> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz dat

1933

  • W Międzyrzecu Podlaskim urodził się Mieczysław Kalenik, aktor, znany m.in. z roli Zbyszka z Bogdańca w filmie „Krzyżacy” Aleksandra Forda.

  • Leszek Drogosz. Fot. PAP/CAF

    W Kielcach urodził się Leszek Drogosz, bokser, aktor filmowy, trzykrotny mistrz Europy, trzykrotny olimpijczyk (brąz na IO 1960 w Rzymie). 

  • Prof. Oswald Balzer. Fot. NAC

    We Lwowie zmarł prof. Oswald Balzer, prawnik, historyk prawa.

  • Wiceadmirał Kazimierz Porębski. Źródło: Wikimedia Commons

    W Warszawie zmarł Kazimierz Porębski, wiceadmirał, pierwszy dowódca Marynarki Wojennej RP w okresie międzywojennym.

  • Krzysztof Teodor Toeplitz. Fot. PAP/R. Pietruszka

    W Otrębusach pod Pruszkowem urodził się Krzysztof Teodor Toeplitz, pisarz, publicysta, autor scenariuszy filmowych, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Warszawie i PWSF w Łodzi.

  • Kanclerz Rzeszy Adolf Hitler odbiera gratulacje od prezydenta Paula von Hindenburga. Berlin. 1933 r. Źródło: NAC

    Przywódca NSDAP Adolf Hitler powołany został przez prezydenta Paula von Hindenburga na urząd kanclerza Rzeszy.

  • Ryszard Ber. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski

    W Wilnie urodził się Ryszard Ber, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Gdzie jest trzeci król”, „Kaszëbë”, „Droga”, „Thais”.

  • Zakończenie XIII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych: aktorka Maria Chwalibóg odbiera nagrodę za rolę pierwszoplanową w filmie Agnieszki Holland „Kobieta samotna”. Gdynia, 18.09.1988. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski

    W Warszawie urodziła się Maria Chwalibóg, aktorka teatralna i filmowa, znana z filmów „Matka Joanna od aniołów” i „Kobieta samotna”.

  • W Tallinie urodził się Bruno O'Ya, estoński aktor, piosenkarz, sportowiec, znany z roli chorążego Słotwiny w filmie Aleksandra Ścibor-Rylskiego „Wilcze Echa" i Józwy Butryma w „Potopie” Jerzego Hoffmana.

  • Premiera filmu „Każdemu wolno kochać” w reżyserii Mieczysława Krawicza i Janusza Warneckiego.

  • Płonący gmach Reichstagu. Źródło: Wikimedia Commons

    W Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego doszło do pożaru gmachu Reichstagu, co – po oskarżeniu o ten czyn komunistów – stało się decydujące dla pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i Adolfa Hitlera.

  • Aleksander Minkowski. Fot. PAP/Z. Wdowiński

    W Warszawie urodził się Aleksander Minkowski, dziennikarz, pisarz, scenarzysta, autor scenariuszy popularnych seriali „Gruby”, „Dyrektorzy”, „Szaleństwo Majki Skowron”.

  • Po pożarze gmachu Reichstagu w Berlinie, prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg podpisał dekret „O ochronie narodu i państwa”, który zawieszał czasowo podstawowe prawa obywatelskie zawarte w konstytucji.

  • Budowa magistrali kolejowej Śląsk-Gdynia. Fot. NAC

    Otwarto ostatni fragment magistrali kolejowej łączącej górnośląskie kopalnie z portem w Gdyni.

  • Zofia Czerwińska. Fot. PAP/M. Kłoś

    W Poznaniu urodziła się Zofia Czerwińska, aktorka, związana z warszawskim Teatrem Syrena; znana m.in. z ról w serialach „Czterdziestolatek” i „Alternatywy 4”.

  • Abp Henryk Muszyński. Fot. PAP/R. Sikora

    W Kościerzynie urodził się Henryk Muszyński, arcybiskup metropolita gnieźnieński (1992–2010), prymas Polski w latach 2009–2010.

  • Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Dachau. Źródło: IPN

    W Dachau pod Monachium powstał pierwszy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny; w ciągu 12 lat przez KL Dachau i jego podobozy przeszło łącznie ponad 200 tys. osób z całej okupowanej przez III Rzeszę Europy, w tym z Polski; do wyzwolenia obozu przez Amerykanów 29 kwietnia 1945 r. śmierć poniosło w nim – według danych muzeum Dachau – 41 500 osób.

  • Andrzej Trzaskowski. Fot. PAP/RADOCH

    W Krakowie urodził się Andrzej Trzaskowski, kompozytor, pianista, dyrygent, krytyk muzyczny, autor muzyki do filmów „Zuzanna i chłopcy”, „Lekarstwo na miłość”, „Album polski”, „Dreszcze”.

  • Obóz Wielkiej Polski – akademia ku czci Romana Dmowskiego. 1926–1933. Fot. NAC

    Władze państwowe rozwiązały opozycyjny Obóz Wielkiej Polski, który po przewrocie majowym w 1926 r. założył Roman Dmowski.

  • Józef Lejtes. Fot. NAC

    Premiera filmu Józefa Lejtesa i Edwarda Puchalskiego „Pod Twoją obronę”.

  • Premiera filmu „Jego ekscelencja subiekt” w reżyserii Michała Waszyńskiego.

  • W Warszawie urodziła się Teresa Iżewska, aktorka, niezapomniana „Stokrotka” z filmu Andrzeja Wajdy „Kanał”, pamiętana także z ról w filmach „Baza ludzi umarłych”, „Nafta”.

  • Przywódca nazistowskich Niemiec Adolf Hitler (2. z lewej z przodu), minister Rzeszy Hermann Goering (3. z prawej), szef policji i SS Heinrich Himmler (1. z prawej), minister spraw wewnętrznych Niemiec Wilhelm Frick (1. z lewej z przodu), minister Rzeszy Hanns Kerrl (1. z lewej z tyłu), minister propagandy Joseph Goebbels (2. z lewej z tyłu), minister rolnictwa III Rzeszy Walther Darre (2. z prawej). 1933 r. Fot. NAC

    W nazistowskich Niemczech utworzono Gestapo (Geheime Staatspolizei), tajną policję polityczną III Rzeszy.

  • Rita Gorgonowa. Fot. NAC

    Sąd Okręgowy w Krakowie skazał na osiem lat więzienia Ritę Gorgonową, guwernantkę, pracującą u znanego lwowskiego architekta Stanisława Zaremby, oskarżoną o zamordowanie jego 17-letniej córki Lusi; sprawa Rity Gorgonowej była jednym z najsłynniejszych procesów sądowych II RP.

  • W Warszawie urodził się Stanisław Kociołek, działacz komunistyczny, I sekretarz KW PZPR w Warszawie (1964–1967); od 1970 r. I sekretarz KW w Gdańsku; 1968–1971 członek Biura Politycznego KC PZPR, wicepremier od czerwca do grudnia 1970 r.; po 1989 r. sądzony za przyczynienie się do masakry robotników w Grudniu '70 na Wybrzeżu.

  • Lot kapitana Stanisława Skarżyńskiego (w środku) przez południowy Atlantyk. 05.1933. Fot. NAC

    Stanisław Skarżyński ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem z St. Louis w Senegalu do Maceió w Brazylii.

  • Nazistowska akcja palenia książek. 1933 r. Fot. U.S. National Archives and Records Administration. Źródło: Wikimedia Commons

    W Berlinie naziści urządzili akcję palenia książek, w czasie której spłonęły publikacje znajdujące się na „czarnej liście” książek „zwyrodniałych” i „nie niemieckich”; wśród nich były utwory Bertolta Brechta, Heinricha Heinego, Ericha Marii Remarque'a, Zygmunta Freuda i Karola Marksa.

  • Janusz Jędrzejewicz. Fot. NAC

    Powołano rząd Janusza Jędrzejewicza.

  • Prezydent RP Ignacy Mościcki. Fot. PAP/CAF

    Zgromadzenie Narodowe ponownie wybrało Ignacego Mościckiego na urząd prezydenta RP.

