12 GRUDNIA

• 1874 / 150 lat

  Urodziła się Jadwiga Kowalczykówna, założycielka (razem z Jadwigą Jawurkówną) słynnej warszawskiej prywatnej szkoły przy Wiejskiej 5. Wśród nauczycieli działającej w latach 1903-1944 placówki byli m.in. Henryk Mościcki (historia) i Konrad Górski (język polski). W pierwszych dniach Powstania Warszawskiego Kowalczykówna i Jawurkówna zostały zamordowane przez Niemców.

• 1834 / 190 lat

  Powstała Straż Ogniowa m. st. Warszawy. Decyzję podjęła Rada Administracyjna Królestwa Polskiego, a 11 dni później zatwierdził car Mikołaj. Do obowiązków straży należało gaszenie pożarów, czyszczenie kominów oraz sprzątanie ulic. Po ukończeniu zaciągu dokonano podziału na cztery oddziały. Sztab i I Oddział umieszczono w byłych koszarach Artylerii Konnej Gwardii przy ul. Nalewki 3, II Oddział - przy ul. Senatorskiej 16, III Oddział - przy ul. Nowy Świat 14, a IV Oddział - przy ul. Petersburskiej. Licząca 413 osób straż miała m.in. 96 koni, 20 sikawek, 74 topory i 4 drabiny.

• 2022 / 2 lata

  W Warszawie zmarł Mirosław Hermaszewski, pierwszy polski astronauta. W czerwcu 1978 r. odbył lot w kosmos na pokładzie radzieckiego statku Sojuz.

• 2022 / 2 lata

  W Warszawie zmarł prof. Zbigniew Wawer, muzealnik, historyk wojskowości, w latach 2012-2016 dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, od marca 2017 r. dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. Był członkiem Rady ds. Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej oraz Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

• 2020 / 4 lata

  W Wólce Krasienińskiej na Lubelszczyźnie zmarł Dariusz Malinowski, basista i wokalista punkowej grupy Siekiera.

• 2015 / 9 lat

  W Paryżu blisko 200 krajów przyjęło konwencję klimatyczną ONZ, mającą zatrzymać globalne ocieplenie; to pierwsza w historii umowa klimatyczna o takim zasięgu.

• 2000 / 24 lata

  W Warszawie zmarł Jan Młodożeniec, grafik i plakacista.

• 1981 / 43 lata

   W Gdańsku drugi dzień trwało posiedzenie Komisji Krajowej NSZZ „Solidarności”.

• 1981 / 43 lata

  Początek operacji wprowadzania stanu wojennego – przed północą przy wsparciu wojska rozpoczęły działania jednostki MSW składające się z grup specjalnych, oddziałów ZOMO, jednostek antyterrorystycznych, funkcjonariuszy SB i oddziałów Jednostek Nadwiślańskich.

• 1981 / 43 lata

  W Warszawie odbyło się pierwsze posiedzenie Prymasowskiej Rady Społecznej, której przewodniczył prof. Stanisław Stomma.

• 1974 / 50 lat

  Premiera filmu „Ojciec chrzestny II” w reżyserii Francisa Forda Coppoli, nagrodzonego sześcioma Oscarami i ze słynną frazą wypowiadaną przez Ala Pacino:. Keep your friends close, but your enemies closer (Trzymaj swoich przyjaciół blisko, a wrogów jeszcze bliżej)

• 1974 / 50 lat

  List 15 polskich intelektualistów i artystów do władz PRL zawierający żądanie udostępnienia Polakom zamieszkałym w ZSRS kontaktu z polską kulturą oraz własnego szkolnictwa.

• 1970 / 54 lata

  Radio i telewizja nadały wieczorem komunikat o znaczących podwyżkach cen detalicznych artykułów spożywczych i przemysłowych. Informacje te stały się bezpośrednią przyczyną strajków i demonstracji na Wybrzeżu.

• 1968 / 56 lat

  Zapadły wyroki w procesie studentów oskarżonych o udział w protestach Marca ‘68: Jan Lityński – 2,5 roku więzienia, Seweryn Blumsztajn – 2 lata.

• 1963 / 61 lat

  W Ottawie zmarł gen. Józef Zając, w czasie kampanii polskiej w 1939 r. naczelny dowódca lotnictwa i obrony przeciwlotniczej.

• 1956 / 68 lat

  W Warszawie zmarł Jerzy Nel (właśc. Jerzy Zyms), scenarzysta, autor tekstów piosenek (m.in. „Już taki jestem zimny drań”, „Baby, ach te baby”); uczestnik bitwy pod Kockiem, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.

• 1953 / 71 lat

  W Warszawie uroczyście otwarto Halę Torwar.

• 1953 / 71 lat

  Debiut teatralny Zbigniewa Cybulskiego – wystąpił w inscenizacji „Intrygi i miłości” Friedricha Schillera w gdańskim Teatrze Wybrzeże.

• 1952 / 72 lata

  W Warszawie odbył się zjazd księży popierających władze PRL, tzw. księży patriotów. W zjeździe wzięło udział ok. 1500 duchownych.

• 1945 / 79 lat

  Podczas I Zjazdu Polskiej Partii Robotniczej Komitet Centralny powołał Władysława Gomułkę na stanowisko sekretarza generalnego.

