Kalendarz historyczny
8 września
-
Bitwa 9. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej z oddziałami niemieckimi w rejonie rezerwatu Czerwone Bagno na Podlasiu.
-
W Nieborowie urodził się Jerzy Dąbrowski, inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, autor m.in. projektu dwusilnikowego bombowca PZL-37 „Łoś”; w czasie II wojny światowej oficer techniczny Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
-
Premiera filmu „Plac Zbawiciela” w reżyserii Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauze.
-
Premiera filmu „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” w reżyserii Krzysztofa Zanussiego.
-
Premiera filmu „Historie miłosne” w reżyserii Jerzego Stuhra.
-
Premiera filmu „Umarłem, aby żyć” w reżyserii Stanisława Jędryki.
-
Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego skazał na 25 lat więzienia Roberta Chechłacza – członka założonej przez grupę nastolatków organizacji „Siły Zbrojne Polski Podziemnej”, głównego oskarżonego o zabójstwo st. sierż. MO Zdzisława Karosa.
-
W Gdańsku na I Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” uchwalono „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej”.
-
W Telewizji Polskiej wyemitowano pierwszy odcinek programu popularnonaukowego „Sonda”.
-
W Myślenicach urodził się Bartosz Konopka, reżyser; w 2010 r. nominowany do Oscara za film „Królik po berlińsku” w kategorii najlepszy dokument krótkometrażowy.
-
Sąd Wojewódzki w Opolu uznał braci Kowalczyków za winnych wybuchu w auli Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, do którego doszło w przeddzień zapowiadanych uroczystości z okazji Dnia Milicjanta. Jerzy Kowalczyk skazany został na karę śmierci, a Ryszard Kowalczyk na 25 lat pozbawienia wolności. W styczniu 1973 r. Rada Państwa złagodziła wyrok na Jerzego Kowalczyka, skazując go – podobnie jak jego brata – na 25 lat więzienia.
-
Premiera filmu „Krajobraz po bitwie” w reżyserii Andrzeja Wajdy.
-
Ryszard Siwiec dokonał samospalenia na znak protestu przeciw inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację; podpalił się na oczach tłumów podczas centralnych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie.
-
W katastrofie balonu w Szatarpach koło Kościerzyny zginął dwukrotny zdobywca Pucharu Gordona Bennetta mjr Franciszek Hynek.
-
W Kargowej w województwie lubuskim urodził się Maciej Kozłowski, aktor, znany m.in. z ról w filmach „Ogniem i mieczem”, „Wiedźmin” i „Psy”.
-
W Warszawie urodził się Jerzy Radziwiłowicz, aktor, przez wiele lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie, od 1998 r. w Teatrze Narodowym w Warszawie; znany m.in. z ról w filmach Andrzeja Wajdy „Człowiek z marmuru” i „Człowiek z żelaza”, a także filmów „W zawieszeniu” i „Pokłosie” oraz serialu „Glina”.
-
W Bejrucie zmarła Hanka Ordonówna, piosenkarka, tancerka, aktorka; jej szlagiery „Na pierwszy znak” czy „Miłość ci wszystko wybaczy” należą do klasyki polskiej muzyki.
-
Rząd wydał dekret o ustroju rolnym i osadnictwie na Ziemiach Odzyskanych.
-
W Katowicach urodził się Krzysztof Krawczyk, piosenkarz, wokalista zespołu Trubadurzy (1963–1973); wykonawca przebojów „Pamiętam Ciebie z tamtych lat”, „Jak minął dzień”, „Byle było tak”, „Parostatek”, „Mój przyjacielu”.
-
Płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”, w czasie II wojny światowej zastępca, a następnie szef Kedywu KG AK, podczas Powstania Warszawskiego dowódca Zgrupowania „Radosław”, wezwał byłych żołnierzy Armii Krajowej do ujawnienia się.
-
W Wilnie urodziła się Ada Rusowicz, piosenkarka, wokalistka zespołu Niebiesko-Czarni.