  • Zofia Kucówna. Fot. PAP/G. Jakubowski

    W Warszawie urodziła się Zofia Kucówna, aktorka, pedagog, autorka wspomnień; występowała m.in. w warszawskim Teatrze Powszechnym, Teatrze Ateneum, Teatrze Narodowym i Teatrze Współczesnym; znana również jako wykonawczyni piosenek Agnieszki Osieckiej oraz piosenek z „Kabaretu Starszych Panów”, m.in. „Kaziu, zakochaj się”.

  • Warszawa, 01.1965. Studio Polskiego Radia – od lewej: piosenkarka, aktorka Kalina Jędrusik, poetka, autorka tekstów piosenek Agnieszka Osiecka, kompozytor Jarosław Abramow-Newerly. Fot. PAP/E. Ciołek

    W Warszawie urodził się Jarosław Abramow-Newerly, dramatopisarz, prozaik, satyryk, autor słuchowisk oraz tekstów i muzyki do piosenek.

  • Władysław Terlecki. Fot. PAP/CAF/Z. Matuszewski

    W Częstochowie urodził się Władysław Terlecki, pisarz, autor powieści i opowiadań historycznych, m.in. cyklu związanego z Powstaniem Styczniowym: „Spisek”, „Dwie głowy ptaka”, „Powrót z Carskiego Sioła”, „Rośnie las” i „Lament”.

  • Proces czterech przywódców KPN Leszka Moczulskiego, Romualda Szeremietiewa, Tadeusza Stańskiego i Tadeusza Jandziszaka (na ławie oskarżonych od lewej) przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie. Przed nimi obrońcy m.in. Tadeusz de Virion (L), Edward Wende (2L), Jerzy Woźniak (3L), Krzysztof Piesiewicz (1P), Maciej Dubois (2P). 15.06.1981. Fot. PAP/M. Szyperko

    W Warszawie urodził się Maciej Dubois, w PRL obrońca w procesach politycznych, wieloletni dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.

  • Jerzy Kosiński. Fot. PAP/C. Słomiński

    W Łodzi urodził się Jerzy Kosiński, pisarz, autor książek „Malowany ptak”, „Kroki”, „Wystarczy być”, „Pustelnik z 69 Ulicy”.

  • Janusz Sidło. 1959 r. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    W Szopienicach urodził się Janusz Sidło, najlepszy oszczepnik w historii polskiej lekkoatletyki, rekordzista świata, srebrny medalista olimpijski z Melbourne (1956).

  • Katarzyna Łaniewska. Fot. PAP/G. Jakubowski

    W Łodzi urodziła się Katarzyna Łaniewska, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z serialu „Plebania”, wystąpiła także w serialach „Czterdziestolatek” i „Gruby”.

  • Andrzej Trzos-Rastawiecki. Fot. PAP/T. Gzell

    We Lwowie urodził się Andrzej Trzos-Rastawiecki, reżyser, scenarzysta, autor filmów dokumentalnych i fabularnych, m.in. „Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie” oraz serialu „Marszałek Piłsudski”.

  • Generał Bolesław Wieniawa-Długoszowski w otoczeniu aktorów Wesołej Lwowskiej Fali. W 1. rzędzie siedzą od lewej: Józef Wieszczek, Henryk Vogelfanger, Kazimierz Wajda, Troń. W 2. rzędzie od lewej siedzą: książę Janusz Radziwiłł, Ewa Stojowska, gen. Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Włada Majewska, porucznik Ciepielowski, Wiktor Budzyński. W 3. rzędzie stoją od lewej: Jan Romanowski, NN, Tadeusz Jasłowski, Władysław Seidler, NN, Czesław Halski, Zbigniew Lipczyński, Stanisław Zych. Fot. NAC

    Rozgłośnia Polskiego Radia we Lwowie rozpoczęła nadawanie audycji „Wesoła Lwowska Fala”.

  • Steponas Darius (L) i Stasys Girenas przed samolotem "Lituanica". 1933 r. Fot. NAC

    W okolicy Kundham (obecnie Pszczelnik k. Myśliborza) w katastrofie lotniczej zginęli Steponas Darius i Stasys Girenas, litewscy piloci lecący z Nowego Jorku do Kowna; ich celem było powtórzenie wyczynu Amerykanina Charlesa Lindbergha z 1927 r. (jako pierwszy przeleciał nad Atlantykiem) oraz pobicie rekordu długości lotu bez lądowania; Darius i Girenas pokonali Atlantyk, przelecieli 6 tys. 411 km; zginęli 650 km od celu, przyczyny ich katastrofy nie są znane.

