Kalendarz historyczny
3 marca
-
Przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces rotmistrza Witolda Pileckiego; oficera ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; komunistyczny sąd skazał rotmistrza na karę śmierci; wyrok wykonano 25 maja 1948 r.
-
W Odessie urodził się Kazimierz Fabrycy, oficer Legionów Polskich, gen. WP; wiceminister spraw wojskowych (1926–1934); w latach 1934–1939 Inspektor Armii we Lwowie; w kampanii 1939 r. dowódca Armii „Karpaty”.
-
W Gdańsku zmarł Jerzy Limon, anglista, pisarz, tłumacz, twórca, od 2014 r. dyrektor Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Od 1989 r. był prezesem Fundacji Theatrum Gedanense, stawiającej sobie za cel przywrócenie pamięci o obecności w Gdańsku teatru elżbietańskiego, do końca XVIII wieku.
-
W Warszawie zmarł ostatni żyjący I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania. W Polskiej Partii Robotniczej był od 1945 r., następnie w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 1952–1956 był pracownikiem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Polskiej. Funkcję posła na Sejm PRL VI–IX kadencji sprawował w latach 1972–1989. I sekretarzem KC PZPR Stanisław Kania był od 6 września 1980 r. do 18 października 1981 r.
-
W Angers zmarł Raymond „Kopa” Kopaszewski, francuski piłkarz urodzony w rodzinie polskich imigrantów. W 1958 r. zdobył Złotą Piłkę przyznawaną przez „France Football”.
-
W Warszawie zmarł Wojciech Giełżyński, dziennikarz, pisarz, reporter, autor książek „Indonezja, archipelag niepokojów”, „Rewolucja w imię Augusta Sandino”, „Gra o Himalaje”, „Gdańsk. Sierpień 80”.
-
W katastrofie kolejowej pod Szczekocinami zginęło 16 osób, a 57 zostało rannych.
-
W Warszawie zmarł Jan Maj, działacz studencki i sportowy, prezes Polskiego Związku Piłki Nożnej w latach 1973-76.
-
W Warszawie zmarł Bohdan Pociej, muzykolog, krytyk muzyczny, dziennikarz radiowy, popularyzator kultury.
-
W Skolimowie zmarła Irena Kwiatkowska, aktorka, gwiazda teatru, filmu i kabaretu; na trwałe wpisała się w pamięć widzów rolami w serialach „Wojna domowa” i „Czterdziestolatek”, a także w filmach „Hallo szpicbródka”, „Lata dwudzieste, lata trzydzieste”; występowała w kabaretach Szpak, Dudek i telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów.
-
Papież Benedykt XVI mianował metropolitą warszawskim biskupa Kazimierza Nycza.
-
W Warszawie zmarł Krzysztof Kołbasiuk, aktor teatralny i filmowy, znany m.in. z roli Gniewka w serialu „Znak orła”, Łukasza Zbożnego w telewizyjnym serialu "Dom" oraz licznych kreacji aktorskich w Teatrze Polskiego Radia.
-
W Warszawie przed Sądem Wojewódzkim rozpoczął się proces kierownictwa Konfederacji Polski Niepodległej (KPN). Na ławie oskarżonych zasiedli: Leszek Moczulski, Krzysztof Król, Adam Słomka, Andrzej Szomański oraz Dariusz Wójcik.
-
Gen. Wojciech Jaruzelski, przebywający w Moskwie na XXVI Zjeździe KPZR, spotkał się z premierem Nikołajem Tichonowem, któremu przekazał „Informację o stanie przygotowań państwa do wprowadzenia stanu wojennego”.
-
W Warszawie urodziła się Natalia Kukulska, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Puszek-okruszek”, „Co powie tata?”, „Niepotrzebny”, „Piosenka światłoczuła”.
-
W Warszawie zmarł Jerzy Srokowski, plastyk, ilustrator, scenograf, autor m.in. dekoracji do telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów.
-
Z Florydy w USA wystartowała sonda Pioneer 10, na pokładzie której umieszczono przekaz ludzkości do kosmicznych istot pozaziemskich, tzw. płytkę Pioneera; są na niej szkice kobiety i mężczyzny, a także Układu Słonecznego.
-
Spotkanie prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego z premierem Piotrem Jaroszewiczem na temat normalizacji stosunków.
-
Premiera komedii Haliny Bielińskiej i Włodzimierza Haupe „Szczęściarz Antoni” z Czesławem Wołłejko w roli tytułowej.
-
Rada Ministrów wydała rozporządzenie o utworzeniu Wolińskiego Parku Narodowego.
-
W Bydgoszczy urodził się Zbigniew Boniek, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, zdobywca trzeciego miejsca na Mistrzostwach Świata w Hiszpanii w 1982 r.; zawodnik m.in. Widzewa Łódź, Juventusu Turyn, z którym zdobył Puchar Europy (1985), a także AS Roma; trener; od 2012 r. prezes PZPN.
-
Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie skazał niemieckiego gubernatora Warszawy Ludwiga Fischera na karę śmierci.
-
W Londynie Sztab Główny Polskich Sił Zbrojnych przekształcono w Inspektorat Generalny Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Inspektorem generalnym Korpusu mianowano gen. Stanisława Kopańskiego.
-
We wsi Pawłokoma na Pogórzu Przemyskim w odwecie za uprowadzenie i zamordowanie przez UPA 11 Polaków, polskie oddziały partyzanckie zamordowały – według niektórych źródeł – 365 Ukraińców. W śledztwie IPN nie ustalono pełnej liczby ofiar zbrodni w Pawłokomie; stwierdzono, iż dokonano zabójstwa co najmniej 109 osób, w tym kobiet, mężczyzn i dzieci.
