Kalendarz dat

1933

• 1.01

  W Międzyrzecu Podlaskim urodził się Mieczysław Kalenik, aktor, znany m.in. z roli Zbyszka z Bogdańca w filmie „Krzyżacy” Aleksandra Forda.

• 

  6.01

  W Kielcach urodził się Leszek Drogosz, bokser, aktor filmowy, trzykrotny mistrz Europy, trzykrotny olimpijczyk (brąz na IO 1960 w Rzymie). 

• 

  11.01

  We Lwowie zmarł prof. Oswald Balzer, prawnik, historyk prawa.

• 

  20.01

  W Warszawie zmarł Kazimierz Porębski, wiceadmirał, pierwszy dowódca Marynarki Wojennej RP w okresie międzywojennym.

• 

  28.01

  W Otrębusach pod Pruszkowem urodził się Krzysztof Teodor Toeplitz, pisarz, publicysta, autor scenariuszy filmowych, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Warszawie i PWSF w Łodzi.

• 

  30.01

  Przywódca NSDAP Adolf Hitler powołany został przez prezydenta Paula von Hindenburga na urząd kanclerza Rzeszy.

• 

  2.02

  W Wilnie urodził się Ryszard Ber, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Gdzie jest trzeci król”, „Kaszëbë”, „Droga”, „Thais”.

• 

  4.02

  W Warszawie urodziła się Maria Chwalibóg, aktorka teatralna i filmowa, znana z filmów „Matka Joanna od aniołów” i „Kobieta samotna”.

• 12.02

  W Tallinie urodził się Bruno O'Ya, estoński aktor, piosenkarz, sportowiec, znany z roli chorążego Słotwiny w filmie Aleksandra Ścibor-Rylskiego „Wilcze Echa" i Józwy Butryma w „Potopie” Jerzego Hoffmana.

• 24.02

  Premiera filmu „Każdemu wolno kochać” w reżyserii Mieczysława Krawicza i Janusza Warneckiego.

• 

  27.02

  W Warszawie urodził się Aleksander Minkowski, dziennikarz, pisarz, scenarzysta, autor scenariuszy popularnych seriali „Gruby”, „Dyrektorzy”, „Szaleństwo Majki Skowron”.

• 

  27.02

  W Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego doszło do pożaru gmachu Reichstagu, co – po oskarżeniu o ten czyn komunistów – stało się decydujące dla pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i Adolfa Hitlera.

• 28.02

  Po pożarze gmachu Reichstagu w Berlinie, prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg podpisał dekret „O ochronie narodu i państwa”, który zawieszał czasowo podstawowe prawa obywatelskie zawarte w konstytucji.

• 

  1.03

  Otwarto ostatni fragment magistrali kolejowej łączącej górnośląskie kopalnie z portem w Gdyni.

• 

  19.03

  W Poznaniu urodziła się Zofia Czerwińska, aktorka, związana z warszawskim Teatrem Syrena; znana m.in. z ról w serialach „Czterdziestolatek” i „Alternatywy 4”.

• 

  20.03

  W Kościerzynie urodził się Henryk Muszyński, arcybiskup metropolita gnieźnieński (1992–2010), prymas Polski w latach 2009–2010.

• 

  22.03

  W Dachau pod Monachium powstał pierwszy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny; w ciągu 12 lat przez KL Dachau i jego podobozy przeszło łącznie ponad 200 tys. osób z całej okupowanej przez III Rzeszę Europy, w tym z Polski; do wyzwolenia obozu przez Amerykanów 29 kwietnia 1945 r. śmierć poniosło w nim – według danych muzeum Dachau – 41 500 osób.

• 

  23.03

  W Krakowie urodził się Andrzej Trzaskowski, kompozytor, pianista, dyrygent, krytyk muzyczny, autor muzyki do filmów „Zuzanna i chłopcy”, „Lekarstwo na miłość”, „Album polski”, „Dreszcze”.

• 

  28.03

  Władze państwowe rozwiązały opozycyjny Obóz Wielkiej Polski, który po przewrocie majowym w 1926 r. założył Roman Dmowski.

• 

  1.04

  Premiera filmu Józefa Lejtesa i Edwarda Puchalskiego „Pod Twoją obronę”.

• 7.04

  Premiera filmu „Jego ekscelencja subiekt” w reżyserii Michała Waszyńskiego.

• 8.04

  W Warszawie urodziła się Teresa Iżewska, aktorka, niezapomniana „Stokrotka” z filmu Andrzeja Wajdy „Kanał”, pamiętana także z ról w filmach „Baza ludzi umarłych”, „Nafta”.

• 

  26.04

  W nazistowskich Niemczech utworzono Gestapo (Geheime Staatspolizei), tajną policję polityczną III Rzeszy.

• 

  29.04

  Sąd Okręgowy w Krakowie skazał na osiem lat więzienia Ritę Gorgonową, guwernantkę, pracującą u znanego lwowskiego architekta Stanisława Zaremby, oskarżoną o zamordowanie jego 17-letniej córki Lusi; sprawa Rity Gorgonowej była jednym z najsłynniejszych procesów sądowych II RP.