  • Jerzy Harasymowicz. 1985 r. Fot. PAP/D. Kwiatkowski

    W Puławach urodził się Jerzy Harasymowicz, poeta, związany ze środowiskiem pisma „Współczesność”, piewca kultury łemkowskiej; autor tomu „Zielnik”, „Wesele rusałek”, „Zimownik”.

  • Stanisław Jędryka. Fot. PAP/B. Zborowski

    W Sosnowcu urodził się Stanisław Jędryka, reżyser i scenarzysta filmowy, twórca m.in. seriali: „Wakacje z duchami”, „Podróż za jeden uśmiech” oraz „Stawiam na Tolka Banana”.

  • Jerzy Urban. Fot. PAP/Z. Matuszewski

    W Łodzi urodził się Jerzy Urban, dziennikarz, publicysta, redaktor „Po prostu” i „Polityki”; rzecznik prasowy rządu PRL w latach 1981–1989; założyciel i redaktor naczelny tygodnika „Nie”.

  • Jerzy Grotowski. Fot. PAP/A. Hawałej

    W Rzeszowie urodził się Jerzy Grotowski, reżyser i teoretyk teatru, reformator sztuki aktorskiej, pedagog, założyciel i kierownik Teatru Laboratorium.

  • Witold Leszczyński. Fot. PAP/S. Kraszewski

    W Łodzi urodził się Witold Leszczyński, reżyser, scenarzysta, operator filmowy; autor filmów „Żywot Mateusza”, „Konopielka”, „Siekierezada” i „Requiem”.

  • Roman Polański. Fot. PAP/J. Bednarczyk

    W Paryżu urodził się Roman Polański, reżyser, scenarzysta, producent; autor m.in. filmów „Nóż w wodzie”, „Wstręt”, „Matnia”, „Nieustraszeni pogromcy wampirów”, „Chinatown”, „Dziecko Rosemary”, „Lokator”, „Tess”, „Frantic”, „Autor widmo” i „Wenus w futrze”; za „Pianistę” (2002) nagrodzony Złotą Palmą w Cannes i Oscarem za reżyserię.

  • Wykopaliska na terenie osady kultury łużyckiej w Biskupinie. 1935 r. Fot. NAC

    W miejscowości Biskupin w powiecie żnińskim odkryto pozostałości prehistorycznej osady.

  • Pociąg elektryczny na linii średnicowej w Warszawie. 1936–1939. Fot. NAC

    W Warszawie uroczyście otwarto kolejową linię średnicową.

  • Jerzy Połomski. Fot. PAP/CAF/T. Zagoździński

    W Radomiu urodził się Jerzy Połomski, piosenkarz, jeden z najpopularniejszych polskich artystów estradowych lat 60. i 70.; do jego najbardziej znanych piosenek należą „Cała sala śpiewa” i „Bo z dziewczynami”.

  • Posiedzenie inauguracyjne Polskiej Akademii Literatury w sali Prezydium Rady Ministrów w Warszawie - przemawia premier Janusz Jędrzejewicz. 11.1933. Fot. NAC

    Ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów powołujące Polską Akademię Literatury.

  • Proces brzeski w Sądzie Okręgowym w Warszawie - oskarżeni Kazimierz Bagiński, Wincenty Witos i Herman Lieberman (stoją od prawej) podczas przerwy w procesie. Fot. NAC

    Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok w tzw. sprawie brzeskiej.

  • Fragment rewii kawalerii na Błoniach Krakowskich podczas Święta Kawalerii z okazji 250. rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej. 10.1933. Fot. NAC

    W Krakowie odbyły się obchody 250. rocznicy bitwy pod Wiedniem, w których wziął udział marszałek Józef Piłsudski. Na Błoniach Krakowskich odbyła się największa w dziejach Polski rewia kawalerii, która miała zademonstrować siłę i gotowość Wojska Polskiego na wypadek wojny z Niemcami.

