4 GRUDNIA

• 1939 / 85 lat

  Gen. Kazimierz Sosnkowski podpisał „Instrukcję Nr 1”, co uważane jest za symboliczny początek Związku Walki Zbrojnej, na bazie którego powstała następnie Armia Krajowa.

• 1809 / 215 lat

  Do Warszawy przybył 14 Pułk Kirasjerów. Z powodu swojego charakterystycznego wyglądu kirasjerzy wzbudzali powszechny podziw mieszkańców stolicy, a niektórym kojarzyli się z husarią. W 1812 r. wzięli udział w wyprawie Napoleona na Moskwę. Wsławili się m.in. w bitwie pod Borodino. Podzielili los Wielkiej Armii Napoleona i zostali zdziesiątkowani przez głód i mróz. Do Księstwa Warszawskiego powróciło zaledwie 81 kirasjerów, czyli mniej niż co piąty z tych, którzy wyruszyli na Moskwę. Po uzupełnieniach kirasjerzy wzięli jednak w kampaniach Napoleona w 1813 r. To ich do swojej ostatniej szarży w bitwie pod Lipskiem poprowadził książę Józef Poniatowski i to oni byli świadkami jego śmierci w nurtach Elstery.

• 2016 / 8 lat

  W Warszawie zmarł Tadeusz Chmielewski, reżyser filmowy i scenarzysta. Autor komedii „Nie lubię poniedziałku” i „Jak rozpętałem II wojnę światową”.

• 2014 / 10 lat

  W Katowicach zmarł Kazimierz Świtoń, działacz opozycji w czasach PRL, represjonowany przez władze komunistyczne; członek Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych (1978), członek NSZZ „Solidarność”; poseł na Sejm (1991–1993).

• 2013 / 11 lat

  Zmarł Wacław Gaziński, pisarz, rzeźbiarz, kompozytor, wszechstronny artysta z pokolenia Kolumbów.

• 2011 / 13 lat

  W Warszawie zmarł Adam Hanuszkiewicz, reżyser, aktor; współtwórca i pierwszy reżyser naczelny Teatru TV; dyrektor teatrów warszawskich: Powszechnego, Narodowego i Nowego.

• 2009 / 15 lat

  W Moskwie zmarł Wiaczesław Tichonow, aktor, odtwórca roli agenta Stirlitza w serialu szpiegowskim „Siedemnaście mgnień wiosny”; zagrał również w ekranizacji „Wojny i pokoju”, która została uhonorowana Oscarem (1969).

• 2003 / 21 lat

  Rządowy śmigłowiec Mi-8 z premierem Leszkiem Millerem rozbił się pod Piasecznem koło Warszawy, w wyniku czego rannych zostało 14 spośród 15 osób na pokładzie.

• 1985 / 39 lat

  Gen. Wojciech Jaruzelski złożył wizytę we Francji – pierwszą na Zachodzie od 1981 r.

• 1980 / 44 lata

  W Cleveland, w czasie napadu na sklep, została śmiertelnie postrzelona Stanisława Walasiewicz, polska lekkoatletka, wielokrotna rekordzistka świata, mistrzyni olimpijska w biegu na 100 m z Los Angeles w 1932 r.

• 1979 / 45 lat

  Zmarł Jerzy Mańkowski, polski powieściopisarz, autor opowiadań i sztuk teatralnych.

• 1978 / 46 lat

  W Montrealu zmarł gen. Tadeusz Kasprzycki, członek Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, dowódca I Kompanii Kadrowej, komendant Polskiej Organizacji Wojskowej, ostatni minister spraw wojskowych II RP.

• 1975 / 49 lat

  W Nowym Jorku zmarła Hannah Arendt, filozof, politolog; urodzona w Hamburgu w rodzinie żydowskiej, od 1933 r. na emigracji; autorka prac „Korzenie totalitaryzmu”, „Kondycja ludzka”, „O rewolucji” oraz „Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła”.

• 1956 / 68 lat

  Władze reaktywowały Związek Harcerstwa Polskiego.

• 1956 / 68 lat

  Na tzw. Ziemiach Odzyskanych Kościół katolicki mianował biskupów, rządców diecezjalnych w miejsce dotychczasowych wikariuszy kapitulnych.

• 1949 / 75 lat

  W Los Angeles urodził się Jeff Bridges, aktor, nagrodzony Oscarem za rolę w filmie „Szalone serce” (2009).

• 1942 / 82 lata

  W Warszawie przy Delegaturze Rządu na Kraj powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota” – jedyna w okupowanej przez Niemców Europie instytucja państwowa ratująca Żydów od zagłady.