• 3.05

  W Warszawie urodził się Stanisław Kociołek, działacz komunistyczny, I sekretarz KW PZPR w Warszawie (1964–1967); od 1970 r. I sekretarz KW w Gdańsku; 1968–1971 członek Biura Politycznego KC PZPR, wicepremier od czerwca do grudnia 1970 r.; po 1989 r. sądzony za przyczynienie się do masakry robotników w Grudniu '70 na Wybrzeżu.

• 

  8.05

  Stanisław Skarżyński ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem z St. Louis w Senegalu do Maceió w Brazylii.

• 

  10.05

  Zgromadzenie Narodowe ponownie wybrało Ignacego Mościckiego na urząd prezydenta RP.

• 

  10.05

  W Berlinie naziści urządzili akcję palenia książek, w czasie której spłonęły publikacje znajdujące się na „czarnej liście” książek „zwyrodniałych” i „nie niemieckich”; wśród nich były utwory Bertolta Brechta, Heinricha Heinego, Ericha Marii Remarque'a, Zygmunta Freuda i Karola Marksa.

• 

  10.05

  Powołano rząd Janusza Jędrzejewicza.

• 

  12.05

  W Warszawie urodziła się Zofia Kucówna, aktorka, pedagog, autorka wspomnień; występowała m.in. w warszawskim Teatrze Powszechnym, Teatrze Ateneum, Teatrze Narodowym i Teatrze Współczesnym; znana również jako wykonawczyni piosenek Agnieszki Osieckiej oraz piosenek z „Kabaretu Starszych Panów”, m.in. „Kaziu, zakochaj się”.

• 

  17.05

  W Warszawie urodził się Jarosław Abramow-Newerly, dramatopisarz, prozaik, satyryk, autor słuchowisk oraz tekstów i muzyki do piosenek.

• 

  18.05

  W Częstochowie urodził się Władysław Terlecki, pisarz, autor powieści i opowiadań historycznych, m.in. cyklu związanego z Powstaniem Styczniowym: „Spisek”, „Dwie głowy ptaka”, „Powrót z Carskiego Sioła”, „Rośnie las” i „Lament”.

• 

  4.06

  W Warszawie urodził się Maciej Dubois, w PRL obrońca w procesach politycznych, wieloletni dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.

• 

  14.06

  W Łodzi urodził się Jerzy Kosiński, pisarz, autor książek „Malowany ptak”, „Kroki”, „Wystarczy być”, „Pustelnik z 69 Ulicy”.

• 

  19.06

  W Szopienicach urodził się Janusz Sidło, najlepszy oszczepnik w historii polskiej lekkoatletyki, rekordzista świata, srebrny medalista olimpijski z Melbourne (1956).

• 

  20.06

  W Łodzi urodziła się Katarzyna Łaniewska, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z serialu „Plebania”, wystąpiła także w serialach „Czterdziestolatek” i „Gruby”.

• 

  23.06

  We Lwowie urodził się Andrzej Trzos-Rastawiecki, reżyser, scenarzysta, autor filmów dokumentalnych i fabularnych, m.in. „Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie” oraz serialu „Marszałek Piłsudski”.

• 

  16.07

  Rozgłośnia Polskiego Radia we Lwowie rozpoczęła nadawanie audycji „Wesoła Lwowska Fala”.

• 

  17.07

  W okolicy Kundham (obecnie Pszczelnik k. Myśliborza) w katastrofie lotniczej zginęli Steponas Darius i Stasys Girenas, litewscy piloci lecący z Nowego Jorku do Kowna; ich celem było powtórzenie wyczynu Amerykanina Charlesa Lindbergha z 1927 r. (jako pierwszy przeleciał nad Atlantykiem) oraz pobicie rekordu długości lotu bez lądowania; Darius i Girenas pokonali Atlantyk, przelecieli 6 tys. 411 km; zginęli 650 km od celu, przyczyny ich katastrofy nie są znane.

• 

  24.07

  W Puławach urodził się Jerzy Harasymowicz, poeta, związany ze środowiskiem pisma „Współczesność”, piewca kultury łemkowskiej; autor tomu „Zielnik”, „Wesele rusałek”, „Zimownik”.

• 

  27.07

  W Sosnowcu urodził się Stanisław Jędryka, reżyser i scenarzysta filmowy, twórca m.in. seriali: „Wakacje z duchami”, „Podróż za jeden uśmiech” oraz „Stawiam na Tolka Banana”.

• 

  3.08

  W Łodzi urodził się Jerzy Urban, dziennikarz, publicysta, redaktor „Po prostu” i „Polityki”; rzecznik prasowy rządu PRL w latach 1981–1989; założyciel i redaktor naczelny tygodnika „Nie”.

• 

  11.08

  W Rzeszowie urodził się Jerzy Grotowski, reżyser i teoretyk teatru, reformator sztuki aktorskiej, pedagog, założyciel i kierownik Teatru Laboratorium.

• 

  16.08

  W Łodzi urodził się Witold Leszczyński, reżyser, scenarzysta, operator filmowy; autor filmów „Żywot Mateusza”, „Konopielka”, „Siekierezada” i „Requiem”.

• 

  18.08

  W Paryżu urodził się Roman Polański, reżyser, scenarzysta, producent; autor m.in. filmów „Nóż w wodzie”, „Wstręt”, „Matnia”, „Nieustraszeni pogromcy wampirów”, „Chinatown”, „Dziecko Rosemary”, „Lokator”, „Tess”, „Frantic”, „Autor widmo” i „Wenus w futrze”; za „Pianistę” (2002) nagrodzony Złotą Palmą w Cannes i Oscarem za reżyserię.

• 

  31.08

  W miejscowości Biskupin w powiecie żnińskim odkryto pozostałości prehistorycznej osady.

• 

  2.09

  W Warszawie uroczyście otwarto kolejową linię średnicową.

• 

  18.09

  W Radomiu urodził się Jerzy Połomski, piosenkarz, jeden z najpopularniejszych polskich artystów estradowych lat 60. i 70.; do jego najbardziej znanych piosenek należą „Cała sala śpiewa” i „Bo z dziewczynami”.

• 

  29.09

  Ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów powołujące Polską Akademię Literatury.

• 

  5.10

  Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok w tzw. sprawie brzeskiej.

• 

  6.10

  W Bielszowicach urodził się Marian Foik, lekkoatleta, srebrny medalista Igrzysk Olimpijskich w Tokio (1964), nazywany „białą błyskawicą”.

• 

  6.10

  W Krakowie odbyły się obchody 250. rocznicy bitwy pod Wiedniem, w których wziął udział marszałek Józef Piłsudski. Na Błoniach Krakowskich odbyła się największa w dziejach Polski rewia kawalerii, która miała zademonstrować siłę i gotowość Wojska Polskiego na wypadek wojny z Niemcami.

• 

  8.10

  W Chrzanowie urodziła się Halina Winiarska, aktorka.

• 

  27.10

  W Krakowie urodził się Andrzej Czeczot, grafik, autor rysunków satyrycznych i humorystycznych, projektant grafiki użytkowej, takiej jak plakaty, afisze, okładki.

• 27.10

  Premiera filmu „Szpieg w masce” w reżyserii Mieczysława Krawicza.

• 30.10

  W Sopocie urodził się Tadeusz Chyła, piosenkarz, kompozytor, znany przede wszystkim z twórczości kabaretowej i estradowej, autor ballad o „Cysorzu, co ma klawe życie” czy „Złotej karocy”.

• 

  1.11

  Warszawski port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie.

• 

  8.11

  Rozpoczęła działalność Polska Akademia Literatury. Prezesem PAL został Wacław Sieroszewski, jego zastępcą Leopold Staff, zaś sekretarzem Juliusz Kaden-Bandrowski.

• 

  10.11

  W Warszawie zmarł Władysław Pytlasiński, zapaśnik, mistrz świata z 1900 r.; działacz sportowy, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Atletycznego; trener, którego wychowankiem był Stanisław „Zbyszko” Cyganiewicz, trzykrotny mistrz świata.

• 

  11.11

  W Czechowicach-Dziedzicach urodził się Stanisław Janicki, krytyk filmowy, historyk kina, reżyser filmów dokumentalnych.

• 

  11.11

  Zmarł Jan Lemański, poeta, satyryk i bajkopisarz okresu Młodej Polski.

• 17.11

  Stany Zjednoczone i Związek Sowiecki nawiązały stosunki dyplomatyczne.

• 

  23.11

  W Dębicy urodził się Krzysztof Penderecki, kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny; autor dzieł: „Tren ofiarom Hiroszimy”, „Pasja wg św. Łukasza”, „Dies Irae”, „Jutrznia”, „Polskie Requiem”, „Te Deum”, „Siedem Bram Jerozolimy”, a także oper „Diabły z Loudun”, „Raj utracony”, „Czarna maska” i „Ubu Król”.

• 2.12

  Urodził się Włodzimierz Plaskota, muzyk, kompozytor, kabareciarz, szef muzyczny magazynu Polskiego Radia „Studio 202” oraz kabaretu „Elita”.

• 

  4.12

  Pierwszy próbny lot samolotu polskiej konstrukcji RWD-9.

• 

  6.12

  W Czernicy niedaleko Rybnika urodził się Henryk Mikołaj Górecki, wybitny kompozytor, pedagog; autor „Symfonii pieśni żałosnych”.

• 

  8.12

  W Gdyni otwarto Dworzec Morski.

• 

  13.12

  W Wilnie urodziła się Natasza Zylska (właśc. Natasza Zygelman), piosenkarka, wykonawczyni takich przebojów jak „Bajo-Bongo”, „Kasztany”, „Klipsy”, „Choć wiem”.

• 18.12

  Działacz Komunistycznej Partii Polski Bolesław Bierut został skazany na karę 7 lat pozbawienia wolności za współpracę z wywiadem ZSRS.

• 

  25.12

  W Poznaniu urodził się Andrzej Hulanicki, matematyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, twórca wrocławskiej szkoły analizy harmonicznej.