Tymowski, socjolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, powstaniec warszawski, żołnierz batalionu „Parasol”.

• 24.12

  W teatrze "Reduta" w "Pastorałce" Leona Schillera zadebiutował na deskach teatralnych Aleksander Żabczyński.

• 30.12

  I Zjazd Rad zatwierdził utworzenie nowego państwa związkowego - Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS).

• 30.12

  

  Przed Sądem Okręgowym w Warszawie stanął Eligiusz Niewiadomski - zabójca prezydenta RP Gabriela Narutowicza; po trwającej 17 godzin rozprawie skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 31 stycznia 1923 r. na stoku warszawskiej Cytadeli.

• 31.12

  

  W Krakowie urodziła się Halina Czerny-Stefańska, pianistka; w 1949 r. ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła pierwszą nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina.