Kalendarz historyczny
16 sierpnia
-
Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Białymstoku; wybuch żydowskiego powstania w getcie, pod wodzą Mordechaja Tenenbauma-Tamaroffa.
-
W Łodzi urodził się Witold Leszczyński, reżyser, scenarzysta, operator filmowy; autor filmów „Żywot Mateusza”, „Konopielka”, „Siekierezada” i „Requiem”.
-
W Waszyngtonie zmarła Zofia Korbońska, żołnierz Armii Krajowej, działaczka Polonii Amerykańskiej; żona Delegata Rządu na Kraj Stefana Korbońskiego.
-
W Warszawie rozpoczęto budowę centralnego odcinka drugiej linii metra.
-
W Warszawie zmarła prof. Anna Świderkówna, papirolog, znawczyni kultury antycznej, w tym pism Starego i Nowego Testamentu, autorka „Rozmów o Biblii”; uczestniczka Powstania Warszawskiego.
-
Początek VIII (ostatniej) pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski.
-
W Warszawie zmarł prof. Tadeusz Płużański, filozof, uczestnik kampanii polskiej 1939 r., żołnierz niepodległościowego podziemia, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof; po zakończeniu wojny członek Zrzeszenia Wolność i Niepodległość, aresztowany przez UB w 1947 r. i skazany na karę śmierci; wyrok zamieniono na dożywocie.
-
Zakończyła się IV pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski.
-
W Stoczni Gdańskiej przedstawiciele strajkujących zakładów powołali Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, którego przewodniczącym został Lech Wałęsa. W nocy z 16 na 17 sierpnia MKS sformułował 21 postulatów, dotyczących m.in. prawa do strajku i tworzenia wolnych związków zawodowych oraz uwolnienia wszystkich więźniów politycznych.
-
W Warszawie zmarł Jerzy Jurandot, satyryk, komediopisarz, założyciel i wieloletni kierownik literacki Teatru Satyrycznego „Syrena”.
-
Edward Osóbka-Morawski i Wiaczesław Mołotow podpisali polsko-radziecką umowę o odszkodowaniach wojennych oraz umowę o polsko-radzieckiej granicy państwowej.
-
Powstanie Warszawskie: w walkach na Starym Mieście polegli żołnierze AK: Tadeusz Gajcy – poeta, prozaik, krytyk literacki, redaktor konspiracyjnego pisma „Sztuka i Naród” oraz Zdzisław Stroiński – poeta, również związany z pismem „Sztuka i Naród”.
-
Radio Berlin nadało komunikat o zdławieniu polskiego powstania w Warszawie.
-
Powstanie Warszawskie: w walkach batalionu „Zośka” w rejonie getta poległ por. Eugeniusz Stasiecki, ps. Piotr Pomian; harcmistrz, szef Głównej Kwatery Harcerzy Szarych Szeregów „Pasieki” (1943–1944), zastępca Naczelnika Szarych Szeregów (1944).
-
W czasie Powstania Warszawskiego na skutek odniesionych ran zmarł ppor. AK Roman Padlewski, kompozytor, pianista, skrzypek, dyrygent i muzykolog.
-
Niemcy rozpoczęli likwidację „dużego getta” w Radomiu; w ciągu trzech dni około 20 tys. Żydów zostało wywiezionych do obozu zagłady w Treblince.
-
Komintern, na polecenie Józefa Stalina, rozwiązał Komunistyczną Partię Polski (KPP).
-
W Warszawie urodził się Edward Wende, adwokat, obrońca w procesach politycznych, oskarżyciel posiłkowy w procesie zabójców ks. Jerzego Popiełuszki. Senator, poseł, członek Trybunału Stanu.
-
W Berlinie zakończyły się XI Letnie Igrzyska Olimpijskie; reprezentacja Polski zdobyła na nich sześć medali: trzy srebrne i trzy brązowe.
-
W Radomsku urodził się Stanisław Różewicz, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, kierownik artystyczny Zespołu Filmowego „Tor” (1967–1968; 1972–1980); autor filmów „Wolne miasto”, „Świadectwo urodzenia”, „Piekło i Niebo”, „Westerplatte”, „Samotność we dwoje”, „Kobieta w kapeluszu”, „Pensja pani Latter” i „Anioł w szafie”.
-
Bitwa Warszawska: początek polskiej kontrofensywy znad Wieprza.
-
Wybuchło I Powstanie Śląskie.
-
W Krakowie powstał Naczelny Komitet Narodowy (NKN). Pod jego patronatem zaczęto tworzyć Legiony Polskie.
-
W Brześciu nad Bugiem urodził się Menachem Begin, działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977–1983 premier Izraela. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 r.
-
Car Mikołaj II wydał zarządzenie o likwidacji Twierdzy Warszawa.
-
W Warszawie zmarł Zygmunt Gloger, historyk, archeolog, etnograf, folklorysta, krajoznawca; dzieło jego życia to „Encyklopedia staropolska ilustrowana”.
-
W Krakowie urodził się Edward Ochab, działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR (1956), w latach 1964–1968 przewodniczący Rady Państwa.
-
W Bydgoszczy urodził się Marian Rejewski, matematyk, kryptolog; odegrał kluczową rolę w złamaniu kodów niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
-
We Włocławku urodził się Stefan Bolesław Poradowski, kompozytor, dyrygent, teoretyk muzyki, pedagog.
-
We wsi Trębki koło Gostynina na Mazowszu urodziła się Maria Wittek, członkini POW, uczestniczka kampanii 1939 r. i Powstania Warszawskiego, szefowa Wojskowej Służby Kobiet Komendy Głównej SZP-ZWZ-AK; pierwsza kobieta w historii polskiego wojska mianowana na stopień generała (1991).
-
We wsi Maszkienice koło Brzeska urodził się Franciszek Bujak, historyk, badacz dziejów społeczno-gospodarczych.
-
Władze insurekcji kościuszkowskiej w Warszawie wprowadziły do obiegu pierwsze polskie banknoty.
-
W Toruniu dowódcy zaciężnych wojsk krzyżackich zawarli układ o sprzedaży Polsce sześciu zamków i miast państwa Zakonu Krzyżackiego.
-
Książę Bolesław Pobożny ogłosił statut kaliski – przywilej dla Żydów, który gwarantował im samorząd, wolność handlu oraz odrębne sądy działające w imieniu władcy.