• 1941 / 83 lata

  Gen. Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali w Moskwie polsko-sowiecką deklarację o walce z Niemcami.

• 1938 / 86 lat

  We Lwowie zmarł Józef Teodorowicz, arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego, teolog, poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), senator RP (1923).

• 1933 / 91 lat

  Pierwszy próbny lot samolotu polskiej konstrukcji RWD-9.

• 1930 / 94 lata

  Rząd marszałka Józefa Piłsudskiego podał się do dymisji; na czele nowego gabinetu stanął Walery Sławek.

• 1927 / 97 lat

  Rozpoczęło nadawanie Polskie Radio Katowice. 

• 1926 / 98 lat

  W Poznaniu odbył się inauguracyjny zjazd Obozu Wielkiej Polski, na którym ogłoszono deklarację programową.

• 1926 / 98 lat

   Utworzona została Liga Polska, najwyższa klasa męskich rozgrywek w piłce nożnej.

• 1924 / 100 lat

  W Krakowie urodził się Zdzisław Kozień, aktor, znany m.in. z seriali: „07 zgłoś się” – rola porucznika Zubka oraz „Królowa Bona”, w którym zagrał króla Zygmunta I Starego.

• 1911 / 113 lat

  W Warszawie urodził się Andrzej Szalawski, właściwie Andrzej Pluciński, aktor, znany m.in. z roli Juranda ze Spychowa w filmie Aleksandra Forda „Krzyżacy” oraz z „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy, w której zagrał Hermana Bucholca. W 1939 r. uczestnik kampanii polskiej. Podczas okupacji niemieckiej grał w jawnych teatrach Warszawy, był również lektorem hitlerowskiej kroniki filmowej. Jesienią 1941 r. podjął współpracę z kontrwywiadem ZWZ-AK; był członkiem wydziału śledczego Komisji Walki Podziemnej na Warszawę. Po wojnie na kilka lat odsunięty od pracy aktorskiej. Aresztowany i oskarżony w 1948 r. „o działanie na szkodę narodu polskiego” został skazany na 4 lata więzienia. Po wyjściu na wolność w 1952 r. związany był ze scenami łódzkimi i warszawskimi.

• 1908 / 116 lat

  Urodziła się Barbara Abramow-Newerly, aktorka i reżyserka teatralna.

• 1907 / 117 lat

  W Wolicy Kierekieszynej na Wołyniu urodził się Franciszek Ksawery Pruszyński, reporter, dyplomata, publicysta.

• 1875 / 149 lat

  W Pradze urodził się Rainer Maria Rilke, austriacki poeta, prozaik, eseista.

• 1840 / 184 lata

  Urodził się Andrzej Edward Koźmian, literat, poeta, publicysta i działacz polityczny.

• 1836 / 188 lat

  W Poitiers we Francji ogłoszono „Manifest” Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, który zapowiadał m.in. walkę o niepodległość, równość obywateli i uwłaszczenie chłopów bez odszkodowania.

• 1828 / 196 lat

  W Warszawie urodził się Adam Stanisław Sapieha, książę, polityk galicyjski, ojciec kard. Adama Stefana Sapiehy.

• 1814 / 210 lat

  Urodził się Alojzy Gonzaga Żółkowski, najpopularniejszy aktor Teatru Wielkiego w Warszawie w XIX wieku. Występował w nim przez 45 lat i uchodził za najlepiej opłacanego artystę Warszawy. 

• 1810 / 214 lat

  Urodziła się Barbara Bronisława Czarnowska, podchorąży Wojska Polskiego, odznaczona krzyżem Virtuti Militari.

• 1689 / 335 lat

  W Gdańsku urodził się Gotfryd Lengnich, prawnik, historyk.

• 1679 / 345 lat

  W Hardwick Hall zmarł Thomas Hobbes, filozof, autor traktatu „Lewiatan”.

• 1642 / 382 lata

  W Paryżu zmarł Armand Jean Richelieu – książę, kardynał, francuski mąż stanu, pierwszy minister Francji od 1624 r.

• 1574 / 450 lat

  W Koszycach zmarł Retyk, właściwie Georg Joachim von Lauchen, matematyk, astronom, lekarz, autor tablic trygonometrycznych; od 1554 r. przebywał w Krakowie; przyjaciel Mikołaja Kopernika, jeden z inicjatorów wydania jego dzieł.

• 1563 / 461 lat

  W Trydencie zakończył się sobór powszechny Kościoła katolickiego, który wśród wiernych zapoczątkował ruch kontrreformacji.

• 1534 / 490 lat

  Wojska tureckie sułtana Sulejmana Wspaniałego zdobyły Bagdad.

• 1334 / 690 lat

  W Awinionie zmarł papież Jan XXII.