-
Poakowski oddział ppor. Roberta Domańskiego „Jaracha” rozbił więzienie w Białej Podlaskiej.
-
W Okółku na Podlasiu urodziła się Maria Nurowska, pisarka, scenarzystka, autorka m.in. powieści „Hiszpańskie oczy”, „Rosyjski kochanek”, „Mój przyjaciel zdrajca” oraz cyklu „Panny i wdowy”.
-
Z więzienia na Pawiaku uciekli: Tadeusz Szpotański, były wiceprezydent Warszawy, oficerowie AK – mjr Stanisław Dobrski i por. Eugeniusz Filipowicz oraz Henryk Borucki „Czarny”, komendant konspiracyjnej Komendy Obrońców Polski.
-
Zarządzenie gubernatora dystryktu krakowskiego Otto Waechtera o utworzeniu w Krakowie „żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej”. Ostateczny termin przesiedlenia do getta wyznaczono na 20 marca 1941 r. Niezastosowanie się do zarządzenia władz niemieckich zagrożone było karą śmierci.
-
W Warszawie zmarł Edward Wittig, rzeźbiarz, autor warszawskich pomników: Lotnika, PeOWiaka oraz Juliusza Słowackiego.
-
We Lwowie urodził się Jacek Kuroń, wieloletni więzień polityczny w PRL, współtwórca KOR, czołowy doradca kierownictwa NSZZ „Solidarność”, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, parlamentarzysta, minister pracy i polityki socjalnej, historyk, publicysta, wychowawca, społecznik.
-
W Kaliszu urodził się Andrzej May, aktor teatralny i filmowy, reżyser, odtwórca m.in. ról „Czarnego” w filmie Jerzego Passendorfera „Zamach” oraz Stanisława Połanieckiego w serialu „Rodzina Połanieckich”.
-
W Gdańsku urodził się Kazimierz Orzechowski, duchowny katolicki i aktor, popularny m.in. dzięki rolom w filmach „Panny z Wilka”, „Człowiek z żelaza” oraz serialach „W labiryncie” i „Złotopolscy”.
-
W Warszawie urodził się Klemens Szaniawski, filozof, logik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; więzień niemieckich obozów Auschwitz i Mauthausen.
-
W Łucku urodził się Edward Krasiński, malarz awangardowy.
-
W Toruniu urodził się Kazimierz Serocki, kompozytor, pianista.
-
Podpisanie polsko-rumuńskiego układu sojuszniczego.
-
W Brześciu Litewskim zawarty został traktat między bolszewicką Rosją a Niemcami, Austro-Węgrami, Turcją i Bułgarią. Oznaczał on wycofanie się Rosji z I wojny światowej.
-
W Pyzdrach urodził się Stefan Otwinowski, dziennikarz, literat, autor powieści „Życie trwa cztery dni”, w latach 1947–76, prezes krakowskiego oddziału Związku Literatów Polskich.
-
W Warszawie urodził się Leon Chajn, polityk, działacz komunistyczny, od 1944 roku członek władz naczelnych Stronnictwa Demokratycznego, poseł na Sejm PRL, autor prac poświęconych historii wolnomularstwa.
-
W Warszawie urodził się Władysław Daszewski, scenograf teatrów lwowskich i warszawskich, współpracownik Leona Schillera, w latach 1959–61 dyrektor Teatru Narodowego w Warszawie.
-
W Przemyślu urodził się Józef Kondrat, aktor teatralny i filmowy, znany m.in. z filmów „Trójka hultajska”, „Strachy”, „Król Maciuś Pierwszy”; w 1943 roku skazany przez podziemne Kierownictwo Walki Cywilnej na karę infamii za udział w niemieckim filmie propagandowym „Heimkehr”.
-
We Lwowie urodził się Kazimierz Bartel, matematyk, profesor Politechniki Lwowskiej, polityk sanacyjny, trzykrotny premier II RP; zamordowany przez Niemców w 1941 r.
-
W Zalesiu Wielkim koło Gostynia urodził się Cyryl Ratajski, adwokat, prezydent Poznania (1922–1924, 1925–1934), minister spraw wewnętrznych (1924–1925); w czasie II wojny światowej Delegat Rządu na Kraj (1940–1942).
-
W krakowskim Podgórzu urodził się Artur Markowicz, malarz, grafik.
-
Powstanie krakowskie: dyktator Jan Tyssowski opuścił Kraków, do miasta wkroczyły oddziały austriackie.
-
Powołana została Legia Księstwa Warszawskiego, formacja wojskowa, utworzona z pułków Legii Nadwiślańskiej. Legia Księstwa Warszawskiego wzięła udział w walkach w Hiszpanii oraz w wyprawie na Rosję, gdzie poniosła ciężkie straty.
-
W Warszawie urodził się Kazimierz Władysław Wóycicki, wydawca, literat, archiwista, dziennikarz; autor „Przysłów narodowych”, „Pamiętnika dziecka Warszawy”, żołnierz Powstania Listopadowego.
-
W Warszawie urodziła się Izabela z Flemmingów Czartoryska, pisarka, animatorka życia kulturalnego, mecenaska sztuki, kolekcjonerka; założycielka rezydencji w Puławach, na terenie której utworzyła pierwsze polskie muzeum gromadzące pamiątki narodowe; aktywna uczestniczka życia politycznego w okresie Sejmu Wielkiego, związana ze Stronnictwem Patriotycznym.
-
W Lusławicach zmarł Faust Socyn, teolog, humanista; od 1579 r. na stałe w Polsce; przywódca ideowy braci polskich.