79 lat temu, 8 maja 1945 r., zakończyła się II wojna światowa w Europie. Akt kapitulacji Niemiec oznaczał koniec sześcioletnich zmagań. Nie przyniósł jednak uwolnienia kontynentu spod panowania autorytaryzmu. Europa Środkowa na pół wieku znalazła się pod kontrolą ZSRS.
Ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”.
Prawdopodobnie po raz pierwszy wykonano pieśń „Gaude Mater Polonia” jako część oficjum „Historia gloriosissimi Stanislai” Wincentego z Kielczy, napisanego na kanonizację Stanisława ze Szczepanowa.
W Lublinie zmarł prof. Waldemar Paruch, socjolog, działacz społeczny, szef rządowego Centrum Analiz Strategicznych w latach 2018–2019.
W Paryżu zmarł Ludwik Lewin, korespondent Polskiej Agencji Prasowej w Paryżu, dziennikarz, poeta, pisarz, korespondent wojenny.
W Warszawie zmarł Włodzimierz Niderhaus, wieloletni dyrektor Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, inicjator i producent wielu filmów. Od 2000 r. do 2017 r. był członkiem Rady Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, a od 2005 r. do 2008 r. – jej sekretarzem.
Nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk mianowany został przez papieża Benedykta XVI metropolitą gnieźnieńskim i prymasem Polski.
W Warszawie zmarła Małgorzata Lorentowicz, aktorka, odtwórczyni m.in. roli Radczyni w „Weselu” Andrzeja Wajdy, znana także z serialu „W labiryncie” oraz filmu „Cudzoziemka” Ryszarda Bera.
W Warszawie urodził się Zygmunt Miłoszewski, pisarz, publicysta, współautor scenariuszy filmowych; autor m.in. powieści „Uwikłanie”, „Ziarno prawdy”, „Gniew”, „Bezcenny”.
W Londynie zmarł Bogusław Miedziński, żołnierz Legionów Polskich, podpułkownik WP, polityk, publicysta, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego; poseł na Sejm (1922–1938), senator i marszałek Senatu (1938–1939).
W Warszawie zmarł Kazimierz Wajda, aktor radiowy i filmowy, odtwórca roli Szczepcia – jednego z lwowskich batiarów w filmach „Włóczęgi” i „Będzie lepiej”.
Episkopat Polski przyjął memoriał będący odpowiedzią na ataki wymierzone w Kościół katolicki oraz na próby jego podporządkowania komunistycznym władzom; w ostatnich słowach pisma biskupi stwierdzali: „Rzeczy Bożych na ołtarzu cesarza składać nam nie wolno. Non possumus! (Nie możemy)”.
Premiera filmu „Żołnierz zwycięstwa” w reżyserii Wandy Jakubowskiej.
W Warszawie zmarł gen. Józef Rybak; oficer austriacki, przed wybuchem I wojny światowej szef Głównego Ośrodka Wywiadowczego w Krakowie; w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Grupy Operacyjnej 3 Armii; I zastępca Szefa Sztabu Głównego WP (1921–1924), następnie dowódca Okręgu IX w Brześciu nad Bugiem i Inspektor Armii w Warszawie.
Najwyższy Sąd Wojskowy na tajnej rozprawie przeciwko tzw. kierownictwu konspiracji Wojsk Lotniczych skazał sześciu oficerów na karę śmierci; czterech spośród nich walczyło w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie; wszyscy skazani zostali rozstrzelani.
Funkcjonariusze UB zatrzymali rotmistrza Witolda Pileckiego, oficera ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce przez Niemców do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1948 r. został przez władze komunistyczne skazany na śmierć i stracony.
Na żądanie Stalina powtórzono kapitulację Niemiec: w Karlhorst, na przedmieściach Berlina, marszałek Georgij Żukow o godz. 22.30 przyjął bezwarunkową kapitulację niemieckich sił zbrojnych od feldmarszałka Wilhelma Keitla; w Moskwie, ze względu na dwugodzinną różnicę czasu, był już 9 maja.
Stacjonujący w Puszczy Nalibockiej oddział sowieckiej i żydowskiej partyzantki wymordował 128 polskich mieszkańców miejscowości Naliboki.
W czasie Powstania w getcie warszawskim w otoczonym przez Niemców bunkrze przy ul. Miłej wraz z kilkudziesięcioma bojowcami popełnił samobójstwo komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej Mordechaj Anielewicz.
W czasie powstania w getcie warszawskim zginął Władysław Szlengel, poeta, autor piosenek i utworów satyrycznych.
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza przypłynęła do norweskiego portu Harstad; polska formacja została włączona do alianckiego Korpusu Ekspedycyjnego walczącego z wojskami niemieckimi pod Narwikiem w Norwegii.
Stanisław Skarżyński ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem z St. Louis w Senegalu do Maceió w Brazylii.
W Warszawie urodził się Stanisław Niwiński, aktor.
W Warszawie urodził się Izaak Celnikier, malarz, grafik.
Wojna polsko-bolszewicka: oddziały polskie dowodzone przez gen. Edwarda Śmigłego-Rydza zajęły Kijów.
W Krakowie zainaugurowano Mistrzostwa Galicji w piłce nożnej.
Polscy studenci na Uniwersytecie w Petersburgu założyli Korporację Akademicką „Sarmatia”.
W Bronowie koło Łomży urodziła się Tola Mankiewiczówna, aktorka, piosenkarka; wystąpiła m.in. w filmach „Pani minister tańczy”, „Manewry miłosne” i „Co mój mąż robi w nocy”.
W Stanisławowie urodził się Stanisław Sosabowski, generał WP, dowódca 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, która wzięła udział w największej w II wojnie światowej operacji powietrzno-desantowej sprzymierzonych; jej celem było opanowanie mostów na Renie w pobliżu holenderskiego Arnhem.
W Poszawszu na Żmudzi urodził się Stanisław Witkiewicz, malarz, pisarz, krytyk i teoretyk sztuki, twórca stylu zakopiańskiego w architekturze.
Zawarto umowę między Francją a Księstwem Warszawskim o przyjęciu na żołd francuski 8 tysięcy żołnierzy polskich.
W Rzymie zmarł Tadeusz Kuntze, malarz.
W Carskim Siole urodził się Konstanty Pawłowicz Romanow, w latach 1815–1830 naczelny wódz wojsk Królestwa Polskiego i faktyczny jego wielkorządca.
W Krakowie zmarła Barbara Radziwiłłówna, królowa Polski, żona Zygmunta II Augusta.
Został ochrzczony królewicz oraz przyszły arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski i biskup krakowski Fryderyk Jagiellończyk.
Które z poniższych wydarzeń roku 1989 uznajesz za najistotniejsze dla przyszłości Polski?
„Przechodniu powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie” – głosi sentencja witająca odwiedzających polski cmentarz na Monte Cassino. Rozpoczęty 17 stycznia 1944 r. bój o strategicznie położone wzgórze na południe od Rzymu, przeszedł do historii jako jedna z najbardziej zaciętych bitew II wojny światowej.
Zobacz rocznicę