-
W Bodzechowie niedaleko Ostrowca Świętokrzyskiego urodziła się Mira Kubasińska, piosenkarka, legenda polskiego rocka i bluesa; wykonawczyni przebojów „Gdybyś kochał, hej” i „Na drugim brzegu tęczy”; największą sławę zdobyła w latach 60. i 70. występując z zespołem Breakout.
-
W niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau zamordowany został ksiądz Adam Bargielski, wikariusz parafii Myszyniec; beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 r.
-
Wojska niemieckie rozpoczęły trwające 900 dni oblężenie Leningradu – do 27 stycznia 1944 r.; liczbę mieszkańców miasta, którzy zmarli w tym czasie z głodu, szacuje się na ponad 750 tys.
-
Kampania polska: Pod Ciepielowem Niemcy zamordowali kilkuset polskich jeńców.
-
Kampania polska: Wojska niemieckie wkroczyły do Łodzi i Krosna.
-
Kampania polska: Niemcy spalili żywcem 60 Żydów w drewnianej synagodze w Lipsku na Mazowszu.
-
Kampania polska: Decyzja marsz. Edwarda Śmigłego-Rydza o oparciu obrony o rzeki Bug-Wisła-San.
-
Kampania polska: utworzenie Armii „Warszawa” pod dowództwem gen. Juliusza Rómmla. Prezydent stolicy Stefan Starzyński mianowany komisarzem cywilnym przy Dowództwie Obrony Warszawy.
-
Kampania polska: Nieudana próba zdobycia Warszawy z marszu przez wojska niemieckiej 4. Dywizji Pancernej, szturm odparto na skraju zwartej zabudowy miasta w rejonie skrzyżowania ulic Grójeckiej i Częstochowskiej. Radio i prasa niemiecka doniosły o rzekomym zdobyciu stolicy Polski.
-
Premiera filmu „Druga młodość” w reż. Michała Waszyńskiego.
-
Wybory do Sejmu IV kadencji.
-
W Krakowie zmarł biskup krakowski, kardynał Jan Puzyna.
-
W Bregencji w Austrii urodził się Irmfried Eberl, nazistowski zbrodniarz, doktor medycyny, uczestnik realizowanej przez III Rzeszę akcji „T4” – likwidacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych; pierwszy komendant niemieckiego obozu zagłady w Treblince (1942); aresztowany przez władze alianckie w 1947 r.; przed rozpoczęciem procesu popełnił samobójstwo.
-
W Warszawie urodził się Wojciech Wasiutyński, pisarz, publicysta, działacz narodowy; współtwórca deklaracji ideowej Obozu Narodowo-Radykalnego; jeden z liderów ONR-Falanga; po wybuchu wojny na emigracji we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii; w latach 1947–1958 redaktor „Myśli Polskiej” – organu Stronnictwa Narodowego wydawanego w Londynie; od 1958 do 1973 r. zastępca kierownika sekcji polskiej Radia Wolna Europa w Nowym Jorku; założyciel Instytutu Romana Dmowskiego.
-
Na stokach warszawskiej Cytadeli władze carskie dokonały egzekucji Marcina Kasprzaka, działacza socjalistycznego, członka PPS zaboru pruskiego i SDKPiL.
-
Wmurowano kamień węgielny pod budowę gmachu głównego Politechniki Warszawskiej.
-
Zainaugurowała rozgrywki angielsko-walijska The Football League, pierwsza liga piłkarska na świecie.
-
Powstanie Listopadowe: kapitulacja Warszawy.
-
Na Jasnej Górze odbyła się Koronacja obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej koronami Kapituły Watykańskiej papieża Klemensa XI. Na uroczystość przybyło ok. 200 tysięcy pielgrzymów.
-
Wojna polsko-szwedzka: wojska szwedzkie zajęły Warszawę.
-
W Krakowie zmarł Maciej z Miechowa, lekarz, historyk, geograf, astrolog, profesor i rektor Akademii Krakowskiej.
-
W bitwie pod Orszą wojska polsko-litewskie dowodzone przez hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Ostrogskiego pokonały wojska moskiewskie.
-
W Asyżu papież Innocenty IV dokonał kanonizacji biskupa krakowskiego Stanisława.