  • Marian Foik. Fot. PAP/CAF

    W Bielszowicach urodził się Marian Foik, lekkoatleta, srebrny medalista Igrzysk Olimpijskich w Tokio (1964), nazywany „białą błyskawicą”.

  • Halina Winiarska. Fot. PAP/B. Borowiak

    W Chrzanowie urodziła się Halina Winiarska, aktorka.

  • Andrzej Czeczot. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Krakowie urodził się Andrzej Czeczot, grafik, autor rysunków satyrycznych i humorystycznych, projektant grafiki użytkowej, takiej jak plakaty, afisze, okładki.

  • Premiera filmu „Szpieg w masce” w reżyserii Mieczysława Krawicza.

  • W Sopocie urodził się Tadeusz Chyła, piosenkarz, kompozytor, znany przede wszystkim z twórczości kabaretowej i estradowej, autor ballad o „Cysorzu, co ma klawe życie” czy „Złotej karocy”.

  • Pokazy lotnicze na lotnisku Okęcie w Warszawie - klucz samolotów myśliwskich nad wieżą kontroli lotów. 1933 r. Fot. NAC

    Warszawski port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie.

  • Posiedzenie inauguracyjne Polskiej Akademii Literatury w sali Prezydium Rady Ministrów w Warszawie. Fot. NAC

    Rozpoczęła działalność Polska Akademia Literatury. Prezesem PAL został Wacław Sieroszewski, jego zastępcą Leopold Staff, zaś sekretarzem Juliusz Kaden-Bandrowski.

  • Władysław Pytlasiński. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł Władysław Pytlasiński, zapaśnik, mistrz świata z 1900 r.; działacz sportowy, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Atletycznego; trener, którego wychowankiem był Stanisław „Zbyszko” Cyganiewicz, trzykrotny mistrz świata.

  • Stanisław Janicki. Fot. PAP/P. Polak

    W Czechowicach-Dziedzicach urodził się Stanisław Janicki, krytyk filmowy, historyk kina, reżyser filmów dokumentalnych.

  • Jan Lemański. Źródło: Wikimedia Commons

    Zmarł Jan Lemański, poeta, satyryk i bajkopisarz okresu Młodej Polski.

  • Stany Zjednoczone i Związek Sowiecki nawiązały stosunki dyplomatyczne.

  • Krzysztof Penderecki. Fot. PAP/T. Żmijewski

    W Dębicy urodził się Krzysztof Penderecki, kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny; autor dzieł: „Tren ofiarom Hiroszimy”, „Pasja wg św. Łukasza”, „Dies Irae”, „Jutrznia”, „Polskie Requiem”, „Te Deum”, „Siedem Bram Jerozolimy”, a także oper „Diabły z Loudun”, „Raj utracony”, „Czarna maska” i „Ubu Król”.

  • Urodził się Włodzimierz Plaskota, muzyk, kompozytor, kabareciarz, szef muzyczny magazynu Polskiego Radia „Studio 202” oraz kabaretu „Elita”.

  • RWD-9. Fot. NAC

    Pierwszy próbny lot samolotu polskiej konstrukcji RWD-9.

  • Henryk Mikołaj Górecki. Fot. PAP/J. Bednarczyk

    W Czernicy niedaleko Rybnika urodził się Henryk Mikołaj Górecki, wybitny kompozytor, pedagog; autor „Symfonii pieśni żałosnych”.

  • Dworzec Morski w Gdyni. 12.1933. Fot. NAC

    W Gdyni otwarto Dworzec Morski.

  • Natasza Zylska. Fot. PAP/W. Rozmysłowicz

    W Wilnie urodziła się Natasza Zylska (właśc. Natasza Zygelman), piosenkarka, wykonawczyni takich przebojów jak „Bajo-Bongo”, „Kasztany”, „Klipsy”, „Choć wiem”.

  • Działacz Komunistycznej Partii Polski Bolesław Bierut został skazany na karę 7 lat pozbawienia wolności za współpracę z wywiadem ZSRS.

  • Andrzej Hulanicki. Fot. Konrad Jacobs. Źródło: Wikimedia Commons

    W Poznaniu urodził się Andrzej Hulanicki, matematyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, twórca wrocławskiej szkoły analizy harmonicznej.