• 1941 / 83 lata

  W Warszawie zmarł Antoni Sujkowski, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1926), rektor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie (1929–1931), od 1932 r. prezes Polskiego Towarzystwa Geograficznego.

• 1939 / 85 lat

  Na terenach RP okupowanych przez ZSRS wycofano z obiegu złotego i zastąpiono go rublem.

• 1924 / 100 lat

  W Białej Krakowskiej urodziła się Mirosława Buczkówna, poeta i tłumaczka, żona poety Mieczysława Jastruna.

• 1916 / 108 lat

  Do Warszawy przybył entuzjastycznie witany komendant I Brygady Legionów Polskich Józef Piłsudski.

• 1915 / 109 lat

  W Hoboken w USA urodził się Frank Sinatra, piosenkarz i aktor.

• 1915 / 109 lat

  W Warszawie urodził się Jeremi Przybora, poeta, aktor, współtwórca „Kabaretu Starszych Panów”.

• 1914 / 110 lat

  Zakończenie bitwy pod Limanową. Strategiczne zwycięstwo wojsk austro-węgierskich (po stronie których walczyli legioniści Piłsudskiego) nad armią rosyjską. Bitwa udaremniła rosyjski plan zajęcia Krakowa. „Kiedym się obejrzał, że Moskale są pobici, było już za późno na jakiekolwiek znaczniejsze czyny. Nawet pościg, który zarządziłem, nie dał już rezultatów” - wspominał finał bitwy Piłsudski.

• 1907 / 117 lat

  W Łodzi urodziła się Halina Buyno-Łoza, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z roli Anieli Kargulowej w filmach Sylwestra Chęcińskiego „Sami Swoi” i „Nie ma mocnych”.

• 1906 / 118 lat

  W Lublinie odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Lubelskiego.

• 1890 / 134 lata

  W Tarnopolu urodził się Kazimierz Ajdukiewicz, filozof, logik. Był jednym z najważniejszych polskich logików i autorem pierwszych w Polsce nowoczesnych sformułowań definicji „dowodu”, „wynikania”, i „twierdzenia”.

• 1886 / 138 lat

  W Warszawie urodził się Adam Pragier, ekonomista, prawnik, działacz PPS, poseł na Sejm II RP, skazany w procesie brzeskim.

• 1886 / 138 lat

  W Pławowicach koło Miechowa urodził się Ludwik Hieronim Morstin, dramatopisarz, prozaik, poeta, tłumacz.

• 1882 / 142 lata

  W Stawiskach urodził się Akiba Rubinstein, arcymistrz szachowy, członek polskiej reprezentacji, która zdobyła złoty medal na III Olimpiadzie Szachowej w Hamburgu (1930).

• 1875 / 149 lat

  W Aschersleben (Saksonia-Anhalt) urodził się Gerd von Runstedt, niemiecki wojskowy, feldmarszałek, dowódca wojsk Grupy Armii „Południe” w czasie bitwy nad Bzurą.

• 1861 / 163 lata

  W Luboni k. Leszna zmarł Franciszek Morawski, żołnierz i poeta, uczestnik bitew pod Raszynem (1809) i Lipskiem (1813), minister wojny w Rządzie Narodowym w okresie Powstania Listopadowego, członek literackiego Towarzystwa Iksów i Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

• 1860 / 164 lata

  W Szymborzu urodził się Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk teatralny i tłumacz; jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski, piewca przyrody tatrzańskiej, autor poematu „Miłość” i tomów „Krzak dzikiej róży”, „Ginącemu światu”, „Księga ubogich”.

• 1846 / 178 lat

  Urodził się Stanisław Szczepanowski, ekonomista, inżynier, pionier przemysłu naftowego w Galicji.

• 1823 / 201 lat

  W Wilnie urodził się Władysław Ludwik Anczyc, poeta, dramatopisarz, wydawca, tłumacz, uczestnik powstania krakowskiego w 1846 r.

• 1812 / 212 lat

  W Tulczynie na Ukrainie zmarł Stanisław Trembecki, poeta, jeden z najwybitniejszych twórców epoki klasycyzmu stanisławowskiego; sekretarz i szambelan króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

• 1586 / 438 lat

  W Grodnie zmarł król Stefan Batory, książę Siedmiogrodu, król Polski od 1576 roku.

• 1577 / 447 lat

  Zawarto porozumienie pokojowe kończące wojnę Rzeczypospolitej z Gdańskiem. Na jego postawie Gdańsk wypłacił odszkodowanie w wysokości 200 tysięcy złotych, zachowując autonomię i przywileje.

• 1575 / 449 lat

  Prymas Jakub Uchański ogłosił królem Polski cesarza Maksymiliana II Habsburga; wybór ten został jednak oprotestowany przez szlachtę, która doprowadziła do elekcji Anny Jagiellonki.

• 1501 / 523 lata

  W katedrze wawelskiej Aleksander Jagiellończyk koronowany został na króla Polski.

• 1385 / 639 lat

  W Krakowie zawarto pokój między królem Polski Jadwigą Andegaweńską a księciem płockim Siemowitem IV, który zrzekł się praw do korony polskiej.

• 1366 / 658 lat

  W Kielcach zmarł biskup krakowski Bodzanta.